Παρουσίαση από τον Δρ. Λάμπρο Χρ. Παπαγιάννη με θέμα "Βασικές ασθένειες λαχανικών στην Κύπρο και αντιμετώπιση τους"

1. 9/29/2014
1
Βασικές ασθένειες λαχανικών στην
Κύπρο και αντιμετώπισή τους
Δρ Λάμπρος Χρ. Παπαγιάννης,
Φυτοπαθολογία
Κλάδος Φυτοπροστασίας,
Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
Φυτοπαθολογία
 Είναι η επιστήμη που έχει ως αντικείμενο μελέτης τις ασθένειες
(νοσήματα) των φυτών
 Ασθένεια είναι η διαταραχή της φυσιολογικής και μοριακής
λειτουργίας κυττάρων ή ιστών του φυτού που οφείλεται στη
δράση συνεχούς ή μακράς διάρκειας παθογόνου παράγοντα και
εκδηλώνεται με φυσιολογικές ή μορφολογικές αλλοιώσεις
 Στη γεωργική πράξη το φυτό αποτελεί αντικείμενο οικονομικής
εκμετάλλευσης και η ασθένεια έχει άμεση σχέση με το οικονομικό
αποτέλεσμα της παραγωγής
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

2. 9/29/2014
2
Αίτια των ασθενειών των φυτών
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΒΙΟΤΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
– ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Προκαρυωτικοί οργανισμοί (Βακτήρια, Φυτοπλάσματα,
Σπειροπλάσματα)
 Ιοί
 Ιοειδή
 Μύκητες
 Παρασιτισμός από ανώτερα φυτά και φανερόγαμα
παράσιτα (κουσκούτα, οροβάγχη)
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
Αίτια των ασθενειών των φυτών
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΒΙΟΤΙΚΟΥΣ
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ- ΜΗ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
 Δυσμενείς συνθήκες περιβάλλοντος
 Θερμοκρασία
 Υγρασία
 Φωτισμός
 Οξυγόνο
 Τοξικές ουσίες
 Ελλείψεις ή περίσσειες θρεπτικών στοιχείων
 Ακατάλληλες καλλιεργητικές τεχνικές
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

3. 9/29/2014
3
Διάγνωση των ασθενειών των φυτών
 Διάγνωση (δια+ γνώσης) είναι η διαδικασία της αναγνώρισης μιας
ασθένειας και του προσδιορισμού της αιτίας που την προκάλεσε
 Βασικός σκοπός της διαγνωστικής Φυτοπαθολογίας η έγκαιρη,
έγκυρη και ακριβής ταυτοποίηση – διάγνωση μιας ασθένειας
 Η ακριβής ταυτοποίηση της αιτίας που προκαλεί την ασθένεια
είναι το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ή απλά για
την αποφυγή της εισαγωγής παθογόνων σε μια τοποθεσία
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
Προκαρυωτικοί μικροοργανισμοί
 Πρόκειται για μονοκύτταρους μικροοργανισμούς οι οποίοι
στερούνται οργανωμένου πυρήνα και πυρηνικής μεμβράνης,
καθώς και άλλων κυτταρικών οργανιδίων όπως μιτοχόνδρια,
ενδοπλασματικό δίκτυο, όργανα Golgi κ.α.
Βακτήρια Φυτοπλάσματα Σπειροπλάσματα
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

4. 9/29/2014
4
Μύκητες
• Είναι ευκαρυωτικοί, ετερότροφοι, μικροσκοπικοί οργανισμοί οι
οποίοι δε διαθέτουν χλωροφύλλη.
• Συνήθως σχηματίζουν νηματοειδείς διακλαδιζόμενες υφές που
ονομάζονται μυκήλια και παράγουν διαφόρων ειδών σπόρια.
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
Ιοί
 Μόρια DNA ή RNA που περιβάλλονται από πρωτεϊνικό περίβλημα
Συνήθως προκαλούν σημαντικές μορφολογικές, φυσιολογικές και
βιοχημικές αλλοιώσεις που μεταφράζονται στην πρόκληση
συμπτωμάτων και οδηγούν στη μείωση της γεωργικής παραγωγής
Μεταδίδονται με διάφορους τρόπους και μηχανισμούς ανάλογα με
τον κάθε ιό και αφορούν μετάδοση με την επαφή, με τη μεσολάβηση
φορέων (έντομα, ακάρεα, νηματώδεις, μύκητες, παρασιτικά φυτά), το
σπόρο, τη γύρη και το μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

