Contenu connexe
Similaire à 10151 ไทยศึกษา (ถอดคำบรรยาย)
Similaire à 10151 ไทยศึกษา (ถอดคำบรรยาย) (20)
10151 ไทยศึกษา (ถอดคำบรรยาย)
- 1. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
1
• มุงนำเสนอเกี่ยวกับสาระความรูเรื่องราวความเปนไทยในหลากหลาย
ดาน ทั้งเรื่องความเปนมาทางประวัติศาสตร% การเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ
สังคม เทคโนโลยี ศาสนา ภาษา วรรณคดี ประเพณี พฤติกรรม การละเลนพื้น
บาน ศิลปะนานาแขนง และแนวการพัฒนาบนวิถีไทย
โดยมีจุดมุงหมายที่จะใหนักศึกษามีความรูรอบเขาใจพื้นฐานวัฒน
ธรรมไทยของเรา ไดรูถึงภูมิป4ญญา การพัฒนาความคิดดานตาง ๆ การเปลี่ยน
แปลงทางวัฒนธรรม การปรับตัวการแกไขป4ญหาในแตละชวงสมัยที่เกิดขึ้นในบาน
เมืองของเรา ทำใหเราเขาใจในจุดที่เรากำลังดำรงชีวิตอยูในป4จจุบัน และทิศทางที่มี
แนวโนมวาจะเปนไปในอนาคต ซึ่งจะเกื้อหนุนใหเราปรับตัวไดดีในกระแสธารแหง
ความเปลี่ยนแปลงที่ดำรงอยูในขณะนี้ รวมทั้งใหเราไดรวมเปนเฟ:องจักรหนึ่งในการ
ชวยสรางสรรค%พัฒนาสังคมไทยไปสูอนาคตที่เจริญกาวหนาอยางกลมกลืนทั้งทาง
ดานวัตถุและจิตใจไปพรอมๆกัน
สสาาาารระะะะสสํํํำาาาคคััััญ
ปรระะะะจจํํํำาาาชชุุุุด
ววิิชิิชชาาาา 11110000111155551111
ไไไไททยศศึึึึกษษาาาา
หนวยทท่่่ีีีี่ 1111
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารดดาาาานปรระะะะวตััตตััิิศิิศศาาาาสตรใในดดิิิินแแแแดดนปรระะะะเเเเททศไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
เนนสาระความรูเกี่ยวกบั พฒั นาการดานประวัติศาสตรในดินแดนประเทศไทยตั้งแตสมัยกอนประวัติศาสตร ตอเนื่องมาจนถึงทุก
วันนี้ โดยแบงเปน 4 ตอน และมสี าระสำคัญดังนี้
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....1111
ขอพพิิิินนิิิิจเเเเบบบ้้อืื้้ออืื งตน
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....1111....1111 ปจ จยัั ยทท่่่่มีี มอีีออีีิิิิทธธิิิิพลตอพฒัั ฒนนาาาากกาาาารททาาาางปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร
ปจจัยที่มอีิทธิพลตอความเปนอยแู ละพฤติกรรมของมนุษยแตละสมยั ในแตละสังคม แบงออกไดเปน 3 กลมุ ใหญ ซึ่งประกอบดวย
(1.) ปจ จยัั ยดดาาาานภมููมมููิิิิศศาาาาสตร ไดแก ที่ตั้ง ระยะทาง ลกั ษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ และทรพั ยากรธรรมชาติ สภาพภูมิศาสตรมี
อิทธิพลตอการตั้งถิ่นฐานและวิถีการดำรงชีวิต มขีอนาสังเกตวา มนุษยที่อาศัยอยูในพ้นื ที่ภมูิศาสตรที่เหมือนหรือคลายคลึงกัน อาจมคี วาม
เปนอยูที่แตกตางกันไดขึ้นอยูกับความสามารถในการปรับตัวเขากับธรรมชาติและความสามารถในการคิดคนเทคโนโลยี ดังจะเห็นไดจากวิถี
ความเปนอยขู องชนเผาเรรอนในทะเลทรายที่ตางจากกลุมคนท่ตีั้งบานตั้งเมอื งในทะเลทรายได
(2.) ปจ จยัั ยดดาาาานวฒัั ฒนธรรม หมายถึง ทุกสิ่งทุกอยาง ทั้งรูปธรรมและนามธรรมที่มนุษยท่อี ยูรวมกนั เปนกลมุ เปนสังคมสรางขนึ้เพ่อื
ดำรงชีวิตอยรูวมกัน และสั่งสมสบื ทอดกนั มา
(3.) ปจ จยัั ยดดาาาานปจ เเเเจจกบคุุ คคล ไดแก ความรู สติปญญา ความสามารถ และเหตุผลสวนตัว โดยเฉพาะอยางยิ่งของผูนำหรือผบู ริหาร
ประเทศ เปนปจ จัยที่เล็กที่สุดในปจ จัย 3 กลมุ แตอยูใกลกับพฤติกรรมและการตัดสินใจของมนุษยมากที่สุด
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....1111....2222 สภภาาาาพภมููมมููิิิิศศาาาาสตรท่่่่มีี มผีี ผลตอพฒัั ฒนนาาาากกาาาารททาาาางปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตรของไไไไททย
สภาพภูมิศาสตรของประเทศไทยไดกอผลสำคัญตอพัฒนาการทางประวัติศาสตรอยางไรบาง? ประมวลผลได 3 ประการ ดังนี้
(1.) การเปนดินแดนที่อุดมสมบูรณ เปดกวางตอการตั้งถนิ่ฐาน มกี ารผสมผสานดานเผาพันธแุ ละวฒั นธรรม จนพฒั นามาเปน
วฒัั ฒนธรรมไไไไททยปจจบุ ัน
- 2. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
2
(2.) การเปดกวางตอการรับวฒั นธรรมอื่นจากตางประเทศ
