Entrevista feita polos alumnos de Literatura Galega do século XX e da actualidade a Xesús Alonso Montero

1. Literatura Galega
do Século XX e da Actualidade
Xesús Alonso Montero
Xesús Alonso Montero naceu en Vigo o 28 de novembro do 1928. Licenciouse
en Filosofía e Letras na Universidade de Madrid e doutorouse na
Universidade de Salamanca cunha tese verbo de Manuel Curros Enríquez. É
destacábel especialmente no seu labor como sociolingüísta (O porvir da
lingua galega (1968), Informe -dramático- sobre la lengua gallega (1973)... )
así coma nos seus estudos sobre autoras e autores da nosa literatura
(Rosalía de Castro, Manuel Curros Enríquez, Celso Emilio Ferreiro, Álvaro
Cunqueiro...). Na actualidade é Presidente da Real Academia Galega.
Entrevista
IES Manuel García Barros
A Estrada
Texto: © Cc-by-sa-3.0
Fotos: © Todos os dereitos reservados
miércoles 27 de noviembre de 2013

2. Xesús Alonso Montero
1.
A Vostede colleuno o alzamento nacional en terras de Ribadavia. Que lembranzas lle quedan daqueles tempos infantís e que
repercusión tiveron no futuro Alonso Montero ao se ver mergullado con 11 ou 12 anos naquela nacente ditadura franquista?
A min colleume o inicio do Alzamento Nacional en Vigo, onde nacera (28-11-1928), na taberna de meus pais. Tiña sete anos e medio.
Lembranzas?
Negativas. Prenderon a meu pai ata maio de 1937. Era inocente, máis que outros presos, pois era un home de dereitas. O que
aconteceu é que ocultou, por elemental humanitarismo, a un cliente, Brunet, significado socialista vigués.
Repercusións?
Para min e millóns de nenos e adolescentes de España, moi negativas. Fomos educados no medo, no fascismo e, sobre todo, no
clericalismo anticristián, hipócrita, da Igrexa Católica, que era perversa e temible.
2.
Como viviu Vostede aqueles últimos anos do 40 e comezos do 50, momentos álxidos da ditadura franquista, alá polo centro da
península? Comezou daquela o seu espírito “revolucionario” ou xa habitaba naquel xove antes de abandonar Galiza?
Eu fun a Madrid, para iniciar na Universidade Central, a carreira de Filosofía e Letras, en setembro de 1948 (Rematei, na
especialidade de Filoloxía Románica, en 1953).
Neses anos eu non tiña nada de “revolucionario”. Viña dunha familia submisa e tradicional da aldea e fora educado no pensamento
acrítico e no conformismo. A Universidade, daquela, nin sequera a de Madrid, non se movía. A primeira acción intelectual de signo
antifranquista data de 1956, o ano en que gaño a miña primeira cátedra e vou destinado á Escola de Maxisterio de Santiago.
3.
Cando comezaron as represalias coa súa persoa por mor das súas actividades políticas? Marcaron estas represalias aínda máis o seu
espírito marxista, republicano...?
Represalias contra min?
As primeiras afectan á miña condición de conferenciante. A primeira das primeiras ten data precisa: 20 de marzo de 1957. Nesa data
Abelardo Moralejo Laso, Decano da Facultade de Filosofía e Letras de Santiago, prohibiume falar en galego como mantedor do acto,
no Paraninfo, en que se entregaban os premios das “Festas Minervales” daquel ano.
Xa en Lugo (curso 1960-61) foron moitas as conferencias (en Lugo, Vigo, Pontevedra...) non autorizadas, prohibidas, vixiadas...
Outro tipo de represións: multas do Gobernador Civil de Lugo (un tal “Del Gállego”) por excederme na liberdade de expresión;
interrogatorios na Comisaría de Policía (un de doce horas pero sen malos tratos físicos); “desterro” administrativo a Montilla
(Córdoba) de outubro do 75 a marzo do 76 (viñera a “amnistía”).
miércoles 27 de noviembre de 2013

