SlideShare une entreprise Scribd logo

Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich

•
•
Andrzej Andrew Sulimierski
Andrzej Andrew Sulimierski
1  sur  127
Télécharger pour lire hors ligne
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDKSIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI Andrzej Sulimierski KSZTAŁCENIE MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE W ŚWIETLE UZNAWALNOŚCI UZYSKANEGO DYPLOMU W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ PRACA MAGISTERSKA napisana w Katedrze Biologicznych Podstaw Rehabilitacji Zakład Fizjologii pod kierunkiem prof. dr hab. Aleksandra Ronikiera Warszawa 2005
PLAN PRACY WSTĘP................................................................................................... 4 I. ROZDZIAŁ I HISTORIA ROZWOJU FIZJOTERAPII JAKO DZIEDZINY NAUKI.................................................................................................... 8 1. Geneza i istota pojęcia rehabilitacja i fizjoterapia................................... 8 2. Rozwój rehabilitacji fizykalnej jako podstawy fizjoterapii w Polsce..... 12 3. Historia powstawania najważniejszych metod fizjoterapeutycznych XIX i XX wieku...................................................................................... 16 4. Podstawowe metody fizjoterapeutyczne................................................. 18 5. Podstawowe cele fizjoterapii................................................................... 19 6. Skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych...................... 22 II. ROZDZIAŁ II SYSTEM KSZTAŁCENIA MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE NA PRZYKŁADZIE AWF JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO w WARSZAWIE............................................... 23 1. Rys historyczny procesu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce..... 23 2. Historia Uczelni i wkład Wydziału Rehabilitacji w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w rozwój systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce.................................................................... 26 3. Ramowy Program Kształcenia magistrów fizjoterapii według standardów obowiązujących w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie............................................................................................. 29 III. ROZDZIAŁ III KSZTAŁCENIE FIZJOTERAPEUTÓW W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE ZALECEŃ WCPT 35 1. Ogólne zasady kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej........................................................................................... 35 2. Ogólne zasady i systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej………………………………………………………. 36 3. Analiza porównawcza systemów kształcenia i programów nauczania fizjoterapeutów w Czechach i na Litwie................................................. 40 3.1. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu…………………………. 40 3.2. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie na przykładzie Vilnius College in Higher Education……………………... 46 4. Założenia systemowe i wzorzec programowy kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii) w kształceniu fizjoterapeutów…………………………... 51 2
IV. ROZDZIAŁ IV PORÓWNANIE PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA FIZJOTERAPEUTÓW W POLSCE CZECHACH NA LITWIE DO STANDARDÓW ZALECANYCH PRZEZ WCPT 56 1. Istota programów kształcenia i metodyka ich porównywania................ 56 2. Pozyskiwanie materiałów do pracy......................................................... 58 3. Metodologia badawcza............................................................................ 59 4. Porównanie programu kształcenia magistrów fizjoterapii w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie ze standardami WCPT..................... 61 5. Porównanie systemu i programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacký University Ołomuniec w Czechach z zalecanymi standardami WCPT...................................................................................................... 67 6. Porównanie programu kształcenia fizjoterapeutów w Collage in Higher Education w Wilnie z World Confederation of Physical Therapy WCPT..........................................………................................. 69 7. Porównanie programów kształcenia magistrów fizjoterapii AWF Warszawa z programami kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu w Czechach…............................................ 73 V. ROZDZIAŁ V. UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW FIZJOTERAPEUTÓW UZYSKANYCH w UCZELNIACH POLSKI, CZECH I LITWY W INNYCH PAŃSTWACH WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ….. 84 1. Ogólne zasady uznawalnosci dyplomów i kwalifikacji zawodowych fizjoterapeuty w Unii Europejskiej w świetle obowiązujących przepisów prawnych................................................ 84 2. Podstawy prawne regulujące kształcenie fizjoterapeuty w krajach UE.. 86 3. Wymagane procedury............................................................................. 90 4. Środki kompensujące.............................................................................. 92 5. Implementacja......................................................................................... 95 VI. ROZDZIAŁ VI. RYNEK PRACY FIZJOTERAPEUTÓW W UNII EUROPEJSKIEJ W STATYSTYCE 98 VII. DYSKUSJA............................................................................................ 107 VIII. SŁOWNIK POJĘĆ............................................................................... 112 IX. LITERATURA...................................................................................... 119 X. SPIS TABEL,WYKRESÓW I STRON WWW................................. 121 3
WSTĘP Założonym celem pracy jest zilustrowanie problematyki uznawalności dyplomu magistra fizjoterapii, zdobytego w jednolitym 9 semestrowym systemie kształcenia, w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Uznanie wykształcenia i uzyskanego tytułu naukowego, umożliwiabowiem świadczenie pracy w wyuczonym zawodzie, we wszystkich państwach Wspólnoty. Ponieważ podstawą uznawalności wykształcenia jest zbieżność systemowa i programowa nauczania, realizowany w AWF Warszawa program kształcenia poddano szczegółowej analizie porównawczej z wzorcem, zalecanym przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii). Analizę pogłębiono o system i programy kształcenia w państwach, które przystąpiły do Unii Europejskiej razem z Polską, na przykładzie Czech i Litwy. Nie ograniczając się do czystej rejestracji zjawisk, w badaniach uwzględniono dodatkowo to, co zdaniem autora jest najważniejsze, czyli, specyfikę nauczania w poszczególnych uczelniach. Przeprowadzona analiza pozwoliła, przy wskazaniu pewnych nieprawidłowości, jakie dają się zaobserwować w procesie kształcenia fizjoterapeutów w poszczególnych państwach, stwierdzić fakt - że ogólne założenia programowe, są w dużej mierze zbieżne, tak pod względem zakresu przedmiotowego jak i ilości godzin nauczania. Wnioski szczegółowe wyciągnięte z przeprowadzonych badań przedstawiono w podsumowaniu pracy. Są one pogłębione o obserwacje bieżące, czynione w środowisku studentów, kształcących się w zawodzie fizjoterapeutów oraz absolwentów stowarzyszonych w Europejskim Stowarzyszeniu Młodych Fizjoterapeutów „Yeap Polska.” Autor pracy jest bowiem członkiem Rady Samorządu Studentów Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie i współzałożycielem Stowarzyszenia „Yeap Polska”. 4
Przy pisaniu pracy kierowano się zasadą, że badanie zjawiska kształtowania się jednolitego systemu kształcenia w Unii Europejskiej, ma służyć nie tylko celom teoretycznym, ale praktycznym, dokumentacyjnym i poznawczym, a wnioski z niej wyciągnięte powinny być przydatne dla środowiska młodych fizjoterapeutów, przy tworzeniu warunków do pracy w wyuczonym zawodzie, na terenie całej Wspólnoty, Praca składa się z części teoretycznej i badawczej. W części teoretycznej omówiono problematykę rozwoju fizjoterapii i systemów kształcenia. Część badawcza natomiast zawiera metodologię badawczą oraz interpretację badań własnych. Zakończenie jest próbą syntezy i wyciągnięcia wniosków ogólnych. Uzupełnienie pracy stanowi zebrana literatura i aneks ze słownikiem pojęć. Praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono genezę i istotę pojęcia rehabilitacja. i fizjoterapia, oraz rozwój tej dziedziny nauki. Przedstawiono fizjoterapię jako proces medyczno-społeczny, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia. Scharakteryzowano podstawowe metody fizjoterapeutyczne, ze względu na rodzaj stosowanej energii. Wskazano podstawowe jej cele, uwzględniając fakt, że współczesna fizjoterapia jest sztuką działania naukowego posługującego się głęboką wiedzą medyczną i umiejętnościami opartymi na poznaniu zjawisk ruchowych, fizjologii, biomechaniki i terapeutycznych skutków stosowania różnych środków medycznych. Zwrócono również uwagę na skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych. W rozdziale drugim przedstawiono rys historyczny kształcenia fizjoterapeutów w Polsce. Podjęto też próbę udokumentowania wkładu Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, w rozwój kształcenia zawodowego fizjoterapeutów. Zaprezentowano system i program kształcenia w zawodzie fizjoterapeuty w ramach jednostopniowych 9 semestrowych studiów na Wydziale Rehabilitacji, w świetle standardów 5
własnych i zalecanych przez Światową Konfederację Fizjoterapii, kierując się zasadą, że w procesie kształcenia fizjoterapeutów, za najważniejsze zadanie uznaje się kształcenie specjalistów w pełnoprofilowym programie specjalizacji. Rozdział trzeci poświęcono problematyce kształcenia fizjoterapeutów w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Omówiono ogólne zasady i system kształcenia fizjoterapeutów w państwach Wspólnoty, przedstawiono wzorzec zalecany przez Światową Konfederację Fizjoterapii, a następnie na przykładzie Czech i Litwy scharakteryzowano systemy kształcenia w zawodzie fizjoterapeutów w krajach sąsiedzkich, które przystąpiły do Unii Europejskiej wspólnie z Polską. Obowiązujące modele kształcenia fizjoterapeutów w szkolnictwie wyższym, realizowane w Palacky Uniwersytecie w Ołomuńcu i Vilnius College in Higher Education na Litwie uznano bowiem, za najbardziej przydatne dla celów porównawczych, pod kątem uznawalności ich dyplomów i prawa do wykonywania zawodu w innych państwach Unii Europejskiej. Obie uczelnie, w nieco odmienny sposób podchodząc do procesu dydaktycznego, realizują nowatorskie programy nauczania, których istota sprowadza się do tego, że oprócz zajęć preferowanych przez WCPT prowadzą zajęcia autorskie, charakterystyczne dla własnej uczelni. Zakres przedmiotowy realizowanych w tych uczelniach programów nauczania zaprezentowano w dwóch układach. W ujęciu własnym uczelni i w programie dostosowanym w celach porównawczych, do wzorca zalecanego przez Światową Konfederację Fizjoterapii. W rozdziale czwartym skupiono się na opisie metodologii porównywania programów, jak również sposobie pozyskiwanie materiałów do pracy - uczelnianych syllabusów, z których wybrano te najciekawsze. Następnie w formie tabelarycznej skróconej i rozszerzonej, a także wykresów, dokonano analizy, w której szczegółowo porównano zakres przedmiotowy i ilościowy programów: AWF Warszawa-WCPT, AWF Warszawa – Uniwersytet w Ołomuńcu, Uniwersytet w Ołomuńcu -WCPT oraz College’u w Wilnie – WCPT. Na koniec, po gąszczu cyfr i nazw przedmiotów, 6
umieszczono kolejne tabele – z przedmiotami dostosowanymi do standardu kształcenia fizjoterapeutów proponowanego przez WCPT. Właśnie na podstawie tych zestawień uzyskano porównywalne bloki przedmiotowe, z których powstało końcowe zestawienie, w formie tabeli oraz wykresu liniowego, przejrzyście oddające ideę i moc porównawczą wartości tego rozdziału. Kończący rozdział kolorowy wykres obrazuje zakres wykładanych bloków przedmiotowych w porównywanych uczelniach pozwalający na bardzo przejrzyste zaprezentowanie najistotniejszych informacji i łatwe wyciągnięcie wniosków. Rozdział piąty wprowadza w zagadnienia uznawalności wykształcenia zdobytego W AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w państwach Unii Europejskiej. Nawiązując do prawa wspólnotowego, dokonano ogólnej interpretacji obowiązujących Dyrektyw i innych przepisów prawa unijnego regulujących problematykę wykształcenia i jego uznawalności. Znajomość tych jakże istotnych zagadnień warta jest przyswojenia. Zgłębienia informacji o obowiązujących procedurach jest bowiem praktycznym przewodnikiem, dla ewentualnych migrantów, przy ubieganiu się o uznanie dyplomu i prawa do wykonywania zawodu w państwie przyjmującym. Zawarte w tym rozdziale wskazówki mogą okazać się niezbędne dla migrantów, w pokonywaniu licznych formalności administracyjnych, które muszą oni znać, aby nabyć należne im uprawnienia. Nowe procedury doprowadziły bowiem do zmiany sytuacji potencjalnych migrantów, przyznając im należne prawa i środki. Obowiązujące przepisy prawa stanowią, iż fizjoterapia jest zawodem regulowanym w całej Europie. W rozdziale tym starano się przede wszystkim znaleźć odpowiedzieć na pytanie jaka jest efektywność prowadzonych szkoleń i jakie szanse mają absolwenci naszej Uczelni na znalezienie pracy po ich ukończeniu w zjednoczonej Europie 7
ROZDZIAŁ I: HISTORIA ROZWOJU FIZJOTERAPII JAKO DZIEDZINY NAUKI 1. Geneza i istota pojęcia rehabilitacja i fizjoterapia Rehabilitacja jest procesem medyczno-społecznym, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia, w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia1 . Rehabilitacja jest prawie tak stara jak ludzkość. Znane jest powszechnie określenie wielkiego filozofa francuskiego Pascala, który w XVII w stwierdził: „Ruch to życie, bezruch to śmierć”. Także pogląd Tissota z końca XVIII w., iż ruchem można zastąpić niemal każdy lek, a ruchu nie można zastąpić żadnym lekiem, poprzedza wiedza sprzed wielu stuleci. Rehabilitacja wyłoniła się w rozwiniętych społeczeństwach z nieszczęść ludzkich i katastrof, za które społeczność czy państwo poczuły się odpowiedzialne. Były to początkowo wojny i epidemie, jak choroba Heinego-Medina, kalectwa wrodzone, a później nieszczęśliwe wypadki, „choroby okaleczające" różne narządy ciała, zaburzenia umysłowe itp. Skutki tych nieszczęść wprowadzały osoby nimi dotknięte w impas życiowy. One same nie potrafiły się wyzwolić, a pomoc lekarska nie zdołała usunąć kalectwa. Słowo rehabilitacja pojawiło się u Anglosasów po pierwszej wojnie światowej, było ono wtedy trafnym określeniem. Łacińskie habilitas oznacza zręczność, sprawność, a przedrostek „re” zwrotność2 . Rehabilitacją nazwano w owym czasie przywracanie wojskowym inwalidom wojennym sprawności, utraconych w następstwie doznanych okaleczeń. Odbywała się ona w specjalnych ośrodkach dokąd kierowano inwalidów wojskowych. Po raz pierwszy nazwy rehabilitacja w dzisiejszym znaczeniu użył w 1918 roku Douglas C. McMurtie, dyrektor Instytutu Czerwonego Krzyża dla Inwalidów w Nowym Jorku, przy opisywaniu szkoły reedukacji i rehabilitacji inwalidów wojennych. Nieco później założono w Nowym Jorku Federalne Biuro Zawodowej Rehabilitacji, określając rehabilitację jako przywracanie potrzebującym najpełniejszej, jak tylko można, fizycznej, 1 W. Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 20001 r, str.15 2 K. Milanowska i W Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2001 r., str.15 8
psychicznej, społecznej, zawodowej i ekonomicznej przydatności. Od tego czasu zaczęto używać terminu rehabilitacja w dzisiejszym znaczeniu tego słowa. Odtąd obejmuje ona swoim działaniem nie tylko inwalidów wojennych, ale wszystkie osoby niepełnosprawne. Z czasem słowo rehabilitacja zaczęło tracić swoje pierwotne znaczenie. Zmieniały się i poszerzały cele rehabilitacji. Słowo to nie oddawało już tego wszystkiego co powinno obejmować. U osób starszych celem rehabilitacji nie mogło być przywracanie zdolności do pracy. Nie można było również mówić o przywracaniu sprawności dzieciom, które urodziły się z różnymi wadami np. brakiem kończyn. W języku polskim za najbardziej odpowiednie określenie rehabilitacji, uznano słowo usprawnianie osób niepełnosprawnych. Można go łączyć dowolnie z przymiotnikami, np.: usprawnianie medyczne, usprawnianie psychologiczne, usprawnianie mowy itp. Pojęcie niepełnosprawność jest jednak różnie rozumiane i definiowane a ludzie niepełnosprawni określani jako osoby z naruszoną sprawnością, inwalidzi, kalecy, ludzie ułomni lub z dysfunkcjami narządowymi, układowymi czy ustrojowymi. W niniejszej pracy termin osoby niepełnosprawne jest używany w bardzo szerokim znaczeniu obejmującym dzieci i ludzi dorosłych, którzy na skutek wad i chorób wrodzonych oraz chorób nabytych w różnym okresie życia, doznali naruszenia czynności narządów, układów lub całego organizmu. Naruszenie to ogranicza w różnym stopniu ich działanie biologiczne i/ lub społeczne3 . Współcześnie (głównie w nazewnictwie międzynarodowym) pojęcie rehabilitacja jest zastępowane pojęciem fizjoterapia, a rehabilitant fizjoterapeutą. Pojęcie „fizjoterapia” jest synonimem: fizykoterapii, fizjatrii i medycyny fizykalnej. Wszystkie te wyrazy tzn.: fizjoterapia, fizykoterapia 3 według Obuchowskiej – 1991 r. str. 10. 9
i fizjatria wywodzą się z języka greckiego od słowa „physis” oznaczającego naturę, przyrodę, a „therapeia” – leczenie Na świecie zgodnie z definicją zawartą w najbardziej znanych leksykonach medycznych termin fizjoterapia jest powszechnie uznawany za najbardziej właściwy. Dla przykładu w najnowszym wydaniu leksykonu medycznego „Psycherembel Therapeutisches Worterbuch4 ” znajduje się następująca definicja fizjoterapii: „ Fizjoterapia zwana również terapią fizykalną lub fizykoterapią oznacza ogólne pobudzanie lub celowe postępowanie w zaburzonych funkcjach fizjologicznych (leczenie przez wzbudzanie reakcji na bodźce, leczenie regulacyjno-adaptacyjne) przy użyciu środków fizycznych pochodzenia naturalnego, np. wody (hydroterapia), ciepła i zimna (termoterapia), światła (światłolecznictwo), powietrza (klimatoterapia), czynników statyczno-mechanicznych (masaż), lub dynamicznych (gimnastyka lecznicza, ergoterapia), wód leczniczych (balneoterapia), elektryczności (elektroterapia), ultradźwięków (leczenie ultradźwiękami) lub zawieszonych w gazie rozdrobnionych cząsteczek ciał stałych albo płynnych (aerozoloterapia). W Polsce w „Wielkim Słowniku Medycznym5 ” pod hasłem „fizjoterapia” podano: „patrz przyrodolecznicywo6 ”, a pod hasłem „przyrodolecznictwo” czytamy: „fizjoterapia – zastosowanie w lecznictwie naturalnych czynników fizycznych (elektryczności, światła, wody, powietrza i inn.) bez podawania środków farmakologicznych. Cytowane definicje fizjoterapii zwracają uwagę na fakt, że chociaż metody fizjoterapii mają zastosowanie nie tylko do leczenia i profilaktyki, ale również do rehabilitacji, to równoznaczne posługiwanie się terminami: „fizjoterapia” i „rehabilitacja” nie jest uzasadnione, albowiem termin „fizjoterapia” nie jest równoznaczny z terminem „rehabilitacja medyczna” i nie jest jej synonimem. 4 Leksykon Medyczny Psycherembel therapeutisches Worterbuch, 2001 r., str. 702 5 Wyd. Lekarskie PZWL, Wielki Słownik Medyczny”1996 r., str. 362 6 tamże str. 1125 10
Należy także nadmienić, że również termin „medycyna fizykalna” nie obejmuje wszystkich metod diagnostycznych i leczniczych współczesnej medycyny posługujących się energią fizyczną, lecz tylko wszystkie działy fizykoterapii (fizjoterapii) chociaż terminy te są często używane równoznacznie. Tego rodzaju różnice terminologiczne zawsze były i są źródłem zasadniczych nieporozumień co do zakresu dopuszczalnych uprawnień zawodowych, ponieważ mają wpływ na zakres wykonywanych czynności i odpowiedzialność za losy pacjenta. Od początków XX wieku w różnych krajach stosowano różne nazwy spośród powyższych synonimów. I tak np. w Czechosłowacji posługiwano się zawsze określeniem „fizjatria”. W USA stosuje się głównie terminy „fizjoterapia” i „fizjoterapeuta”. W Niemczech terminem specjalista medycyny fizykalnej określało się do niedawna lekarzy, natomiast personel pomocniczy prowadzący głównie gimnastykę leczniczą i sporadycznie wykonujący inne zabiegi fizykalne, nazywa się „krankengymnast” (prowadzący gimnastykę leczniczą). Obecnie w Niemczech termin fizjoterapeuta zastąpił tradycyjną nazwę w zakresie gimnastyki leczniczej. W krajach Unii Europejskiej istnieje jedna specjalność lekarska – medycyna fizykalna i rehabilitacyjna. W Polsce używano na przemian określeń: fizykoterapia, medycyna fizykalna i fizjoterapia. Dość powszechnie uważa się jednak, że termin fizjoterapia jest synonimem rehabilitacji. Reasumując, należy stwierdzić, że w świetle powyższych definicji powstały w XX wieku zawód „fizjoterapeuta”, w miejsce prowadzącego rehabilitację ruchową” oznacza wykonywanie na zlecenie lekarza wszystkich zabiegów fizjoterapii, a nie tylko z zakresu kinezyterapii, co wymaga szczególnie w naszym kraju, uregulowań ustawowych. Tym bardziej, że w związku z istniejącym trójpoziomowym systemem kształcenia fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra zachodzi konieczność podziału kompetencji zawodowych. 11
2. Rozwój rehabilitacji fizykalnej jako podstawy fizjoterapii w Polsce Na kształtowanie się polskiej szkoły rehabilitacji wpływały różne czynniki. Początków różnych form działania rehabilitacyjnego można doszukiwać się w odległych stuleciach, kiedy to zaczęto wykorzystywać rozmaite rodzaje energii fizycznej. Za prekursora gimnastyki leczniczej oraz wodolecznictwa w Polsce uchodzi Wojciech Oczko (1537-1599) lekarz nadworny Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta II Wazy. Jest on też uważany za ojca polskiej balneologii. W XVII wieku doktor medycyny i filozofii Uniwersytetu Krakowskiego, prof. Sebastian Petrycy, zaleca stosowanie ćwiczeń jako czynnika leczniczego w różnych schorzeniach. Propaguje on przede wszystkim grę w piłkę, pływanie i przechadzki. Zasadniczy rozwój rehabilitacji w Polsce łączy się ściśle z powstaniem i rozwojem ortopedii. Wartość rehabilitacji doceniali przede wszystkim ci, którzy zajmowali się leczeniem narządu ruchu. Wartość gimnastyki leczniczej doceniali i szeroko propagowali również lekarze polscy. W XIX wieku Ireneusz Zabłudowski, który pracując w Klinice Chirurgii w Berlinie rozwijał i stosował metody leczenia fizykalnego oraz opracował zasady mechanoterapii, Ludwik Bierkowski (1801-1860), Teofil Modecki (1810- 1886), Tomasz Drobnik (1858-1901). W roku 1866 ukazuje się dzieło J.H. Wagnera pt. „Gimnastyka domowa". W roku 1892 w Warszawie H. Kuczalska otwiera zakład gimnastyki szwedzkiej, prowadząc w nim ćwiczenia lecznicze według systemu Linga. Podobny zakład organizuje w 1896 r w Krakowie Mayówna. Helena Kuczalska na bazie prowadzonego przez siebie zakładu otwiera w 1906 roku w Warszawie szkołę gimnastyki zdrowotnej i leczniczej oraz kurs masażu. Kształcono tu pierwszych fachowców w dziedzinie kinezyterapii w Polsce. W roku 1901 A.M. Gabryszewski. docent chirurgii i ortopedii, otwiera we Lwowie zakład ortopedyczny, wyposażony w urządzenia zanderowskie do ćwiczeń. Poznański Zakład Ortopedyczny im. B.S. Gąsiorowskich, oddany do użytku w 1913 r., prowadził również leczenie 12
ruchem. Kierownik tego zakładu, prof. Wierzejewski, był zwolennikiem gimnastyki leczniczej Linga. Zagadnienia gimnastyki leczniczej szeroko omawiano w tym czasie na posiedzeniach naukowych. Wykorzystywanie ruchu w leczeniu i profilaktyce stanowi istotne osiągnięcie lat międzywojennych XX wieku. Po pierwszej wojnie światowej zagadnienie wad postawy u dzieci i zapobieganie im wysunięto jako podstawowe wśród ważnych problemów z dziedziny kinezyterapii. W wielu miastach Polski powstały zespoły gimnastyki wyrównawczej dla dzieci z wadami postawy i bocznym skrzywieniem kręgosłupa. W Poznaniu organizuje je i prowadzi ortopeda prof. dr W. Dega, który podczas swoich studiów za granicą (Włochy, Francja, Niemcy, Szwecja) zapoznaje się z różnymi metodami gimnastyki leczniczej, które następnie wprowadza i upowszechnia w Polsce (Poznań, Bydgoszcz). Ta sytuacja przyczyniła się do pewnego wypaczenia treści słowa rehabilitacja. Zaczęto bowiem utożsamiać ćwiczenia ruchowe, a więc funkcjonalną rehabilitację, z rehabilitacją właściwą, która w cięższych przypadkach była zawsze pracą całego zespołu specjalistów z różnych dziedzin medycyny i psychologii. Nieporozumieniem terminologicznym, które powstało w tym okresie jest utożsamianie rehabilitacji z ortopedią. Było to następstwem tego, że w pierwszym okresie rozwoju tej specjalności rehabilitacja funkcjonalna rozpowszechniła się najszerzej i dała najbardziej przekonywujące wyniki. Toteż wszystkie specjalności medyczne, które miały do czynienia z chorobami upośledzającymi sprawność swych chorych, wprowadziły bardzo wcześnie rehabilitację do swego lecznictwa. Wśród nich szczególnie wymienić należy: reumatologię, neurologię, neurochirurgię, kardiologię, pulmonologię, psychiatrię i foniatrię. Należy jednak mieć świadomość, że od samego początku rozwój polskiej szkoły rehabilitacji łączył się ściśle z uczelniami wychowania fizycznego i medycyny. Różne jednak były źródła i drogi powstawania tej nowej specjalności klinicznej. 13
W roku akademickim 1925/26 zostały wprowadzone zajęcia z zakresu teorii i praktyki gimnastyki leczniczej i masażu na III roku studiów Wyższej Uczelni Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Na wykładowcę zostaje powołany prof. I. Wierzejewski, który zlecił prowadzenie wykładów doktorowi W. Dedze, który uznany jest za pioniera i twórcę rehabilitacji w Polsce. W roku 1930 profesor Dega organizuje pierwszy kurs gimnastyki wyrównawczej dla dzieci szkół poznańskich. Podobne kursy gimnastyki wyrównawczej zostały zorganizowane w Warszawie przez Poradnię Wychowania Fizycznego przy II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego. W tym samym roku jako jeden ze środków terapeutycznych gimnastykę leczniczą. wprowadzają Klinika Chirurgii UW W roku 1937 profesor Dega przenosi się do Bydgoszczy i w szpitalu na Bielawkach organizuje oddział usprawniania leczniczego z salą gimnastyczną i terapią zajęciową. Pełny i dynamiczny rozwój rehabilitacji w Polsce notuje się jednak po drugiej wojnie światowej. W okresie II wojny światowej nastąpił wielki postęp w medycynie, a pomoc lekarska zaczęła odgrywać większą rolę w procesie rehabilitacji, rozszerzając jej możliwości i skuteczność. Przyczyniło się to do uznania rehabilitację za III fazę leczenia, przy czym za I fazę uważano rozpoznanie, a II fazą było samo leczenie. Po jego ukończeniu chory wchodził w III fazę która odbywał w się w specjalnych ośrodkach. Punktem zwrotnym w intensywnym rozwoju placówek rehabilitacyjnych w Polsce była epidemia Heinego-Medina w 1951 roku, której ofiarami padło ponad 6 tysięcy osób, głównie dzieci. Całością działań rehabilitacyjnych jako specjalista krajowy kierował prof. dr W. Dega. Rozpoczęto leczenie rehabilitacyjne w we wszystkich możliwych systemach, szpitalne, ambulatoryjne, a dla chorych z cięższymi porażeniami – w powołanych specjalnie 10 zakładach leczniczo-wychowawczych, które stały się zalążkami specjalistycznych ośrodków rehabilitacyjnych działających w większości do dnia dzisiejszego. 14
W roku 1960 została utworzona w Poznaniu Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej (kierownik: doc. dr J. Tomaszewska), a rok później podobna w Konstancinie k/Warszawy (kierownik: prof. dr M. Weiss). Obie katedry i kliniki należą do Akademii Medycznych i prowadzą prace naukowe, dydaktyczne i usługowe z zakresu rehabilitacji. W roku 1969 zostały zatwierdzone przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wytyczne rozwoju rehabilitacji w Polsce. Wytyczne te opracowała Komisja Rehabilitacji Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej pod kierunkiem profesora W. Degi, Krajowego Specjalisty ds. Rehabilitacji. Zobowiązywały on lekarzy specjalistów, do obowiązku dokształcania się i stosowania usprawniania leczniczego w codziennej pracy na równi z innymi sposobami leczenia. Wyłania się w Polsce model rehabilitacji zwany powszechnie „Polską Szkołą Rehabilitacji” Zakładała ona cztery znane cechy , tzn.:  Wczesne zapoczątkowanie;  Powszechność;  Kompleksowość;  Ciągłość działań rehabilitacyjnych. W 1970 roku Światowa Organizacja Zdrowia uznała ten model za godny naśladowania. System opierał się na istniejących strukturach organizacyjnych służby zdrowia. W większych miastach przystąpiono do tworzenia centrów rehabilitacyjnych, a w szpitalach wojewódzkich większych miast tworzono odpowiednie komórki organizacyjne oddziałów i działów rehabilitacji. Ustalenie jednokierunkowego postępowania w zakresie organizacji rehabilitacji i zobowiązanie do realizacji ww. wytycznych zapewniło prawidłowy rozwój rehabilitacji w Polsce. Najbardziej znani i zasłużeni współcześni specjaliści, którzy współtworzyli nowe formy postępowania usprawniającego i przyczynili się szczególnie dla rozwoju i popularyzacji tej dziedziny nauki w Polsce to: prof. W. Dega, prof. Marian Weiss, prof. dr Stanisław Grochmal, prof. dr Kazimierz 15
Szawłowski, doc.dr hab. Józef Juszko, prof. dr Aleksander Hulek, doc. dr Janina Tomaszewska, dr med. Lech Wierusz, dr hab. Med. Janusz Wirski, prof. dr Kazimiera Malinowska, prof. dr hab. med. Andrzej Seyfried, prof. dr hab. med. Jerzy Grossman, prof. dr hab. med. Tadeusz Mika, prof. Zofia Majewska, prof. dr Krystyna Dobosiewicz, prof. dr Jan Haftek, prof. dr Jerzy Kiwerski, prof. dr Andrzej Skwarcz, prof. Irena Hausmanowa, prof. dr Adam Pąchalski, prof. dr Stanisław Rudnicki, prof. dr Ryszard Kinalski, prof. dr hab. Aleksander Ronikier,dr Mieczysław Prosnak, dr Tadeusz Myśliborski, dr Mieczysław Kowalski. Na bazie uzdrowisk powstają ośrodki rehabilitacyjne, które swoje postępowanie opierają na leczeniu usprawniającym 3. Historia powstawania najważniejszych metod fizjoterapeutycznych XIX i XX wieku7 . ( pogrubioną czcionką zaznaczono obecnie popularne metody)  1886 r. – dr B. Fromm wydaje w Berlinie książkę z przykładami ćwiczeń gimnastyki leczniczej;  1891 r. - Ewald i Kozłowski przeprowadzają badania nad leczniczymi właściwościami promieni świetlnych;  1892 r. – d’Arsonwal równocześnie z Teslą wskazuje na drażniące działanie prądów zmiennych wielkiej częstotliwości na nerwy i mięsnie i wprowadza je do lecznictwa  1892 r. E. Anderstein i B. Edler dokonują podziału ćwiczeń gimnastycznych na potrzeby chorych i zdrowych;  1893 r. – H. Hughes opracowuje podręcznik gimnastyki oddechowej;  1894 r. dr Largiader opracowuje przyrząd rehabilitacyjny do ćwiczeń gimnastycznych wraz z zestawem 45 ćwiczeń wzmacniających piersi i ramię;  1895 r. Finsen zastosował promieniowanie emitowane przez lampę łukową do leczenia gruźlicy skóry;  1896 r. Henry Hughes wydaje podręcznik gimnastyki leczniczej 7 Opracowano na podstawie Orzech J., Rozwój koncepcji i metod fizjoterapii w XIX i XX w. Fizjoterapia Polska , Agencja Wyd. Medsportpress, Warszawa 2001r., Vol. 1 Nr. 2, str. 187-194. 16
szwedzkiej do ukierunkowany na choroby serca oraz wprowadza pojęcie ćwiczeń koncentrycznych (aktywno-pasywnych) i ekscentrycznych (pasywno-aktywnych);  1897 r. dr Louis Caminde prezentuje genezę oraz założenia metody psychodynamicznej;  w 1943 r. ćwiczeń w odciążeniu G. Smith <-» metoda G. Smith);  ok. 1944 r. metoda Bobath;  w 1946-1951 metoda PNF Kabata;  w 1948 r. metoda Petó;  w 1948 r. metoda De Lormea i Watkinsa;  w 1950 r. metoda Pohl (-» metoda Pohl);  w 1951 r. wprowadzenie mikrofal do lecznictwa;  w 1951 r. metoda Zinovieffa;  w 1951 r. metoda ultrasonoterapii;  w 1952 r. metoda Rood;  w 1952 r. metoda Biofedback;  w 1953 r. metoda Hettingera Mullera;  w 1953 r. metoda Queena;  w 1954 r. metoda .Faya;  w 1956 r. metoda Phelpsa;  w 1956 - 1959 r. metoda tzw. krótkich ćwiczeń izometrycznych;  w 1958 r. metoda Rochera;  w 1960 r. - Domana Delcato;  w 1963 r. metoda NTD-Bobath;  w 1964 r. metoda Vojty;  w 1968 r. metoda laseroterapii;  w 1969 r. metoda Levitt;  w 1970 r. metoda Brunkow;  w 1971 r. metoda Obrdy; 17
