2. 2
Aard van het accountantstuchtrecht
Gericht op het algemeen belang van een goede
beroepsuitoefening
Handhavingsinstrument NBA en AFM
Geen schadevergoeding, wel opstap naar civiele claim
3. 3
Toename tuchtklachten
Door instelling Accountantskamer (met activistische
voorzitter)
Laagdrempelig; kosten beperkt tot € 70 griffiegeld (geen
bijstand door advocaat vereist) + geen belang vereist bij
klacht
Kritische houding naar accountants
(onder meer door boekhoudschandalen)
4. 4
De tuchtprocedure
De Accountantskamer
• Samenstelling (drie rechters en twee accountants of twee
rechters en één accountant)
Wie kan klagen?
• Een ieder
• De voorzitter van de NBA bij veroordeling wegens strafbaar
feit dat raakt aan de accountantswerkzaamheden
• De NBA na toetsing interne stelsel van kwaliteitsbeheersing
• De AFM
• Het Openbaar Ministerie
• Het Bureau Financieel Toezicht
5. 5
De tuchtprocedure (vervolg)
Waarover klagen? Art. 22.1 WTRA
• Beroepsmatig handelen in strijd met het bepaalde bij of
krachtens de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) en
de Wet op het accountantsberoep (Wab)
• Bij of krachtens’: onder andere VGBA en NV COS
• Handelen in strijd met het belang van een goede
beroepsuitoefening art. 42.1 b Wab
6. 6
De tuchtprocedure (vervolg)
Reikwijdte van het tuchtrecht
Handelen in privé
Tuchtrechtelijke verantwoordelijkheid voor anderen
• In beginsel geen lacune in de keten van tuchtrechtelijke
verantwoordelijkheid binnen een accountantsorganisatie;
• Deel uitmaken van directie/bestuur accountantsorganisatie
echter onvoldoende
7. 7
De tuchtprocedure (vervolg)
Termijn voor indiening klacht
• Zesjaarstermijn (objectief criterium)
- Binnen zes jaar na feitelijk handelen of nalaten
accountant
• Driejaarstermijn (subjectief criterium)
- Nu: binnen drie jaar na constatering tuchtrechtelijk
verwijtbaar handelen
- Discussie over criterium
8. 8
De tuchtprocedure (vervolg)
Normale gang van zaken: een schriftelijke ronde, daarna
zitting
Accountant bij het voeren van verweer niet gehouden aan
geheimhoudingsplicht
Leden van Accountantskamer, drie juristen, twee
accountants
9. 9
De tuchtprocedure (vervolg)
Zitting openbaar, onder zeer bijzondere omstandigheden
achter gesloten deuren
Accountantskamer mag klacht ambtshalve uitbreiden,
accountant krijgt vier weken om te reageren
Bij intrekking klacht beslist Accountantskamer of zij de
klacht op grond van het maatschappelijk belang voortzet
11. 11
De tuchtprocedure (vervolg)
Beroep art. 43 WTRA
• Binnen zes weken na datum uitspraak
• Bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBB)
• Samenstelling CBB: alleen beroepsrechters
• Lange doorlooptijd
• Ook indien accountant zelf in beroep gaat, kan
zwaardere maatregel worden opgelegd
• Definitieve maatregel wordt ingeschreven (nu ook
openbaar te raadplegen in NBA register)
12. 12
Nieuwe wetsvoorstellen
Accountantskamer dient actief alle ingediende klachten te
melden aan AFM / NBA (op verzoek stuurt zij
onderliggende stukken toe)
AFM/NBA krijgen de mogelijkheid om aan de
Accountantskamer aan te geven dat zij overwegen ook een
tuchtklacht in te dienen
Accountantskamer kan de reeds aanhangige zaak
vervolgens met maximaal negen maanden aanhouden
13. 13
VGBA
Voor elke accountant gelden de fundamentele beginselen
(art. 2 VGBA):
Professionaliteit
Integriteit
Objectiviteit
vakbekwaamheid en zorgvuldigheid
Vertrouwelijkheid
voor openbaar accountant bij assurance: onafhankelijkheid
(nadere voorschriften)
14. VGBA (vervolg)
De accountant identificeert en beoordeelt omstandigheden die
een bedreiging kunnen zijn voor het zich houden aan een
fundamenteel beginsel en neemt toereikende maatregelen
14
Een bedreiging is een onaanvaardbaar risico dat de
accountant zich niet houdt aan de fundamentele beginselen
als gevolg van:
• Eigen belang
• Zelftoetsing
• Belangenbehartiging
• Vertrouwdheid
• Intimidatie
15. 15
VGBA (vervolg)
Indien maatregel niet mogelijk: weigeren of beëindigen
professionele dienst (art. 21 lid 2)
Bedreiging, beoordeling en genomen maatregel moeten
worden vastgelegd (art. 21 lid 3)
16. 16
NV COS; assuranceopdrachten