(3.) การเปนดินแดนเปด ศักยภาพในการปรบั ประเทศจึงมีความสาํ คัญอยูมากตอพฒั นาการของประวัตศาสตรไทย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....1111....3333 ภภาาาาพรวมของววิิิิวฒัั ฒนนาาาากกาาาารททาาาางวฒัั ฒนธรรม
วัฒนธรรมในแตละสังคมมีข้นั ตอนการวิวัฒนเปนลำดับคลายๆกนั ตางกันที่ ความชา ความเร็ว และความเรียบงาย ซับซอนของ
การวิวฒั น ทท่่่่สีี สาาํำาํํ คญัั ญกก็็็็คอืื อวฒั นธรรมไมหยุดนิ่ง หากแตพัฒนาปรบั เปลี่ยนตามการเปลี่ยนแปลงของปจจัยแวดลอม
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....2222
จจาาาากยคุุ คหหิิิินถถึึึึงกกาาาารเเเเขขขาาาาสสููู มมััยััยปรระะะะวตตััตััิิศศิศาาาาสตร
สมยัั ยกอนปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร หมายถึง ชวงเวลาที่มนุษยยังไมไดคิดประดิษฐตัวอักษรขึ้นใชในการบันทึกเรื่องตางๆ แบงกวางๆตามวัสดุ
ที่นำมาใชประโยชนทำขาวของเครื่องใชเพื่อการยังชีพ เปนยคุุ คหหิิิินและยคคุุ โโโโลลหหะะะะ
สมยัั ยปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร หมายถึง สมัยที่มนุษยไดคิดตัวอักษรขึ้นมาใชในการขีดเขียน บันทึกเรื่องราวของกลุมสังคมตนไวเปนหลักฐาน
การเขาสูสมัยประวตัิศาสตรของแตละสังคมจึงชาหรือเร็วขนึ้อยูกบั ความสามารถในการประดิษฐตัวอักษรมาใชในสังคมน้นั ๆ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....2222....1111 ยคุุ คหหิิิินใใใในนดดิิิินแแแแดดนปรระะะะเเเเททศไไไไททย
แบงแยกยอยเปน ยุคหินเกา ยุคหินกลาง และยุคหินใหม
(1.) ยคุุ คหหิิิินเเเเกกกาา าาเปนสมัยท่มี นุษยรูจักนำหินซึ่งเปนวัสดุธรรมชาติท่อี ยูใกลตัว มากะเทาะหยาบๆเพื่อทำเครื่องมือเครื่องใช ยังชีพ
ดวยการลาสัตว เก็บอาหารตามธรรมชาติ อาศัยอยูตามถ้ำ เพิงผา เรรอนยายถิ่นตามแหลงอาหาร
(2.) ยคุุ คหหิิิินกลลาาาาง มนุษยสมัยนี้มวีิถีชีวิตที่ไมตางจากมนุษยยุคหินเกาเทาไหรนัก แตไดปรบั ปรุงเคร่อื งใชเครื่องมือหินใหมีคณุ ภาพที่
ดียิ่งขึ้น ดวยการกะเทาะหินใหเรยี บและคมขนึ้ มีพิธีกรรมฝงศพ
(3.) ยคุุ คหหิิิินใใใใหหม รจู ักทำเครื่องมือเครื่องใชใหมีคุณภาพดียิ่งขึ้น ขัดใหเรียบทั้ง 2 ดาน ที่สำคัญยิ่งก็คอื รจููู กัั กเเเเพพพาาาาะะะะปลกูู กเเเเลลล้้้้ยีี ยงสตัั ตว ตั้ง
ถิ่นฐานอยูกับที่เปนชมุ ชน การไมตองเรรอนทำใหมีเวลาคิดคน สรางสรรควฒั นธรรมในดานตางๆท่จี ะพัฒนาสืบตอมา มนุษยในยุคน้มี ีหลาย
พวก หลายเหลาอพยพเคลื่อนยายจากที่ตางๆมาอยูในดินแดนประเทศไทย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....2222....2222 ยคุุ คโโโโลลหหะะะะใใใในนดดิิิินแแแแดดนปรระะะะเเเเททศไไไไททย
เปนพัฒนาการในสมัยกอนประวตัิศาสตรท่ตีอเนื่องจากยุคหินใหม มีอายุประมาณ 3,000 ถึง 5,000 ปกอนสมัยพทุ ธศักราชถึง
พุทธศักราช 1,000 เปนยุคที่มนุษยรูจักนำโลหะบางชนิดมาทำเครื่องมือเครื่องใชแทนหิน เริ่มจากการนำเอาทองแดงและดีบุกมาหลอมผสม
กันเปนสสาาํำาํํ รริิิิดทำสิ่งของตางๆที่ใชในชีวิตประจำวนั และพัฒนาตอมาจนรจู ักใชเเเเหหลล็็็็ก
มนุษยในยุคโลหะอยกู ันเปนชุมชนใหญ และพฒั นาเปนชุมชนเมอื ง มีเทคนิควิทยาและความรูในดานตางๆ ตั้งแต การปลูกขาวและ
พืชผลอื่นๆ การเลี้ยงสัตว การใชควายไถนา การทอผา การทำเครื่องปนดินเผาลายตางๆ การใชโลหะทำสิ่งของหลายชนิด การขุดสระเก็บน้ำ
การทำคูน้ำ คันดินลอมรอบที่อยูอาศัยของชุมชน การรูจักเดินเรือในทะเล มีประเพณีและพิธีกรรม งานศิลปะ ภาพเขียนสีบนผนังถา้ํ และอ่นื ๆ
ในยุคโลหะตอนปลาย มีชุมชนเมอื งของมนุษยหลายกลุม หลายชาติภาษา กระจายอยูในพื้นที่หลายแหงของประเทศไทย ชุมชน
เหลานี้เปนพ้นื ฐานในการเขาสสู ังคมบานเมืองท่รี วมตัวกนั เปนปกแผน
ยุคโลหะตอนปลายจึงเปนชวงเวลาที่คาบเกี่ยวกนั อย ู ระหวางสมัยกอนประวัติศาสตรและสมัยประวตัิศาสตรในดินแดนประเทศไทย
ซึ่งเริ่มเมื่อพุทธศักราช 1,000 ตามการศึกษาคนควาของอ.ชิน อยูดี
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....2222....3333 กกาาาารเเเเขขขาาาาสสููสููมยัั ยปรระะะะวตััตตััิิิิศศาาาาสตร