 w 1972 r. metoda Vlach i wsp.;  w 1972 r. metoda Ayres;  w 1980 r. metoda Mc Kenzie;  w 1981 w r. metoda krioterapii;  w 1983 r. metoda Sherbourne;  w 1985 r. metoda Sullivan;  w 1986 r. metoda Cotton;  w 1987 r. metoda Johstone;  w 1999 r. metoda „CI-Therapy” (Constraint Indu-ced - Therapy – terapia ruchu wymuszonego) dr Tauba. Wiele z tych metod ulegało z biegiem czasu częściowemu wycofaniu ze stosowania w praktyce. Jednak ich podstawowe elementy, założenia teoretyczne, czy koncepcje postępowania terapeutycznego przetrwały do dzisiaj. Zostały one udoskonalone i rozwinięte, powstały też całe szkoły stosujące określoną metodę. 4. Podstawowe metody fizjoterapeutyczne. Charakterystyczne dla fizjoterapii jest to, że posługuje się bodźcami fizjologicznymi, tzn. takimi, które w mniejszym czy większym stopniu stale działają na organizm ludzki ze strony środowiska przyrodniczego i przed którymi bronią go, jeśli są sprawne, naturalne wrodzone mechanizmy regulujące czynności jego narządów. Fizjologiczne działanie stosowanych w seryjnych zabiegach bodźców termicznych, kinetycznych, mechanicznych, fotoaktynicznych, elektrycznych, a w pewnych przypadkach również bodźców chemicznych, których źródłem są naturalne tworzywa uzdrowiskowe (tj. wody mineralne, gazy i peloidy), usprawnia czynność narządów i mechanizmów regulacyjnych ustroju decydujących o samoobronie organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi i o samouzdrowieniu. Ze względu na główny rodzaj stosowanej energii metody fizjoterapeutyczne dzieli się na:  Mechanoterapię, obejmującą kinezyterapię, masaż, manipulacje lecznicze i energoterapię; 18
 Elektroterapię, obejmującą stosowanie prądu galwanicznego oraz zmiennego(,prądów małej, średniej i wielkiej częstotliwości);  Magnetoterapię, polegającą na stosowaniu przede wszystkim pulsującego pola magnetycznego małej częstotliwości;  Magnetostymulację polegającą na stosowaniu pulsującego pola magnetycznego wielkiej częstotliwości;  Termoterapię, obejmującą hydroterapię, prądy wielkiej częstotliwości, ultrasonoterapię, promienie podczerwone, parafinoterapię i krioterapię;  Fototerapię, obejmującą terapię światłem słonecznym, promieniowaniem nadfioletowym, chromoterapię i terapię promieniowaniem laserowym;  Aerozoloterapię, obejmującą terapię zawieszonymi w gazie rozdrobnionymi cząsteczkami ciał stałych albo płynnych;  Klimatoterapię;  Balneoterapię, obejmującą zabiegi przy użyciu naturalnych tworzyw uzdrowiskowych, tj. wód leczniczych, pleoidów i gazów leczniczych;  Leczenie i rehabilitację uzdrowiskową. 5. Podstawowe cele fizjoterapii Zgodnie z opisem pojęcia „Fizjoterapia” zdefiniowanym przez Światową Konfederację Fizjoterapii– cel fizjoterapii jest dużo szerszy niż pierwotne przywracanie zdolności do pracy. Wiele osób dorosłych nie może odzyskać tej zdolności, ale dzięki zabiegom fizjoterapeutycznym może ułożyć sobie życie w sposób godziwy i pożyteczny, mimo pozostałych defektów. Dzieciom fizjoterapia stara się utorować życie wśród społeczności. U osób w podeszłym wieku jej ciężar gatunkowy przesuwa się przeważnie na sprawy bytowe, na podtrzymanie sprawności fizycznej i psychicznej, na wyrobienie poczucia bezpieczeństwa społecznego. Potrzeby fizjoterapii stały się szersze. Rehabilitacja zawodowa nie była wystarczająca, obejmowała ona tylko część osób poszkodowanych, mianowicie populację wieku 19
produkcyjnego. Nie potrzebowały jej natomiast dzieci i młodzież, ani też osoby wieku podeszłego. U pierwszych dominowała fizjoterapia medyczna i pedagogiczna, u drugich górowała społeczna. Zróżnicowały się więc też kierunki fizjoterapii na: medyczną, społeczną i zawodową, przy czym fizjoterapia społeczna i zawodowa stanowiące dalszy ciąg fizjoterapii medycznej jako odrębne zagadnienie nie są temat rozważań w niniejszej pracy. U większości osób fizjoterapia medyczna ma charakter leczenia funkcjonalnego, tj. stosowania ćwiczeń ruchowych we wszystkich ich odmianach, których celem jest poprawienie funkcji niesprawnego narządu ruchu. Często leczenie to łączy się z zabiegami fizykoterapeutycznymi i terapią zajęciową. W wielu przypadkach fizjoterapia funkcjonalna ma podstawowe znaczenie, np. w leczeniu narządu ruchu, w chorobach obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego. W innych przypadkach uzupełnia i kończy leczenie podstawowe, np. w leczeniu złamań kości i zwichnięć stawów. Fizjoterapię medyczną charakteryzuje zastosowanie terapeutycznych umiejętności manualnych, często połączonych z czynnikami fizycznymi, takimi jak wysoka, temperatura, elektryczność czy wzajemna opieka sprawowana przez pacjentów. Fizjoterapia medyczna może być prowadzona w następujących miejscach8 :  w szpitalach i przychodniach  centrach rehabilitacji;  szpitalach psychiatrycznych;  Instytucjach długotrwałej opieki np. w domach opieki;  centrach społecznych - praktyka o charakterze zarówno publicznym, jak i prywatnym;  w miejscach zamieszkania pacjentów;  podczas podróży; 8 Dokument programowy Światowej Konfederacji Fizjoterapii Deklaracja Zasad i Określenia Stanowisk. 20
 w ośrodkach: przemysłowych, sportowych i rozrywkowych Współczesna fizjoterapia jest sztuką działania naukowego i terapeutycznego, posługującą się głęboką wiedzą z zakresu anatomii, fizjologii, psychologii., kinetyki i patologii, popartą umiejętnością oszacowania zaburzeń motorycznych, prowadzącego do diagnozy medycznej. Takie zaburzenia motoryczne mogą objawiać się w upośledzeniu, rzeczywistym lub potencjalnym, związanym z okładem mięśniowo-kostnym, oddechowym lub krążenia. Wiedza i umiejętności oparte na poznaniu zjawisk ruchowych, fizjologii, biomechaniki i terapeutycznych skutków stosowania różnych środków medycznych pozwalają fizjoterapeucie na przepisanie i wdrożenie odpowiedniego programu terapii w celu skorygowania lub złagodzenia problemów klinicznych. W szczególności celem fizjoterapii jest:  Zwalczanie bólu;  Rehabilitacja po chorobach, urazach i wadach wrodzonych.  Przygotowanie do operacji i rehabilitacji po niej;  Poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie ukrwienia;  Przeciwdziałanie skutkom zmniejszonej aktywności ruchowej i poprawa funkcji ruchowych, m.in. przez rozluźnienie mięśni, wzrost ich siły i usprawnienie koordynacji ruchów, zwiększenie ruchomości stawów oraz dostosowanie układu ruchu do warunków, jakie powstały wskutek niesprawności, zapobieganie przykurczom;  Zwalczanie stanów zapalnych;  Zwiększenie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom;  Usprawnienie mechanizmów regulacyjnych układu krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry i innych;  Poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej;  Normalizacja i wzmocnienie sprawności czynnościowej układu nerwowego;  Usprawnienie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu;  Poprawa zdolności reagowania całego organizmu na bodźce lecznicze; 21
 Profilaktyka skutków dezadaptacji organizmu do bodźców termicznych; 6. Skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych Pojedynczy zabieg z zakresu fizykoterapii i kinezyterapii wywołuje szybką reakcję w postaci krótkotrwałej zmiany czynności komórek, tkanek lub narządów, która może przebiegać z przejściową zmianą homeostazy. Pojedynczy zabieg w zależności od zaawansowania dolegliwości może pomóc już po pierwszych zabiegach. Najczęściej niestety występuje potrzeba zwielokrotnienia zabiegów celem odczuwalnej i właściwej poprawy stanu zdrowia. Seria zabiegów powoduje odległą reakcję w postaci adaptacji czynnościowej (np. normalizacja zaburzonych funkcji, poprawa i usprawnienie funkcji układów regulacyjnych ustroju oraz nastawienie mechanizmów utrzymujących homeostazę na nieco innej wartości parametrów) i niekiedy adaptacji morfologicznej (np. przerost mięśni pod wpływem długotrwałego treningu). Oczywiście należy dodać, iż każdy z zabiegów w rozumieniu kompleksowego oddziaływania procesu rehabilitacyjnego na pacjęta jest wpływanie na jego lepsze poczucie psychiczne. Przybliżając niejednokrotnie pacjenta do stanu rekonwalescencji. 22
ROZDZIAŁ II. SYSTEM KSZTAŁCENIA MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE NA PRZYKŁADZIE AWF JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE 1. Rys historyczny procesu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce Fizjoterapią (rehabilitacją) w pierwszych latach jej tworzenia zajmowali się najczęściej ortopedzi. Proces kształcenia specjalistów wymagał doboru odpowiednio wykształconych dydaktyków. Działania zapoczątkowane w kształceniu przez prekursorów wzbogacali i pogłębiali ich uczniowie i następcy kształcąc: magistrów gimnastyki leczniczej, fizjoterapeutów i innych pracowników. Przekazywali oni następcom specjalistyczną wiedzę z rehabilitacji w kardiologii, neurologii, pneumonologii, w uczelniach, klinikach i ośrodkach specjalistycznych, harmonizując i nakreślając granice zakresu potrzeb przygotowania teoretycznego i praktycznego. Pomimo to na początku zawód fizjoterapeuty/rehabilitanta traktowany był jako podrzędny w stosunku do medycyny. Rozwój szkolnictwa, badań i doświadczenie doprowadziły jednakże do międzynarodowego uznania fizjoterapii jako autonomicznego zawodu funkcjonującego na zasadach otwartego i równorzędnego partnerstwa z całym szeregiem dziedzin ochrony zdrowia, jak medycyna czy pielęgniarstwo. W latach pięćdziesiątych zorganizowano kilka szkół techników fizjoterapii. Magistrów gimnastyki leczniczej kształcić zaczęły Akademie Wychowania Fizycznego. w: Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Katowicach. Uczelnie te nadal kształcą magistrów fizjoterapii. W 1959 roku rehabilitacja została uznana za odrębną dwustopniową specjalność kliniczną dla lekarzy. Niektórym lekarzom, dotychczas pracującym w placówkach rehabilitacyjnych, nadano specjalizację II lub I stopnia w drodze weryfikacji. Równocześnie rozpoczęło się, już zgodnie z ustalonym programem, kształcenie przede wszystkim lekarzy, którzy otrzymywali tytuł specjalistów rehabilitacji narządów ruchu. Aby zaspokoić zapotrzebowanie na innych niż lekarze specjalistów, zapoczątkowano 23
kształcenie podstawowe również w terenowych ośrodkach, a egzaminy specjalistyczne zdawano w klinice w Poznaniu i Konstancinie. Do programu specjalizacji lekarzy wprowadzono w 1973 roku specjalizację I stopnia z rehabilitacji ogólnej i 2 kierunki specjalizacji II stopnia, a mianowicie rehabilitacji narządów ruchu i rehabilitacji ogólnej. Innych pracowników rehabilitacji tzn. terapeutów zajęciowych, pracowników socjalnych, techników ortopedii przygotowywały szkoły kierunkowe. W celu skoordynowania działań w nowopowstałej specjalności jaką stała się rehabilitacja/fizjoterapia w 1973 roku akademie medyczne zobowiązano do pełnienia nadzoru regionalnego, a w 1982 roku powołano krajowy Zespół Specjalistyczny ds. Rehabilitacji. Powołano katedry, kliniki i zakłady rehabilitacyjne szczebla akademickiego w akademiach medycznych w: Poznaniu (1960), Warszawie (1961), Katowicach (1971), Krakowie i Gdańsku (1972) oraz w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie (Wydział Rehabilitacji), Krakowie i Wrocławiu (Instytut Rehabilitacji) oraz w Poznaniu i Katowicach (Zakład Rehabilitacji). Powstały także liczne nowe placówki akademickie. Obecnie magistrów fizjoterapii kształcą również akademie medyczne na poziomie licencjatu i magistra. W wielu Akademiach Medycznych dydaktykę rehabilitacji/fizjoterapii organizuje się łącznie z przedmiotami klinicznymi innych specjalności, zdążając do utworzenia w każdej uczelni odrębnych zajęć dydaktycznych z tej dziedziny. W procesie kształcenia specjalistów fizjoterapii za najważniejsze zadanie uznaje się kształcenie specjalistów fizjoterapii w pełnoprofilowym programie specjalizacji. Fizjoterapia chociaż stale zwiększa się liczbę i jakość kształconych specjalistów jest nadal specjalnością deficytową. Obecnie w Polsce istnieje trójpoziomowy systemem kształcenia fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra. Dla celów niniejszej pracy szczegółowej analizie poddany zostanie obowiązujący 24
i realizowany w Polsce system kształcenia magistrów fizjoterapii i ich odpowiedników w krajach Unii Europejskiej. Kształceniem magistrów fizjoterapii w Polsce zajmują się głównie Akademie Wychowania Fizycznego i Akademie Medyczne. Poza tymi uczelniami tytuł magistra fizjoterapii można uzyskać w niektórych pozauczelnianych ośrodkach kształcenia. Do wiodących uczelni i ośrodków kształcenia fizjoterapeutów na poziomie magistra fizykoterapii można w naszym kraju zaliczyć: 1/ W Akademiach Wychowania Fizycznego:  Wydział Rehabilitacji AWF w Warszawie;  Wydział Rehabilitacji AWF w Poznaniu;  Wydział Rehabilitacji AWF w Krakowie;  Wydział Rehabilitacji AWF w Katowicach. 2/ W Akademiach Medycznych:  Wydział Rehabilitacji w Warszawie;  Wydział Rehabilitacji w Poznaniu;  Wydział Rehabilitacji w Śląskiej A.M.  Wydział Rehabilitacji CMUJ w Krakowie;  Wydział rehabilitacji w Łodzi;  Wydział Rehabilitacji w Lublinie;  Wydział Rehabilitacji w Gdańsku  Wydział Rehabilitacji w Bydgoszczy 3/ W innego typu uczelniach i ośrodkach pozauczelnianych.:  Wydział Rehabilitacji przy Collegium Medicum Uniwersytu Jagiellońskiego w Krakowie;  Wydział Rehabilitacji na Akademii Świętokrzyskiej  Wydział Rehabilitacji na Politechnice Opolskiej  Wydział Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi  Wydział Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego  Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 25
Poza uczelniami kształcącymi fizjoterapeutów na poziomie magistra wiele uczelni, szkół i placówek kształci fizjoterapeutów na poziomie licencjata i technika. Ze względu na wymagania programowe UE i znajomość problematyki (autor jest studentem Wydziału Rehabilitacji AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie) dla celów niniejszej pracy poddano analizie porównawczej system kształcenia magistrów fizjoterapii na tej Uczelni. 2. Historia Uczelni i wkład Wydziału Rehabilitacji w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w rozwój systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce. Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest uczelnią państwową o profilu pedagogicznym z pełnymi prawami akademickimi. Zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym9 oraz innymi aktami prawnymi. Uczelnia jest samodzielną instytucją, która bada i analizuje rzeczywistość poprzez działalność naukową i dydaktyczną. Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest najstarszą i największą w Polsce uczelnią akademicką w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej oraz jedną z największych w Europie. Powstała w 1929 roku z inicjatywy marszałka Józefa Piłsudskiego jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego (CIWF), działający na zasadach wojskowej szkoły zawodowej. W 1935 roku Centralny Instytut Wychowania Fizycznego otrzymał imię pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, a w 1938 roku został przekształcony w akademicką szkołę wyższą – Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej sale i urządzenia sportowe, laboratoria i księgozbiory zostały zniszczone, a wielu wykładowców, studentów i absolwentów poległo w działaniach wojennych. Odbudowana ze zniszczeń wojennych AWF wznowiła działalność w 1946 roku jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego – wojskowa szkoła zawodowa. Na mocy dekretu Rady Ministrów z 27 lipca 1949 roku10 nadano jej status uczelni akademickiej przekształcając w Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. 9 Dz.U. ..z 12.09. 2001r. z późn. zm. 10 Dz.U. z 1949 r., nr 46, poz.336. 26
Od 1959 roku Uczelnia posiada prawo nadawania stopnia doktora, a od 1966 roku stopnia doktora habilitowanego w zakresie nauk o kulturze fizycznej. W 1970 utworzono filię Akademii Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej, a w 1973 roku Punkty Konsultacyjne w Białymstoku, Lublinie, Mielcu, Łodzi i Pruszkowie. W 1971 roku włączono w strukturę uczelni Instytut Naukowy Kultury Fizycznej oraz powołano Studium Doktoranckie i Studium Doskonalenia Kadr. W 1984 roku powstał Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Łodzi, który w 1991 roku włączono w strukturę Uniwersytetu Łódzkiego. Na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 27 czerwca 2001 roku, w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczególnych zasad ich uzyskiwania11 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie ma prawo organizowania kursów i nadawania uprawnień w zakresie kultury fizycznej. Zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 15 października 2001 roku w sprawie zmian organizacyjnych w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie przekształcono Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej w zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie z siedzibą w Białej Podlaskiej. W 2002 roku historyczne obiekty Akademii Wychowania Fizycznego zostały wpisane do rejestru zabytków. Obecnie studiuje tu około 6000 studentów szkolonych przez ponad 400 nauczycieli akademickich. Akademia kształci nauczycieli wychowania fizycznego, trenerów oraz specjalistów z zakresu fizjoterapii, rekreacji i turystyki. Jest centrum badań naukowych w dziedzinie kultury fizycznej i ośrodkiem sportu, pełni też 11 Dz.U. z 2001 r., nr 71, poz. 738 z późn. zm. 27
ważną funkcję w zakresie upowszechniania kultury fizycznej i promocji zdrowia. Kształcenie specjalistów w zakresie rehabilitacji początkowo odbywało się w Wydziale Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W 1954 roku na Uczelni powołano specjalizację z gimnastyki leczniczej pod kierunkiem dr med. Mariana Weissa. W 1970 roku powołano katedrę Rehabilitacji Ruchowej z zakładami: Rehabilitacji Narządu Ruchu oraz Rehabilitacji Chorób Wewnętrznych , której kuratorem został prof. dr hab. med. Marian Weiss. W 1976 roku decyzją przewodniczącego Głównego komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki przemianowano specjalizację z gimnastyki leczniczej na kierunek rehabilitacji ruchowej. Dwa lata później wydano już pierwsze dyplomy ukończenia studiów z tytułem magister rehabilitacji ruchowej. Istotnym elementem w rozwoju tej dyscypliny naukowej w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie było powołanie w 1982 roku dr Andrzeja Zembatego na pełnomocnika rektora ds. organizacji Wydziału Rehabilitacji Ruchowej i w konsekwencji utworzenie w 1984 roku pierwszego w Polsce i Europie Wydziału Rehabilitacji Ruchowej z mianowaniem na dziekana prof. dr hab. med. Andrzeja Seyfrieda. W 1993 roku Wydział wprowadził się do nowej obszernej siedziby na terenie Uczelni. Od tego czasu pracownicy naukowi Wydziału i współpracujący z nimi specjaliści z dziedziny fizjoterapii, medycyny i sportu, wnoszą istotny wkład w rozwój systemów kształcenia fizjoterapeutów oraz regulacji prawnych zawodu fizjoterapeuty. Do ważniejszych osiągnięć można zaliczyć m.in.:  Powołanie przy Wydziale Rehabilitacji Ruchowej AWF pierwszego w Polsce pisma naukowego poświęconego rehabilitacji „Postępy Rehabilitacji” (1987 r.), które nadal funkcjonuje i się rozwija;  Powołanie Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji z siedzibą na terenie Wydziału (1990 r.);  Uzyskanie dla absolwentów Wydziału uprawnień do wykonywania zabiegów fizykoterapeutycznych (1991 r.); 28
 Zorganizowanie przez Wydział na terenie Uczelni I kongresu Naukowego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji (1992 r.);  Przyznanie Wydziałowi przez Centralną Komisję do spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej w zakresie rehabilitacji ruchowej (1993 r.);  Pierwsza obrona pracy doktorskiej w Wydziale (1994 r.);  Wdrożenie przez Radę Samorządu Studentów AWF w połączeniu z Komisją ds. Współpracy z Zagranicą i Kontaktów Międzyuczelnianych organizacji cyklicznych studenckich konferencji pod hasłem „Europa Młodych Fizjoterapeutów”, których założeniem jest podejmowanie działań na rzecz dostosowania systemów kształcenia fizjoterapeutów i ich praw zawodowych do standardów europejskich, a szczególnie uznawalności. dyplomów uczelni polskich poza granicami kraju (I Konferencja 2003 r., II Konferencja 2004 r.).  Powołanie z inicjatywy i na bazie studentów Wydziału Rehabilitacji AWF w Warszawie „Europejskiego Stowarzyszenia Młodych Fizjoterapeutów YEAP POLSKA” z siedzibą w Warszawie (powołanie grupy inicjatywnej i wybór komitetu założycielskiego – 2004 rok, rejestracja w KRS i uzyskanie osobowości prawnej - 2005 r.). 3. Ramowy Program Kształcenia magistrów fizjoterapii wg standardów obowiązujących w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie kształci fizjoterapeutów w jednostopniowym systemie 9 semestrowym studiów uniwersyteckich zakończonych uzyskaniem dyplomu magistra fizjoterapii. Od roku akademickiego 2004/2005 Uczelnia kształcić będzie fizjoterapeutów wyłącznie w systemie dwustopniowym, na 3 letnich licencjackich studiach zawodowych, zakończonych uzyskaniem tytułu dyplomowanego fizjoterapeuty, z możliwością kontynuacji nauki 2 letnich uzupelniających studiach magisterskich.. 29
Nabór odbywa się na zasadach konkursowego egzaminu wstępnego z przedmiotów kierunkowych tj.: biologii, chemii, fizyki oraz testu sprawnościowego z wychowania fizycznego i rozmowy kwalifikacyjnej. Na test sprawnościowy składają się: pływanie, ćwiczenia sprawnościowo- wytrzymałościowe (próba wytrzymałości biegowej i siłowej). Program kształcenia, realizowany jest w systemie studiów dziennych, wieczorowych i zaocznych. Nauka trwa dziewięć semestrów, w trakcie których słuchacze poza zajęciami dydaktycznymi zaliczają dwa obozy szkoleniowe. Letni na którym zdobywają umiejętność pływania żaglówką, na desce windsurfingowej i kajakach, a także poznają zasady metod ratownictwa. Zimowy z obowiązkowym kursem nauki jazdy na nartach. Poza zajęciami dydaktycznymi każdy student, w trakcie nauki zalicza minimum 600 godzin praktyki klinicznej, w specjalistycznych placówkach rehabilitacyjnych i szpitalach klinicznych. Obowiązujące minima programowe w układzie godzinowym z rozbiciem na utworzone do celów porównawczych działy przedmiotowe, obrazują poniższe tabele i wykresy. Samo porównanie realizowanego w AWF Warszawa programu kształcenia magistrów fizjoterapii, z wzorcem zalecanym przez WCPT i wybranymi programami państw członkowskich Unii Europejskiej, zostanie dokonane w dalszej części pracy. Tabela 1.Szczegółowy plan 4,5 letnich jednolitych studiów magisterskich AWF Warszawa - minima godzinowe Lp. Nazwa przedmiotu Minima godzinowe Przedmioty podstawowe razem 949 1 ANATOMIA PRAWIDŁOWA 78 2 PODSTAWY KINEZJOLOGII 26 3 ANATOMIA RTG 13 4 FIZJOLOGIA OGÓLNA 65 5 FIZJOLOGIA WYSIŁKU 39 6 BIOFIZYKA 26 7 BIOCHEMIA 39 8 BIOLOGIA 39 19 BIOMECHANIKA KLINICZNA 39 10 BIOMECHANIKA STOSOWANA I ERGONOMIA 26 11 ANTROPOLOGIA 39 12 SOCJOLOGIA REHABILITACJI 39 13 PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA 39 30
14 DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA 26 15 INFORMATYKA I STATYSTYKA STOSOWANA 26 16 METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH 13 17 HIGIENA 13 18 ETYKA 39 19 FILOZOFIA MEDYCYNY 39 20 HISTORIA REHABILITACJI 13 21 JĘZYK OBCY 104 22 SEMINARIUM MAGISTERSKIE 78 23 PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I KLINICZNA 39 24 PATOFIZJOLOGIA OGÓLNA 52 Kliniczne podstawy fizjoterapii 559 1 ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA 78 2 NEUROLOGIA 78 3 PATOMECHANIKA 39 4 KARDIOLOGIA 78 5 ONKOLOGIA 26 6 REUMATOLOGIA 26 7 PULMONOLGIA 26 8 PEDIATRIA 52 9 GERIATRIA 26 10 PSYCHIATRIA 26 11 REHABILITACJA SEKSUALNA 39 12 PSYCHOTERAPIA 39 13 GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO 26 Kształcenie umiejętności ruchowych 273 1 SPORT NIEPEŁNOSPRAWNYCH 39 2 GIMNASTYKA 26 3 ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 26 4 PŁYWANIE I RATOWNICTWO 26 5 GRY I ZABAWY 26 6 ĆWICZENIA MUZYCZNO-RUCHOWE 26 7 OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU 52 8 LEKKOATLETYKA 26 9 SPORT DO WYBORU 26 Fizjoterapia 624 1 OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII 39 2 TEORIA I METODYKA KINEZYTERAPII 169 3 FIZYKOTERAPIA 260 4 MASAŻ 52 5 ODNOWA BIOLOGICZNA 13 6 KOREKTYWA 26 7 METODY KINEZYTERAPEUTYCZNE 65 Fizjoterapia kliniczna 572 1 FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU 416 2 FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNOŚCIACH 156 Staż kliniczny i obozy 720 31
1 18 TYGODNI PO VII SEMESTRZE 200 2 18 TYGODNI PO VIII SEMESTRZE 200 3 NA IX SEMESTRZE 200 4 10 DNIOWY OBÓZ ZIMOWY PO V SEMESTRZE 60 10 DNIOWY OBÓZ LETNI PO VI SEMESTRZE 60 Ogółem 3697 Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Tabela 2: Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa – minima godzinowe-forma skrócona Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Wykres 1.Minima programowe AWF Warszawa w ujęciu ilościowym 949 559 273 624 572 600 120 0 200 400 600 800 1000 Minima programowe AWF Warszawa Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia kliniczna Staż kliniczny razem Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Wykres 2. Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa w ujęciu procentowym Lp. Wyszczególnienie Minima godzinowe Ilość godzin % 1 Przedmioty podstawowe 949 25,67 2 Kliniczne podstawy fizjoterapii 559 15,12 3 Kształcenie umiejętności ruchowych 273 7,38 4 Fizjoterapia 624 16,88 5 Fizjoterapia kliniczna 572 15,47 6 Staż kliniczny razem 600 16,23 7 Obozy razem 120 3,25 Ogółem 3697 100 32
Minima programowe AWF Warszawa 27% 15% 7%17% 15% 16% 3% Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia kliniczna Staż kliniczny razem Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Tabela 3. Program kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa dostosowany do wzorca WCPT Lp. Przedmiotypodstawowe Klinicznepodstawy fizjoterapii(teoria) Zasady,praktykaiocena Procedurystosowanew praktyce Przedmiotyogólne Praktykakliniczna CharakterystyczneDlaAWF 1 ANATOMIA PRAWIDŁOWA FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU X OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII ETYKA XXX SPORT NIEPEŁNOSPRAWN YCH 2 PODSTAWY KINEZJOL OGII FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNO ŚCIACH X TEORIA I METODYKA KINEZYTERA PII X X GIMNASTYKA 3 ANATOMIA RTG X X FIZYKOTE RAPIA X X ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 4 ANTROPOLOGI A X X MASAŻ X X PŁYWANIE I RATOWNICTWO 5 BIOMECHANIK A X X ODNOWA BIOLOGI CZNA X X GRY I ZABAWY 6 BIOLOGIA X X KOREKTYWA X X ĆWICZENIA MUZYCZNO 33
RUCHOWE 7 BIOCHEMIA X X METODY KINEZYTERA PEUTYCZNE X X OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU 8 BIOFIZYKA X X ORTOPEDIA I TRAUMATOL OGIA X X LEKKOATLETYKA 9 FIZJOLOGIA WYSIŁKU X X NEUROLOGIA X X SPORT DO WYBORU 10 BIOMECHANIK A STOSOWANA I ERGONOMIA X X PATOMECHA NIKA X X OBÓZ ZIMOWY 11 FIZJOLOGIA OGÓLNA X X KARDIOLO GIA X X OBÓZ LETNI 12 SOCJOLOGIA REHABILITACJ I XX ONKOLOGIA X X JĘZYK OBCY 13 PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA X X REUMATO LOGIA X X SEMINARIUM MAGISTERSKIE 14 DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGI A X X PULMONO LOGIA X X X 15 INFORMATYK A I STATYSTYKA STOSOWANA X X PEDIATRIA X X X 16 METODOLOGI A BADAŃ NAUKOWYCH X X GERIATRIA X X X 17 HIGIENA X X PSYCHIATRI A X X X 18 FILOZOFIA MEDYCYNY XX X REHABILITA CJA SEKSUALNA X X 19 HISTORIA REHABILITACJ I X X PSYCHOTER APIA X X X 20 PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I X X GINEKOLOGI A I POŁOŻNICTW O X X X 21 KLINICZNA PATOFIZJOLO GIA OGÓLNA X X X X X X ∑ 806 572 0 1183 39 600 1175 3697 Źródło: Opracowanie własne 34
ROZDZIAŁ III. KSZTAŁCENIE FIZJOTERAPEUTÓW W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE ZALECEŃ WCPT 1. Ogólne zasady kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej Zgodnie z Dyrektywami unijnymi, do wykonywania zawodu fizjoterapeuty w państwach Wspólnoty, wymagany jest dyplom ukończenia właściwej uczelni. Dyplomem jest każdy dowód odbytego kształcenia lub szkolenia, albo zestaw takich dowodów który wskazuje że dokument został wydany przez właściwe władze w państwie członkowskim, zgodnie z jego ustawami, rozporządzeniami i przepisami administracyjnymi. Posiadacz dyplomu pomyślnie ukończył kurs z zakresu przekraczającego poziom szkoły średniej, albo jeden z kursów szkoleniowych przygotowujących do zawodu fizjoterapeuty, który wykazuje, że uzyskał on odpowiednie kwalifikacje zawodowe wymagane w celu podjęcia i wykonywania zawodu regulowanego w danym państwie członkowskim. Podstawowym warunkiem wykonywania zawodu jest odbycie szkolenia i uzyskanie wykształcenia potwierdzone dyplomem na terytorium Wspólnoty lub poza Wspólnotą, w instytucjach oświatowych kształcących i prowadzących szkolenia zgodnie z krajowymi ustawami, rozporządzeniami i przepisami administracyjnymi państwa członkowskiego oraz, że posiadacz takiego dyplomu, wykaże się trzyletnim stażem zawodowym udokumentowanym przez państwo członkowskie, które uznało dowody kształcenia i szkolenia wydane w państwie trzecim. Uzyskanie pierwszego stopnia zawodowego winno poprzedzać zaliczenie pełnego programu nauczania kwalifikujące studenta do grona niezależnego profesjonalistów. Integralnym składnikiem programu nauczania przed uzyskaniem pierwszego stopnia zawodowego jest nabycie, pod kierunkiem odpowiednio wykwalifikowanych fizjoterapeutów, bezpośredniego doświadczenia klinicznego. Taka edukacja kliniczna ma za zadanie stopniowe kształcenie poczucia odpowiedzialności. 35
Znakiem rozpoznawczym kompetentnego fizjoterapeuty jest trwające przez cale życie samokształcenie. Uczestniczenie w nieustającym procesie edukacji gwarantuje bowiem i utrzymanie wysokiego poziomu jakości praktyki fizjoterapii. Fizjoterapeuci powinni więc być zachęcani do podejmowania edukacji podyplomowej lub studiów w zakresie pokrewnych dziedzin wiedzy, w celu doskonalenia swego poziomu zawodowego. Tam, gdzie narodowe zrzeszenia fizjoterapii obejmują, swym działaniem specjalizacje w zakresie praktyki klinicznej, winno się dążyć do tego, aby edukacja w zakresie fizjoterapii, prowadziła do uzyskania certyfikatu specjalisty. Cele, zawartość, forma i ocena programów nauczania fizjoterapeutów, powinny uwzględniać aktywny udział narodowego stowarzyszenia fizjoterapeutów w procesie kształcenia i szkolenia tej grupy zawodowej. Zgodnie z powyższymi zasadami Światowa Konfederacja Fizjoterapii zaleca, by jej organizacje członkowskie promowały w swych krajach nauczanie fizjoterapii oparte na poziomie uniwersyteckim lub ekwiwalentnym, o minimalnym czasie trwania cztery lata, w zakresie pełnym lub ekwiwalentnym12 . Program nauczania fizjoterapii powinien być prowadzony na poziomie uniwersyteckim, przynajmniej przez cztery lata, w pełnym zakresie czasowym według określonych minimów godzinowych, w określonych kategoriach przedmiotowych: 2. Ogólne zasady i systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej Systemy kształcenia fizjoterapeutów w krajach Unii Europejskiej są bardzo zróżnicowane. Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej, nie przewidują harmonizacji kształcenia, pomiędzy poszczególnymi państwami. Wszystkie państwa Wspólnoty starają się jednak wypełniać ogólne zalecenia Światowej Konfederacji Fizjoterapii w tym zakresie. Zgodność systemowa i programowa z zalecanym wzorcem WCPT, eliminuje bowiem stosowanie środków kompensujących przez 12 Wniosek przyjęty podczas: Zjazdu Powszechnego w lipcu 1991r. 36