3. Xesús Alonso Montero
4.
Nos anos sesenta pasou Vostede a convivir (?) en maior profundidade coa vida e obra do seu poderiamos dicir veciño ourensán,
Manuel Curros Enríquez. Que supuxo para Vostede esta, digamos, convivencia profunda co pensamento do mestre celanovés?
Eu fun lector de Curros desde 1950. O meu primeiro traballo filolóxico, de 1951, titúlase “A lingua galega desde Curros
Enríquez” (Cadernos “Grial”, Vigo, Galaxia, nº 3). A tese de doutoramento, de 1966, titulouse na Universidade de Salamanca,
“Lengua y estilo de Curros Enríquez en su poesía gallega” (dirixida polo profesor J. L. Pensado Tomé). Daquela non era presentable
oficialmente a tese que máis me gustaba sobre Curros: o seu radical anticlericalismo, a súa solidariedade co proletariado rural
galego, o seu antiimperialismo (contra os Estados Unidos), etc.
5.
Converterse en militante daquela dun partido político coma o Partido Comunista supuña xa estar acompañado da sombra
continua do franquismo? Poderíanos contar algunha anécdota daquela situación?
Afiliarme clandestinamente en maio de 1962 ó Partido Comunista de España implicaba moitos riscos (familiares, profesionais,
económicos...). Existía, ademais da prisión, a tortura, que se practicaba “normalmente” nas comisarías sen que os bispos e “os
que teñen fama de honrados na vila” protestasen. Eran cómplices activos ou pasivos.
Unha anécdota?
Fun á Unión Soviética en xullo de 1963 a un Congreso da Paz. Desde París viaxei cun pasaporte falso: chamábame Alonso Quijano.
6.
Como viviu o pasamento de Franco naquel “exilio académico” que
sufriu imposto por lei a Montilla(Salamanca)?
Nesas horas só me preocupaba a miña familia, en Lugo, pois tiña o
temor de que algún ultra lugués perpetrase unha falcatruada.
Chamei a un querido amigo e colega, Gonzalo Allegue, que trasladou
a miña muller e os tres fillos a Vigo, á casa do meu irmán Julio.
Fonte: La Vanguardia
miércoles 27 de noviembre de 2013

4. Xesús Alonso Montero
7.
O seu labor literario practicamente moveuse no campo do ensaio tanto lingüístico coma literario. Nunca pensou en se mergullar
de cheo na creación literaria, se exceptuamos os seus Versos republicanos e versos políticos ou Versos satíricos ó xeito medieval?
Sigo compoñendo algúns versos e fago algo de Filoloxía-ficción, que ás veces asino cun apelido, Cordal, o meu gran amor da
adolescencia (África Cordal de Prado!).
8.
Até que punto o seu Informe dramático sobre a lingua galega publicado a finais da ditadura
(1973) seguiría a ter aínda valor corenta anos despois na actualidade?
Segue a ter valor nalgúns aspectos. En calquera caso, houbo cambios, uns para mal e outros
para ben.
9.
Chámanos a atención que a maior parte dos seus importantes premios recibidos fosen polo
apartado xornalístico e tamén pola investigación. Que importancia teñen estes premios para un
profundo estudoso da nosa lingua e da nosa literatura, a pesar das súas moi importantes
colaboracións en prensa, e para un Presidente da RAG?
En realidade, eu teño colaborado na prensa xeral e na literaria, moito: desde 1951.
E teño feito indagacións (investigacións) en varios eidos das nosas Letras: Sociolingüística,
Historia literaria, Biobibliografía, Historia cultural....
10.
Fonte: TodoColección
Como se definiría Vostede na súa defensa ao longo dos tempos da nosa lingua?
Defendina desde que coñecín a Ben-Cho-Shey (“un quixote da Fala”) en outubro de 1948, e defendina, ata hoxe, desde as miñas
premisas políticas e sociolingüísticas.
miércoles 27 de noviembre de 2013

5. Xesús Alonso Montero
11.
Ollando a prensa deste ano 2013 vemos diferentes polémicas verbo do seu nomeamento como Presidente da RAG (se o do coche
oficial, que se lle chamaron “españolista extremista”...). Simboliza esta situación que hai unha fragmentación clara na nosa
Academia ou que non deixan de ser problemas conxunturais e de pensamento que poidan fortalecela?
Non hai colectivo humano, por pequeno que sexa, no que os seus compoñentes estean, sempre, unanimemente de acordo.
Por outra parte, a Academia, nos seus 107 anos de historia, viviu unha anomalía inédita: dimitiu un presidente, e iso,
loxicamente, sempre crea algún tipo de tensión.
Renunciar a coche e chofer oficial non é unha deshonra para min, é aforrarlle á Academia, de exiguas arcas, bastantes miles de
euros.
Na Academia hai membros que son independentistas e outros que non o son, eu entre eles. Eu son un federalista que, polo
momento (“dura lex”), acato a Autonomía como acato a Monarquía, que, intelectual e moralmente, dáme noxo (como concepción
política).
Xesús Alonso Montero co
Alumnado de Literatura Galega do Séc. XX do
MGB. Curso 13/14.
12.
A nós que nos están a dicir de contino nas clases que unha lingua é algo vivo, que evoluciona... chámanos a atención que Vostede
se sitúe no lado dos non partidarios das modificacións da normativa oficial. Como nos podería xustificar esta súa posición?
Creo que o que eu veño dicindo, xa moito antes de ser Presidente, é outra cousa: non hai que mudar de Normativa cada mes, nin
cada ano, nin cada dous, nin cada tres...
miércoles 27 de noviembre de 2013