การเขาสสูมยยัั ปรระะะะวตตััตััิิิิศศาาาาสตรหรือการพัฒนาเขาสกู ารเปนสังคมบานเมอื งในดินแดนประเทศไทย เม่อื ตนพุทธศตวรรษที่ 11 นั้นเกิด
จาการติดตอคาขายกบั ดินแดนท่อี ยูหางไกลออกไป เชน อินเดยี จนี โรมนั
และการรบั วัฒนธรรมหลากหลายดานจากอินเดียมาผสมผสานใหเขากับวฒั นธรรมพ้นื ถนิ่และพฒั นาขยายมาเปนแควนเล็กๆที่
ประกอบดวย เมืองใหญเปนศนู ยกลาง มีเมืองเล็กๆเปนเมืองบริวารอยูไมไกลนัก ตัวเมอื งใหญหรือเมืองหลวงที่เปนศนู ยกลางจะมีความ
สมบรู ณในตัวเอง คอื เปนทั้งศูนยกลางการคาขาย การคมนาคม การปกครองและวัฒนธรรม การดำรงอยูของแควนเหลาน้ขีึ้นอยกู บั การ
ขึ้นลงของการคาในภูมิภาคจึงมีความไมแนนอนอยูมาก
- 3. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
3
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....3333
แแแแคควนโโโโบบรราาาาณใใใในนปรระะะะเเเเททศไไไไททย ((((พททุุ ธศตวรรษทท่ีี่ี่ี่ 11112222-11119999)
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....1111 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคกลลาาาาง
พื้นท่ภี าคกลางซึ่งอยูบริเวณลุมแมน้ำเจาพระยาตอนลางที่ รวมไปถึงพื้นที่ทางฟากตะวนั ตก และฟากตะวันออกของลุมน้ำดวยน้นั
มีแควนสำคัญที่ตอเนื่องกนั มาคอื
(1.) แแแแคควนทววาาาารวดดีีีี ชวงพุทธศตวรรษที่ 12-16 (2.) แแแแคควนลละะะะโโโโวว ชวงพทุ ธศตวรรษที่ 12-18
(3.) แแแแคควนอโโโโยยธยยาาาา ชวงพทุ ธศตวรรษที่ 18-19 (4.) แแแแคควนสพุุ พรรณภมููมมููิิิิ ชวงพุทธศตวรรษที่ 18-19
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....2222 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคเเเเหหนอืื
อในชวงพุทธศตวรรษที่ 14-19 มีแควนสำคัญ คือ
(1.) แแแแคควนหรริิิิภญญุุ ชยยัั (2.) แแแแคควนลลาาาานนนาาาา (3.) แแแแคควนสโโุุ ขทยัั
ยเเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....3333 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคตตะะะะวนัั นออกเเเเฉฉยีี ยงเเเเหหนอืื
อในชวงพุทธศตวรรษที่ 13-19 มีแควนสำคัญ คือ
(1.) แแแแคควนโโโโคคตรบรรูู (2.) กลมุุุ เเเเมมอืื องทท่่่่รรีี บัั บออิิิิทธธิิิิพลวฒัั ฒนธรรมกมัั มพชูู ชาาาา
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....4444 แแแแคควนใใใในนททาาาางดดาาาานภภาาาาคตตะะะะวนัั นออก
ระหวางพุทธศตวรรษที่ 16-19 บานเมืองในภาคนี้มีความสัมพันธที่ใกลชิดกบั อาณาจักรกมั พูชา จนกระทั่งอยุธยามีชัยชนะเหนอื
เขมรอยางเด็ดขาด ในพุทธศกั ราช 1974 จึงผนวกดินแดนแถบนี้เขาเปนสวนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาไดสำเร็จ
ใใใในนสมยัั ยอยธุุ ธยยาาาา หัวเมืองภาคตะวนั ออกมีความสำคัญในฐานะเมืองทาคาขาย ในเสนทางการคาระหวางอยุธยากับจีนและญวน
รวมทั้งบานเมืองอื่นในเอเชียตะวนั ออกดวย
บทบาททางเศรษฐกิจไดสืบเนื่องตอมาถึงสมยัั ยธนบรุุ รีีีี และสมยัั ยรตตัั นโโโโกกสสิิิินทร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....3333....5555 แแแแคควนใใใในนภภาาาาคใใใใตต
ในชวงพุทธศตวรรษที่ 13-20 มีแควนสำคัญ คือ แแแแคควนตตาาาามพรลลิิิิงค ซึ่งตั้งขึ้นเมื่อพทุ ธศตวรรษที่ 13 และไดพัฒนาตอมาเปนแแแแคควน
นครศรธีี ธรรมรราาาาช เมื่อราวพทุ ธศตวรรษที่ 18 และผนวกเขาเปนสวนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาในพทุ ธศตวรรษที่ 20
ตอนทท่่่ีีีี่ 1111....4444
อยธุุ ธยยาาาา ธนบรุุ รีีีี แแแแลลละะะะรตัั ตนโโโโกกสสิิิินทร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....4444....1111 สมยัั ยอยธุุ ธยยาาาา
ออาาาาณณาาาาจกัั กรอยธุุ ธยยาาาากอเกิดขึ้นในพทุ ธศักราช 1893 จากรากฐานการรวมตัวกันของแแแแคควนลละะะะโโโโวว-อโโโโยยธยยาาาาและแแแแคควนสพพุุ รรณภมมููมููิิิิท่มี ี
ความสัมพนั ธดานเครือญาติ จากการอภิเษกสมรสระหวางพระเจาอูทองแหงแควนละโว-อโยธยา และเจาหญิงแหงสุพรรณภูมิ
การมรี ากฐานจากการกอเกิดจากแควนละโว-อโยธยาและแควนสุพรรณภูมิ อยุธยาจึงมพีื้นฐานท่ดี ีตั้งแตแรกกอต้งั ทำให