państwa przyjmujące, w stosunku do osób, które zdobyły zawód fizjoterapeuty w innym kraju Wspólnoty. Występujące różnice w zakresie przygotowania do danego zawodu w krajach Unii Europejskiej obrazują tabele 4 i 5. Tabela 4: Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej zrzeszonych przed 1 maja 2004 roku Kraj Ilośćlatnaukiniezbędnadorozpoczęciaedukacji–PT Ilośćlatnaukiniezbędnadozdobyciazawodu Statusuczelniwkrajowymsystemieedukacyjnym DokumentpotwierdzającyukończeniestudiówzawodowychI/IIstopnia Liczbauczelnikształcącychwzawodziefizjoterapeuty PrzybliżonaliczbastudentówrozpoczynającekształceniePT MożliwośćkontynuacjinaukinastudiachIIstopnia,podyplomowychi doktoranckich(systempomostowy) Austria 12 3 Studia wyższe Dyplom 1 400 Magister Fizjoterapii, Doktor Belgia 12 4/5 Studia wyższe Licencjat Brak danych Brak danych Magister Fizjoterapii, Doktor Dania 12 3/5 Studia wyższe LIC PT 8 640 Magister Fizjoterapii, Doktor Grecja 12 4 Brak danych Dyplom Brak danych Brak danych Magister Fizjoterapii Finlandia 12 4 Studia wyższe 17 380 Magister Fizjoterapii, Doktor Francja 12 3/4 Studium Brak danych 1540 Technik/ licencjonowany fizjoterapeuta Hiszpania 12 3 Studia wyższe Dyplom 1 2000 Magister Fizjoterapii 37
Holandia 13 4 Studia wyższe Licencjat 11 1500 Magister Fizjoterapii Irlandia 13 4 Studia wyższe Licencjat naukowy 3 150 Magister Fizjoterapii Luksemburg Nie prowadzi się nauki fizjoterapii Niemcy 10 3 Szkolni ctwo średnie Dyplom 241 8000 System pomostowy 12 3 / 4 Studia wyższe Licencjat 9 240 Magister Fizjoterapii Portugalia 12 3/4 Studia wyższe Licencjat 14 600 Magister Fizjoterapii Doktor Szwecja 13 3 Studia wyższe Licencjat Naukowy 7 700 Magister Fizjoterapii Wielka Brytania i Irlandia Płn. 13 3 Studia wyższe Licencjat Naukowy 37 2285 Magister Fizjoterapii, Doktor 13 3/4 +2 Studia wyższe Magister 8 175 Doktor Włochy 13 3 Studia wyższe Licencjat 39 2500 Magister Fizjoterapii Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podsumowania Edukacji PT” oddziału Europa WCPT– wrzesień 2003/ Summary of PT Education Tabela 5. System kształcenia fizjoterapeutów w państwach które wstąpiły do UE 1 maja 2004 roku 38
Kraj Ilośćlatnaukiniezbędnadorozpoczęciaedukacji–PT Ilośćlatnaukiniezbędnadozdobyciazawodu Statusuczelniwkrajowymsystemieedukacyjnym DokumentpotwierdzającyukończeniestudiówzawodowychIiIIstopnia Liczbauczelnikształcącychwzawodziefizjoterapeuty Przybliżonaliczbastudentówkształcącasięwzawodzie MożliwośćkontynuacjinaukinastudiachIIstopnia,podyplomowychi doktoranckich 1 2 3 4 5 6 7 8 Czechy 12 3 Studia wyższe Dyplom 10/13 300 Brak możliwości 12 3/5 Studia wyższe Mgr/lic 8 200 Magister Fizjoterapii, Dr Cypr Brak nauki fizjoterapii na Cyprze Estonia 12 3/5 Studia wyższe Lic / mgr 1 15+20 Magister Fizjoterapii Litwa 12 3 Studia wyższe Licencjat 1 65 Magister Fizjoterapii Łotwa 12 4 Studia wyższe Licencjat naukowy 3 100 Magister Fizjoterapii Polska 12 4 Licencjat Brak danych Brak danych Brak danych 12 3/5 Studia wyższe Lic / mgr Brak danych Brak danych Doktor Fizjoterapii Słowacja Brak danych Słowenia Brak danych Węgry 12 4 Studia wyższe Licencjat Naukowy 5 500 Magister Fizjoterapii Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podsumowania Edukacji PT” oddziału Europa WCPT– wrzesień 2003/ Summary of PT Education 39
Jak wynika z powyższych zestawień zarówno w krajach dawnej piętnastki jak i dziesiątki, która przystąpiła do Wspólnoty 1 maja 2004 roku, kształcenie w zawodzie fizjoterapeuty rozpoczyna się po ukończeniu szkoły średniej, w trzynastym roku nauki, z wyjątkiem Niemiec, gdzie system kształcenia dopuszcza możliwość rozpoczęcia kształcenia w tym zawodzie, już w 11 roku nauki. Światowa Konfederacja Fizjoterapii zaleca, aby program nauczania fizjoterapii był prowadzony na poziomie uniwersyteckim, przynajmniej przez cztery lata, w pełnym zakresie czasowym, według określonych minimów godzinowych, w poszczególnych kategoriach przedmiotowych. Nie wszystkie systemy kształcenia fizjoterapeutów spełniają jednak te wymogi. Z państw dawnej piętnastki: Austria, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy realizują 3 letni program nauczania, natomiast w Belgii, Danii, Francji, Niemczech, Portugalii i Wielkiej Brytanii z Irlandią Północną obowiązują równolegle 3 lub 4 letni system nauczania w zawodzie fizjoterapeuty. Skutkuje to wymogiem stosowania w odniesieniu do 3 letnich programów kształcenia, środków kompensujących przez państwa przyjmujące. W państwach 10, które zostały włączone do Wspólnoty 1 maja 2004 roku, jednostopniowy 3 letni system kształcenia na studiach zawodowych mają tylko Czechy i Litwa. Ale w Czechach podobnie jak w Estonii i Polsce, poza jednostopniowym, 9/10 semestrowym systemem kształcenia magistrów fizjoterapii jest realizowany równolegle dwustopniowy system kształcenia fizjoterapeutów, w ramach którego, absolwenci 3 letnich studiów licencjackich mogą kontynuować naukę na 2 letnich uzupełniających studiach magisterskich. Takich możliwości nie mają jednak studenci kształcących się w zawodzie fizjoterapeuty w Vilnius College in Higher Education na Litwie. Ta sytuacja miała również wpływ na fakt, że programy nauczania fizjoterapeutów w tych krajach zostały wybrane do analizy porównawczej. 40
3. Analiza porównawcza systemów kształcenia i programów nauczania fizjoterapeutów w Czechach i na Litwie Z państw, które wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, do analizy porównawczej systemów kształcenia i programów nauczania, wybrano dwie uczelnie: Palacky University w Ołomuńcu w Czechach oraz Vilnius College In Higher Education na Litwie. Przy wyborze tych placówek decydujące znaczenie miał fakt, że uczelnie te kształcą fizjoterapeutów zgodnie zalecanym wzorcem WCPT, ale w różnych systemach nauczania. W Palacky University w Ołomuńcu w Czechach, obowiązuje dwupoziomowy system kształcenia, 3-letnie studia zawodowe poszerzone o dwuletnie studia uzupełniające, uprawniające do posługiwania się odpowiednikiem tytułu magistra fizjoterapii. Natomiast w Vilnius College In Higher Education na Litwie, realizowany jest jednopoziomowy - 3 letni program nauczania, na poziomie zawodowym. Model kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu spełnia wymogi Dyrektyw unijnych, regulujących problematykę kształcenia fizjoterapeutów i uznawalności ich dyplomów, we wszystkich państwach Wspólnoty Europejskiej, w przeciwieństwie do modelu obowiązującego w Collegu Wileńskim. Stanowią więc dobry materiał porównawczy, zgodności ilościowej i merytorycznej realizowanych programów pod kątem obecnej i przyszłej uznawalności uzyskanego na tych uczelniach wykształcenia, oraz możliwości wykonywania zawodu na obszarze całej Unii Europejskiej. 3.1. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w 5-letnim systemie nauczania uniwersyteckiego w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach, w ujęciu ilościowym i procentowym, przedstawiają tabele 5 i 6 oraz wykresy 2 i 3. Dla celów porównawczych przedmioty pogrupowano w następujące działy: przedmioty podstawowe, kliniczne podstawy fizjoterapii, kształcenie umiejętności ruchowych, fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu 41
i innych, staż kliniczny i obozy. Nastepnie materiał ten dostosowano do porównywalnego wzorca zalecanego przez Światową Konfederację Fizjoterapeutów tworząc jednolite kategorie programowe. Tabela 6: Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu Lp. Nazwa przedmiotu Liczba godzin Przedmioty podstawowe 1 Anatomia 104 2 Antropomotoryka 13 3 Biofizyka 52 4 Biomechanika 26 5 Fizykoterapia 26 6 Fizjologia ogólna 95 7 Fizjologia bólu 13 8 Kinezjologia 52 9 Język obcy 52 10 Wstęp do metod badawczych , Metodologia badań naukowych 13 11 Podstawy statystyki 26 12 Techniki obrazowania 13 13 Fitofarmakologia 6 14 Farmakologia 26 15 Podstawy Internetu, obsługi programów użytkowych 52 16 Zaawansowana neurofizjologia 26 17 Higiena 8 18 Zaawansowana statystyka 26 19 Zaawansowana biomechanika 26 20 Podstawy prac socjalnych 26 21 Systemy metryczne w fizjoterapii 13 22 Łacina 26 23 Podstawy neurologii 26 24 Psychologia 78 25 Rehabilitacja, pierwsza pomoc, pielęgniarstwo 52 26 Podstawy etyki i filozofii 13 27 Podstawy kineziologii i diagnozy 65 28 Podstawy kinezyterapia 39 Przedmioty podstawowe razem 993 Kliniczne podstawy fizjoterapii 1 Neurologia 52 2 Ortopedia i protetyka 26 42
3 Patologia 13 4 Patofizjologia 26 5 Psychologia niepełnosprawnych 52 6 Pediatria 13 7 Ginekologia 8 8 Traumatologia 26 9 Medycyna wewnętrzna i gerontologia 26 10 Psychiatria 21 11 Psychologia kliniczna 65 12 Terapia przyłóżkowa 21 13 Dermatologia i higiena 8 14 Podstawy elektromiografii 9 Kliniczne podstawy fizjoterapii razem 366 Kształcenie umiejętności ruchowych 1 Dydaktyka WF 13 2 Metodologia procesu treningowego 13 3 Podstawy zaawansowanej motoryki 20 4 Yoga 26 Kształcenie umiejętności ruchowych razem 72 Fizjoterapia 1 Kinezyterapia 508 2 Fizykoterapia 65 3 Masaż 65 4 Mobilizacje i techniki tkanek miękkich 42 5 Metody kinezy terapeutyczne 26 6 Techniki Mobilizacje miękkich tkanek 26 7 Balneologia 16 8 Komplementarne metody fizjoterapii 52 9 Metody relaksacyjne 26 10 Zarządzanie w systemach zdrowia 4 11 Odruchy ruchowe – metoda Vojty 105 12 Alternatywne metody i techniki 26 13 Specjalne techniki 13 Fizjoterapia razem 974 Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych 496 Staż kliniczny 1 Praktyki kliniczne fizjoterapii – 105 dni x 8 godzin 840 2 Praktyka w balneologii – 7 dni x 8 godzin 56 43
Staż kliniczny razem 896 Obozy 1 Obóz zimowy – 8 dni x 6 godzin 48 2 Obóz letni – 7 dni x 6 godzin 42 Obozy razem 90 OGÓŁEM GODZIN DYDAKTYCZNYCH 3887 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu Tabela 7. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym - forma skrócona Lp. Wyszczególnienie Minima program owe Ilość godzin % 1. Przedmioty podstawowe 993 26 2. Kliniczne podstawy fizjoterapii 366 9 3. Kształcenie umiejętności ruchowych 72 2 5. Fizjoterapia 974 25 4. Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych 496 13 6. Staż kliniczny 896 23 7. Obozy razem 90 2 OGÓŁEM 3887 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu szkolenia Fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu. 44
Wykres 3: Minima programowe Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu ilościowym - wykres słupkowy 993 366 72 974 496 896 90 0 500 1000 Minima programowe Palacky University Ołomuniec Czechy Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych Staż kliniczny Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu Palacky University w Ołomuńcu Wykres 4. Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu 26% 9% 2% 25% 13% 23% 2% Przedmioty podstawowe razem Kliniczne podstawy fizjoterapii razem Kształcenie umiejętności ruchowych razem Fizjoterapia razem Fizjoterapia kliniczna razem Staż kliniczny razem Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu Palacky University Ołomuńcu 45
Tabela 8. Program kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu dostosowany do standardów programowych zalecanych przez WCPT Lp. Przedmiotypodstawowe Klinicznepodstawy fizjoterapii(teoria) Zasady,praktykaiocena Procedurystosowanew praktyce Przedmiotyogólne Praktykakliniczna charakterystyczne 1. Anatomia Neurologia X Masaż Podstawy etyki i filozofii X Antropomotoryka 2 Techniki obrazowania Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych X Balneologia X X Yoga 3 Psychologia Patologia X Mobilizacje i techniki tkanek miękkich X X Fizjologia bólu 4 Neurologia Podstawy kinezyterapia X Fizykoterapia X X Język obcy 5 Fizjologia Ortopedia i Traumatologia X Metody kinezyterapeutyczne X Podstawy elektromiografii 6 Biofizyka Pediatria X Techniki Mobilizacje miękkich tkanek X X Obozy 7 Metodologia badań naukowych Ginekologia X Specjalne techniki X X Dydaktyka WF 8 Kinezjologia Psychiatria X Alternatywne metody i techniki X X Podstawy zaawansowanej motoryk 9 Biomechanik Medycyna wewnętrzna i gerontologia X Systemy metryczne w fizjoterapii X X Odruchy ruchowe metoda Vojty 10 Farmakologia Dermatologia i higiena X X X X Zarządzanie w systemach zdrowia 11 Statystyka X X Rehabilitacja, pierwsza pomoc, pielęgniarstwo X X Metodologia procesu treningoweg o 12 X X X Terapia przyłóżkowa X X Podstawy Internetu, obsługi programów użytkowych 13 X X X Komplementarne metody fizjoterapii X X Podstawy prac socjalnych 14 X X X Kinezyterapia X X Łacina 15 X X X X X Metody 46
X relaksacyjne 743 736 0 951 13 896 488 3887 Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV. 3.2. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie na przykładzie Vilnius College in Higher Education Wybierając College w Wilnie do analizy porównawczej kierowano się następującymi przesłankami: 1. Litwa wraz z Polską i Czechami została włączona w skład Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r.. Uczelnie w tym kraju funkcjonują więc w porównywalnym otoczeniu, a zasady i przepisy prawne regulujące uznawalność dyplomów zdobywanych na tych uczelniach, w innych państwach Wspólnoty są takie same. 2. College w Wilnie kształci fizjoterapeutów w 3-letnim systemie nauczania na poziomie studiów zawodowych, z prawem nadawania tytułu licencjata, ale realizowany program kształcenia fizjoterapeutów, pod względem ilościowym i zakresu przedmiotowego jest porównywalny z zalecanym przez WCPT wzorcem i programami studiów magisterskich obowiązującymi w AWF Warszawa i Uniwersytecie w Ołomuńcu 3. Analizowany program kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius College in Higher Education jest bardzo nowatorski, ze względu przyjęty system kształcenia, umożliwiający zrealizowanie porównywalnego 4,5 – 5 letniego programu nauczania w 6 semestrów. Jest to możliwe, ze względu na wyjątkowo duże nasycenie programu zadaniami realizowanymi przez studentów indywidualnie. 4. Pomimo tak rozbudowanego programu, absolwenci College’u, nie mogą ubiegać się o uznanie dyplomu i prawo wykonywania zawodu w innych państwach Wspólnoty, ze względu na fakt, że Uczelnia nie spełnia wymogu 4 letniego kształcenia po ukończeniu szkoły średniej. 47
Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w 3-letnim systemie nauczania uniwersyteckiego w Vilnius College in Higher Education na Litwie, w ujęciu ilościowym i procentowym, przedstawiają tabele 7 i 8 oraz wykresy 4 i 5. Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV. Tabela 9. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie w Vilnius College In Higher Education Lp . Nazwa przedmiotu Liczba godzin Przedmioty podstawowe 1 Język obcy 120 2 Anatomia 120 3 Fizjologia 80 4 Psychologia 160 5 Medycyna środowiskowa 80 6 Podstawy farmakologii 80 7 Metodologia badań naukowych 160 8 Genetyka 80 9 Podstawy prawa 80 10 Komunikacja społeczna 200 11 Profesjonalna Etyka 80 12 Podstawy administracji i zarządzania 80 13 Socjologia/ Filozofia 80 14 Zatrudnienie i obrona cywilna 80 Przedmioty podstawowe razem 1480 Przedmioty specjalne kwalifikowane 1 Anatomia patologiczna i fizjologia 80 2 Podstawy fizjoterapii i diagnostyki funkcjonalnej 160 3 Kineziokogia, biomechanika i kontrola motoryczna 200 4 Techniki fizjoterapeutyczne 160 5 Ćwiczenia terapeutyczne 120 6 Ergonomia 80 7 Fizjoterapia w chorobach wewnętrznych 120 8 Fizjoterapia w chirurgii ortopedii i traumatologii 160 9 Fizjoterapia w neurologii 160 10 Fizjoterapia w pediatrii ginekologii 160 11 Masaż 160 12 Fizykoterapia 160 13 Higiena pacjenta i pielęgniarstwo 80 48
14 Pomoc doraźna 80 15 Medycyna sportowa 80 16 Zarządzanie i rekreacja/ Praca w fitnes klubach i centrach odnowy biologicznej 80 Przedmioty specjalne kwalifikowane razem 2040 Zajęcia praktyczne 1 Praktyki wstępne do specjalizacji 80 2 Praktyka w chorobach wewnętrznych 80 3 Praktyka w chirurgii ortopedii i traumatologii 80 4 Praktyka w pediatrii 80 5 Praktyka w neurologii 160 6 Praktyka końcowa 560 Zajęcia praktyczne razem 1040 Seminarium 240 Wychowanie fizyczne 243 OGÓŁEM 5 043 (4800 + 243) Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia Vilnius College In Higher Education w Wilnie Tabela 10. Minima programowe Vilnius College In Higher Education w Wilnie –forma skrócona Lp. Wyszczególnienie Minima programowe Ilość godzin % 1. Przedmioty podstawowe 1 480 29 % 2. Przedmioty specjalne kwalifikowane 2 040 40 % 3. Zajęcia praktyczne 1 040 21 % 4. Seminarium 240 5 % 5. Sport 243 5 % Razem 5 043 100 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia Vilnius College In Higher Education w Wilnie 49
Wykres 5. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu ilościowym – wykres słupkowy 1 480 2 040 1 040 240 243 0 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 2 000 Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage Przedmioty podstawowe Przedmioty specjalne kwalifikowane Zajęcia praktyczne Seminarium Sport Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage Wykres 6: Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu procentowym wykres procentowy 50
Minima programowe Vilnius College In Higher Education 29% 40% 21% 5% 5% Przedmioty podstawowe Przedmioty specjalne kwalifikowane Zajęcia praktyczne Seminarium Sport Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage na Litwie Tabela11. Wykaz przedmiotów Collage in Higher Education z Wilna dopasowany do standardów program kształcenia fizjoterapeutów proponowany przez WCPT 51
Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius College in Higher Education w Wilnie Lp. Przedmioty podstawowerazem Klinicznepodstawy fizjoterapiirazem Kształcenie umiejętności ruchowychrazem Fizjoterapiarazem Fizjoterapia klinicznarazem Stażklinicznyrazem charakterystyczne 1 Anatomia Fizjoterapia w neurolo gii Podstawy fizjoterapii i diagnostyki funkcjonalnej Ćwiczenia terapeut yczne Etyka X Język obcy Anatomia patolog iczna i fizjolog ia Fizjoterapia w choroba ch wewnęt rznych X Techniki fizjotera peutycz ne Podstawy prawa X Seminarium 2 Fizjologia Fizjoterapia w chirurgi i ortopedi i i traumat ologii X Masaż X X Medycyna środowiskowa 3 Medycyna sportow a Fizjoterapia w pediatrii ginekol ogii X Fizykoterapia X X Genetyka 4 Socjologia/ Filozofi a Higiena pacjenta i pielęgni arstwo X X X X Komunikacja społeczna 5 Kineziokogia biomechanik a i kontrola motoryczna X X X X X Podstawy administracji i zarządzania 6 Ergonomia X X X X X Zatrudnienie i obrona cywilna 7 Podstawy farmak ologii X X X X X Wychowanie fizyczne 8 Metodologia badań naukow ych X X X X X Zarządzanie i rekreacja/ Praca w fitnes klubach i centrach odnowy biologicznej 9 Psychologia X X X X X Pomoc doraźna 10 1120 680 160 580 160 1040 1303 5043 52
Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV. 4. Założenia systemowe i wzorzec programowy kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii) w kształceniu fizjoterapeutów. Według dokumentów programowych Światowej Konfederacji Fizjoterapii edukacja w zakresie fizjoterapii polega na ciągłym uczeniu się, począwszy od przyjęcia do akredytowanej szkody fizjoterapii, skończywszy zaś na zakończeniu czynnej praktyki Celem edukacji w zakresie fizjoterapii jest nieustanny rozwój fizjoterapeutów uprawnionych, zgodnie z wykształceniem, do prowadzenia praktyki zawodowej bez ograniczeń. Opracowany przez WCPT wzorzec programowy zawiera kryteria systemu kształcenia i minima godzinowe przedmiotów, praktyk i zajęć specjalistycznych, które winny być uwzględnione w programach kształcenia fizjoterapeutów w poszczególnych krajach. Dzięki temu, że system kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT nawiązuje do dotychczasowych doświadczeń wielu państw w tym zakresie, możliwe stało się porównywanie modelu wybranych państw które wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, tj. Polski, Czech i Litwy, ze stosunkowo obiektywnym wzorcem, jakim jest model zalecanym przez WCPT. Wykorzystana w pracy wersja modelu szkolenia fizjoterapetów, zalecana przez WCPT umożliwia ocenę realizowanych systemów kształcenia, z określonym wzorcem, poprzez porównanie ogólnie obowiązujących kryteriów obrazujących zbieżność systemową i przedmiotową programów nauczania. Przyjęte kryteria przedmiotowe programów, obrazować mają wskaźniki porównawcze minimów godzinowych zalecanych przez WCPT z podziałem na następujące bloki przedmiotowe:  nauki podstawowe,  teoria fizjoterapii klinicznej, 53
 zasady praktyka i ocena  procedury stosowane w praktyce,  przedmioty ogólne,  praktyka kliniczna,  charakterystyczne dla danej uczelni. Analizy obrazujące zbieżność przedmiotową systemu prowadzone są z uwzględnieniem dwóch uzupełniających kryteriów systemowych określających:  warunki dopuszczające kandydatów do kształcenia,  wymagany minimalny czas kształcenia w semestrach (latach); W zaprezentowanej tabeli minimów godzinowych wyodrębnione zostały bloki przedmiotowe następujące wskaźniki szczegółowe13 : Nauki podstawowe: anatomia, biologia medyczna, fizjologia, fizjologia treningu i sportu, fizyka, chemia, anatomia stosowana i kinezjologia, biomechanika, ergonomia, neurologia, farmakologia, statystyka, demografia i epidemiologia, metody badawcze, psychologia, socjologia, pedagogika. Teoria fizjoterapii klinicznej: neurologia, kardiologia, ortopedia, położnictwo i ginekologia, dermatologia, reumatologia, choroby uszu, nosa i gardła, psychiatria, gerontologia i pediatria, zdrowie zawodowe, zdrowie społeczne. Zasady, praktyka i ocena: podejmowanie decyzji klinicznych, ocena programu. Procedury stosowane w praktyce: ćwiczenia terapeutyczne, ćwiczenia umiejętności motorycznych, masaż, elektroterapia, hydroterapia, manipulacja i mobilizacja, ćwiczenia chodzenia. Przedmioty ogólne: ekonomia zdrowia, systemy ochrony zdrowia, prawne implikacje praktyki. Praktyka kliniczna. Charakterystyczne dla danej uczelni. 13 Zgodnie z udostępnionymi przez uczelnie zagraniczne danymi 54
Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w zakresie przedmiotowym w ujęciu ilościowym i procentowym obrazują tabela 12 i 13 oraz wykresy 7i 8. Tabela 12: Szczegółowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe Lp Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii(teoria) Zasady,praktykai ocena Procedury stosowanew praktyce Przedmiotyogólne Praktykakliniczna 1. Anatomia Neurologia Podejmowanie decyzji klinicznych Ćwiczenia terapeutyczne Ekonomia zdrowia - 2. Biologia medyczna Kardiologia Ocena programu Ćwiczenia umiejętności motorycznych Systemy ochrony zdrowia - 3. Fizjologia Ortopedia - Masaż Prawne implikacje praktyki - 4. Fizjologia treningu i sport Położnictwo i ginekologia - Elektroterapia Etyka - 5. Fizyka Dermatologia - Hydroterapia - - 6. Chemia Reumatologia - Manipulacja i mobilizacja - - 7. Anatomia stosowana i kinezjologia Choroby uszu nosa i gardła - Ćwiczenia chodzenia - - 8. Biomechanika Psychiatria - - - - 9. Ergonomia Gerontologia i pediatria - - - - 10. Neurologia Zdrowie zawodowe - - - - 11. Farmakologia Zdrowie społeczne - - - - 12. Statystyka - - - - - 13. Demografia i epidemiologia - - - - - 14. Metody badawcze - - - - - 15. Psychologia - - - - - 16. Socjologia - - - - - 17. Pedagogika - - - - - ∑ 700 500 100 1000 50 1500 55
Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów informacyjnych WCPT Tabela 13: Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym / forma skrócona Źródło: Opracowanie własne na podstawie standardowego programu szkolenia zalecanego przez WCPT Wykres 7: Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym 700 500 100 50 1000 1500 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 Nauki podstawowe Teoria fizjoterapii klinicznej Zasady i praktyka Ogólne Ćwiczenia praktyczne Praktyka kliniczna Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Światowej Konfederacji Terapii Fizycznej Lp. Wyszczególnienie Minima godzinowe Ilość godzin % 1 Przedmioty podstawowe 700 18,18 2 Kliniczne podstawy fizjoterapii (teoria) 500 12,99 3 Zasady, praktyka i ocena 100 2,60 4 Procedury stosowane w praktyce 1000 25,97 5 Przedmioty ogólne 50 1,30 6 Praktyka kliniczna 1500 38,96 Ogółem 3850 100 56
Wykres 8. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji wg standardów WCPT - minima godzinowe 18,18% 12,99% 2,60% 25,97% 1,30% 38,96% Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii (teoria) Zasady, praktyka i ocena Procedury stosowane w praktyce Przedmioty ogólne Praktyka kliniczna Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów WCPT 57
ROZDZIAŁ IV. PORÓWNANIE PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA FIZJOTERAPEUTÓW W POLSCE CZECHACH NA LITWIE DO STANDARDÓW ZALECANYCH PRZEZ WCPT 1. Istota programów kształcenia i metodyka ich porównywania 14 Podstawową cechą każdego programu jest całkowita zgodność z przyjętymi założeniami programowymi. Zasadniczym dokumentem regulującym działania edukacyjne uczelni wyższej każdego państwa członkowskiego są ich krajowe akty prawne. W Polsce są nimi rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej. Określają ono jakie zadania sprzyjają rozwojowi studenta i jakie cele ma realizować uczelnia. Podstawa programowa stanowi punkt wyjścia do opracowania programów nauczania poszczególnych przedmiotów czy bloków przedmiotowych, a także jest źródłem określenia osiągnięć edukacyjnych studentów. W uczelniach innych państw członkowskich obowiązują podobne regulacje prawne, w każdym przypadku jednak, minima programowe są ustalane przez organ nadrzędny dla szkolnictwa. Niezbędne składniki każdego programu nauczania to:15  szczegółowe cele kształcenia,  materiał nauczania związany z celami kształcenia,  procedury osiągania celów,  opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich pomiaru. Zgodnie z założeniami program powinien charakteryzować się zgodnością z ustaleniami odpowiadającej mu dyscypliny naukowej, a więc zawierać prawdziwe informacje i nie dopuszczać błędnych twierdzeń, ani twierdzeń ze sobą niespójnych. Powinien przy tym ukazywać najnowsze tendencje i osiągnięcia nauki nie zaniedbując przy tym elementów, które stanowią o trwałości wiedzy i uwzględniać materiał przystępny dla uczących się, tak aby realistyczne było osiągnięcie postawionych w nim celów nauczania. Realizacja każdego programu odbywa się poprzez określone 14 Opracowanie własne na podstawie skryptu „Analizowanie i projektowanie programów szkolnych” 1999, mgr Albina Pyzik 15 Rozporządzenie MENiS 58
ścieżki edukacyjne tj. zestaw treści i umiejętności, które mogą być przekazywane w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych), zajęć praktycznych, ćwiczeń, staży, kursów, obozów szkoleniowych składających się na całość kształcenia na danym poziomie. W skład programu wchodzi to wszystko co daje się w procesie nauczania przewidzieć, np.:  zakres nauczania,  proporcje poszczególnych działów treści,  interpretacja tych treści,  metody i techniki nauczania,  sposoby motywowania uczących się do pracy itp. Reasumując można stwierdzić, że program nauczania to lista jednostkowych zadań, czy form aktywności przeznaczonych do wykonania przez uczącego się, w celu wyrabiania odpowiednich nawyków i rezultatów, jakie zakłada się osiągnąć w określonym procesie edukacyjnym. Program nauczania powinien obejmować co najmniej jeden etap edukacyjny, w omawianym przypadku obejmuje etapy szkoleniowe (semestry) niezbędne do uzyskania stopnia, co najmniej licencjata (dyplomowanego fizjoterapeuty). Wejście Polski do Wspólnoty Europejskiej nakłada na wszystkie uczelnie kształcące fizjoterapeutów, w tym i na AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie, obowiązek adaptacji programu do wymogów wspólnego rynku z takim założeniem, ażeby programy realizowane w uczelniach państw wstępujących do UE, nie odbiegały standardami od programów realizowanych w uczelniach innych państw europejskich. Do analizy porównawczej programów kształcenia fizjoterapeutów wybrano jako wzorzec testowy, system i program kształcenia zalecany przez WCTP. W zakresie opracowania struktury przedmiotu, treści narzucają standardy WCPT i podstawy programowe. Umieszczenie haseł w formie tabelarycznej zgodnie z ich przedmiotową logiką umożliwiło przeprowadzenie 59
analizy porównawczej. Standardy tworzą wymagania, które w połączeniu z celami stanowią wymagania z równoczesnym zestawem celów szczegółowych których osiągnięciu służyć powinien wypracowany wzorzec programu. Wnioski wypływające z przeprowadzonej analizy powinny określić, m.in.:  zalecany układ treści,  możliwości realizacji programu,  przyjęty zestaw wymagań. Powinny one też być na bieżąco wykorzystywane do modyfikacji i ulepszeń realizowanych programów. Właśnie te zasady i wynikające z nich prawa winny stać się podstawą konstruowania programów zapewniających uznawalność dyplomów przez inne państwa i wspierających rozwój fizjoterapii jako dziedziny naukowej. 2. Pozyskiwanie materiałów do pracy Opracowany na podstawie wzorca testowego list informacyjny, przesłano pocztą elektroniczna do wielu europejskich uczelni wyższych kształcących fizjoterapeutów. Większość materiałów tematycznych użytych w pracy pochodzi więc z witryn internetowych szkół fizjoterapii, krajowych stowarzyszeń, a także z materiałów informacyjnych przesłanych pocztą elektroniczną od uczelnianych koordynatorów współpracy z zagranicą. Najwięcej czasu poświęcono na wyszukiwanie i kolekcjonowanie adresów szkół bądź stowarzyszeń, które mogły by dostarczyć rzetelnych informacji niezbędnych do przeprowadzenia analizy systemów i programów kształcenia fizjoterapeutów. Utworzona baza teleadresowa w szybkim czasie została znacznie powiększona, dzięki pozyskanym zasobom ENPHE, ze względu na fakt, iż członkami Enphe w 32 krajach jest 120 szkół fizjoterapii. W trakcie pisania pracy, w ciągu 6 miesięcy odwiedzono około 400 europejskich i ogólnoświatowych stron www.: szkół, organizacji a także stowarzyszeń. Zebrano 32 podaniowe strony z adresami szkół PT w całej 60
europie. Do powstałej w ten sposób bazy danych, wysyłano kilkukrotnie angielskojęzyczną prośbę o przesłanie danych przydatnych do napisania powyższej pracy. Łącznie pocztą elektroniczną wysłano około 1000 listów. Niestety często pozyskane adresy okazywały się nieaktualne, bądź błędnie podane. W reultacie nadesłane odpowiedzi, w porównaniu do ilości wysłanych listów internetowych stanowią nie procent, a wręcz promil wysłanych zapytań. Część materiałów pozyskano od studentów zaproszonych z zagranicy na II Międzynarodową Tematyczną Konferencję Studentów Fizjoterapii zorganizowaną przez Samorząd Studentów AWF Warszawa w maju 2004 roku. Przed przystąpieniem do analizy materiałów zapoznano się z całą zawartością nadesłanych informacji, co umożliwiło zorientowanie się w porównywalności nadesłanych danych z poszczególnych uczelni i możliwościach ich wykorzystania w pracy. Po analizie wstepnej nadesłanych materialów, do szczegółowej analizy wybrano programy kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach i w Vilnius Collage w Wilnie na Litwie. Pozostałe ze względu na przyjęty zakres i metodologię badania, nie mogły zostać wykorzystane w niniejszej pracy. Niemniej stanowią one cenny materiał badawczy, który może być wykorzystany przy nowelizowaniu kryteriów programowych naszej Uczelni i samych programów kształcenia fizjoterapeutów na wszystkich możliwych poziomach nauczania. 3. Metodologia badawcza Przedmiotem prowadzonej analizy jest stopień zgodności systemu kształcenia magistrów fizjoterapii w Polsce, z zalecanym systemem kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji według standardów określonych przez WCT oraz systemem kształcenia fizjoterapeutów w wybranych krajach UE. Jak już stwierdzono, standardy WCPT wyznaczają kryteria systemowe kształcenia w tym zawodzie, których zachowanie powinno stanowić podstawowy warunek uznawalności dyplomów, w krajach w których 61
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich
Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich

Recommandé

1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )
1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )
1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )NicolasDomingos
 
Relatório de estágio hotelaria
Relatório de estágio hotelariaRelatório de estágio hotelaria
Relatório de estágio hotelariaJfs Fp
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Idealny Student
 
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. ŚliwerskiPedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerskiknbb_mat
 
5.4 fryzjer
5.4 fryzjer5.4 fryzjer
5.4 fryzjerSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Komercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktyk
Komercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktykKomercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktyk
Komercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktykKrzysztof Cieslikowski
 
Choroby aparatu ruchu
Choroby aparatu ruchu Choroby aparatu ruchu
Choroby aparatu ruchu kaleksander
 
Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...
Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...
Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...e-booksweb.pl
 

Recommandé

1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )
1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )
1 bantu philosophy by placide tempels congo forum ( pdf-drive.com )NicolasDomingos
 
Relatório de estágio hotelaria
Relatório de estágio hotelariaRelatório de estágio hotelaria
Relatório de estágio hotelariaJfs Fp
 
Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Jak napisać pracę magisterską?
Jak napisać pracę magisterską?Idealny Student
 
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. ŚliwerskiPedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerski
Pedagogika - Z. Kwieciński, B. Śliwerskiknbb_mat
 
5.4 fryzjer
5.4 fryzjer5.4 fryzjer
5.4 fryzjerSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Komercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktyk
Komercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktykKomercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktyk
Komercjalizacja obiektów sportowych - przykłady dobrych praktykKrzysztof Cieslikowski
 
Choroby aparatu ruchu
Choroby aparatu ruchu Choroby aparatu ruchu
Choroby aparatu ruchu kaleksander
 
Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...
Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...
Prawa i obowiązki seksualne małżonków. Studium prawne nad normą i patologią z...e-booksweb.pl
 
P R O G N O Z A Final
P R O G N O Z A FinalP R O G N O Z A Final
P R O G N O Z A FinalPrezydent
 
Intosai gov 9100 на русском
Intosai gov 9100 на русскомIntosai gov 9100 на русском
Intosai gov 9100 на русскомOchir Consulting Ltd
 
Kwantologia stosowana 7
Kwantologia stosowana 7Kwantologia stosowana 7
Kwantologia stosowana 7Łozowski Janusz
 
3
33
3Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
Platforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUS
Platforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUSPlatforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUS
Platforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUSWydział ds. eZdrowia, Departament Polityki Zdrowotnej, Urząd Marszałkowski w Łodzi
 
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015Anna Piekart
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoPolanest
 
MF: Minimalna suma gwarancyjna
MF: Minimalna suma gwarancyjnaMF: Minimalna suma gwarancyjna
MF: Minimalna suma gwarancyjnaAccadia Biuro
 
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebookEuropejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebooke-booksweb.pl
 
Edukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychEdukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychGertruda Gałek
 
Audyt gliwicedts 2
Audyt gliwicedts 2Audyt gliwicedts 2
Audyt gliwicedts 2Piotr Rościszewski
 
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowegoLukas Pobocha
 
Scalone dokumenty (20)
Scalone dokumenty (20)Scalone dokumenty (20)
Scalone dokumenty (20)konrad konraddf
 
Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnychRodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnychSzymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
2
22
2Szymon Konkol - Publikacje Cyfrowe
 
12
1212
12Kamil Fik
 
Motywacja innych i automotywacja
Motywacja innych i automotywacjaMotywacja innych i automotywacja
Motywacja innych i automotywacjaMarcin Malinowski
 
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczekWartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczekPaweł Tomczuk
 
Strategia-DSRK-PL2030-RM
Strategia-DSRK-PL2030-RMStrategia-DSRK-PL2030-RM
Strategia-DSRK-PL2030-RMJakub Michałowski
 
Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...
Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...
Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej
 
8
88
8Kamil Fik
 
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...Andrzej Andrew Sulimierski
 

Contenu connexe

En vedette

P R O G N O Z A Final
P R O G N O Z A FinalP R O G N O Z A Final
P R O G N O Z A FinalPrezydent
 
Intosai gov 9100 на русском
Intosai gov 9100 на русскомIntosai gov 9100 на русском
Intosai gov 9100 на русскомOchir Consulting Ltd
 
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015Anna Piekart
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoPolanest
 
MF: Minimalna suma gwarancyjna
MF: Minimalna suma gwarancyjnaMF: Minimalna suma gwarancyjna
MF: Minimalna suma gwarancyjnaAccadia Biuro
 
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebookEuropejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebooke-booksweb.pl
 
Edukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychEdukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychGertruda Gałek
 
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowegoLukas Pobocha
 
Motywacja innych i automotywacja
Motywacja innych i automotywacjaMotywacja innych i automotywacja
Motywacja innych i automotywacjaMarcin Malinowski
 
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczekWartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczekPaweł Tomczuk
 

En vedette (20)

P R O G N O Z A Final
P R O G N O Z A FinalP R O G N O Z A Final
P R O G N O Z A Final
 
Intosai gov 9100 на русском
Intosai gov 9100 на русскомIntosai gov 9100 на русском
Intosai gov 9100 на русском
 
Kwantologia stosowana 7
Kwantologia stosowana 7Kwantologia stosowana 7
Kwantologia stosowana 7
 
3
33
3
 
Platforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUS
Platforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUSPlatforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUS
Platforma Usług Elektronicznych dla klientów ZUS
 
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
Raport Interaktywnie.com Email Marketing 2015
 
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiegoZnieczulenie do ciecia cesarskiego
Znieczulenie do ciecia cesarskiego
 
MF: Minimalna suma gwarancyjna
MF: Minimalna suma gwarancyjnaMF: Minimalna suma gwarancyjna
MF: Minimalna suma gwarancyjna
 
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebookEuropejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2009 - ebook
 
Edukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnychEdukacja niepełnosprawnych
Edukacja niepełnosprawnych
 
Audyt gliwicedts 2
Audyt gliwicedts 2Audyt gliwicedts 2
Audyt gliwicedts 2
 
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
4. Obliczanie i pomiary parametrów obwodu prądu jednofazowego
 
Scalone dokumenty (20)
Scalone dokumenty (20)Scalone dokumenty (20)
Scalone dokumenty (20)
 
Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnychRodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
Rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych
 
2
22
2
 
12
1212
12
 
Motywacja innych i automotywacja
Motywacja innych i automotywacjaMotywacja innych i automotywacja
Motywacja innych i automotywacja
 
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczekWartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
Wartość odżywcza i prozdrowotna ciast i ciasteczek
 
Strategia-DSRK-PL2030-RM
Strategia-DSRK-PL2030-RMStrategia-DSRK-PL2030-RM
Strategia-DSRK-PL2030-RM
 
Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...
Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...
Wymagania rozporzadzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawi...
 