Kernbegrippen zijn: professioneel-kritische instelling,
voldoende diepgang, toereikende controle-informatie
Aan assurance verwante opdrachten:
• samenstellingsopdrachten (NV COS 4410)
• overeengekomen specifieke werkzaamheden
(NV COS 4400)
Transactie gerelateerde adviesdiensten (NV COS 5500N)
17. 17
Rapport van feitelijke bevindingen
(NV COS 4400)
Uitsluitend feitelijke bevindingen
Geen conclusies of oordelen
Verspreidingskring in principe beperkt tot partijen
waarmee de werkzaamheden zijn overeengekomen (NV
COS 4400.6) (uitzonderingen mogelijk)
Beperking in rapport vermelden
18. 18
Rapport van feitelijke bevindingen
(NV COS 4400)
Vraag:
Is een NV COS 4400 rapport geschikt om te dienen ter
ondersteuning van een standpunt van een partij in een
procedure?
19. 19
Rapporten ter ondersteuning van een
cliënt
Vaste rechtspraak Accountantskamer:
• Maatschappelijk verkeer kent gezag toe aan
accountantsrapport in civiele procedure
• Algemeen belang dat rechtspraak op objectieve
waarheidsvinding berust
• Rapport mag objectieve waarheidsvinding niet belemmeren
door rapport te eenzijdig toe te spitsen op standpunt/belang
van opdrachtgever/cliënt
• In ieder geval toetsing aan fundamentele beginselen VGBA
20. 20
Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Accountantskamer 17 januari 2011
Casus:
•Discussie over rekening-courantvordering van voormalig
bestuurder
•Rapport NV COS 4400
•Feitelijke bevindingen gebaseerd op controledossier
•Saldobevestiging met handtekening bestuurder
21. 21
Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Accountantskamer 17 januari 2011
Oordeel Accountantskamer:
•Geen saldobevestiging (geen datum, plaats van
ondertekening, naam ondertekenaar of ‘akkoord’
•Ten onrechte volstaan met weergeven conclusies uit
controledossier (andere materialiteit, geen controle op
juistheid individuele post)
•Geen vermelding bijzonder belang
22. 22
Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Accountantskamer 19 maart 2013
Casus:
•Rapport inzake herkomst merkartikelen
•NV COS 4400 van toepassing verklaard
•In rapport (vergaande) conclusies over herkomst
merkartikelen
23. 23
Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Accountantskamer 19 maart 2013
Oordeel Accountantskamer
•Bewoordingen zijn concluderend van karakter
•Rapport heeft hiermee aspect van assurance
•Accountant ten onrechte toegestaan dat rapport werd
ingebracht in juridische procedure
24. 24
Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Accountantskamer 3 augustus 2012
Feiten:
•Rapport in opdracht NMa ter berekening maximale
boetedraagkracht
•Conclusie in rapport: NMa kan boete van X opleggen zonder
dat faillissement waarschijnlijk is
25. 25
Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Accountantskamer 3 augustus 2012
Oordeel Accountantskamer:
•Rapport heeft doel standpunt van NMa als opdrachtgever te
ondersteunen inzake maximaal op te leggen boete
•In rapport worden conclusies getrokken
•Toetsing aan Standaard 3000
26. Rapporten ter ondersteuning van een cliënt
(vervolg)
Handreiking 1127 (opdrachten uitgevoerd ter ondersteuning
bij (potentiële) geschillen)
26
• Toepasbaar in gevallen waarin accountant weet dat zijn
rapport wordt gebruikt in een geschil
• De Accountantskamer zal de handreiking als ‘best practice’
beschouwen en vrijwel rechtstreeks toepassen
27. 27
Samenstellen (NV COS 4410)
Samenstellen of administratieve dienstverlening
Administratieve dienstverlening is het voeren (inboeken)
van de financiële administratie
Samenstellen is het opstellen van een financieel
overzicht op basis van de criteria zoals opgenomen in
een verslaggevingsstelsel aan de hand van door de
entiteit aangeleverde financiële informatie
28. 28
Samenstellen (NV COS 4410)
Anders gezegd: het verzamelen, verwerken, rubriceren
en samenvatten van financiële informatie tot een
financieel overzicht
Nog anders gezegd: in geval van samenstellen is de
veronderstelling dat de cliënt minimaal een complete
financiële administratie (in de vorm van een grootboek
met saldibalans) aanlevert, op basis waarvan de
accountant zijn samenstellingswerkzaamheden verricht.