เจริญรุงเรอื งไดรวดเร็ว แผขยายอำนาจออกไปไดกวางขวาง สามารถผนวกแวนแควนไทยหลายแควนไวในอำนาจ จนเกิดสภาพกกาาาารเเเเปปน
รราาาาชออาาาาณณาาาาจกัั กรท่มี ีกรุงศรอี ยุธยาเปนราชธานีศูนยกลาง และเปนอาณาจักรหนึ่งที่มบี ทบาทสำคัญในเอเชียตะวันออกเฉียงใตในสมัยจารีต ที่
สำคัญยิ่งก็คือ อยุธยาไดสืบทอดมรดกทางวฒั นธรรมจากแวนแควนไทยหลายแควนมาสรางสรรคใหแตกแขนงไปอีกมากมาย
ดวยการจัดระบบการเมือง การปกครอง สังคม เศรษฐกิจท่มี ปี ระสิทธิภาพ อาณาจักรอยุธยาจึงดำรงความเปนศนู ยกลางของโลก
คนไทยอยูยั่งยนื นานถึง 417 ป ระหวางพ.ศ. 1893-2310 หลังจากนั้นไดลมสลายไปเน่อื งจากเสียกรงุ ศรีอยุธยาแกพมาในพ.ศ. 2310
สาเหตุพ้นื ฐานของการลมสลาย ปจ จยยัั ภภาาาายใใใในน มาจาก กกาาาารแแแแยยงชชิิิิงออาาํำาํํ นนาาาาจททาาาางกกาาาารเเเเมมออืื งใใใในนหมชููู นชช้้้้นนัั ปกครอง ที่เกิดขนึ้บอยครั้งใน
สมัยอยุธยาตอนปลายและคววาาาามรระะะะสสาา่่ํำา่ํ่ํ รระะะะสสาาาายของรระะะะบบไไไไพพร ผสานกบั ปจ จยยัั ภภาาาายนอก คือ สงครราาาามไไไไททย-พมมาา าาระหวางพ.ศ. 2308-2310 เปน
ตัวเรงใหอาณาจักรอยุธยาลมสลายไปไวยิ่งขึ้น หลังจากน้นั ศนู ยกลางของอาณาจักรไดยายมาอยูท่ธี นบรุ ี และกรุงเทพ ตามลำดับ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....4444....2222 สมยัั ยธนบรุุ รีีีี
เปนชวงหัวเลี้ยวหวั ตอระหวางการแตกสลายของอาณาจักรอยุธยา และการฟน ฟูสรางบรู ณภาพของอาณาจักรขึ้นมาใหม แมเปน
สมัยที่มีชวงระยะสั้นๆเพียง 15 ป ระหวางพ.ศ. 2310-2325 แตก็มีความสำคัญยิ่งและมกี ารดำเนินการดานตางๆหลายดาน ต้งั แต
(1.) การปราบปรามชุมนุมการเมอื งตางๆระหวางพ.ศ. 2311-2313 เพื่อรวบรวมบานเมอื งใหเปนอนั หนึ่งอันเดียวกัน
(2.) การทำสงครามกับพมา เพื่อปองกันอาณาจกั ร
- 4. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
4
(3.) การทำสงครามกับลาว เขมร เพื่อขยายอาณาเขตใหกวางขวาง
(4.) การรื้อฟน เจริญสัมพนั ธไมตรกี ับจนี เพ่อื ผลประโยชนทางเศรษฐกิจและการรบั รองจากจนี ซึ่งเปนมหาอำนาจในโลก
ตะวันออกขณะนั้น
(5.) การจัดระบบการปกครอง
(6.) การฟน ฟูเศรษฐกิจ ศาสนา ศิลปะ วรรณคดแี ละวฒั นธรรมดานอื่นๆ
การฟนฟูวางรากฐานบานเมอื งใหมั่นคง ไดสานตอมาในสมัยรตั นโกสินทร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 1111....4444....3333 สมยัั ยรตัั ตนโโโโกกสสิิิินทร
สมัยรัตนโกสินทรเริ่มเบิกฟาในประวัติศาสตรไทย เมื่อพ.ศ. 2325 และไดพัฒนาตามสภาพความเปล่ยี นแปลงตอเนื่องมาถึงทกุ วนั นี้
ชวง 69 ปแรก ซึ่งตรงกับสมัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 3 นั้นเปนสมยัั ยแแแแหหงกกาาาารฟน ฟวูู วาาาางรราาาากฐฐาาาานของออาาาาณณาาาาจกัั กรใใใใหหม่่่่นัั นคงในทุกๆดาน โดยรวม
แลวกลาวไดวา การกอรางพัฒนาประสบผลสำเร็จตามเปาหมาย ทางดานการเมือง เศรษฐกิจและสังคม รวมทั้งไดปพูื้นฐานใหแกการรวม
ประเทศสรราาาางรฐฐัั ชชาาาาตติิิิไไไไททยในสมัยรชั กาลที่ 5
การเขาสูระบบทุนนิยมในสมัยรัชกาลที่ 4 การทำใหเกิดความเปล่ยี นแปลงทางสังคม เชน การเริ่มเกิดคคาาาานนิิิิยมเเเเรรร่่่่อืื องทรพัั พยสิิิินเเเเงงงิิิิน
ทอง กกาาาารตต่่่่นืื นตวัั วใใใใฝฝหาาาาคววาาาามร ููู และกกาาาารมโโีี ลกทศศัั นท่่่่เเีี นนคววาาาามมเเีี หตผผุุ ลมมาาาากกววาาาาสมยยัั กอน ความสำเร็จของการฟน ฟูบานเมืองในสมัย
รัตนโกสินทรตอนตน จึงเปนเสมอื นหนึ่งการเตรียมตัวโดยมิไดคาดฝนใหแกการเผชิญภัยจากจักรวรรดินิยมในสมัยรัชกาลที่ 4 ที่ตอเนื่องมา
อีกหลายรัชกาล
ผูนำไทยเผชิญภัยจากจกั รวรรดินิยม ดวยการดำเนินการทางการทูตผสานกับการปรบั ปรุงบานเมอื งใหทันสมัยที่เรมิ่ตนในรัชกาล
ที่ 4 ดำเนินการมากยิ่งขึ้นในรัชกาลที่ 5 และสานผลตางๆสืบตอมาไมขาดสาย
กกาาาารปรบัั บปรงุุ งบบาาาานเเเเมมอืื องใใใใหหทนัั นสมยัั ยเปนกระบวนการเปลี่ยนแปลงปรับปรุงบานเมืองในทกุ ๆดาน ทั้งขนบประเพณี คานิยม การ
บริหารจัดการ ความเปนอยูและเรื่องอื่นๆอีกมาก มักดำเนินการปรับปรุงไปตามแบบแผนอารยธรรมตะวนั ตก เพื่อใหเปนที่ยอมรับของชาติ
มหาอำนาจในขณะนั้น