5. 9/29/2014
5
Ιοειδή
• Είναι τα μικρότερα σε μέγεθος παθογόνα των φυτών.
• Πρόκειται για κυκλικά μόρια RNA απλής αλυσίδας που
περιέχουν μερικές εκατοντάδες νουκλεοτίδια.
• Δεν κωδικοποιούν την παραγωγή πρωτεϊνών και δεν
περιβάλλονται από πρωτεϊνικό περίβλημα (σε αντίθεση με ιούς).
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΜΥΚΗΤΕΣ

6. 9/29/2014
6
ΩΙΔΙΟ
Θεωρείται ασθένεια των ξηρών περιοχών. Ευνοϊκές συνθήκες για εκδήλωση επιδημιών
είναι η χαμηλή υγρασία (50-70%) και θερμοκρασία 25°C.
Αρχικά, στην κάτω επιφάνεια φύλλων εμφανίζεται λεπτή εξάνθηση με ανοικτό καστανό
χρώμα, και στην πάνω επιφάνεια παρουσιάζονται κίτρινες ακανόνιστες κηλίδες
Προοδευτικά εμφανίζεται υπόλευκη εξάνθηση και στις δύο επιφάνειες του φύλλου
ΩΙΔΙΑ ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

7. 9/29/2014
7
ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ
Προσβάλλει όλα τα μέρη των φυτών, σε όλα τα στάδια
Χαρακτηριστικά συμπτώματα οι υποκίτρινες κηλίδες (λαδιές) αρχικά στα κατώτερα φύλλα
που αργότερα αποκτούν καστανόμαυρο χρωματισμό
Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων φαίνονται οι υπόλευκες επανθήσεις δηλ. οι
κονιδιοφόροι που βγαίνουν από τα στομάτια
Για την βλάστηση και ανάπτυξη των σπορίων απαιτείται υγρασία >90% για 8 ώρες
ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

8. 9/29/2014
8
ΑΔΡΟΜΥΚΩΣΕΙΣ (Φουζάρια - Βερτιτσίλλια)
• Χαρακτηριστικό σύμπτωμα των αδρομυκώσεων είναι ο καστανός μεταχρωματισμός
του προσβεβλημένου αγγειώδους δικτύου του φυτού.
• Ο μεταχρωματισμός είναι εμφανής στις ρίζες, αλλά μπορεί να επεκτείνεται σε όλο το
μήκος του βλαστού ακόμη και στα αγγεία των καρπών
Τα προσβεβλημένα γίνονται καχεκτικά, μαραίνονται και τελικά μπορεί να ξεραθούν.
(α) Φράξιμο των αγγειωδών δεσμίδων των προσβεβλημένων ιστών από
μυκηλιακές υφές ή ουσίες που παράγονται από το παθογόνο
(β) Τυλώσεις (παρεγχυματικά κύτταρα που διογκώνονται)
(γ) Τοξίνες του μύκητα
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
ΑΔΡΟΜΥΚΩΣΕΙΣ (ΦΟΥΖΑΡΙΑ-ΒΕΡΤΙΣΙΛΙΑ) ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ

9. 9/29/2014
9
Άλλες μυκητολογικές ασθένειες…
Pyrenohaeta
Alternaria Phytophthora
Sclerotinia
Septoria
Botrytis
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ
Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού
Ανθεκτικές /ανεκτικές ποικιλίες
Ηλιοαπολύμανση
Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ασθενειών
Εφαρμογή σκευασμάτων

10. 9/29/2014
10
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΒΑΚΤΗΡΙΑ
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ
ΜΕ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΦΥΤΩΝ
Συμπτώματα
Mαρασμός, Ημιπληγία
Ξήρανση και συστροφή φύλλων προς τα πάνω
Κίτρινος – καστανός μεταχρωματισμός αγγείων
Καταστροφή αγγείων, σήψη, Κυκλικές κηλίδες σε καρπούς
Το παθογόνο εισέρχεται από πληγές (καλλιεργητικά
εργαλεία) και τα στόματα
Διατηρείται και μεταφέρεται με το σπόρο, υπολείμματα
καλλιέργειας, εργαλεία, ζιζάνια
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