29. 29
Samenstellen (NV COS 4410)
Vraag:
• Is het gegevens intypen in een model van een ander
accountantskantoor waaruit een jaarrekening ontstaat,
die vervolgens naar dat andere accountantskantoor wordt
gezonden ter controle, samenstellen?
30. 30
Samenstellen (NV COS 4410)
Geen controle of beoordeling door de accountant
• Accountant wordt ingeschakeld vanwege zijn
verslaggevingsdeskundigheid
Dit betekent dat de accountant:
• Geen inlichtingen hoeft in te winnen bij de leiding van de
entiteit om de betrouwbaarheid en volledigheid van de
verstrekte informatie vast te stellen
• De ao/ib niet hoeft te toetsen
• De verkregen informatie en de ontvangen toelichtingen niet
hoeft te verifiëren
31. 31
Samenstellen (NV COS 4410)
Echter bij onjuiste, onvolledige of anderszins
onbevredigende gegevens dienen de hiervoor genoemde
werkzaamheden alsnog te worden verricht
Onduidelijk waaruit de aanvullende werkzaamheden exact
uit dienen te bestaan
Onduidelijk wanneer deze aanvullende werkzaamheden
toereikend zijn
Professional judgement
32. 32
Samenstellen (NV COS 4410)
Aanvullende werkzaamheden vereist indien
• De cliënt een overzicht van de inkopen per maand
verstrekt, maar niet de onderliggende stukken?
• In geval van een vof met twee vennoten een rekening-courant
schuld wordt opgenomen in samenspraak met
vennoot 1, zonder expliciete toestemming van vennoot 2?
33. 33
Samenstellen (NV COS 4410)
Is de materialiteit van een post van belang bij de te
verrichten werkzaamheden?
Ja
• Afwijkingen van materieel belang dienen met de
opdrachtgever te worden overlegd
Maar het geeft een accountant geen vrijbrief om zijn
werkzaamheden ondeskundig en onzorgvuldig uit te voeren
indien het resultaat daarvan niet tot foutieve resultaten van
gewicht aanleiding zullen geven (aldus de
Accountantskamer)
34. 34
Samenstellen (NV COS 4410)
Opdrachtbevestiging (niet) vereist
Indien volstaan kan worden met het opstellen van een
balans en een resultatenrekening in plaats van een
samengestelde jaarrekening: in beginsel geen verplichting
tot het informeren van cliënt
35. 35
Samenstellen (NV COS 4410)
Let op:
• Deponeren van de jaarrekening: wie?
• Verrichten van werkzaamheden voor andere betrokken
partijen naast de vennootschap:
- Voormalig aandeelhouders, bestuurders etc.
- Voor een vennootschap en één vennoot/aandeelhouder (en
niet voor de andere venno(o)t(en)/aandeelhouder(s)
36. 36
Samenstellen (NV COS 4410)
Heb je als samenstellend accountant een afzonderlijke
adviesplicht?
• Bijvoorbeeld indien de onderneming niet is aangesloten bij
een pensioenfonds terwijl zij daartoe verplicht is
Zijn overige werkzaamheden op eventuele adviesplicht van
invloed?
• Bijvoorbeeld indien een rekening-courantverhouding met de
enig aandeelhouder oploopt en de accountant naast het
samenstellen van de jaarrekening van de vennootschap
ook de aangiften IB van de aandeelhouder verzorgt
37. 37
Assurance in samenstelpraktijk
Voorbeelden:
• Verklaring verzekerd belang voor
bedrijfsschadeverzekeringen
• Inleenverklaringen voor personeel
• Solvabiliteitsverklaringen
• Verklaringen bij subsidie-afrekeningen
• Fusie- en splitsingsverklaringen
Aanvullende (controle)werkzaamheden vereist!