Similaire à Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich

Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...Andrzej Andrew Sulimierski
 
Scalone dokumenty (17)
Scalone dokumenty (17)Scalone dokumenty (17)
Scalone dokumenty (17)gemix gemix
 
Dietetyk 321[11] z1.02_u
Dietetyk 321[11] z1.02_uDietetyk 321[11] z1.02_u
Dietetyk 321[11] z1.02_ugemix gemix
 
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka 3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka Jakub Duda
 
Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki
Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki
Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki Piotr Michalski
 
Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej
Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej
Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej Piotr Michalski
 
Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka
Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka
Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka Piotr Michalski
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uKubaSroka
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uMateusz Krumpolc
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uMateusz Krumpolc
 

Similaire à Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich (20)

8
88
8
 
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
Praca fizjoterapeutówna przykładzie publicznych i niepublicznych zakładów opi...
 
Scalone dokumenty (17)
Scalone dokumenty (17)Scalone dokumenty (17)
Scalone dokumenty (17)
 
4
44
4
 
14
1414
14
 
Dietetyk 321[11] z1.02_u
Dietetyk 321[11] z1.02_uDietetyk 321[11] z1.02_u
Dietetyk 321[11] z1.02_u
 
11
1111
11
 
19
1919
19
 
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka 3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
3. Charakteryzowanie budowy, fizjologii i patofizjologii organizmu człowieka
 
13
1313
13
 
5
55
5
 
Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki
Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki
Prowadzenie promocji zdrowia i profilaktyki
 
9
99
9
 
Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej
Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej
Dobieranie rodzaju masażu do jednostki chorobowej
 
Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka
Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka
Analizowanie zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu człowieka
 
6
66
6
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
 
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_uAsystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
Asystent.osoby.niepelnosprawnej 346[02] o1.04_u
 
O8
O8O8
O8
 

Master thesis praca magisterska Andrzej SUlimierski ksztalcenie fizjoterapeutow na tle standardow europejskich