นอกจากนี้ยังสงผลตอเน่อื งใหสามารถรวมอำนาจเขาสูศนู ยกลางภายใตสถาบนั พระมหากษัตริย แตในเวลาตอมาก็เปนสาเหตุ
สำคัญประการหนึ่ง ที่ทำใหเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธิปไตยในพ.ศ. 2475
โดยสรุปแลว การปรบั ปรุงบานเมืองใหทันสมัยทำใหสังคมจารตี ของไทยเสื่อมสลายไป เปลี่ยนแปลงเขาสสูงงัั คมสมยัั ยใใใใหหม และชวย
วางรากฐานใหสังคมไทยพรอมท่จี ะรับการพฒั นาและการขยายตวั ทางเศรษฐกิจครั้งใหญในสมัย กกาาาารพฒฒัั นนาาาาปรระะะะเเเเททศตตาาาามแแแแผผนพฒฒัั นนาาาาฉบบัั
บตตาาาางๆๆๆๆดวย
ในพ.ศ. 2504 รัฐบาลเรมิ่ใชแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ เปนแนวทางกำกบั การพัฒนาประเทศ แผนพฒั นาฯฉบับที่ 1
ดำเนินการระหวาง พทุ ธศักราช 2504-2509 หลังจากน้นั มแี ผนพฒั นาฯฉบับตางๆตอเนื่องกนั มาตลอดจนถึงปจจุบนั ที่เขาสแู ผนพัฒนาฯฉบบั
ที่ 9 ในพุทธศกั ราช 2545 แผนพฒั นาฯแตละฉบับ กำหนดชวงเวลาดำเนินการไวแผนละ 5 ป ยกเวนแผนพฒั นาฯฉบับแรกท่นี าน 6 ป
โดยรวมแลวการพัฒนาประเทศในชวง 40 ปที่ผานมา ไดสรางสรรคความเจริญกาวหนาทางดานวตั ถแุ ละความสะดวกสบายหลาย
ดาน แตในขณะเดียวกนั ก็กอใหเกิดปญหาทางเศรษฐกิจและสังคมหลายประการ จนนำไปสูวิกฤตการณทางเศรษฐกิจที่สำคัญในพ.ศ. 2540
และสงผลตอเนื่องใหเกิดปญหาอเนกอนันตทางสังคมดวย
ปจจุบนั จึงเปนชวงหัวเลี้ยวหัวตอท่สี ำคัญยิ่งอีกครั้งหนึ่งของสังคมไทยในการแสวงหาแนวทางการพฒั นาที่เหมาะสมและเพิ่ม
ศักยภาพในการปรับตัวใหรบั กนั ไดกับความเปลี่ยนแปลงในยุคโลกาภิวัตน รวมทั้งใหความมุงหวังที่จะพัฒนาประชาธิปไตยตามแนวทาง
รัฐธรรมนูญพ.ศ. 2540 บรรลุสูฝงฝน
หนวยทท่่่ีีีี่ 2
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารกกาาาารปกครองไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
การปกครองหรอื ภาษาอังกฤษใชคำวา Government แปลวา การดูแล การคมุ ครอง และการบริหาร สวนกกาาาารเเเเมมออืื งนน้้้้นัั นจจะะะะหมมาาาาย
รวมถถึึึึงกรระะะะบวนกกาาาารทท้้้้งัั งหมดของกกาาาารใใใใชชอาาํำาํํ นนาาาาจเเเเพพพ่่่่อืื อทท่่่่ดีี ดแแูู ลแแแแลลละะะะบรริิิิหหาาาารปรระะะะเเเเททศ ในหนวยที่ 2 นี้ จะมีใชคาํ ทั้ง 2 แบบปะปนกันไปโดยตลอด แตก็
- 5. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
5
ขอใหเขาใจวามีความหมายในทำนองเดียวกนั ทั้งนี้มขีอสังเกตวา ถาเปนเรื่องในสมัยโบราณจะใชคาํ วาการปกครอง เปนหลกั แตใน
สมัยใหมนั้นใชคำวาการเมือง เปนสวนใหญ
เราอาจแบงปรระะะะวตตััตััิิิิศศาาาาสตรทาาาางดดาาาานกกาาาารปกครองของไไไไททย ออกเปน 6 ชวงสำคัญๆ คือ
ชวงทท่่่ีีีี่ 1111 สมยัั ยกกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบจจาาาารตีี ตปรระะะะเเเเพพณณีีีี หมายถึง การปกครองตั้งแตสมัยสุโขทัย อยธุ ยา กรุงธนบรุ ี เร่อื ยมาจนถึง
มาจนถึงกรุงรัตนโกสินทรตอนตนที่ยังมีการปกครองแบบสมบรู ณาญาสิทธิราชย
ชวงทท่่่ีีีี่ 2222 สมยัั ยกกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบตตะะะะวนัั นตก เรมิ่มาตั้งแตรัชกาลที่ 4 แหงกรุงรตั นโกสินทร ในยุคนี้นบั มาจนถึงชวงการ
เปลี่ยนแปลงการปกครอง เม่อื วนั ที่ 24 มิถนุ ายน 2475
ชวงทท่่่ีีีี่ 3333 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยแแแแบบบอมมาาาาตยยาาาาธธิิิิปไไไไตตย เปนชวงหลังจากที่เราเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเปนการปกครองแบบ
ประชาธิปไตย เปนยุคท่กี ลมุ อำนาจใหม คือ ขาราชการนั้นมีอำนาจมาก (อมาตยา แปลวา ขนุ นางหรือขาราชการ)
ชวงทท่่่ีีีี่ 4444 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยใใใในนยคุุ คทหหาาาารแแแแลลละะะะนนาาาายทนนุุ เปนยุคที่ทหารมีอำนาจมาก โดยเฉพาะทหารนั้นไดรวมมือกบั บรรดานายทนุ
หรือนักธุรกิจครอบงำการเมืองไทยอยูชวงระยะเวลาหนึ่ง ตั้งแตการสิ้นสุดอำนาจของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ในป 2500 มาจนถึง
เหตุการณวันที่ 14 ตุลาคม 2516