38. 38
Geheimhouding
Artikel 16 VGBA
Absoluut, tenzij machtiging van opdrachtgever
Bedenk wie je opdrachtgever is
40. 40
Inzage/afgifte accountantsdossier (vervolg)
Verplichting tot inzage/afgifte kan zich uitstrekken tot
accountantsdossier
Tendens is dat rechters sneller geneigd zijn vordering toe te
wijzen
41. 41
Inzage/afgifte accountantsdossier (vervolg)
Voorbeeld 1: Jumbodiset /KPMG (voorzieningenrechter
Rechtbank Amsterdam, 16 december 2010)
Casus: overname van Jumbo en buitenlandse
vennootschappen
Na overname draagt koper de aandelen in de vennootschap
over aan een groepsvennootschap (Jumbodiset)
Goedkeurende accountantsverklaringen bij jaarrekeningen
Jumbodiset stelt dat jaarrekeningen geen getrouw beeld
geven
Verzoek tot inzage accountantsdossier in verband met
second opinion is afgewezen
42. 42
Inzage/afgifte accountantsdossier (vervolg)
Voorbeeld 1: Jumbodiset/KPMG (voorzieningenrechter
Rechtbank Amsterdam 16 december 2010
Vordering Jumbodiset tot afgifte controledossiers:
•Afgifte accountantsdossiers
•Jumbodiset stelt dat KPMG controle niet naar behoren heeft
uitgevoerd en aansprakelijk is
•Controledossiers nodig om vast te stellen of schade aan
KPMG is toe te rekenen
43. 43
Inzage/afgifte accountantsdossier (vervolg)
Voorbeeld 1: Jumbodiset/KPMG (voorzieningenrechter
Rechtbank Amsterdam 16 december 2010)
Uitspraak:
•Rechtmatig belang aanwezig onder verwijzing naar Vie d’Or
arrest
•Afgifte complete dossier is voldoende bepaald (voor
Jumbodiset onmogelijk om de stukken meer concreet aan te
duiden)
•Rechtsbetrekking is onrechtmatige daad
•Accountant is geen geheimhouder
45. Inzage/afgifte accountantsdossier (vervolg)
Voorbeeld 2: Daniëls c.s./KPMG (voorzieningenrechter
Amsterdam, 27 maart 2012)
Vordering:
•Afgifte complete accountantsdossier, inclusief interne stukken
•Om na te gaan of KPMG tekort is geschoten
•Grondslag: 7:403 BW en 843a Rv
45
46. 46
Inzage/afgifte accountantsdossier (vervolg)
Voorbeeld 2: Daniëls c.s./KPMG (voorzieningenrechter
Amsterdam, 27 maart 2012)
Uitspraak:
•Verplichting tot afleggen rekening en verantwoording ex
7:403 BW betekent niet een verplichting tot afgifte
accountantsdossier
•Rechtmatig belang is gegeven omdat vordering uit
wanprestatie of onrechtmatige daad niet uitgesloten is
•Curator heeft tot taak werkzaamheden accountant te
onderzoeken
47. 47
Inzage/afgifte accountantsdossier (straf)
Officier van Justitie kan administratie cliënt en dossiers
accountant invorderen
Accountant mag (dan nog) geen verdachte zijn
Eisen aan invordering door OvJ
Gevaren aan invordering door OvJ
48. 48
Inzage/afgifte accountantsdossier
(belasting)
Belastingdienst bevoegd om gegevens/inlichtingen te
vragen dan wel beschikbaar te stellen aan derden,
waaronder accountant
• Geheimhoudingsplicht? NBA vs Belastingdienst
Indien het van belang kan zijn voor de belastingheffing
Zie ook Praktijkhandreiking 1113
49. 49
Inbrengverklaring
Accountantskamer 18 oktober 2013
Casus
•Juridische fusie
•Storting op aandelen door inbreng te fuseren ondernemingen
•Verklaring accountant dat aan stortingsplicht van
€ 1.601.000 wordt voldaan
Klacht:
•Onvoldoende onderzoek naar juistheid cijfers
•Inbreng € 158.000 te hoog
50. 50
Inbrengverklaring (vervolg)
Oordeel Accountantskamer:
• Assuranceopdracht
• Praktijkhandreiking 1101 en Leidraad 7 zijn ‘best practic rules’
voortvloeiende uit fundamenteel beginsel deskundigheid en
zorgvuldigheid
• Verschil van € 158.114 van materieel belang en tevens
incidenteel van aard
• Accountant had nader onderzoek moeten doen
• Geen afbreuk aan verklaring minimale stortingsplicht
51. 51
Inbrengverklaring (vervolg)
Accountantskamer 20 januari 2014
Casus:
•Waarde totale inbreng € 500.000
•Bedrag van € 870.000 aan goodwill
•Stortingsplicht tenminste € 18.000
Klacht
•Accountantsverklaring berust op onvoldoende gronden; een
van de fusiepartners feitelijk failliet en ongebruikelijke en
onjuiste berekening goodwill
52. Inbrengverklaring (vervolg)
Oordeel Accountantskamer:
• onderzoek naar goodwill conform best practice rules en
regelgeving
• Onvoldoende onderbouwing dat toegepaste
waarderingsmethoden onjuist zouden zijn
• Niet onderbouwd dat – ook bij andere berekening goodwill –
niet voldaan is aan minimale stortingsplicht
52
53. 53
Inbrengverklaring (vervolg)
Commentaar:
• De Accountantskamer miskent karakter ‘tenminste’ verklaring
of toch niet?