  • 1. AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDKSIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI Andrzej Sulimierski KSZTAŁCENIE MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE W ŚWIETLE UZNAWALNOŚCI UZYSKANEGO DYPLOMU W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ PRACA MAGISTERSKA napisana w Katedrze Biologicznych Podstaw Rehabilitacji Zakład Fizjologii pod kierunkiem prof. dr hab. Aleksandra Ronikiera Warszawa 2005
  • 2. PLAN PRACY WSTĘP................................................................................................... 4 I. ROZDZIAŁ I HISTORIA ROZWOJU FIZJOTERAPII JAKO DZIEDZINY NAUKI.................................................................................................... 8 1. Geneza i istota pojęcia rehabilitacja i fizjoterapia................................... 8 2. Rozwój rehabilitacji fizykalnej jako podstawy fizjoterapii w Polsce..... 12 3. Historia powstawania najważniejszych metod fizjoterapeutycznych XIX i XX wieku...................................................................................... 16 4. Podstawowe metody fizjoterapeutyczne................................................. 18 5. Podstawowe cele fizjoterapii................................................................... 19 6. Skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych...................... 22 II. ROZDZIAŁ II SYSTEM KSZTAŁCENIA MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE NA PRZYKŁADZIE AWF JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO w WARSZAWIE............................................... 23 1. Rys historyczny procesu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce..... 23 2. Historia Uczelni i wkład Wydziału Rehabilitacji w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w rozwój systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce.................................................................... 26 3. Ramowy Program Kształcenia magistrów fizjoterapii według standardów obowiązujących w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie............................................................................................. 29 III. ROZDZIAŁ III KSZTAŁCENIE FIZJOTERAPEUTÓW W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE ZALECEŃ WCPT 35 1. Ogólne zasady kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej........................................................................................... 35 2. Ogólne zasady i systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej………………………………………………………. 36 3. Analiza porównawcza systemów kształcenia i programów nauczania fizjoterapeutów w Czechach i na Litwie................................................. 40 3.1. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu…………………………. 40 3.2. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie na przykładzie Vilnius College in Higher Education……………………... 46 4. Założenia systemowe i wzorzec programowy kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii) w kształceniu fizjoterapeutów…………………………... 51 2
  • 3. IV. ROZDZIAŁ IV PORÓWNANIE PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA FIZJOTERAPEUTÓW W POLSCE CZECHACH NA LITWIE DO STANDARDÓW ZALECANYCH PRZEZ WCPT 56 1. Istota programów kształcenia i metodyka ich porównywania................ 56 2. Pozyskiwanie materiałów do pracy......................................................... 58 3. Metodologia badawcza............................................................................ 59 4. Porównanie programu kształcenia magistrów fizjoterapii w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie ze standardami WCPT..................... 61 5. Porównanie systemu i programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacký University Ołomuniec w Czechach z zalecanymi standardami WCPT...................................................................................................... 67 6. Porównanie programu kształcenia fizjoterapeutów w Collage in Higher Education w Wilnie z World Confederation of Physical Therapy WCPT..........................................………................................. 69 7. Porównanie programów kształcenia magistrów fizjoterapii AWF Warszawa z programami kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu w Czechach…............................................ 73 V. ROZDZIAŁ V. UZNAWALNOŚĆ DYPLOMÓW FIZJOTERAPEUTÓW UZYSKANYCH w UCZELNIACH POLSKI, CZECH I LITWY W INNYCH PAŃSTWACH WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ….. 84 1. Ogólne zasady uznawalnosci dyplomów i kwalifikacji zawodowych fizjoterapeuty w Unii Europejskiej w świetle obowiązujących przepisów prawnych................................................ 84 2. Podstawy prawne regulujące kształcenie fizjoterapeuty w krajach UE.. 86 3. Wymagane procedury............................................................................. 90 4. Środki kompensujące.............................................................................. 92 5. Implementacja......................................................................................... 95 VI. ROZDZIAŁ VI. RYNEK PRACY FIZJOTERAPEUTÓW W UNII EUROPEJSKIEJ W STATYSTYCE 98 VII. DYSKUSJA............................................................................................ 107 VIII. SŁOWNIK POJĘĆ............................................................................... 112 IX. LITERATURA...................................................................................... 119 X. SPIS TABEL,WYKRESÓW I STRON WWW................................. 121 3
  • 4. WSTĘP Założonym celem pracy jest zilustrowanie problematyki uznawalności dyplomu magistra fizjoterapii, zdobytego w jednolitym 9 semestrowym systemie kształcenia, w Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Uznanie wykształcenia i uzyskanego tytułu naukowego, umożliwiabowiem świadczenie pracy w wyuczonym zawodzie, we wszystkich państwach Wspólnoty. Ponieważ podstawą uznawalności wykształcenia jest zbieżność systemowa i programowa nauczania, realizowany w AWF Warszawa program kształcenia poddano szczegółowej analizie porównawczej z wzorcem, zalecanym przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii). Analizę pogłębiono o system i programy kształcenia w państwach, które przystąpiły do Unii Europejskiej razem z Polską, na przykładzie Czech i Litwy. Nie ograniczając się do czystej rejestracji zjawisk, w badaniach uwzględniono dodatkowo to, co zdaniem autora jest najważniejsze, czyli, specyfikę nauczania w poszczególnych uczelniach. Przeprowadzona analiza pozwoliła, przy wskazaniu pewnych nieprawidłowości, jakie dają się zaobserwować w procesie kształcenia fizjoterapeutów w poszczególnych państwach, stwierdzić fakt - że ogólne założenia programowe, są w dużej mierze zbieżne, tak pod względem zakresu przedmiotowego jak i ilości godzin nauczania. Wnioski szczegółowe wyciągnięte z przeprowadzonych badań przedstawiono w podsumowaniu pracy. Są one pogłębione o obserwacje bieżące, czynione w środowisku studentów, kształcących się w zawodzie fizjoterapeutów oraz absolwentów stowarzyszonych w Europejskim Stowarzyszeniu Młodych Fizjoterapeutów „Yeap Polska.” Autor pracy jest bowiem członkiem Rady Samorządu Studentów Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie i współzałożycielem Stowarzyszenia „Yeap Polska”. 4
  • 5. Przy pisaniu pracy kierowano się zasadą, że badanie zjawiska kształtowania się jednolitego systemu kształcenia w Unii Europejskiej, ma służyć nie tylko celom teoretycznym, ale praktycznym, dokumentacyjnym i poznawczym, a wnioski z niej wyciągnięte powinny być przydatne dla środowiska młodych fizjoterapeutów, przy tworzeniu warunków do pracy w wyuczonym zawodzie, na terenie całej Wspólnoty, Praca składa się z części teoretycznej i badawczej. W części teoretycznej omówiono problematykę rozwoju fizjoterapii i systemów kształcenia. Część badawcza natomiast zawiera metodologię badawczą oraz interpretację badań własnych. Zakończenie jest próbą syntezy i wyciągnięcia wniosków ogólnych. Uzupełnienie pracy stanowi zebrana literatura i aneks ze słownikiem pojęć. Praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono genezę i istotę pojęcia rehabilitacja. i fizjoterapia, oraz rozwój tej dziedziny nauki. Przedstawiono fizjoterapię jako proces medyczno-społeczny, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia. Scharakteryzowano podstawowe metody fizjoterapeutyczne, ze względu na rodzaj stosowanej energii. Wskazano podstawowe jej cele, uwzględniając fakt, że współczesna fizjoterapia jest sztuką działania naukowego posługującego się głęboką wiedzą medyczną i umiejętnościami opartymi na poznaniu zjawisk ruchowych, fizjologii, biomechaniki i terapeutycznych skutków stosowania różnych środków medycznych. Zwrócono również uwagę na skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych. W rozdziale drugim przedstawiono rys historyczny kształcenia fizjoterapeutów w Polsce. Podjęto też próbę udokumentowania wkładu Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, w rozwój kształcenia zawodowego fizjoterapeutów. Zaprezentowano system i program kształcenia w zawodzie fizjoterapeuty w ramach jednostopniowych 9 semestrowych studiów na Wydziale Rehabilitacji, w świetle standardów 5
  • 6. własnych i zalecanych przez Światową Konfederację Fizjoterapii, kierując się zasadą, że w procesie kształcenia fizjoterapeutów, za najważniejsze zadanie uznaje się kształcenie specjalistów w pełnoprofilowym programie specjalizacji. Rozdział trzeci poświęcono problematyce kształcenia fizjoterapeutów w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Omówiono ogólne zasady i system kształcenia fizjoterapeutów w państwach Wspólnoty, przedstawiono wzorzec zalecany przez Światową Konfederację Fizjoterapii, a następnie na przykładzie Czech i Litwy scharakteryzowano systemy kształcenia w zawodzie fizjoterapeutów w krajach sąsiedzkich, które przystąpiły do Unii Europejskiej wspólnie z Polską. Obowiązujące modele kształcenia fizjoterapeutów w szkolnictwie wyższym, realizowane w Palacky Uniwersytecie w Ołomuńcu i Vilnius College in Higher Education na Litwie uznano bowiem, za najbardziej przydatne dla celów porównawczych, pod kątem uznawalności ich dyplomów i prawa do wykonywania zawodu w innych państwach Unii Europejskiej. Obie uczelnie, w nieco odmienny sposób podchodząc do procesu dydaktycznego, realizują nowatorskie programy nauczania, których istota sprowadza się do tego, że oprócz zajęć preferowanych przez WCPT prowadzą zajęcia autorskie, charakterystyczne dla własnej uczelni. Zakres przedmiotowy realizowanych w tych uczelniach programów nauczania zaprezentowano w dwóch układach. W ujęciu własnym uczelni i w programie dostosowanym w celach porównawczych, do wzorca zalecanego przez Światową Konfederację Fizjoterapii. W rozdziale czwartym skupiono się na opisie metodologii porównywania programów, jak również sposobie pozyskiwanie materiałów do pracy - uczelnianych syllabusów, z których wybrano te najciekawsze. Następnie w formie tabelarycznej skróconej i rozszerzonej, a także wykresów, dokonano analizy, w której szczegółowo porównano zakres przedmiotowy i ilościowy programów: AWF Warszawa-WCPT, AWF Warszawa – Uniwersytet w Ołomuńcu, Uniwersytet w Ołomuńcu -WCPT oraz College’u w Wilnie – WCPT. Na koniec, po gąszczu cyfr i nazw przedmiotów, 6
  • 7. umieszczono kolejne tabele – z przedmiotami dostosowanymi do standardu kształcenia fizjoterapeutów proponowanego przez WCPT. Właśnie na podstawie tych zestawień uzyskano porównywalne bloki przedmiotowe, z których powstało końcowe zestawienie, w formie tabeli oraz wykresu liniowego, przejrzyście oddające ideę i moc porównawczą wartości tego rozdziału. Kończący rozdział kolorowy wykres obrazuje zakres wykładanych bloków przedmiotowych w porównywanych uczelniach pozwalający na bardzo przejrzyste zaprezentowanie najistotniejszych informacji i łatwe wyciągnięcie wniosków. Rozdział piąty wprowadza w zagadnienia uznawalności wykształcenia zdobytego W AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w państwach Unii Europejskiej. Nawiązując do prawa wspólnotowego, dokonano ogólnej interpretacji obowiązujących Dyrektyw i innych przepisów prawa unijnego regulujących problematykę wykształcenia i jego uznawalności. Znajomość tych jakże istotnych zagadnień warta jest przyswojenia. Zgłębienia informacji o obowiązujących procedurach jest bowiem praktycznym przewodnikiem, dla ewentualnych migrantów, przy ubieganiu się o uznanie dyplomu i prawa do wykonywania zawodu w państwie przyjmującym. Zawarte w tym rozdziale wskazówki mogą okazać się niezbędne dla migrantów, w pokonywaniu licznych formalności administracyjnych, które muszą oni znać, aby nabyć należne im uprawnienia. Nowe procedury doprowadziły bowiem do zmiany sytuacji potencjalnych migrantów, przyznając im należne prawa i środki. Obowiązujące przepisy prawa stanowią, iż fizjoterapia jest zawodem regulowanym w całej Europie. W rozdziale tym starano się przede wszystkim znaleźć odpowiedzieć na pytanie jaka jest efektywność prowadzonych szkoleń i jakie szanse mają absolwenci naszej Uczelni na znalezienie pracy po ich ukończeniu w zjednoczonej Europie 7
  • 8. ROZDZIAŁ I: HISTORIA ROZWOJU FIZJOTERAPII JAKO DZIEDZINY NAUKI 1. Geneza i istota pojęcia rehabilitacja i fizjoterapia Rehabilitacja jest procesem medyczno-społecznym, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia, w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia1 . Rehabilitacja jest prawie tak stara jak ludzkość. Znane jest powszechnie określenie wielkiego filozofa francuskiego Pascala, który w XVII w stwierdził: „Ruch to życie, bezruch to śmierć”. Także pogląd Tissota z końca XVIII w., iż ruchem można zastąpić niemal każdy lek, a ruchu nie można zastąpić żadnym lekiem, poprzedza wiedza sprzed wielu stuleci. Rehabilitacja wyłoniła się w rozwiniętych społeczeństwach z nieszczęść ludzkich i katastrof, za które społeczność czy państwo poczuły się odpowiedzialne. Były to początkowo wojny i epidemie, jak choroba Heinego-Medina, kalectwa wrodzone, a później nieszczęśliwe wypadki, „choroby okaleczające" różne narządy ciała, zaburzenia umysłowe itp. Skutki tych nieszczęść wprowadzały osoby nimi dotknięte w impas życiowy. One same nie potrafiły się wyzwolić, a pomoc lekarska nie zdołała usunąć kalectwa. Słowo rehabilitacja pojawiło się u Anglosasów po pierwszej wojnie światowej, było ono wtedy trafnym określeniem. Łacińskie habilitas oznacza zręczność, sprawność, a przedrostek „re” zwrotność2 . Rehabilitacją nazwano w owym czasie przywracanie wojskowym inwalidom wojennym sprawności, utraconych w następstwie doznanych okaleczeń. Odbywała się ona w specjalnych ośrodkach dokąd kierowano inwalidów wojskowych. Po raz pierwszy nazwy rehabilitacja w dzisiejszym znaczeniu użył w 1918 roku Douglas C. McMurtie, dyrektor Instytutu Czerwonego Krzyża dla Inwalidów w Nowym Jorku, przy opisywaniu szkoły reedukacji i rehabilitacji inwalidów wojennych. Nieco później założono w Nowym Jorku Federalne Biuro Zawodowej Rehabilitacji, określając rehabilitację jako przywracanie potrzebującym najpełniejszej, jak tylko można, fizycznej, 1 W. Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 20001 r, str.15 2 K. Milanowska i W Dega Rehabilitacja Medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2001 r., str.15 8
  • 9. psychicznej, społecznej, zawodowej i ekonomicznej przydatności. Od tego czasu zaczęto używać terminu rehabilitacja w dzisiejszym znaczeniu tego słowa. Odtąd obejmuje ona swoim działaniem nie tylko inwalidów wojennych, ale wszystkie osoby niepełnosprawne. Z czasem słowo rehabilitacja zaczęło tracić swoje pierwotne znaczenie. Zmieniały się i poszerzały cele rehabilitacji. Słowo to nie oddawało już tego wszystkiego co powinno obejmować. U osób starszych celem rehabilitacji nie mogło być przywracanie zdolności do pracy. Nie można było również mówić o przywracaniu sprawności dzieciom, które urodziły się z różnymi wadami np. brakiem kończyn. W języku polskim za najbardziej odpowiednie określenie rehabilitacji, uznano słowo usprawnianie osób niepełnosprawnych. Można go łączyć dowolnie z przymiotnikami, np.: usprawnianie medyczne, usprawnianie psychologiczne, usprawnianie mowy itp. Pojęcie niepełnosprawność jest jednak różnie rozumiane i definiowane a ludzie niepełnosprawni określani jako osoby z naruszoną sprawnością, inwalidzi, kalecy, ludzie ułomni lub z dysfunkcjami narządowymi, układowymi czy ustrojowymi. W niniejszej pracy termin osoby niepełnosprawne jest używany w bardzo szerokim znaczeniu obejmującym dzieci i ludzi dorosłych, którzy na skutek wad i chorób wrodzonych oraz chorób nabytych w różnym okresie życia, doznali naruszenia czynności narządów, układów lub całego organizmu. Naruszenie to ogranicza w różnym stopniu ich działanie biologiczne i/ lub społeczne3 . Współcześnie (głównie w nazewnictwie międzynarodowym) pojęcie rehabilitacja jest zastępowane pojęciem fizjoterapia, a rehabilitant fizjoterapeutą. Pojęcie „fizjoterapia” jest synonimem: fizykoterapii, fizjatrii i medycyny fizykalnej. Wszystkie te wyrazy tzn.: fizjoterapia, fizykoterapia 3 według Obuchowskiej – 1991 r. str. 10. 9
  • 10. i fizjatria wywodzą się z języka greckiego od słowa „physis” oznaczającego naturę, przyrodę, a „therapeia” – leczenie Na świecie zgodnie z definicją zawartą w najbardziej znanych leksykonach medycznych termin fizjoterapia jest powszechnie uznawany za najbardziej właściwy. Dla przykładu w najnowszym wydaniu leksykonu medycznego „Psycherembel Therapeutisches Worterbuch4 ” znajduje się następująca definicja fizjoterapii: „ Fizjoterapia zwana również terapią fizykalną lub fizykoterapią oznacza ogólne pobudzanie lub celowe postępowanie w zaburzonych funkcjach fizjologicznych (leczenie przez wzbudzanie reakcji na bodźce, leczenie regulacyjno-adaptacyjne) przy użyciu środków fizycznych pochodzenia naturalnego, np. wody (hydroterapia), ciepła i zimna (termoterapia), światła (światłolecznictwo), powietrza (klimatoterapia), czynników statyczno-mechanicznych (masaż), lub dynamicznych (gimnastyka lecznicza, ergoterapia), wód leczniczych (balneoterapia), elektryczności (elektroterapia), ultradźwięków (leczenie ultradźwiękami) lub zawieszonych w gazie rozdrobnionych cząsteczek ciał stałych albo płynnych (aerozoloterapia). W Polsce w „Wielkim Słowniku Medycznym5 ” pod hasłem „fizjoterapia” podano: „patrz przyrodolecznicywo6 ”, a pod hasłem „przyrodolecznictwo” czytamy: „fizjoterapia – zastosowanie w lecznictwie naturalnych czynników fizycznych (elektryczności, światła, wody, powietrza i inn.) bez podawania środków farmakologicznych. Cytowane definicje fizjoterapii zwracają uwagę na fakt, że chociaż metody fizjoterapii mają zastosowanie nie tylko do leczenia i profilaktyki, ale również do rehabilitacji, to równoznaczne posługiwanie się terminami: „fizjoterapia” i „rehabilitacja” nie jest uzasadnione, albowiem termin „fizjoterapia” nie jest równoznaczny z terminem „rehabilitacja medyczna” i nie jest jej synonimem. 4 Leksykon Medyczny Psycherembel therapeutisches Worterbuch, 2001 r., str. 702 5 Wyd. Lekarskie PZWL, Wielki Słownik Medyczny”1996 r., str. 362 6 tamże str. 1125 10
  • 11. Należy także nadmienić, że również termin „medycyna fizykalna” nie obejmuje wszystkich metod diagnostycznych i leczniczych współczesnej medycyny posługujących się energią fizyczną, lecz tylko wszystkie działy fizykoterapii (fizjoterapii) chociaż terminy te są często używane równoznacznie. Tego rodzaju różnice terminologiczne zawsze były i są źródłem zasadniczych nieporozumień co do zakresu dopuszczalnych uprawnień zawodowych, ponieważ mają wpływ na zakres wykonywanych czynności i odpowiedzialność za losy pacjenta. Od początków XX wieku w różnych krajach stosowano różne nazwy spośród powyższych synonimów. I tak np. w Czechosłowacji posługiwano się zawsze określeniem „fizjatria”. W USA stosuje się głównie terminy „fizjoterapia” i „fizjoterapeuta”. W Niemczech terminem specjalista medycyny fizykalnej określało się do niedawna lekarzy, natomiast personel pomocniczy prowadzący głównie gimnastykę leczniczą i sporadycznie wykonujący inne zabiegi fizykalne, nazywa się „krankengymnast” (prowadzący gimnastykę leczniczą). Obecnie w Niemczech termin fizjoterapeuta zastąpił tradycyjną nazwę w zakresie gimnastyki leczniczej. W krajach Unii Europejskiej istnieje jedna specjalność lekarska – medycyna fizykalna i rehabilitacyjna. W Polsce używano na przemian określeń: fizykoterapia, medycyna fizykalna i fizjoterapia. Dość powszechnie uważa się jednak, że termin fizjoterapia jest synonimem rehabilitacji. Reasumując, należy stwierdzić, że w świetle powyższych definicji powstały w XX wieku zawód „fizjoterapeuta”, w miejsce prowadzącego rehabilitację ruchową” oznacza wykonywanie na zlecenie lekarza wszystkich zabiegów fizjoterapii, a nie tylko z zakresu kinezyterapii, co wymaga szczególnie w naszym kraju, uregulowań ustawowych. Tym bardziej, że w związku z istniejącym trójpoziomowym systemem kształcenia fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra zachodzi konieczność podziału kompetencji zawodowych. 11
  • 12. 2. Rozwój rehabilitacji fizykalnej jako podstawy fizjoterapii w Polsce Na kształtowanie się polskiej szkoły rehabilitacji wpływały różne czynniki. Początków różnych form działania rehabilitacyjnego można doszukiwać się w odległych stuleciach, kiedy to zaczęto wykorzystywać rozmaite rodzaje energii fizycznej. Za prekursora gimnastyki leczniczej oraz wodolecznictwa w Polsce uchodzi Wojciech Oczko (1537-1599) lekarz nadworny Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta II Wazy. Jest on też uważany za ojca polskiej balneologii. W XVII wieku doktor medycyny i filozofii Uniwersytetu Krakowskiego, prof. Sebastian Petrycy, zaleca stosowanie ćwiczeń jako czynnika leczniczego w różnych schorzeniach. Propaguje on przede wszystkim grę w piłkę, pływanie i przechadzki. Zasadniczy rozwój rehabilitacji w Polsce łączy się ściśle z powstaniem i rozwojem ortopedii. Wartość rehabilitacji doceniali przede wszystkim ci, którzy zajmowali się leczeniem narządu ruchu. Wartość gimnastyki leczniczej doceniali i szeroko propagowali również lekarze polscy. W XIX wieku Ireneusz Zabłudowski, który pracując w Klinice Chirurgii w Berlinie rozwijał i stosował metody leczenia fizykalnego oraz opracował zasady mechanoterapii, Ludwik Bierkowski (1801-1860), Teofil Modecki (1810- 1886), Tomasz Drobnik (1858-1901). W roku 1866 ukazuje się dzieło J.H. Wagnera pt. „Gimnastyka domowa". W roku 1892 w Warszawie H. Kuczalska otwiera zakład gimnastyki szwedzkiej, prowadząc w nim ćwiczenia lecznicze według systemu Linga. Podobny zakład organizuje w 1896 r w Krakowie Mayówna. Helena Kuczalska na bazie prowadzonego przez siebie zakładu otwiera w 1906 roku w Warszawie szkołę gimnastyki zdrowotnej i leczniczej oraz kurs masażu. Kształcono tu pierwszych fachowców w dziedzinie kinezyterapii w Polsce. W roku 1901 A.M. Gabryszewski. docent chirurgii i ortopedii, otwiera we Lwowie zakład ortopedyczny, wyposażony w urządzenia zanderowskie do ćwiczeń. Poznański Zakład Ortopedyczny im. B.S. Gąsiorowskich, oddany do użytku w 1913 r., prowadził również leczenie 12
  • 13. ruchem. Kierownik tego zakładu, prof. Wierzejewski, był zwolennikiem gimnastyki leczniczej Linga. Zagadnienia gimnastyki leczniczej szeroko omawiano w tym czasie na posiedzeniach naukowych. Wykorzystywanie ruchu w leczeniu i profilaktyce stanowi istotne osiągnięcie lat międzywojennych XX wieku. Po pierwszej wojnie światowej zagadnienie wad postawy u dzieci i zapobieganie im wysunięto jako podstawowe wśród ważnych problemów z dziedziny kinezyterapii. W wielu miastach Polski powstały zespoły gimnastyki wyrównawczej dla dzieci z wadami postawy i bocznym skrzywieniem kręgosłupa. W Poznaniu organizuje je i prowadzi ortopeda prof. dr W. Dega, który podczas swoich studiów za granicą (Włochy, Francja, Niemcy, Szwecja) zapoznaje się z różnymi metodami gimnastyki leczniczej, które następnie wprowadza i upowszechnia w Polsce (Poznań, Bydgoszcz). Ta sytuacja przyczyniła się do pewnego wypaczenia treści słowa rehabilitacja. Zaczęto bowiem utożsamiać ćwiczenia ruchowe, a więc funkcjonalną rehabilitację, z rehabilitacją właściwą, która w cięższych przypadkach była zawsze pracą całego zespołu specjalistów z różnych dziedzin medycyny i psychologii. Nieporozumieniem terminologicznym, które powstało w tym okresie jest utożsamianie rehabilitacji z ortopedią. Było to następstwem tego, że w pierwszym okresie rozwoju tej specjalności rehabilitacja funkcjonalna rozpowszechniła się najszerzej i dała najbardziej przekonywujące wyniki. Toteż wszystkie specjalności medyczne, które miały do czynienia z chorobami upośledzającymi sprawność swych chorych, wprowadziły bardzo wcześnie rehabilitację do swego lecznictwa. Wśród nich szczególnie wymienić należy: reumatologię, neurologię, neurochirurgię, kardiologię, pulmonologię, psychiatrię i foniatrię. Należy jednak mieć świadomość, że od samego początku rozwój polskiej szkoły rehabilitacji łączył się ściśle z uczelniami wychowania fizycznego i medycyny. Różne jednak były źródła i drogi powstawania tej nowej specjalności klinicznej. 13
  • 14. W roku akademickim 1925/26 zostały wprowadzone zajęcia z zakresu teorii i praktyki gimnastyki leczniczej i masażu na III roku studiów Wyższej Uczelni Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Na wykładowcę zostaje powołany prof. I. Wierzejewski, który zlecił prowadzenie wykładów doktorowi W. Dedze, który uznany jest za pioniera i twórcę rehabilitacji w Polsce. W roku 1930 profesor Dega organizuje pierwszy kurs gimnastyki wyrównawczej dla dzieci szkół poznańskich. Podobne kursy gimnastyki wyrównawczej zostały zorganizowane w Warszawie przez Poradnię Wychowania Fizycznego przy II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego. W tym samym roku jako jeden ze środków terapeutycznych gimnastykę leczniczą. wprowadzają Klinika Chirurgii UW W roku 1937 profesor Dega przenosi się do Bydgoszczy i w szpitalu na Bielawkach organizuje oddział usprawniania leczniczego z salą gimnastyczną i terapią zajęciową. Pełny i dynamiczny rozwój rehabilitacji w Polsce notuje się jednak po drugiej wojnie światowej. W okresie II wojny światowej nastąpił wielki postęp w medycynie, a pomoc lekarska zaczęła odgrywać większą rolę w procesie rehabilitacji, rozszerzając jej możliwości i skuteczność. Przyczyniło się to do uznania rehabilitację za III fazę leczenia, przy czym za I fazę uważano rozpoznanie, a II fazą było samo leczenie. Po jego ukończeniu chory wchodził w III fazę która odbywał w się w specjalnych ośrodkach. Punktem zwrotnym w intensywnym rozwoju placówek rehabilitacyjnych w Polsce była epidemia Heinego-Medina w 1951 roku, której ofiarami padło ponad 6 tysięcy osób, głównie dzieci. Całością działań rehabilitacyjnych jako specjalista krajowy kierował prof. dr W. Dega. Rozpoczęto leczenie rehabilitacyjne w we wszystkich możliwych systemach, szpitalne, ambulatoryjne, a dla chorych z cięższymi porażeniami – w powołanych specjalnie 10 zakładach leczniczo-wychowawczych, które stały się zalążkami specjalistycznych ośrodków rehabilitacyjnych działających w większości do dnia dzisiejszego. 14
  • 15. W roku 1960 została utworzona w Poznaniu Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej (kierownik: doc. dr J. Tomaszewska), a rok później podobna w Konstancinie k/Warszawy (kierownik: prof. dr M. Weiss). Obie katedry i kliniki należą do Akademii Medycznych i prowadzą prace naukowe, dydaktyczne i usługowe z zakresu rehabilitacji. W roku 1969 zostały zatwierdzone przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wytyczne rozwoju rehabilitacji w Polsce. Wytyczne te opracowała Komisja Rehabilitacji Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej pod kierunkiem profesora W. Degi, Krajowego Specjalisty ds. Rehabilitacji. Zobowiązywały on lekarzy specjalistów, do obowiązku dokształcania się i stosowania usprawniania leczniczego w codziennej pracy na równi z innymi sposobami leczenia. Wyłania się w Polsce model rehabilitacji zwany powszechnie „Polską Szkołą Rehabilitacji” Zakładała ona cztery znane cechy , tzn.:  Wczesne zapoczątkowanie;  Powszechność;  Kompleksowość;  Ciągłość działań rehabilitacyjnych. W 1970 roku Światowa Organizacja Zdrowia uznała ten model za godny naśladowania. System opierał się na istniejących strukturach organizacyjnych służby zdrowia. W większych miastach przystąpiono do tworzenia centrów rehabilitacyjnych, a w szpitalach wojewódzkich większych miast tworzono odpowiednie komórki organizacyjne oddziałów i działów rehabilitacji. Ustalenie jednokierunkowego postępowania w zakresie organizacji rehabilitacji i zobowiązanie do realizacji ww. wytycznych zapewniło prawidłowy rozwój rehabilitacji w Polsce. Najbardziej znani i zasłużeni współcześni specjaliści, którzy współtworzyli nowe formy postępowania usprawniającego i przyczynili się szczególnie dla rozwoju i popularyzacji tej dziedziny nauki w Polsce to: prof. W. Dega, prof. Marian Weiss, prof. dr Stanisław Grochmal, prof. dr Kazimierz 15
  • 16. Szawłowski, doc.dr hab. Józef Juszko, prof. dr Aleksander Hulek, doc. dr Janina Tomaszewska, dr med. Lech Wierusz, dr hab. Med. Janusz Wirski, prof. dr Kazimiera Malinowska, prof. dr hab. med. Andrzej Seyfried, prof. dr hab. med. Jerzy Grossman, prof. dr hab. med. Tadeusz Mika, prof. Zofia Majewska, prof. dr Krystyna Dobosiewicz, prof. dr Jan Haftek, prof. dr Jerzy Kiwerski, prof. dr Andrzej Skwarcz, prof. Irena Hausmanowa, prof. dr Adam Pąchalski, prof. dr Stanisław Rudnicki, prof. dr Ryszard Kinalski, prof. dr hab. Aleksander Ronikier,dr Mieczysław Prosnak, dr Tadeusz Myśliborski, dr Mieczysław Kowalski. Na bazie uzdrowisk powstają ośrodki rehabilitacyjne, które swoje postępowanie opierają na leczeniu usprawniającym 3. Historia powstawania najważniejszych metod fizjoterapeutycznych XIX i XX wieku7 . ( pogrubioną czcionką zaznaczono obecnie popularne metody)  1886 r. – dr B. Fromm wydaje w Berlinie książkę z przykładami ćwiczeń gimnastyki leczniczej;  1891 r. - Ewald i Kozłowski przeprowadzają badania nad leczniczymi właściwościami promieni świetlnych;  1892 r. – d’Arsonwal równocześnie z Teslą wskazuje na drażniące działanie prądów zmiennych wielkiej częstotliwości na nerwy i mięsnie i wprowadza je do lecznictwa  1892 r. E. Anderstein i B. Edler dokonują podziału ćwiczeń gimnastycznych na potrzeby chorych i zdrowych;  1893 r. – H. Hughes opracowuje podręcznik gimnastyki oddechowej;  1894 r. dr Largiader opracowuje przyrząd rehabilitacyjny do ćwiczeń gimnastycznych wraz z zestawem 45 ćwiczeń wzmacniających piersi i ramię;  1895 r. Finsen zastosował promieniowanie emitowane przez lampę łukową do leczenia gruźlicy skóry;  1896 r. Henry Hughes wydaje podręcznik gimnastyki leczniczej 7 Opracowano na podstawie Orzech J., Rozwój koncepcji i metod fizjoterapii w XIX i XX w. Fizjoterapia Polska , Agencja Wyd. Medsportpress, Warszawa 2001r., Vol. 1 Nr. 2, str. 187-194. 16
  • 17. szwedzkiej do ukierunkowany na choroby serca oraz wprowadza pojęcie ćwiczeń koncentrycznych (aktywno-pasywnych) i ekscentrycznych (pasywno-aktywnych);  1897 r. dr Louis Caminde prezentuje genezę oraz założenia metody psychodynamicznej;  w 1943 r. ćwiczeń w odciążeniu G. Smith <-» metoda G. Smith);  ok. 1944 r. metoda Bobath;  w 1946-1951 metoda PNF Kabata;  w 1948 r. metoda Petó;  w 1948 r. metoda De Lormea i Watkinsa;  w 1950 r. metoda Pohl (-» metoda Pohl);  w 1951 r. wprowadzenie mikrofal do lecznictwa;  w 1951 r. metoda Zinovieffa;  w 1951 r. metoda ultrasonoterapii;  w 1952 r. metoda Rood;  w 1952 r. metoda Biofedback;  w 1953 r. metoda Hettingera Mullera;  w 1953 r. metoda Queena;  w 1954 r. metoda .Faya;  w 1956 r. metoda Phelpsa;  w 1956 - 1959 r. metoda tzw. krótkich ćwiczeń izometrycznych;  w 1958 r. metoda Rochera;  w 1960 r. - Domana Delcato;  w 1963 r. metoda NTD-Bobath;  w 1964 r. metoda Vojty;  w 1968 r. metoda laseroterapii;  w 1969 r. metoda Levitt;  w 1970 r. metoda Brunkow;  w 1971 r. metoda Obrdy; 17