ชวงทท่่่ีีีี่ 5555 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคคุุ หววัั เเเเลลล้้้้ยยีี วหววัั ตอ เปนชวงที่ประชาธิปไตยของเรากำลังกอรางสรางตัว นบั ตั้งแตเหตกุ ารณ 14
ตุลาคม 2516 เปนตนมา มาจนถึงเหตุการณเดอื นพฤษภาคม 2535 เปนยุคที่การเมืองไทยคอนขางที่จะลมลุกคลุกคลาน ไมมีเสถียรภาพ
ชวงทท่่่ีีีี่ 6666 สมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคคุุ ปฏฏิิิิรปปูู กกาาาารเเเเมมออืื ง (ป 2535 จนถึงปจ จุบนั )
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....1111
แแแแนนวคคิิิิดเเเเกกก่่่่ยีี ยวกบัั บพฒัั ฒนนาาาากกาาาารกกาาาารเเเเมมมืือืืองกกาาาารปกครองไไไไททย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....1111....1111 ตวัั วแแแแบบบกกาาาารศศึึึึกษษาาาาพฒัั ฒนนาาาากกาาาารกกาาาารปกครอง
สิ่งสำคัญของการศึกษาพฒั นาการปกครองไทย คอื การเรียนรูเกี่ยวกับประวัติศาสตรทางการปกครอง ของไทย เพราะคำวา
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารน้นั แปลวาการพฒั นามาโดยลำดับ ตามลำดบั เวลา โดยใชเวลาเปนเครื่องมือท่จี ะวิเคราะหเหตุการณตางๆของบานเมือง ซึ่งการ
วิเคราะหเหตุการณตามลำดับเวลานี้เอง เราเรียกวา การวิเคราะหทางประวัติศาสตร
พัฒนาการทางการเมืองการปกครองของไทยหรือการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองการปกครองของไทยนั้น มีปจจัยหรือตัวกำหนด
ที่ทำใหเกิดการเปลี่ยนแปลงน้นั ขนึ้ แบงออกเปน ปจ จยัั ยดดาาาานสงงัั คมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมออืื งภภาาาายใใใในน และปจ จยัั ยดดาาาานสงงัั คมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมออืื งภภาาาายนอก
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....1111....2222 ปจ จยัั ยดดาาาานสงัั งคมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมอืื องภภาาาายใใใในน
ที่สำคัญที่สุด แบงออกไดเปน 2 สวนก็คือ โครงสรางทางสังคมและโครงสรางทางการเมืองการปกครอง
(1.) โโโโคครงสรราาาางททาาาางสงงัั คม คือ ความเปนไปของบานเมือง ชีวิตความเปนอยขู องผูคน ประเพณีและวฒั นธรรม
(2.) โโโโคครงสรราาาางททาาาางกกาาาารเเเเมมอืื องกกาาาารปกครอง ซึ่งก็คือ รปู แบบความสมั พันธระหวางผูปกครองกบั ผูใตปกครอง ลักษณะของการใช
อำนาจ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....1111....3333 ปจ จยัั ยดดาาาานสงัั งคมแแแแลลละะะะกกาาาารเเเเมมอืื องภภาาาายนอก
ซึ่งมีอิทธิพลอยางยิ่งตั้งแตยุคโบราณเปนตนมา คือ
(1.) โโโโคครงสรราาาางททาาาางคววาาาามสมัั มพนัั นธระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศหรอืื อกกาาาารเเเเมมอืื องรระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ
(2.) กรระะะะแแแแสสกกาาาารเเเเมมอืื องรระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ ที่เราคุนเคยกนั ดีในปจจบุ ันก็คือกระแสโลกาภิวัตน ในอดตี ก็เชน กระแสการลาอาณานิคม
หรือกระแสของความตองการที่จะเปนประชาธิปไตย
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....2222
กกาาาารปกครองของไไไไททยกอนสมยัั ยปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตย
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....2222....1111 กกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบจจาาาารตีี ตปรระะะะเเเเพพณณีีีี
ยุคนี้จะไมมีกฎหมายหรอื ระเบียบที่ชัดเจนแตจะเปนการปกครองท่ขีึ้นอยูกบั ตวั ผูนำ ซึ่งในสมัยนั้นก็คือ พระมหากษตั ริย มีการ
ปกครองที่สำคัญอยูดวยกัน 2 แบบ คอื
- 6. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
6
(1.) กกาาาารปกครองแแแแบบบปตรรุุ าาาาชชาาาาหรอื กกาาาารปกครองแแแแบบบพอปกครองลกกูู เปนการปกครองในสมัยกรุงสุโขทัย ลักษณะที่สำคัญของการ
ปกครองแบบ “ปตรุ าชา” ก็คือ ผปู กครองซึ่งก็คือพระมหากษัตริยนั้นมีความใกลชิดกบั ประชาชนเปนอยางยิ่ง ความสมั พนั ธของการ
ปกครองแบบนี้จึงเปนไปแบบงายๆไมซับซอน