• Materieel belang = maximale afwijking die accountant mag
accepteren zonder dat inbrengverklaring moet worden
aangepast of niet mag worden afgegeven
• Integrale controle van in te brengen vermogensbestanddelen
niet altijd nodig
• Wel veiligheidsmarge inbouwen
54. 54
Optreden als bindend
adviseur/arbiter/gerechtelijk deskundige
Beperkte toetsing van de werkzaamheden door de
tuchtrechter
Achtergrond: werkzaamheden bedoeld ter beëindiging van
geschillen (tuchtprocedure heropent debat)
Mogelijkheden om te klagen geïncorporeerd in BW/BRv
55. Civielrechtelijke geschillen
Vaste rechtspraak van de Accountantskamer: het treffen
van civielrechtelijke maatregelen of het innemen van een
civielrechtelijk standpunt is niet tuchtrechtelijk laakbaar
behoudens bijzondere omstandigheden
55
Bijzondere omstandigheden kunnen zijn bewust onjuiste
of misleidende mededelingen; kwader trouw; het schade
toebrengen aan de goede naam van het beroep
56. Zakelijke verwevenheid met cliënt
De accountant verleent accountancydiensten maar heeft
daarnaast ten eigen bate zakelijke banden met de cliënt
Voorbeelden uit de rechtspraak: gezamenlijke
handelsactiviteiten; het deelnemen in het
aandelenkapitaal van de cliënt; het lenen van geld van of
aan de cliënt
Toetsing aan fundamentele beginselen van VGBA
De Accountantskamer oordeelt al gauw dat de zakelijke
banden in strijd komen met de beginselen van
objectiviteit en professioneel gedrag
56
57. 57
Persoonsgericht accountantsonderzoek
Bijzonder spanningsveld
Toetsing aan fundamentele beginselen VGBA
‘Overige opdracht’; NV COS niet van toepassing
Praktijkhandreiking niet bindend
59. 59
Civiele aansprakelijkheid
Algemene maatstaf aansprakelijkheid
beroepsbeoefenaren:
Heeft de accountant gehandeld zoals van een redelijk
handelend en redelijk bekwaam accountant mag worden
verwacht?
Tuchtrechtelijke veroordeling betekent niet zonder meer
civiele aansprakelijkheid wegen schending van de
zorgvuldigheidsnorm
60. 60
Aansprakelijkheid jegens cliënt
Overeenkomst van opdracht (art. 7:400 ev BW)
Zorg van een goed opdrachtnemer
Toepasselijkheid algemene voorwaarden (met beperking
aansprakelijkheid)
Reikwijdte zorgplicht jegens cliënt groter dan jegens
derden
61. 61
Aansprakelijkheid jegens derden
Accountant onder omstandigheden aansprakelijk jegens
derden, bij werkzaamheden met externe werking (zoals
controle en goedkeuring van de jaarrekening), gezien
publieke functie accountant
Aansprakelijkheid jegens derden wordt niet snel
aangenomen
Bij werkzaamheden die vallen buiten de aan de
accountant wettelijk opgedragen taak (bv.
samenstellingsverklaring) in beginsel slechts zorgplicht
jegens opdrachtgever
62. 62
Aansprakelijkheid in faillissement
Jegens derden (zie hiervoor)
Jegens de failliete vennootschap
Jegens de gezamenlijke schuldeisers
Jegens de failliete vennootschap: eigen
verantwoordelijkheid voor de inhoud van de jaarrekening
Jegens de gezamenlijke schuldeisers:
benadelingswetenschap en noodzakelijke medewerking
aan de benadeling van de schuldeisers vereist