11. 9/29/2014
11
ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ
ΣΗΨΕΙΣ ΕΝΤΕΡΙΩΝΗΣ, ΚΑΡΠΩΝ, ΒΛΑΣΤΟΥ
Συμπτώματα
• Χλώρωση, μαρασμός, σπάσιμο βλαστών, κατάπτωση και ξήρανση
• Καστανός μεταχρωματισμός, σήψη, νέκρωση και συρρίκνωση
εντεριώνης («κούφωμα»)
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ
ΜΕ ΚΗΛΙΔΩΣΕΙΣ ΦΥΛΛΩΝ
Συμπτώματα
Κυκλικές – ελλειψοειδείς κηλίδες χρώματος καστανού, 1-3mm
Συνένωση πολλών κηλίδων = μαύρες νεκρωτικές περιοχές 7-8cm
Φύλλα: καστανές, γωνιώδεις νεκρωτικές κηλίδες με χλωρωτική άλω
Καρποί: καστανές κυκλικές κηλίδες 1-2mm
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

12. 9/29/2014
12
ΒΑΚΤΗΡΙΑ ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΕΙΔΩΝ
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ
 Υγιής σπόρος και φυτά
 Αμειψισπορά 2-3 χρόνια
 Ηλιοαπολύμανση
 Εκρίζωση (για μικρό αριθμό φυτών)
 Καταστροφή υπολειμμάτων
 Απολύμανση εργαλείων
 Καταπολέμηση ζιζανίων
 Ανθεκτικές ποικιλίες
 Περιορισμός Υγρασίας
 Όχι υπερβολική λίπανση
 Χαλκούχα σκευάσματα
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ

13. 9/29/2014
13
Ιολογικές ασθένειες τομάτας
Αλευρώδεις
Ιός του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων της τομάτας
Ιός της χλώρωσης της τομάτας
Ιός Υ της πατάτας
Ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς
Ιός του κηλιδωτού μαρασμού της τομάτας
Ιός του μωσαϊκού του pepino
Ιός του μωσαϊκού της τομάτας
Αφίδες
Θρίπες
Μηχανικά - επαφή
Λάμπρος Παπαγιάννης, ΙΓΕ
Ιολογικές ασθένειες κολοκυνθοειδών στην Κύπρο
Ιός του κίτρινου μωσαϊκού της κολοκυθιάς
Ιός του μωσαϊκού της καρπουζιάς
Ιός της δακτυλιωτής κηλίδωσης της Papaya
Ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς
Aφιδομεταδιδόμενος ίκτερος των κολοκυνθοειδών
Ιός του κίτρινου παραμορφωτικού νανισμού της αγγουριάς
Ιός του ψευδοϊκτερου των τεύτλων
Ιός των κίτρινων νεύρων της αγγουριάς
Ιός πράσινης ποικιλοχλώρωσης με μωσαϊκό της αγγουριάς
Αφίδες
Αλευρώδεις
Μηχανικά - επαφή

14. 9/29/2014
14
Γενικά μέτρα αντιμετώπισης φυτικών ιών
 Υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόρων ή φυταρίων)
Γενικά μέτρα αντιμετώπισης φυτικών ιών
 Λήψη μέτρων υγιεινής
Απολύμανση εργαλείων, εξοπλισμού, χεριών, καταστροφή αυτοφυών φυτών,
απομάκρυνση ασθενών φυτών και φυτών προηγούμενων καλλιεργητικών
περιόδων

15. 9/29/2014
15
Γενικά μέτρα αντιμετώπισης φυτικών ιών
 Αντιμετώπιση εντόμων φορέων
Χημικά, μηχανικά (εντομοστεγή δίκτυα), συστήματα IPM, βιολογική
αντιμετώπιση, εδαφοκάλυψη με αντανακλαστικές επιφάνειες, καλλιέργεια
άνοσων φυτών-φρακτών, χρήση παγίδων
 Ανθεκτικές ποικιλίες φυτών
 Αμιψεισπορά – Αγρανάπαυση