(2.) กกาาาารปกครองแแแแบบบเเเเททวรราาาาชชาาาาหรือสมบรรูู ณณาาาาญญาาาาสสิิิิทธธิิิิรราาาาชย ถือวาเปนการปกครองที่ใชอำนาจจากสวงสวรรค มลี ักษณะที่ “แข็ง
กราว” ใชอำนาจเด็ดขาดคอนขางมากและพระมหากษัตริยจะเปนผทูี่มีสิทธิขาดแตเพียงผูเดียว ซึ่งกษัตริยสมัยกรุงศรีอยุธยารบั เอา
วัฒนธรรมการปกครองแบบ “เทวราชา” มาจากลทั ธิธรรมเนียมของขอม ซึ่งเปนผลมาจากการผสมผสานแนวคิดความเชื่อของฮินดแู ละ
พราหมณเขาดวยกัน
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....2222....2222 กกาาาารปกครองของไไไไททยแแแแบบบตตะะะะวนัั นตก
เราไดรบั อิทธิพลจากการหลั่งไหลเขามาของชาติตะวันตกตั้งแตชวงกลางของสมัยกรุงศรอี ยุธยา ประเทศไทยรบั เอาความเช่อื
วัฒนธรรมและเทคโนโลยมี ามากมาย
แตจุดเปลี่ยนเกิดขนึ้ในสมัยรัชกาลที่ 4 แหงกรุงรัตนโกสินทรที่ไดยอมรบั วา ประเทศไทยน้นั ไมสามารถดำรงอยูในระบบจารตี
ประเพณตีอไปได เราตองยอมรับการปกครองแบบใหมคือการปกครองที่มรี ัฐสภา ใหอำนาจกบั ประชาชนมากยิ่งขนึ้และพระมหากษตั ริย
ตองไมอยูเหนืออำนาจนั้นที่เราเรยี กในสมัยปจจุบนั วาแบบ “ประชาธิปไตย” ซึ่งจากนั้นรัชกาลที่ 5 ก็ไดทรงเตรียมพรอม สืบเนื่องมาจนถึง
รัชกาลที่ 6 รัชกาลที่ 7 เม่อื ขนึ้ครองราชยใหมๆก็พยายามท่จี ะใหมรี ฐั ธรรมนูญแตก็ไมทันกาล กลุมขาราชการที่เรียกวา “คณะราษฎร” ก็ได
ทำการยึดอำนาจจากพระมหากษตั ริยในวันที่ 24 มิถุนายน 2475
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....3333
กกาาาารปกครองแแแแบบบปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยใใใในนยคุุ คเเเเรรมิิ่่มแแแแรรก
(พ....ศ....2222444477775555-2222555511116666))))
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....3333....1111 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยแแแแบบบอมมาาาาตยยาาาาธธิิิิปไไไไตตย
หลังจากที่คณะราษฎรไดทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวนั ที่ 24 มิถนุ ายน 2475 ประเทศไทยก็มีการปกครองที่ขาราชการ
เปนใหญหรอื อมาตยาธิปไตย เพราะวาคณะราษฎรเองก็คือกลมุ ขาราชการ ซึ่งปกครองมาจนถึงสมยั จอมพลป. พิบูลสงคราม จากน้นั ความ
ขัดแยงกนั ของกลุมทหาร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....3333....2222 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยใใใในนยคุุ คทหหาาาารแแแแลลละะะะนนาาาายทนุุ
นเมื่อจอมพล ป.พิบูลสงครามหมดอาํ นาจลงทำใหทหารกลุมใหมขนึ้มามีอำนาจแทนที่ นำโดยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชตและจอมพล
ถนอม กิตติขจร ในยุคนี้จะเปนการใชอำนาจเด็ดขาดทางทหารและมีระบบอุปถัมภที่เอื้อประโยชนแกนายทหารและกลุมธุรกิจ
ในยุคนี้ไทยมีการพัฒนาทางเศรษฐกิจอยางมาก แตกลับไมมพี ฒั นาการทางการเมือง ทำใหเกิดจดุ เดือดทางการเมืองขึ้น ใน
เหตุการณวันที่ 14 ตุลาคม 2516
ตอนทท่่่ีีีี่ 2222....4444
กกาาาารปกครองแแแแบบบปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยใใใในนยคุุ คใใใใหหม
((((พ....ศ....2222555511116666 เเเเปปนตนมมาาาา)
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....4444....1111 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคุุ คหวัั วเเเเลลล้้้้ยีี ยวหวัั วตอ ((((พ....ศ....2222555511116666--2222555533335555))))
ผลกระทบของเหตุการณวนั ที่ 14 ตุลาคม 2516 ไดนำมาซึ่งความไรเสถียรภาพทางการเมืองของไทยอยางยาวนานจนถึงเดือน
พฤษภาคม 2535 ซึ่งประชาชนไดลุกฮือขึ้นมาตอตานอำนาจทหาร
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 2222....4444....2222 ปรระะะะชชาาาาธธิิิิปไไไไตตยของไไไไททยยคคุุ ปฏฏิิิิรปปูู กกาาาารเเเเมมออืื ง ((((พ....ศ....2222555533335555 เเเเปปนตนมมาาาา))))
และไดมกี ารเรียกรองใหมีการปฏิรูปการเมือง จนสำเร็จออกมาเปนรัฐธรรมนูญ 2540 ซึ่งเปนจุดสาํ คัญในอนาคตของการเมอื ง
การปกครองของไทย จากรัฐธรรมนูญ 2540 นั้นไดกำหนดโครงสรางตางๆทางการเมืองในรูปแบบใหม และมกี ลไก มีกระบวนการตางๆ
มากมาย