  • 18.  w 1972 r. metoda Vlach i wsp.;  w 1972 r. metoda Ayres;  w 1980 r. metoda Mc Kenzie;  w 1981 w r. metoda krioterapii;  w 1983 r. metoda Sherbourne;  w 1985 r. metoda Sullivan;  w 1986 r. metoda Cotton;  w 1987 r. metoda Johstone;  w 1999 r. metoda „CI-Therapy” (Constraint Indu-ced - Therapy – terapia ruchu wymuszonego) dr Tauba. Wiele z tych metod ulegało z biegiem czasu częściowemu wycofaniu ze stosowania w praktyce. Jednak ich podstawowe elementy, założenia teoretyczne, czy koncepcje postępowania terapeutycznego przetrwały do dzisiaj. Zostały one udoskonalone i rozwinięte, powstały też całe szkoły stosujące określoną metodę. 4. Podstawowe metody fizjoterapeutyczne. Charakterystyczne dla fizjoterapii jest to, że posługuje się bodźcami fizjologicznymi, tzn. takimi, które w mniejszym czy większym stopniu stale działają na organizm ludzki ze strony środowiska przyrodniczego i przed którymi bronią go, jeśli są sprawne, naturalne wrodzone mechanizmy regulujące czynności jego narządów. Fizjologiczne działanie stosowanych w seryjnych zabiegach bodźców termicznych, kinetycznych, mechanicznych, fotoaktynicznych, elektrycznych, a w pewnych przypadkach również bodźców chemicznych, których źródłem są naturalne tworzywa uzdrowiskowe (tj. wody mineralne, gazy i peloidy), usprawnia czynność narządów i mechanizmów regulacyjnych ustroju decydujących o samoobronie organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi i o samouzdrowieniu. Ze względu na główny rodzaj stosowanej energii metody fizjoterapeutyczne dzieli się na:  Mechanoterapię, obejmującą kinezyterapię, masaż, manipulacje lecznicze i energoterapię; 18
  • 19.  Elektroterapię, obejmującą stosowanie prądu galwanicznego oraz zmiennego(,prądów małej, średniej i wielkiej częstotliwości);  Magnetoterapię, polegającą na stosowaniu przede wszystkim pulsującego pola magnetycznego małej częstotliwości;  Magnetostymulację polegającą na stosowaniu pulsującego pola magnetycznego wielkiej częstotliwości;  Termoterapię, obejmującą hydroterapię, prądy wielkiej częstotliwości, ultrasonoterapię, promienie podczerwone, parafinoterapię i krioterapię;  Fototerapię, obejmującą terapię światłem słonecznym, promieniowaniem nadfioletowym, chromoterapię i terapię promieniowaniem laserowym;  Aerozoloterapię, obejmującą terapię zawieszonymi w gazie rozdrobnionymi cząsteczkami ciał stałych albo płynnych;  Klimatoterapię;  Balneoterapię, obejmującą zabiegi przy użyciu naturalnych tworzyw uzdrowiskowych, tj. wód leczniczych, pleoidów i gazów leczniczych;  Leczenie i rehabilitację uzdrowiskową. 5. Podstawowe cele fizjoterapii Zgodnie z opisem pojęcia „Fizjoterapia” zdefiniowanym przez Światową Konfederację Fizjoterapii– cel fizjoterapii jest dużo szerszy niż pierwotne przywracanie zdolności do pracy. Wiele osób dorosłych nie może odzyskać tej zdolności, ale dzięki zabiegom fizjoterapeutycznym może ułożyć sobie życie w sposób godziwy i pożyteczny, mimo pozostałych defektów. Dzieciom fizjoterapia stara się utorować życie wśród społeczności. U osób w podeszłym wieku jej ciężar gatunkowy przesuwa się przeważnie na sprawy bytowe, na podtrzymanie sprawności fizycznej i psychicznej, na wyrobienie poczucia bezpieczeństwa społecznego. Potrzeby fizjoterapii stały się szersze. Rehabilitacja zawodowa nie była wystarczająca, obejmowała ona tylko część osób poszkodowanych, mianowicie populację wieku 19
  • 20. produkcyjnego. Nie potrzebowały jej natomiast dzieci i młodzież, ani też osoby wieku podeszłego. U pierwszych dominowała fizjoterapia medyczna i pedagogiczna, u drugich górowała społeczna. Zróżnicowały się więc też kierunki fizjoterapii na: medyczną, społeczną i zawodową, przy czym fizjoterapia społeczna i zawodowa stanowiące dalszy ciąg fizjoterapii medycznej jako odrębne zagadnienie nie są temat rozważań w niniejszej pracy. U większości osób fizjoterapia medyczna ma charakter leczenia funkcjonalnego, tj. stosowania ćwiczeń ruchowych we wszystkich ich odmianach, których celem jest poprawienie funkcji niesprawnego narządu ruchu. Często leczenie to łączy się z zabiegami fizykoterapeutycznymi i terapią zajęciową. W wielu przypadkach fizjoterapia funkcjonalna ma podstawowe znaczenie, np. w leczeniu narządu ruchu, w chorobach obwodowego lub ośrodkowego układu nerwowego. W innych przypadkach uzupełnia i kończy leczenie podstawowe, np. w leczeniu złamań kości i zwichnięć stawów. Fizjoterapię medyczną charakteryzuje zastosowanie terapeutycznych umiejętności manualnych, często połączonych z czynnikami fizycznymi, takimi jak wysoka, temperatura, elektryczność czy wzajemna opieka sprawowana przez pacjentów. Fizjoterapia medyczna może być prowadzona w następujących miejscach8 :  w szpitalach i przychodniach  centrach rehabilitacji;  szpitalach psychiatrycznych;  Instytucjach długotrwałej opieki np. w domach opieki;  centrach społecznych - praktyka o charakterze zarówno publicznym, jak i prywatnym;  w miejscach zamieszkania pacjentów;  podczas podróży; 8 Dokument programowy Światowej Konfederacji Fizjoterapii Deklaracja Zasad i Określenia Stanowisk. 20
  • 21.  w ośrodkach: przemysłowych, sportowych i rozrywkowych Współczesna fizjoterapia jest sztuką działania naukowego i terapeutycznego, posługującą się głęboką wiedzą z zakresu anatomii, fizjologii, psychologii., kinetyki i patologii, popartą umiejętnością oszacowania zaburzeń motorycznych, prowadzącego do diagnozy medycznej. Takie zaburzenia motoryczne mogą objawiać się w upośledzeniu, rzeczywistym lub potencjalnym, związanym z okładem mięśniowo-kostnym, oddechowym lub krążenia. Wiedza i umiejętności oparte na poznaniu zjawisk ruchowych, fizjologii, biomechaniki i terapeutycznych skutków stosowania różnych środków medycznych pozwalają fizjoterapeucie na przepisanie i wdrożenie odpowiedniego programu terapii w celu skorygowania lub złagodzenia problemów klinicznych. W szczególności celem fizjoterapii jest:  Zwalczanie bólu;  Rehabilitacja po chorobach, urazach i wadach wrodzonych.  Przygotowanie do operacji i rehabilitacji po niej;  Poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie ukrwienia;  Przeciwdziałanie skutkom zmniejszonej aktywności ruchowej i poprawa funkcji ruchowych, m.in. przez rozluźnienie mięśni, wzrost ich siły i usprawnienie koordynacji ruchów, zwiększenie ruchomości stawów oraz dostosowanie układu ruchu do warunków, jakie powstały wskutek niesprawności, zapobieganie przykurczom;  Zwalczanie stanów zapalnych;  Zwiększenie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom;  Usprawnienie mechanizmów regulacyjnych układu krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry i innych;  Poprawa lub utrzymanie wydolności ogólnej;  Normalizacja i wzmocnienie sprawności czynnościowej układu nerwowego;  Usprawnienie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu;  Poprawa zdolności reagowania całego organizmu na bodźce lecznicze; 21
  • 22.  Profilaktyka skutków dezadaptacji organizmu do bodźców termicznych; 6. Skutki i ogólne działanie zabiegów fizjoterapeutycznych Pojedynczy zabieg z zakresu fizykoterapii i kinezyterapii wywołuje szybką reakcję w postaci krótkotrwałej zmiany czynności komórek, tkanek lub narządów, która może przebiegać z przejściową zmianą homeostazy. Pojedynczy zabieg w zależności od zaawansowania dolegliwości może pomóc już po pierwszych zabiegach. Najczęściej niestety występuje potrzeba zwielokrotnienia zabiegów celem odczuwalnej i właściwej poprawy stanu zdrowia. Seria zabiegów powoduje odległą reakcję w postaci adaptacji czynnościowej (np. normalizacja zaburzonych funkcji, poprawa i usprawnienie funkcji układów regulacyjnych ustroju oraz nastawienie mechanizmów utrzymujących homeostazę na nieco innej wartości parametrów) i niekiedy adaptacji morfologicznej (np. przerost mięśni pod wpływem długotrwałego treningu). Oczywiście należy dodać, iż każdy z zabiegów w rozumieniu kompleksowego oddziaływania procesu rehabilitacyjnego na pacjęta jest wpływanie na jego lepsze poczucie psychiczne. Przybliżając niejednokrotnie pacjenta do stanu rekonwalescencji. 22
  • 23. ROZDZIAŁ II. SYSTEM KSZTAŁCENIA MAGISTRÓW FIZJOTERAPII W POLSCE NA PRZYKŁADZIE AWF JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE 1. Rys historyczny procesu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce Fizjoterapią (rehabilitacją) w pierwszych latach jej tworzenia zajmowali się najczęściej ortopedzi. Proces kształcenia specjalistów wymagał doboru odpowiednio wykształconych dydaktyków. Działania zapoczątkowane w kształceniu przez prekursorów wzbogacali i pogłębiali ich uczniowie i następcy kształcąc: magistrów gimnastyki leczniczej, fizjoterapeutów i innych pracowników. Przekazywali oni następcom specjalistyczną wiedzę z rehabilitacji w kardiologii, neurologii, pneumonologii, w uczelniach, klinikach i ośrodkach specjalistycznych, harmonizując i nakreślając granice zakresu potrzeb przygotowania teoretycznego i praktycznego. Pomimo to na początku zawód fizjoterapeuty/rehabilitanta traktowany był jako podrzędny w stosunku do medycyny. Rozwój szkolnictwa, badań i doświadczenie doprowadziły jednakże do międzynarodowego uznania fizjoterapii jako autonomicznego zawodu funkcjonującego na zasadach otwartego i równorzędnego partnerstwa z całym szeregiem dziedzin ochrony zdrowia, jak medycyna czy pielęgniarstwo. W latach pięćdziesiątych zorganizowano kilka szkół techników fizjoterapii. Magistrów gimnastyki leczniczej kształcić zaczęły Akademie Wychowania Fizycznego. w: Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Katowicach. Uczelnie te nadal kształcą magistrów fizjoterapii. W 1959 roku rehabilitacja została uznana za odrębną dwustopniową specjalność kliniczną dla lekarzy. Niektórym lekarzom, dotychczas pracującym w placówkach rehabilitacyjnych, nadano specjalizację II lub I stopnia w drodze weryfikacji. Równocześnie rozpoczęło się, już zgodnie z ustalonym programem, kształcenie przede wszystkim lekarzy, którzy otrzymywali tytuł specjalistów rehabilitacji narządów ruchu. Aby zaspokoić zapotrzebowanie na innych niż lekarze specjalistów, zapoczątkowano 23
  • 24. kształcenie podstawowe również w terenowych ośrodkach, a egzaminy specjalistyczne zdawano w klinice w Poznaniu i Konstancinie. Do programu specjalizacji lekarzy wprowadzono w 1973 roku specjalizację I stopnia z rehabilitacji ogólnej i 2 kierunki specjalizacji II stopnia, a mianowicie rehabilitacji narządów ruchu i rehabilitacji ogólnej. Innych pracowników rehabilitacji tzn. terapeutów zajęciowych, pracowników socjalnych, techników ortopedii przygotowywały szkoły kierunkowe. W celu skoordynowania działań w nowopowstałej specjalności jaką stała się rehabilitacja/fizjoterapia w 1973 roku akademie medyczne zobowiązano do pełnienia nadzoru regionalnego, a w 1982 roku powołano krajowy Zespół Specjalistyczny ds. Rehabilitacji. Powołano katedry, kliniki i zakłady rehabilitacyjne szczebla akademickiego w akademiach medycznych w: Poznaniu (1960), Warszawie (1961), Katowicach (1971), Krakowie i Gdańsku (1972) oraz w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie (Wydział Rehabilitacji), Krakowie i Wrocławiu (Instytut Rehabilitacji) oraz w Poznaniu i Katowicach (Zakład Rehabilitacji). Powstały także liczne nowe placówki akademickie. Obecnie magistrów fizjoterapii kształcą również akademie medyczne na poziomie licencjatu i magistra. W wielu Akademiach Medycznych dydaktykę rehabilitacji/fizjoterapii organizuje się łącznie z przedmiotami klinicznymi innych specjalności, zdążając do utworzenia w każdej uczelni odrębnych zajęć dydaktycznych z tej dziedziny. W procesie kształcenia specjalistów fizjoterapii za najważniejsze zadanie uznaje się kształcenie specjalistów fizjoterapii w pełnoprofilowym programie specjalizacji. Fizjoterapia chociaż stale zwiększa się liczbę i jakość kształconych specjalistów jest nadal specjalnością deficytową. Obecnie w Polsce istnieje trójpoziomowy systemem kształcenia fizjoterapeutów: na poziomie technika, licencjata i magistra. Dla celów niniejszej pracy szczegółowej analizie poddany zostanie obowiązujący 24
  • 25. i realizowany w Polsce system kształcenia magistrów fizjoterapii i ich odpowiedników w krajach Unii Europejskiej. Kształceniem magistrów fizjoterapii w Polsce zajmują się głównie Akademie Wychowania Fizycznego i Akademie Medyczne. Poza tymi uczelniami tytuł magistra fizjoterapii można uzyskać w niektórych pozauczelnianych ośrodkach kształcenia. Do wiodących uczelni i ośrodków kształcenia fizjoterapeutów na poziomie magistra fizykoterapii można w naszym kraju zaliczyć: 1/ W Akademiach Wychowania Fizycznego:  Wydział Rehabilitacji AWF w Warszawie;  Wydział Rehabilitacji AWF w Poznaniu;  Wydział Rehabilitacji AWF w Krakowie;  Wydział Rehabilitacji AWF w Katowicach. 2/ W Akademiach Medycznych:  Wydział Rehabilitacji w Warszawie;  Wydział Rehabilitacji w Poznaniu;  Wydział Rehabilitacji w Śląskiej A.M.  Wydział Rehabilitacji CMUJ w Krakowie;  Wydział rehabilitacji w Łodzi;  Wydział Rehabilitacji w Lublinie;  Wydział Rehabilitacji w Gdańsku  Wydział Rehabilitacji w Bydgoszczy 3/ W innego typu uczelniach i ośrodkach pozauczelnianych.:  Wydział Rehabilitacji przy Collegium Medicum Uniwersytu Jagiellońskiego w Krakowie;  Wydział Rehabilitacji na Akademii Świętokrzyskiej  Wydział Rehabilitacji na Politechnice Opolskiej  Wydział Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi  Wydział Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego  Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 25
  • 26. Poza uczelniami kształcącymi fizjoterapeutów na poziomie magistra wiele uczelni, szkół i placówek kształci fizjoterapeutów na poziomie licencjata i technika. Ze względu na wymagania programowe UE i znajomość problematyki (autor jest studentem Wydziału Rehabilitacji AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie) dla celów niniejszej pracy poddano analizie porównawczej system kształcenia magistrów fizjoterapii na tej Uczelni. 2. Historia Uczelni i wkład Wydziału Rehabilitacji w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie w rozwój systemu kształcenia fizjoterapeutów w Polsce. Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest uczelnią państwową o profilu pedagogicznym z pełnymi prawami akademickimi. Zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym9 oraz innymi aktami prawnymi. Uczelnia jest samodzielną instytucją, która bada i analizuje rzeczywistość poprzez działalność naukową i dydaktyczną. Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest najstarszą i największą w Polsce uczelnią akademicką w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej oraz jedną z największych w Europie. Powstała w 1929 roku z inicjatywy marszałka Józefa Piłsudskiego jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego (CIWF), działający na zasadach wojskowej szkoły zawodowej. W 1935 roku Centralny Instytut Wychowania Fizycznego otrzymał imię pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, a w 1938 roku został przekształcony w akademicką szkołę wyższą – Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej sale i urządzenia sportowe, laboratoria i księgozbiory zostały zniszczone, a wielu wykładowców, studentów i absolwentów poległo w działaniach wojennych. Odbudowana ze zniszczeń wojennych AWF wznowiła działalność w 1946 roku jako Centralny Instytut Wychowania Fizycznego – wojskowa szkoła zawodowa. Na mocy dekretu Rady Ministrów z 27 lipca 1949 roku10 nadano jej status uczelni akademickiej przekształcając w Akademię Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. 9 Dz.U. ..z 12.09. 2001r. z późn. zm. 10 Dz.U. z 1949 r., nr 46, poz.336. 26
  • 27. Od 1959 roku Uczelnia posiada prawo nadawania stopnia doktora, a od 1966 roku stopnia doktora habilitowanego w zakresie nauk o kulturze fizycznej. W 1970 utworzono filię Akademii Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej, a w 1973 roku Punkty Konsultacyjne w Białymstoku, Lublinie, Mielcu, Łodzi i Pruszkowie. W 1971 roku włączono w strukturę uczelni Instytut Naukowy Kultury Fizycznej oraz powołano Studium Doktoranckie i Studium Doskonalenia Kadr. W 1984 roku powstał Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu Akademii Wychowania Fizycznego w Łodzi, który w 1991 roku włączono w strukturę Uniwersytetu Łódzkiego. Na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 27 czerwca 2001 roku, w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczególnych zasad ich uzyskiwania11 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie ma prawo organizowania kursów i nadawania uprawnień w zakresie kultury fizycznej. Zarządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 15 października 2001 roku w sprawie zmian organizacyjnych w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie przekształcono Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej w zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie z siedzibą w Białej Podlaskiej. W 2002 roku historyczne obiekty Akademii Wychowania Fizycznego zostały wpisane do rejestru zabytków. Obecnie studiuje tu około 6000 studentów szkolonych przez ponad 400 nauczycieli akademickich. Akademia kształci nauczycieli wychowania fizycznego, trenerów oraz specjalistów z zakresu fizjoterapii, rekreacji i turystyki. Jest centrum badań naukowych w dziedzinie kultury fizycznej i ośrodkiem sportu, pełni też 11 Dz.U. z 2001 r., nr 71, poz. 738 z późn. zm. 27
  • 28. ważną funkcję w zakresie upowszechniania kultury fizycznej i promocji zdrowia. Kształcenie specjalistów w zakresie rehabilitacji początkowo odbywało się w Wydziale Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W 1954 roku na Uczelni powołano specjalizację z gimnastyki leczniczej pod kierunkiem dr med. Mariana Weissa. W 1970 roku powołano katedrę Rehabilitacji Ruchowej z zakładami: Rehabilitacji Narządu Ruchu oraz Rehabilitacji Chorób Wewnętrznych , której kuratorem został prof. dr hab. med. Marian Weiss. W 1976 roku decyzją przewodniczącego Głównego komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki przemianowano specjalizację z gimnastyki leczniczej na kierunek rehabilitacji ruchowej. Dwa lata później wydano już pierwsze dyplomy ukończenia studiów z tytułem magister rehabilitacji ruchowej. Istotnym elementem w rozwoju tej dyscypliny naukowej w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie było powołanie w 1982 roku dr Andrzeja Zembatego na pełnomocnika rektora ds. organizacji Wydziału Rehabilitacji Ruchowej i w konsekwencji utworzenie w 1984 roku pierwszego w Polsce i Europie Wydziału Rehabilitacji Ruchowej z mianowaniem na dziekana prof. dr hab. med. Andrzeja Seyfrieda. W 1993 roku Wydział wprowadził się do nowej obszernej siedziby na terenie Uczelni. Od tego czasu pracownicy naukowi Wydziału i współpracujący z nimi specjaliści z dziedziny fizjoterapii, medycyny i sportu, wnoszą istotny wkład w rozwój systemów kształcenia fizjoterapeutów oraz regulacji prawnych zawodu fizjoterapeuty. Do ważniejszych osiągnięć można zaliczyć m.in.:  Powołanie przy Wydziale Rehabilitacji Ruchowej AWF pierwszego w Polsce pisma naukowego poświęconego rehabilitacji „Postępy Rehabilitacji” (1987 r.), które nadal funkcjonuje i się rozwija;  Powołanie Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji z siedzibą na terenie Wydziału (1990 r.);  Uzyskanie dla absolwentów Wydziału uprawnień do wykonywania zabiegów fizykoterapeutycznych (1991 r.); 28
  • 29.  Zorganizowanie przez Wydział na terenie Uczelni I kongresu Naukowego Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji (1992 r.);  Przyznanie Wydziałowi przez Centralną Komisję do spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych, uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej w zakresie rehabilitacji ruchowej (1993 r.);  Pierwsza obrona pracy doktorskiej w Wydziale (1994 r.);  Wdrożenie przez Radę Samorządu Studentów AWF w połączeniu z Komisją ds. Współpracy z Zagranicą i Kontaktów Międzyuczelnianych organizacji cyklicznych studenckich konferencji pod hasłem „Europa Młodych Fizjoterapeutów”, których założeniem jest podejmowanie działań na rzecz dostosowania systemów kształcenia fizjoterapeutów i ich praw zawodowych do standardów europejskich, a szczególnie uznawalności. dyplomów uczelni polskich poza granicami kraju (I Konferencja 2003 r., II Konferencja 2004 r.).  Powołanie z inicjatywy i na bazie studentów Wydziału Rehabilitacji AWF w Warszawie „Europejskiego Stowarzyszenia Młodych Fizjoterapeutów YEAP POLSKA” z siedzibą w Warszawie (powołanie grupy inicjatywnej i wybór komitetu założycielskiego – 2004 rok, rejestracja w KRS i uzyskanie osobowości prawnej - 2005 r.). 3. Ramowy Program Kształcenia magistrów fizjoterapii wg standardów obowiązujących w AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie kształci fizjoterapeutów w jednostopniowym systemie 9 semestrowym studiów uniwersyteckich zakończonych uzyskaniem dyplomu magistra fizjoterapii. Od roku akademickiego 2004/2005 Uczelnia kształcić będzie fizjoterapeutów wyłącznie w systemie dwustopniowym, na 3 letnich licencjackich studiach zawodowych, zakończonych uzyskaniem tytułu dyplomowanego fizjoterapeuty, z możliwością kontynuacji nauki 2 letnich uzupelniających studiach magisterskich.. 29
  • 30. Nabór odbywa się na zasadach konkursowego egzaminu wstępnego z przedmiotów kierunkowych tj.: biologii, chemii, fizyki oraz testu sprawnościowego z wychowania fizycznego i rozmowy kwalifikacyjnej. Na test sprawnościowy składają się: pływanie, ćwiczenia sprawnościowo- wytrzymałościowe (próba wytrzymałości biegowej i siłowej). Program kształcenia, realizowany jest w systemie studiów dziennych, wieczorowych i zaocznych. Nauka trwa dziewięć semestrów, w trakcie których słuchacze poza zajęciami dydaktycznymi zaliczają dwa obozy szkoleniowe. Letni na którym zdobywają umiejętność pływania żaglówką, na desce windsurfingowej i kajakach, a także poznają zasady metod ratownictwa. Zimowy z obowiązkowym kursem nauki jazdy na nartach. Poza zajęciami dydaktycznymi każdy student, w trakcie nauki zalicza minimum 600 godzin praktyki klinicznej, w specjalistycznych placówkach rehabilitacyjnych i szpitalach klinicznych. Obowiązujące minima programowe w układzie godzinowym z rozbiciem na utworzone do celów porównawczych działy przedmiotowe, obrazują poniższe tabele i wykresy. Samo porównanie realizowanego w AWF Warszawa programu kształcenia magistrów fizjoterapii, z wzorcem zalecanym przez WCPT i wybranymi programami państw członkowskich Unii Europejskiej, zostanie dokonane w dalszej części pracy. Tabela 1.Szczegółowy plan 4,5 letnich jednolitych studiów magisterskich AWF Warszawa - minima godzinowe Lp. Nazwa przedmiotu Minima godzinowe Przedmioty podstawowe razem 949 1 ANATOMIA PRAWIDŁOWA 78 2 PODSTAWY KINEZJOLOGII 26 3 ANATOMIA RTG 13 4 FIZJOLOGIA OGÓLNA 65 5 FIZJOLOGIA WYSIŁKU 39 6 BIOFIZYKA 26 7 BIOCHEMIA 39 8 BIOLOGIA 39 19 BIOMECHANIKA KLINICZNA 39 10 BIOMECHANIKA STOSOWANA I ERGONOMIA 26 11 ANTROPOLOGIA 39 12 SOCJOLOGIA REHABILITACJI 39 13 PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA 39 30
  • 31. 14 DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGIA 26 15 INFORMATYKA I STATYSTYKA STOSOWANA 26 16 METODOLOGIA BADAŃ NAUKOWYCH 13 17 HIGIENA 13 18 ETYKA 39 19 FILOZOFIA MEDYCYNY 39 20 HISTORIA REHABILITACJI 13 21 JĘZYK OBCY 104 22 SEMINARIUM MAGISTERSKIE 78 23 PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I KLINICZNA 39 24 PATOFIZJOLOGIA OGÓLNA 52 Kliniczne podstawy fizjoterapii 559 1 ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA 78 2 NEUROLOGIA 78 3 PATOMECHANIKA 39 4 KARDIOLOGIA 78 5 ONKOLOGIA 26 6 REUMATOLOGIA 26 7 PULMONOLGIA 26 8 PEDIATRIA 52 9 GERIATRIA 26 10 PSYCHIATRIA 26 11 REHABILITACJA SEKSUALNA 39 12 PSYCHOTERAPIA 39 13 GINEKOLOGIA I POŁOŻNICTWO 26 Kształcenie umiejętności ruchowych 273 1 SPORT NIEPEŁNOSPRAWNYCH 39 2 GIMNASTYKA 26 3 ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 26 4 PŁYWANIE I RATOWNICTWO 26 5 GRY I ZABAWY 26 6 ĆWICZENIA MUZYCZNO-RUCHOWE 26 7 OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU 52 8 LEKKOATLETYKA 26 9 SPORT DO WYBORU 26 Fizjoterapia 624 1 OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII 39 2 TEORIA I METODYKA KINEZYTERAPII 169 3 FIZYKOTERAPIA 260 4 MASAŻ 52 5 ODNOWA BIOLOGICZNA 13 6 KOREKTYWA 26 7 METODY KINEZYTERAPEUTYCZNE 65 Fizjoterapia kliniczna 572 1 FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU 416 2 FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNOŚCIACH 156 Staż kliniczny i obozy 720 31
  • 32. 1 18 TYGODNI PO VII SEMESTRZE 200 2 18 TYGODNI PO VIII SEMESTRZE 200 3 NA IX SEMESTRZE 200 4 10 DNIOWY OBÓZ ZIMOWY PO V SEMESTRZE 60 10 DNIOWY OBÓZ LETNI PO VI SEMESTRZE 60 Ogółem 3697 Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Tabela 2: Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa – minima godzinowe-forma skrócona Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Wykres 1.Minima programowe AWF Warszawa w ujęciu ilościowym 949 559 273 624 572 600 120 0 200 400 600 800 1000 Minima programowe AWF Warszawa Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia kliniczna Staż kliniczny razem Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Wykres 2. Ramowy program 4,5 letnich studiów magisterskich AWF Warszawa w ujęciu procentowym Lp. Wyszczególnienie Minima godzinowe Ilość godzin % 1 Przedmioty podstawowe 949 25,67 2 Kliniczne podstawy fizjoterapii 559 15,12 3 Kształcenie umiejętności ruchowych 273 7,38 4 Fizjoterapia 624 16,88 5 Fizjoterapia kliniczna 572 15,47 6 Staż kliniczny razem 600 16,23 7 Obozy razem 120 3,25 Ogółem 3697 100 32
  • 33. Minima programowe AWF Warszawa 27% 15% 7%17% 15% 16% 3% Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia kliniczna Staż kliniczny razem Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu szkolenia AWF Warszawa Tabela 3. Program kształcenia fizjoterapeutów w AWF Warszawa dostosowany do wzorca WCPT Lp. Przedmiotypodstawowe Klinicznepodstawy fizjoterapii(teoria) Zasady,praktykaiocena Procedurystosowanew praktyce Przedmiotyogólne Praktykakliniczna CharakterystyczneDlaAWF 1 ANATOMIA PRAWIDŁOWA FIZJOTERAPIA W DYSFUNKCJACH NARZĄDÓW RUCHU X OGÓLNA TEORIA FIZJOTERAPII ETYKA XXX SPORT NIEPEŁNOSPRAWN YCH 2 PODSTAWY KINEZJOL OGII FIZJOTERAPIA W INNYCH SPECJALNO ŚCIACH X TEORIA I METODYKA KINEZYTERA PII X X GIMNASTYKA 3 ANATOMIA RTG X X FIZYKOTE RAPIA X X ZESPOŁOWE GRY SPORTOWE 4 ANTROPOLOGI A X X MASAŻ X X PŁYWANIE I RATOWNICTWO 5 BIOMECHANIK A X X ODNOWA BIOLOGI CZNA X X GRY I ZABAWY 6 BIOLOGIA X X KOREKTYWA X X ĆWICZENIA MUZYCZNO 33
  • 34. RUCHOWE 7 BIOCHEMIA X X METODY KINEZYTERA PEUTYCZNE X X OGÓLNA METODYKA NAUCZANIA RUCHU 8 BIOFIZYKA X X ORTOPEDIA I TRAUMATOL OGIA X X LEKKOATLETYKA 9 FIZJOLOGIA WYSIŁKU X X NEUROLOGIA X X SPORT DO WYBORU 10 BIOMECHANIK A STOSOWANA I ERGONOMIA X X PATOMECHA NIKA X X OBÓZ ZIMOWY 11 FIZJOLOGIA OGÓLNA X X KARDIOLO GIA X X OBÓZ LETNI 12 SOCJOLOGIA REHABILITACJ I XX ONKOLOGIA X X JĘZYK OBCY 13 PEDAGOGIKA I PEDAGOGIKA SPECJALNA X X REUMATO LOGIA X X SEMINARIUM MAGISTERSKIE 14 DEMOGRAFIA I EPIDEMIOLOGI A X X PULMONO LOGIA X X X 15 INFORMATYK A I STATYSTYKA STOSOWANA X X PEDIATRIA X X X 16 METODOLOGI A BADAŃ NAUKOWYCH X X GERIATRIA X X X 17 HIGIENA X X PSYCHIATRI A X X X 18 FILOZOFIA MEDYCYNY XX X REHABILITA CJA SEKSUALNA X X 19 HISTORIA REHABILITACJ I X X PSYCHOTER APIA X X X 20 PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA I X X GINEKOLOGI A I POŁOŻNICTW O X X X 21 KLINICZNA PATOFIZJOLO GIA OGÓLNA X X X X X X ∑ 806 572 0 1183 39 600 1175 3697 Źródło: Opracowanie własne 34
  • 35. ROZDZIAŁ III. KSZTAŁCENIE FIZJOTERAPEUTÓW W PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIETLE ZALECEŃ WCPT 1. Ogólne zasady kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej Zgodnie z Dyrektywami unijnymi, do wykonywania zawodu fizjoterapeuty w państwach Wspólnoty, wymagany jest dyplom ukończenia właściwej uczelni. Dyplomem jest każdy dowód odbytego kształcenia lub szkolenia, albo zestaw takich dowodów który wskazuje że dokument został wydany przez właściwe władze w państwie członkowskim, zgodnie z jego ustawami, rozporządzeniami i przepisami administracyjnymi. Posiadacz dyplomu pomyślnie ukończył kurs z zakresu przekraczającego poziom szkoły średniej, albo jeden z kursów szkoleniowych przygotowujących do zawodu fizjoterapeuty, który wykazuje, że uzyskał on odpowiednie kwalifikacje zawodowe wymagane w celu podjęcia i wykonywania zawodu regulowanego w danym państwie członkowskim. Podstawowym warunkiem wykonywania zawodu jest odbycie szkolenia i uzyskanie wykształcenia potwierdzone dyplomem na terytorium Wspólnoty lub poza Wspólnotą, w instytucjach oświatowych kształcących i prowadzących szkolenia zgodnie z krajowymi ustawami, rozporządzeniami i przepisami administracyjnymi państwa członkowskiego oraz, że posiadacz takiego dyplomu, wykaże się trzyletnim stażem zawodowym udokumentowanym przez państwo członkowskie, które uznało dowody kształcenia i szkolenia wydane w państwie trzecim. Uzyskanie pierwszego stopnia zawodowego winno poprzedzać zaliczenie pełnego programu nauczania kwalifikujące studenta do grona niezależnego profesjonalistów. Integralnym składnikiem programu nauczania przed uzyskaniem pierwszego stopnia zawodowego jest nabycie, pod kierunkiem odpowiednio wykwalifikowanych fizjoterapeutów, bezpośredniego doświadczenia klinicznego. Taka edukacja kliniczna ma za zadanie stopniowe kształcenie poczucia odpowiedzialności. 35
  • 36. Znakiem rozpoznawczym kompetentnego fizjoterapeuty jest trwające przez cale życie samokształcenie. Uczestniczenie w nieustającym procesie edukacji gwarantuje bowiem i utrzymanie wysokiego poziomu jakości praktyki fizjoterapii. Fizjoterapeuci powinni więc być zachęcani do podejmowania edukacji podyplomowej lub studiów w zakresie pokrewnych dziedzin wiedzy, w celu doskonalenia swego poziomu zawodowego. Tam, gdzie narodowe zrzeszenia fizjoterapii obejmują, swym działaniem specjalizacje w zakresie praktyki klinicznej, winno się dążyć do tego, aby edukacja w zakresie fizjoterapii, prowadziła do uzyskania certyfikatu specjalisty. Cele, zawartość, forma i ocena programów nauczania fizjoterapeutów, powinny uwzględniać aktywny udział narodowego stowarzyszenia fizjoterapeutów w procesie kształcenia i szkolenia tej grupy zawodowej. Zgodnie z powyższymi zasadami Światowa Konfederacja Fizjoterapii zaleca, by jej organizacje członkowskie promowały w swych krajach nauczanie fizjoterapii oparte na poziomie uniwersyteckim lub ekwiwalentnym, o minimalnym czasie trwania cztery lata, w zakresie pełnym lub ekwiwalentnym12 . Program nauczania fizjoterapii powinien być prowadzony na poziomie uniwersyteckim, przynajmniej przez cztery lata, w pełnym zakresie czasowym według określonych minimów godzinowych, w określonych kategoriach przedmiotowych: 2. Ogólne zasady i systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej Systemy kształcenia fizjoterapeutów w krajach Unii Europejskiej są bardzo zróżnicowane. Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej, nie przewidują harmonizacji kształcenia, pomiędzy poszczególnymi państwami. Wszystkie państwa Wspólnoty starają się jednak wypełniać ogólne zalecenia Światowej Konfederacji Fizjoterapii w tym zakresie. Zgodność systemowa i programowa z zalecanym wzorcem WCPT, eliminuje bowiem stosowanie środków kompensujących przez 12 Wniosek przyjęty podczas: Zjazdu Powszechnego w lipcu 1991r. 36