6. Xesús Alonso Montero
13.
Temos entendido que foi Vostede un gran apoio para o homenaxeado co Día das Letras Galegas do 2014, don Xosé María Díaz
Castro, aquel compoñente da “Xeración do 36”. Como é que Vostede, que se caracterizou por facer estudos profundos de
grandes representates das nosas letras, non se implicou en Díaz Castro?
O voto, nestas cuestións, é secreto. En calquera caso, Díaz Castro é un nome relevante da poesía galega da segunda metade do XX,
período pródigo en nomes relevantes.
14.
Podería explicarnos que quixo Vostede dicir coa frase “Felizmente a Academia non vai no
sentido de Murguía”? E coa de “É o meu marxismo o que me levou a aceptar pero non son
académico por marxista”?
Eu non sei en que contexto fixen esa afirmación sobre Murguía. Preciso, na medida do posible, o
meu pensamento verbo de quen, para moitos, é o definidor, historiador e pai da patria. Eu, con
matices, estou de acordo. Agora ben, na época de Murguía (1906-1923) as actas da Real
Academia Galega redactábanse en castelán, el falaba coas súas fillas en castelán, etc., etc.,
(anos antes, Rosalía e Murguía sempre falaron en castelán). A Academia de hoxe é outra, outra
moi distinta.
Cando o señor Méndez Ferrín dimitiu, eu nunca pensara en postularme para Presidente da RAG,
nin daquela nin nunca (si en presentarme, cando for, a Presidente da III República Española).
Creada a situación que se creou, voces moi autorizadas entre os numerarios e numerarias
solicitaron de min este servizo (por que: os anos?, a bibliografía?...). Non sen esforzo, aceptei.
Tratábase de dedicar horas e horas e esforzos a unha institución que se debe a un ben cultural
público, e os marxistas, aínda os imperfectos, valoramos supremamente os bens públicos.
Renuncio na altura da miña vida (cumpro, o 28 de novembro, 85 anos) a bens particulares que
non son ilexítimos, entre eles, concluír cinco libros que teño moi adiantados, ademais de
escribir uns versos políticos de amor, de amor á Idea, á Utopía.
15.
Retrato de Alonso Montero
realizado por:
Ariadna Silva,
alumna do MGB
E finalmente, Vostede declarouse abertamente en contra do “Decreto de Plurilingüísmo”. Que futuro lle agoira a este tan
polémico decreto e á nosa Lingua e Literatura?
Non son futurólogo, pero hai que loitar polo futuro. Se se loita (non só a Academia), se se loita con intelixencia, axeitadamente,
hai futuro.
miércoles 27 de noviembre de 2013

7. IO
R
A
N
IO
T
ES
U
C
miércoles 27 de noviembre de 2013

8. ra
a ob
h
e un ?
-a
tor/ alegos
u
ha a aria g
llas
/
Un liter
o: Fo
tr
Cas
e
ía d ovas.
osal
n
R
nto
me
onu bel?
n m ientá
U
sal
ria
lo
a G ).
o d áis
tic m
Pór inte
O
ev
(
Cal é a súa fonte de
inspiración
A realidade.
miércoles 27 de noviembre de 2013
Un personaxe galego e
un estranxeiro?
Un p
erson
axe l
i
iden terario c
o qu
tifiq
Con
e se
ue?
Pe
Luís Seoane / Rosa
Luxemburgo.
dro P
etou
to.
Unha película de cine?
Calquera das mellores
de Woody Allen.
Unha obra teatral?
Luces de bohemia, de
Valle-Inclán.
a
obr
a
nh s?
u
a e xeiro lego, o
or/ ran
ga
ut st
tra
C.
a a ia e
de
a ex
to
ific
n/h erar
n .
ifes
U it
ig
n
l
o” s uixote , o Ma 8)
l
xeir
4
Q
año ls (18
sp
rae Enge
e“
t
S
a ex e F.
ic
nif arx
g
M
e si
S
n
tra
es

9. Un feito histórico?
A Revolución
Soviética (1917).
Un lugar para visitar? e un lugar
para descansar?
Moitos
Mundo rural/urbano?
Praia/montaña?
r
o po
ncei ?
a
Un lizar
rea
ente
zm
efica dunha
r
bora ución
.
Cola sec
usta
n
x
o
na c ciedade
so
Urbano / montaña.
Un/ha autor/-a con quen se
identifique?
Antonio Machado.
Outro entretemento
ademais da lectura?
Ver bailar.
miércoles 27 de noviembre de 2013
Un tipo
de músi
ca
?
“A
Internac
ional”.
Un l
ugar
a
xeita
lectu do para
ra?
a
A ca
ma.
nha
U
pía?
uto
(por
ción
volu ión)
e
A R nsic
.
tra
ista
cial
So