  • 37. państwa przyjmujące, w stosunku do osób, które zdobyły zawód fizjoterapeuty w innym kraju Wspólnoty. Występujące różnice w zakresie przygotowania do danego zawodu w krajach Unii Europejskiej obrazują tabele 4 i 5. Tabela 4: Obowiązujące systemy kształcenia fizjoterapeutów w państwach Unii Europejskiej zrzeszonych przed 1 maja 2004 roku Kraj Ilośćlatnaukiniezbędnadorozpoczęciaedukacji–PT Ilośćlatnaukiniezbędnadozdobyciazawodu Statusuczelniwkrajowymsystemieedukacyjnym DokumentpotwierdzającyukończeniestudiówzawodowychI/IIstopnia Liczbauczelnikształcącychwzawodziefizjoterapeuty PrzybliżonaliczbastudentówrozpoczynającekształceniePT MożliwośćkontynuacjinaukinastudiachIIstopnia,podyplomowychi doktoranckich(systempomostowy) Austria 12 3 Studia wyższe Dyplom 1 400 Magister Fizjoterapii, Doktor Belgia 12 4/5 Studia wyższe Licencjat Brak danych Brak danych Magister Fizjoterapii, Doktor Dania 12 3/5 Studia wyższe LIC PT 8 640 Magister Fizjoterapii, Doktor Grecja 12 4 Brak danych Dyplom Brak danych Brak danych Magister Fizjoterapii Finlandia 12 4 Studia wyższe 17 380 Magister Fizjoterapii, Doktor Francja 12 3/4 Studium Brak danych 1540 Technik/ licencjonowany fizjoterapeuta Hiszpania 12 3 Studia wyższe Dyplom 1 2000 Magister Fizjoterapii 37
  • 38. Holandia 13 4 Studia wyższe Licencjat 11 1500 Magister Fizjoterapii Irlandia 13 4 Studia wyższe Licencjat naukowy 3 150 Magister Fizjoterapii Luksemburg Nie prowadzi się nauki fizjoterapii Niemcy 10 3 Szkolni ctwo średnie Dyplom 241 8000 System pomostowy 12 3 / 4 Studia wyższe Licencjat 9 240 Magister Fizjoterapii Portugalia 12 3/4 Studia wyższe Licencjat 14 600 Magister Fizjoterapii Doktor Szwecja 13 3 Studia wyższe Licencjat Naukowy 7 700 Magister Fizjoterapii Wielka Brytania i Irlandia Płn. 13 3 Studia wyższe Licencjat Naukowy 37 2285 Magister Fizjoterapii, Doktor 13 3/4 +2 Studia wyższe Magister 8 175 Doktor Włochy 13 3 Studia wyższe Licencjat 39 2500 Magister Fizjoterapii Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podsumowania Edukacji PT” oddziału Europa WCPT– wrzesień 2003/ Summary of PT Education Tabela 5. System kształcenia fizjoterapeutów w państwach które wstąpiły do UE 1 maja 2004 roku 38
  • 39. Kraj Ilośćlatnaukiniezbędnadorozpoczęciaedukacji–PT Ilośćlatnaukiniezbędnadozdobyciazawodu Statusuczelniwkrajowymsystemieedukacyjnym DokumentpotwierdzającyukończeniestudiówzawodowychIiIIstopnia Liczbauczelnikształcącychwzawodziefizjoterapeuty Przybliżonaliczbastudentówkształcącasięwzawodzie MożliwośćkontynuacjinaukinastudiachIIstopnia,podyplomowychi doktoranckich 1 2 3 4 5 6 7 8 Czechy 12 3 Studia wyższe Dyplom 10/13 300 Brak możliwości 12 3/5 Studia wyższe Mgr/lic 8 200 Magister Fizjoterapii, Dr Cypr Brak nauki fizjoterapii na Cyprze Estonia 12 3/5 Studia wyższe Lic / mgr 1 15+20 Magister Fizjoterapii Litwa 12 3 Studia wyższe Licencjat 1 65 Magister Fizjoterapii Łotwa 12 4 Studia wyższe Licencjat naukowy 3 100 Magister Fizjoterapii Polska 12 4 Licencjat Brak danych Brak danych Brak danych 12 3/5 Studia wyższe Lic / mgr Brak danych Brak danych Doktor Fizjoterapii Słowacja Brak danych Słowenia Brak danych Węgry 12 4 Studia wyższe Licencjat Naukowy 5 500 Magister Fizjoterapii Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Podsumowania Edukacji PT” oddziału Europa WCPT– wrzesień 2003/ Summary of PT Education 39
  • 40. Jak wynika z powyższych zestawień zarówno w krajach dawnej piętnastki jak i dziesiątki, która przystąpiła do Wspólnoty 1 maja 2004 roku, kształcenie w zawodzie fizjoterapeuty rozpoczyna się po ukończeniu szkoły średniej, w trzynastym roku nauki, z wyjątkiem Niemiec, gdzie system kształcenia dopuszcza możliwość rozpoczęcia kształcenia w tym zawodzie, już w 11 roku nauki. Światowa Konfederacja Fizjoterapii zaleca, aby program nauczania fizjoterapii był prowadzony na poziomie uniwersyteckim, przynajmniej przez cztery lata, w pełnym zakresie czasowym, według określonych minimów godzinowych, w poszczególnych kategoriach przedmiotowych. Nie wszystkie systemy kształcenia fizjoterapeutów spełniają jednak te wymogi. Z państw dawnej piętnastki: Austria, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy realizują 3 letni program nauczania, natomiast w Belgii, Danii, Francji, Niemczech, Portugalii i Wielkiej Brytanii z Irlandią Północną obowiązują równolegle 3 lub 4 letni system nauczania w zawodzie fizjoterapeuty. Skutkuje to wymogiem stosowania w odniesieniu do 3 letnich programów kształcenia, środków kompensujących przez państwa przyjmujące. W państwach 10, które zostały włączone do Wspólnoty 1 maja 2004 roku, jednostopniowy 3 letni system kształcenia na studiach zawodowych mają tylko Czechy i Litwa. Ale w Czechach podobnie jak w Estonii i Polsce, poza jednostopniowym, 9/10 semestrowym systemem kształcenia magistrów fizjoterapii jest realizowany równolegle dwustopniowy system kształcenia fizjoterapeutów, w ramach którego, absolwenci 3 letnich studiów licencjackich mogą kontynuować naukę na 2 letnich uzupełniających studiach magisterskich. Takich możliwości nie mają jednak studenci kształcących się w zawodzie fizjoterapeuty w Vilnius College in Higher Education na Litwie. Ta sytuacja miała również wpływ na fakt, że programy nauczania fizjoterapeutów w tych krajach zostały wybrane do analizy porównawczej. 40
  • 41. 3. Analiza porównawcza systemów kształcenia i programów nauczania fizjoterapeutów w Czechach i na Litwie Z państw, które wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, do analizy porównawczej systemów kształcenia i programów nauczania, wybrano dwie uczelnie: Palacky University w Ołomuńcu w Czechach oraz Vilnius College In Higher Education na Litwie. Przy wyborze tych placówek decydujące znaczenie miał fakt, że uczelnie te kształcą fizjoterapeutów zgodnie zalecanym wzorcem WCPT, ale w różnych systemach nauczania. W Palacky University w Ołomuńcu w Czechach, obowiązuje dwupoziomowy system kształcenia, 3-letnie studia zawodowe poszerzone o dwuletnie studia uzupełniające, uprawniające do posługiwania się odpowiednikiem tytułu magistra fizjoterapii. Natomiast w Vilnius College In Higher Education na Litwie, realizowany jest jednopoziomowy - 3 letni program nauczania, na poziomie zawodowym. Model kształcenia fizjoterapeutów na Uniwersytecie w Ołomuńcu spełnia wymogi Dyrektyw unijnych, regulujących problematykę kształcenia fizjoterapeutów i uznawalności ich dyplomów, we wszystkich państwach Wspólnoty Europejskiej, w przeciwieństwie do modelu obowiązującego w Collegu Wileńskim. Stanowią więc dobry materiał porównawczy, zgodności ilościowej i merytorycznej realizowanych programów pod kątem obecnej i przyszłej uznawalności uzyskanego na tych uczelniach wykształcenia, oraz możliwości wykonywania zawodu na obszarze całej Unii Europejskiej. 3.1. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w 5-letnim systemie nauczania uniwersyteckiego w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach, w ujęciu ilościowym i procentowym, przedstawiają tabele 5 i 6 oraz wykresy 2 i 3. Dla celów porównawczych przedmioty pogrupowano w następujące działy: przedmioty podstawowe, kliniczne podstawy fizjoterapii, kształcenie umiejętności ruchowych, fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu 41
  • 42. i innych, staż kliniczny i obozy. Nastepnie materiał ten dostosowano do porównywalnego wzorca zalecanego przez Światową Konfederację Fizjoterapeutów tworząc jednolite kategorie programowe. Tabela 6: Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w Czechach na przykładzie Palacky University w Ołomuńcu Lp. Nazwa przedmiotu Liczba godzin Przedmioty podstawowe 1 Anatomia 104 2 Antropomotoryka 13 3 Biofizyka 52 4 Biomechanika 26 5 Fizykoterapia 26 6 Fizjologia ogólna 95 7 Fizjologia bólu 13 8 Kinezjologia 52 9 Język obcy 52 10 Wstęp do metod badawczych , Metodologia badań naukowych 13 11 Podstawy statystyki 26 12 Techniki obrazowania 13 13 Fitofarmakologia 6 14 Farmakologia 26 15 Podstawy Internetu, obsługi programów użytkowych 52 16 Zaawansowana neurofizjologia 26 17 Higiena 8 18 Zaawansowana statystyka 26 19 Zaawansowana biomechanika 26 20 Podstawy prac socjalnych 26 21 Systemy metryczne w fizjoterapii 13 22 Łacina 26 23 Podstawy neurologii 26 24 Psychologia 78 25 Rehabilitacja, pierwsza pomoc, pielęgniarstwo 52 26 Podstawy etyki i filozofii 13 27 Podstawy kineziologii i diagnozy 65 28 Podstawy kinezyterapia 39 Przedmioty podstawowe razem 993 Kliniczne podstawy fizjoterapii 1 Neurologia 52 2 Ortopedia i protetyka 26 42
  • 43. 3 Patologia 13 4 Patofizjologia 26 5 Psychologia niepełnosprawnych 52 6 Pediatria 13 7 Ginekologia 8 8 Traumatologia 26 9 Medycyna wewnętrzna i gerontologia 26 10 Psychiatria 21 11 Psychologia kliniczna 65 12 Terapia przyłóżkowa 21 13 Dermatologia i higiena 8 14 Podstawy elektromiografii 9 Kliniczne podstawy fizjoterapii razem 366 Kształcenie umiejętności ruchowych 1 Dydaktyka WF 13 2 Metodologia procesu treningowego 13 3 Podstawy zaawansowanej motoryki 20 4 Yoga 26 Kształcenie umiejętności ruchowych razem 72 Fizjoterapia 1 Kinezyterapia 508 2 Fizykoterapia 65 3 Masaż 65 4 Mobilizacje i techniki tkanek miękkich 42 5 Metody kinezy terapeutyczne 26 6 Techniki Mobilizacje miękkich tkanek 26 7 Balneologia 16 8 Komplementarne metody fizjoterapii 52 9 Metody relaksacyjne 26 10 Zarządzanie w systemach zdrowia 4 11 Odruchy ruchowe – metoda Vojty 105 12 Alternatywne metody i techniki 26 13 Specjalne techniki 13 Fizjoterapia razem 974 Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych 496 Staż kliniczny 1 Praktyki kliniczne fizjoterapii – 105 dni x 8 godzin 840 2 Praktyka w balneologii – 7 dni x 8 godzin 56 43
  • 44. Staż kliniczny razem 896 Obozy 1 Obóz zimowy – 8 dni x 6 godzin 48 2 Obóz letni – 7 dni x 6 godzin 42 Obozy razem 90 OGÓŁEM GODZIN DYDAKTYCZNYCH 3887 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu Tabela 7. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym - forma skrócona Lp. Wyszczególnienie Minima program owe Ilość godzin % 1. Przedmioty podstawowe 993 26 2. Kliniczne podstawy fizjoterapii 366 9 3. Kształcenie umiejętności ruchowych 72 2 5. Fizjoterapia 974 25 4. Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych 496 13 6. Staż kliniczny 896 23 7. Obozy razem 90 2 OGÓŁEM 3887 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu szkolenia Fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu. 44
  • 45. Wykres 3: Minima programowe Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu ilościowym - wykres słupkowy 993 366 72 974 496 896 90 0 500 1000 Minima programowe Palacky University Ołomuniec Czechy Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii Kształcenie umiejętności ruchowych Fizjoterapia Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych Staż kliniczny Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu Palacky University w Ołomuńcu Wykres 4. Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu w ujęciu procentowym Minima programowe w Palacky University w Ołomuńcu 26% 9% 2% 25% 13% 23% 2% Przedmioty podstawowe razem Kliniczne podstawy fizjoterapii razem Kształcenie umiejętności ruchowych razem Fizjoterapia razem Fizjoterapia kliniczna razem Staż kliniczny razem Obozy razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu Palacky University Ołomuńcu 45
  • 46. Tabela 8. Program kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu dostosowany do standardów programowych zalecanych przez WCPT Lp. Przedmiotypodstawowe Klinicznepodstawy fizjoterapii(teoria) Zasady,praktykaiocena Procedurystosowanew praktyce Przedmiotyogólne Praktykakliniczna charakterystyczne 1. Anatomia Neurologia X Masaż Podstawy etyki i filozofii X Antropomotoryka 2 Techniki obrazowania Fizjoterapia w dysfunkcjach narządów ruchu i innych X Balneologia X X Yoga 3 Psychologia Patologia X Mobilizacje i techniki tkanek miękkich X X Fizjologia bólu 4 Neurologia Podstawy kinezyterapia X Fizykoterapia X X Język obcy 5 Fizjologia Ortopedia i Traumatologia X Metody kinezyterapeutyczne X Podstawy elektromiografii 6 Biofizyka Pediatria X Techniki Mobilizacje miękkich tkanek X X Obozy 7 Metodologia badań naukowych Ginekologia X Specjalne techniki X X Dydaktyka WF 8 Kinezjologia Psychiatria X Alternatywne metody i techniki X X Podstawy zaawansowanej motoryk 9 Biomechanik Medycyna wewnętrzna i gerontologia X Systemy metryczne w fizjoterapii X X Odruchy ruchowe metoda Vojty 10 Farmakologia Dermatologia i higiena X X X X Zarządzanie w systemach zdrowia 11 Statystyka X X Rehabilitacja, pierwsza pomoc, pielęgniarstwo X X Metodologia procesu treningoweg o 12 X X X Terapia przyłóżkowa X X Podstawy Internetu, obsługi programów użytkowych 13 X X X Komplementarne metody fizjoterapii X X Podstawy prac socjalnych 14 X X X Kinezyterapia X X Łacina 15 X X X X X Metody 46
  • 47. X relaksacyjne 743 736 0 951 13 896 488 3887 Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV. 3.2. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie na przykładzie Vilnius College in Higher Education Wybierając College w Wilnie do analizy porównawczej kierowano się następującymi przesłankami: 1. Litwa wraz z Polską i Czechami została włączona w skład Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r.. Uczelnie w tym kraju funkcjonują więc w porównywalnym otoczeniu, a zasady i przepisy prawne regulujące uznawalność dyplomów zdobywanych na tych uczelniach, w innych państwach Wspólnoty są takie same. 2. College w Wilnie kształci fizjoterapeutów w 3-letnim systemie nauczania na poziomie studiów zawodowych, z prawem nadawania tytułu licencjata, ale realizowany program kształcenia fizjoterapeutów, pod względem ilościowym i zakresu przedmiotowego jest porównywalny z zalecanym przez WCPT wzorcem i programami studiów magisterskich obowiązującymi w AWF Warszawa i Uniwersytecie w Ołomuńcu 3. Analizowany program kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius College in Higher Education jest bardzo nowatorski, ze względu przyjęty system kształcenia, umożliwiający zrealizowanie porównywalnego 4,5 – 5 letniego programu nauczania w 6 semestrów. Jest to możliwe, ze względu na wyjątkowo duże nasycenie programu zadaniami realizowanymi przez studentów indywidualnie. 4. Pomimo tak rozbudowanego programu, absolwenci College’u, nie mogą ubiegać się o uznanie dyplomu i prawo wykonywania zawodu w innych państwach Wspólnoty, ze względu na fakt, że Uczelnia nie spełnia wymogu 4 letniego kształcenia po ukończeniu szkoły średniej. 47
  • 48. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów w 3-letnim systemie nauczania uniwersyteckiego w Vilnius College in Higher Education na Litwie, w ujęciu ilościowym i procentowym, przedstawiają tabele 7 i 8 oraz wykresy 4 i 5. Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV. Tabela 9. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów na Litwie w Vilnius College In Higher Education Lp . Nazwa przedmiotu Liczba godzin Przedmioty podstawowe 1 Język obcy 120 2 Anatomia 120 3 Fizjologia 80 4 Psychologia 160 5 Medycyna środowiskowa 80 6 Podstawy farmakologii 80 7 Metodologia badań naukowych 160 8 Genetyka 80 9 Podstawy prawa 80 10 Komunikacja społeczna 200 11 Profesjonalna Etyka 80 12 Podstawy administracji i zarządzania 80 13 Socjologia/ Filozofia 80 14 Zatrudnienie i obrona cywilna 80 Przedmioty podstawowe razem 1480 Przedmioty specjalne kwalifikowane 1 Anatomia patologiczna i fizjologia 80 2 Podstawy fizjoterapii i diagnostyki funkcjonalnej 160 3 Kineziokogia, biomechanika i kontrola motoryczna 200 4 Techniki fizjoterapeutyczne 160 5 Ćwiczenia terapeutyczne 120 6 Ergonomia 80 7 Fizjoterapia w chorobach wewnętrznych 120 8 Fizjoterapia w chirurgii ortopedii i traumatologii 160 9 Fizjoterapia w neurologii 160 10 Fizjoterapia w pediatrii ginekologii 160 11 Masaż 160 12 Fizykoterapia 160 13 Higiena pacjenta i pielęgniarstwo 80 48
  • 49. 14 Pomoc doraźna 80 15 Medycyna sportowa 80 16 Zarządzanie i rekreacja/ Praca w fitnes klubach i centrach odnowy biologicznej 80 Przedmioty specjalne kwalifikowane razem 2040 Zajęcia praktyczne 1 Praktyki wstępne do specjalizacji 80 2 Praktyka w chorobach wewnętrznych 80 3 Praktyka w chirurgii ortopedii i traumatologii 80 4 Praktyka w pediatrii 80 5 Praktyka w neurologii 160 6 Praktyka końcowa 560 Zajęcia praktyczne razem 1040 Seminarium 240 Wychowanie fizyczne 243 OGÓŁEM 5 043 (4800 + 243) Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia Vilnius College In Higher Education w Wilnie Tabela 10. Minima programowe Vilnius College In Higher Education w Wilnie –forma skrócona Lp. Wyszczególnienie Minima programowe Ilość godzin % 1. Przedmioty podstawowe 1 480 29 % 2. Przedmioty specjalne kwalifikowane 2 040 40 % 3. Zajęcia praktyczne 1 040 21 % 4. Seminarium 240 5 % 5. Sport 243 5 % Razem 5 043 100 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie ramowego programu kształcenia Vilnius College In Higher Education w Wilnie 49
  • 50. Wykres 5. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu ilościowym – wykres słupkowy 1 480 2 040 1 040 240 243 0 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 2 000 Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage Przedmioty podstawowe Przedmioty specjalne kwalifikowane Zajęcia praktyczne Seminarium Sport Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage Wykres 6: Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage w ujęciu procentowym wykres procentowy 50
  • 51. Minima programowe Vilnius College In Higher Education 29% 40% 21% 5% 5% Przedmioty podstawowe Przedmioty specjalne kwalifikowane Zajęcia praktyczne Seminarium Sport Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius Collage na Litwie Tabela11. Wykaz przedmiotów Collage in Higher Education z Wilna dopasowany do standardów program kształcenia fizjoterapeutów proponowany przez WCPT 51
  • 52. Źródło: Opracowanie własne na podstawie programu kształcenia fizjoterapeutów w Vilnius College in Higher Education w Wilnie Lp. Przedmioty podstawowerazem Klinicznepodstawy fizjoterapiirazem Kształcenie umiejętności ruchowychrazem Fizjoterapiarazem Fizjoterapia klinicznarazem Stażklinicznyrazem charakterystyczne 1 Anatomia Fizjoterapia w neurolo gii Podstawy fizjoterapii i diagnostyki funkcjonalnej Ćwiczenia terapeut yczne Etyka X Język obcy Anatomia patolog iczna i fizjolog ia Fizjoterapia w choroba ch wewnęt rznych X Techniki fizjotera peutycz ne Podstawy prawa X Seminarium 2 Fizjologia Fizjoterapia w chirurgi i ortopedi i i traumat ologii X Masaż X X Medycyna środowiskowa 3 Medycyna sportow a Fizjoterapia w pediatrii ginekol ogii X Fizykoterapia X X Genetyka 4 Socjologia/ Filozofi a Higiena pacjenta i pielęgni arstwo X X X X Komunikacja społeczna 5 Kineziokogia biomechanik a i kontrola motoryczna X X X X X Podstawy administracji i zarządzania 6 Ergonomia X X X X X Zatrudnienie i obrona cywilna 7 Podstawy farmak ologii X X X X X Wychowanie fizyczne 8 Metodologia badań naukow ych X X X X X Zarządzanie i rekreacja/ Praca w fitnes klubach i centrach odnowy biologicznej 9 Psychologia X X X X X Pomoc doraźna 10 1120 680 160 580 160 1040 1303 5043 52
  • 53. Analiza porównawcza tego programu z wzorcem zalecanym przez WCPT zostanie dokonana w rozdziale IV. 4. Założenia systemowe i wzorzec programowy kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT (Światowa Konfederacja Fizjoterapii) w kształceniu fizjoterapeutów. Według dokumentów programowych Światowej Konfederacji Fizjoterapii edukacja w zakresie fizjoterapii polega na ciągłym uczeniu się, począwszy od przyjęcia do akredytowanej szkody fizjoterapii, skończywszy zaś na zakończeniu czynnej praktyki Celem edukacji w zakresie fizjoterapii jest nieustanny rozwój fizjoterapeutów uprawnionych, zgodnie z wykształceniem, do prowadzenia praktyki zawodowej bez ograniczeń. Opracowany przez WCPT wzorzec programowy zawiera kryteria systemu kształcenia i minima godzinowe przedmiotów, praktyk i zajęć specjalistycznych, które winny być uwzględnione w programach kształcenia fizjoterapeutów w poszczególnych krajach. Dzięki temu, że system kształcenia fizjoterapeutów zalecany przez WCPT nawiązuje do dotychczasowych doświadczeń wielu państw w tym zakresie, możliwe stało się porównywanie modelu wybranych państw które wstąpiły do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku, tj. Polski, Czech i Litwy, ze stosunkowo obiektywnym wzorcem, jakim jest model zalecanym przez WCPT. Wykorzystana w pracy wersja modelu szkolenia fizjoterapetów, zalecana przez WCPT umożliwia ocenę realizowanych systemów kształcenia, z określonym wzorcem, poprzez porównanie ogólnie obowiązujących kryteriów obrazujących zbieżność systemową i przedmiotową programów nauczania. Przyjęte kryteria przedmiotowe programów, obrazować mają wskaźniki porównawcze minimów godzinowych zalecanych przez WCPT z podziałem na następujące bloki przedmiotowe:  nauki podstawowe,  teoria fizjoterapii klinicznej, 53
  • 54.  zasady praktyka i ocena  procedury stosowane w praktyce,  przedmioty ogólne,  praktyka kliniczna,  charakterystyczne dla danej uczelni. Analizy obrazujące zbieżność przedmiotową systemu prowadzone są z uwzględnieniem dwóch uzupełniających kryteriów systemowych określających:  warunki dopuszczające kandydatów do kształcenia,  wymagany minimalny czas kształcenia w semestrach (latach); W zaprezentowanej tabeli minimów godzinowych wyodrębnione zostały bloki przedmiotowe następujące wskaźniki szczegółowe13 : Nauki podstawowe: anatomia, biologia medyczna, fizjologia, fizjologia treningu i sportu, fizyka, chemia, anatomia stosowana i kinezjologia, biomechanika, ergonomia, neurologia, farmakologia, statystyka, demografia i epidemiologia, metody badawcze, psychologia, socjologia, pedagogika. Teoria fizjoterapii klinicznej: neurologia, kardiologia, ortopedia, położnictwo i ginekologia, dermatologia, reumatologia, choroby uszu, nosa i gardła, psychiatria, gerontologia i pediatria, zdrowie zawodowe, zdrowie społeczne. Zasady, praktyka i ocena: podejmowanie decyzji klinicznych, ocena programu. Procedury stosowane w praktyce: ćwiczenia terapeutyczne, ćwiczenia umiejętności motorycznych, masaż, elektroterapia, hydroterapia, manipulacja i mobilizacja, ćwiczenia chodzenia. Przedmioty ogólne: ekonomia zdrowia, systemy ochrony zdrowia, prawne implikacje praktyki. Praktyka kliniczna. Charakterystyczne dla danej uczelni. 13 Zgodnie z udostępnionymi przez uczelnie zagraniczne danymi 54
  • 55. Minima programowe kształcenia fizjoterapeutów w zakresie przedmiotowym w ujęciu ilościowym i procentowym obrazują tabela 12 i 13 oraz wykresy 7i 8. Tabela 12: Szczegółowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe Lp Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii(teoria) Zasady,praktykai ocena Procedury stosowanew praktyce Przedmiotyogólne Praktykakliniczna 1. Anatomia Neurologia Podejmowanie decyzji klinicznych Ćwiczenia terapeutyczne Ekonomia zdrowia - 2. Biologia medyczna Kardiologia Ocena programu Ćwiczenia umiejętności motorycznych Systemy ochrony zdrowia - 3. Fizjologia Ortopedia - Masaż Prawne implikacje praktyki - 4. Fizjologia treningu i sport Położnictwo i ginekologia - Elektroterapia Etyka - 5. Fizyka Dermatologia - Hydroterapia - - 6. Chemia Reumatologia - Manipulacja i mobilizacja - - 7. Anatomia stosowana i kinezjologia Choroby uszu nosa i gardła - Ćwiczenia chodzenia - - 8. Biomechanika Psychiatria - - - - 9. Ergonomia Gerontologia i pediatria - - - - 10. Neurologia Zdrowie zawodowe - - - - 11. Farmakologia Zdrowie społeczne - - - - 12. Statystyka - - - - - 13. Demografia i epidemiologia - - - - - 14. Metody badawcze - - - - - 15. Psychologia - - - - - 16. Socjologia - - - - - 17. Pedagogika - - - - - ∑ 700 500 100 1000 50 1500 55
  • 56. Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów informacyjnych WCPT Tabela 13: Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym / forma skrócona Źródło: Opracowanie własne na podstawie standardowego programu szkolenia zalecanego przez WCPT Wykres 7: Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym 700 500 100 50 1000 1500 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 Nauki podstawowe Teoria fizjoterapii klinicznej Zasady i praktyka Ogólne Ćwiczenia praktyczne Praktyka kliniczna Minima programowe szkolenia fizjoterapeutów wg WCPT w ujęciu ilościowym Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu Światowej Konfederacji Terapii Fizycznej Lp. Wyszczególnienie Minima godzinowe Ilość godzin % 1 Przedmioty podstawowe 700 18,18 2 Kliniczne podstawy fizjoterapii (teoria) 500 12,99 3 Zasady, praktyka i ocena 100 2,60 4 Procedury stosowane w praktyce 1000 25,97 5 Przedmioty ogólne 50 1,30 6 Praktyka kliniczna 1500 38,96 Ogółem 3850 100 56
  • 57. Wykres 8. Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z pierwszym stopniem specjalizacji wg standardów WCPT – minima godzinowe w ujęciu procentowym Ramowy program kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji wg standardów WCPT - minima godzinowe 18,18% 12,99% 2,60% 25,97% 1,30% 38,96% Przedmioty podstawowe Kliniczne podstawy fizjoterapii (teoria) Zasady, praktyka i ocena Procedury stosowane w praktyce Przedmioty ogólne Praktyka kliniczna Źródło: Opracowanie własne na podstawie materiałów WCPT 57
  • 58. ROZDZIAŁ IV. PORÓWNANIE PROGRAMÓW KSZTAŁCENIA FIZJOTERAPEUTÓW W POLSCE CZECHACH NA LITWIE DO STANDARDÓW ZALECANYCH PRZEZ WCPT 1. Istota programów kształcenia i metodyka ich porównywania 14 Podstawową cechą każdego programu jest całkowita zgodność z przyjętymi założeniami programowymi. Zasadniczym dokumentem regulującym działania edukacyjne uczelni wyższej każdego państwa członkowskiego są ich krajowe akty prawne. W Polsce są nimi rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej. Określają ono jakie zadania sprzyjają rozwojowi studenta i jakie cele ma realizować uczelnia. Podstawa programowa stanowi punkt wyjścia do opracowania programów nauczania poszczególnych przedmiotów czy bloków przedmiotowych, a także jest źródłem określenia osiągnięć edukacyjnych studentów. W uczelniach innych państw członkowskich obowiązują podobne regulacje prawne, w każdym przypadku jednak, minima programowe są ustalane przez organ nadrzędny dla szkolnictwa. Niezbędne składniki każdego programu nauczania to:15  szczegółowe cele kształcenia,  materiał nauczania związany z celami kształcenia,  procedury osiągania celów,  opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich pomiaru. Zgodnie z założeniami program powinien charakteryzować się zgodnością z ustaleniami odpowiadającej mu dyscypliny naukowej, a więc zawierać prawdziwe informacje i nie dopuszczać błędnych twierdzeń, ani twierdzeń ze sobą niespójnych. Powinien przy tym ukazywać najnowsze tendencje i osiągnięcia nauki nie zaniedbując przy tym elementów, które stanowią o trwałości wiedzy i uwzględniać materiał przystępny dla uczących się, tak aby realistyczne było osiągnięcie postawionych w nim celów nauczania. Realizacja każdego programu odbywa się poprzez określone 14 Opracowanie własne na podstawie skryptu „Analizowanie i projektowanie programów szkolnych” 1999, mgr Albina Pyzik 15 Rozporządzenie MENiS 58
  • 59. ścieżki edukacyjne tj. zestaw treści i umiejętności, które mogą być przekazywane w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych), zajęć praktycznych, ćwiczeń, staży, kursów, obozów szkoleniowych składających się na całość kształcenia na danym poziomie. W skład programu wchodzi to wszystko co daje się w procesie nauczania przewidzieć, np.:  zakres nauczania,  proporcje poszczególnych działów treści,  interpretacja tych treści,  metody i techniki nauczania,  sposoby motywowania uczących się do pracy itp. Reasumując można stwierdzić, że program nauczania to lista jednostkowych zadań, czy form aktywności przeznaczonych do wykonania przez uczącego się, w celu wyrabiania odpowiednich nawyków i rezultatów, jakie zakłada się osiągnąć w określonym procesie edukacyjnym. Program nauczania powinien obejmować co najmniej jeden etap edukacyjny, w omawianym przypadku obejmuje etapy szkoleniowe (semestry) niezbędne do uzyskania stopnia, co najmniej licencjata (dyplomowanego fizjoterapeuty). Wejście Polski do Wspólnoty Europejskiej nakłada na wszystkie uczelnie kształcące fizjoterapeutów, w tym i na AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie, obowiązek adaptacji programu do wymogów wspólnego rynku z takim założeniem, ażeby programy realizowane w uczelniach państw wstępujących do UE, nie odbiegały standardami od programów realizowanych w uczelniach innych państw europejskich. Do analizy porównawczej programów kształcenia fizjoterapeutów wybrano jako wzorzec testowy, system i program kształcenia zalecany przez WCTP. W zakresie opracowania struktury przedmiotu, treści narzucają standardy WCPT i podstawy programowe. Umieszczenie haseł w formie tabelarycznej zgodnie z ich przedmiotową logiką umożliwiło przeprowadzenie 59
  • 60. analizy porównawczej. Standardy tworzą wymagania, które w połączeniu z celami stanowią wymagania z równoczesnym zestawem celów szczegółowych których osiągnięciu służyć powinien wypracowany wzorzec programu. Wnioski wypływające z przeprowadzonej analizy powinny określić, m.in.:  zalecany układ treści,  możliwości realizacji programu,  przyjęty zestaw wymagań. Powinny one też być na bieżąco wykorzystywane do modyfikacji i ulepszeń realizowanych programów. Właśnie te zasady i wynikające z nich prawa winny stać się podstawą konstruowania programów zapewniających uznawalność dyplomów przez inne państwa i wspierających rozwój fizjoterapii jako dziedziny naukowej. 2. Pozyskiwanie materiałów do pracy Opracowany na podstawie wzorca testowego list informacyjny, przesłano pocztą elektroniczna do wielu europejskich uczelni wyższych kształcących fizjoterapeutów. Większość materiałów tematycznych użytych w pracy pochodzi więc z witryn internetowych szkół fizjoterapii, krajowych stowarzyszeń, a także z materiałów informacyjnych przesłanych pocztą elektroniczną od uczelnianych koordynatorów współpracy z zagranicą. Najwięcej czasu poświęcono na wyszukiwanie i kolekcjonowanie adresów szkół bądź stowarzyszeń, które mogły by dostarczyć rzetelnych informacji niezbędnych do przeprowadzenia analizy systemów i programów kształcenia fizjoterapeutów. Utworzona baza teleadresowa w szybkim czasie została znacznie powiększona, dzięki pozyskanym zasobom ENPHE, ze względu na fakt, iż członkami Enphe w 32 krajach jest 120 szkół fizjoterapii. W trakcie pisania pracy, w ciągu 6 miesięcy odwiedzono około 400 europejskich i ogólnoświatowych stron www.: szkół, organizacji a także stowarzyszeń. Zebrano 32 podaniowe strony z adresami szkół PT w całej 60
  • 61. europie. Do powstałej w ten sposób bazy danych, wysyłano kilkukrotnie angielskojęzyczną prośbę o przesłanie danych przydatnych do napisania powyższej pracy. Łącznie pocztą elektroniczną wysłano około 1000 listów. Niestety często pozyskane adresy okazywały się nieaktualne, bądź błędnie podane. W reultacie nadesłane odpowiedzi, w porównaniu do ilości wysłanych listów internetowych stanowią nie procent, a wręcz promil wysłanych zapytań. Część materiałów pozyskano od studentów zaproszonych z zagranicy na II Międzynarodową Tematyczną Konferencję Studentów Fizjoterapii zorganizowaną przez Samorząd Studentów AWF Warszawa w maju 2004 roku. Przed przystąpieniem do analizy materiałów zapoznano się z całą zawartością nadesłanych informacji, co umożliwiło zorientowanie się w porównywalności nadesłanych danych z poszczególnych uczelni i możliwościach ich wykorzystania w pracy. Po analizie wstepnej nadesłanych materialów, do szczegółowej analizy wybrano programy kształcenia fizjoterapeutów w Palacky University w Ołomuńcu w Czechach i w Vilnius Collage w Wilnie na Litwie. Pozostałe ze względu na przyjęty zakres i metodologię badania, nie mogły zostać wykorzystane w niniejszej pracy. Niemniej stanowią one cenny materiał badawczy, który może być wykorzystany przy nowelizowaniu kryteriów programowych naszej Uczelni i samych programów kształcenia fizjoterapeutów na wszystkich możliwych poziomach nauczania. 3. Metodologia badawcza Przedmiotem prowadzonej analizy jest stopień zgodności systemu kształcenia magistrów fizjoterapii w Polsce, z zalecanym systemem kształcenia fizjoterapeutów z I stopniem specjalizacji według standardów określonych przez WCT oraz systemem kształcenia fizjoterapeutów w wybranych krajach UE. Jak już stwierdzono, standardy WCPT wyznaczają kryteria systemowe kształcenia w tym zawodzie, których zachowanie powinno stanowić podstawowy warunek uznawalności dyplomów, w krajach w których 61