- 7. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
7
ชวงที่หนึ่ง(ความนำ)
ชวงกอนปพ.ศ.2398
ชวงที่สอง(เรื่อง3.1.1)
ชวงพ.ศ.2398-2475
ชวงที่สาม(เรื่อง3.1.2)
ชวงพ.ศ.2475-2504
ชวงที่สี่(เรื่อง3.2.1)
ชวงพ.ศ.2504-ปจจุบัน
หนวยทท่่่ีีีี่ 3
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
พัฒนาการเศรษฐกิจไทยตั้งแตอดตี ถึงปจจบุ ัน
โดยแบงชวงเวลาของประวัติศาสตรเศรษฐกิจไทยอยูเปน 4 ชวง คอื
ชวงที่หนึ่ง ~ ชวงกอนปพ.ศ.2398
ชวงที่สอง ~ ชวงปพ.ศ.2398-2475
ชวงที่สาม ~ ชวงปพ.ศ.2475-2504
ชวงที่สี่ ~ ชวงปพ.ศ.2504-ปจจุบนั
คววาาาามนนาาํำาํํ
ชวงกอนปพ.ศ.2398 ประเทศไทยมี
เเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบพอยงัั งชพีี พหรือท่บี างครั้งเราเรียกวา
เเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบเเเเลลล้้้้ยีี ยงตนเเเเออง ท่มี ีการผลิตเองใชเองเปนสำคัญ
กลาวคือ ครัวเรือนจะทำการผลิตของแทบทุกๆอยางเพื่อการใชเอง
บริโภคเอง หรือมีการคาขายแลกเปลี่ยนในสัดสวนที่นอย
ในชวงกอนรัชกาลที่ 4 ขึ้นครองราชย ในขณะนั้นแมไทยจะยังเปน
เศรษฐกิจแบบพอยังชีพโดยทั่วไป แตในบางภมูิภาค การคาระหวางประเทศก็มีเพิ่ม
ขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งมีผลทำใหเงินตราเขามามีบทบาทมากขึ้นกับเศรษฐกิจไทย และเริ่มเกิดการ
กอตัวของเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบตลลาาาาด ซงึ่มีการกระจุกตวั อยูเฉพาะบริเวณที่มีการคาขาย ซื้อขายแลกเปลี่ยน
เชน ในกรุงเทพรวมทั้งหวั เมืองโดยเฉพาะทางชายฝงทะเลตะวนั ออก โดยท่มี ากกวาครึ่งหนึ่งของการคาระหวาง
ประเทศในขณะนั้นเปนการคาระหวางไทยกับจีน ซึ่งเปนการคาในระบบผูกขาดดำเนินการโดยพระคลังสินคา
ตอนทท่่่ีีีี่ 3333....1111
พพััฒััฒนนาาาากกาาาารททาาาางเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยกอนกกาาาารใใใใชช
แแแแผผนพฒัั ฒนนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแหหงชชาาาาตติิิิฉบบัับัับทท่ีี่่ีี่ 1111 ((((พ....ศ....2222555500004444--2222555500009999))))
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....1111....1111 พพ้้้้นืื นฐฐาาาานเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททย พ....ศ....2222333399998888-2222444477775555
ในปพ.ศ.2398 หรือตนสมัยรัชกาลที่ 4 มีการเปลี่ยนแปลงท่สี ำคัญของเศรษฐกิจไทยโดยในปน้นั เองประเทศไทยไดลงนาม
สนธธิิิิสญัั ญญญาาาาเเเเบบบาาาาวริิิิงกบั สหราชอาณาจักร
สสาาาารระะะะสสาาํำาํํ คญัั ญของสนธธิิิิสญัั ญญญาาาาเเเเบบบาาาาวริิิิง คือ
(1.) ไทยจะตองเปดประเทศโดยที่มีการคาเสรี
(2.) อังกฤษไดกำหนดใหไทยมีการคาระหวางประเทศโดยไมมีการเก็บภาษีนำเขาหรือเก็บโดยไมเกินอัตรารอยละ 3 ของมลู คา
สินคานำเขาทั้งหมด
(3.) ชาวตางประเทศมสีิทธิประโยชนในการอยูอาศัยในประเทศไทยรวมทั้งมีสิทธิประโยชนอื่นๆในการที่จะซื้อขายแลกเปลี่ยน
รวมทั้งการคาระหวางประเทศและการลงทนุ ระหวางประเทศ
จุดเปลี่ยนและผลกระทบที่สำคัญของสนธิสัญญาเบาวริงตอเศรษฐกิจไทย มีอยูดวยกนั หลายดาน
(1.) กกาาาารเเเเปปลล่่่่ยยีี นแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางกกาาาารผลลิิิิตแแแแลลละะะะกกาาาารคคาาาารระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ สนธิสัญญาเบาวริงสงผลใหไทยตองเปดประตูการคาเสรีกบั
นานาประเทศและสงผลตอการขยายตัวของการคาระหวางประเทศเปนอนั มาก โดยเฉพาะในดานการสงออกขาวที่เพมิ่ขนึ้อยางรวดเร็ว
และดวยเหตุท่กี รุงเทพเปนเมืองหลวงและเปนเมอื งทาที่สำคญั ที่สุดของไทย ดังนั้นการขยายตวั ของการคาระหวางประเทศยอมมีผลตอการ
ขยายตัวของกิจกรรมทางเศรษฐกิจในกรุงเทพ อาทิ กิจการโรงสี กิจการเดินเรือ กิจการประกนั ภยั กิจการธนาคารพานิชย โดยมนี ายทุน
หรือผูประกอบการที่สำคัญคือชาวตะวันตก และมีคนจีนเปนแรงงานที่สำคัญ
- 8. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
8
(2.) มกีี กาาาารแแแแบบงงงาาาานกนนัั ททาาํำาํํ รระะะะหววาาาางเเเเชชช้้้้อืื อชชาาาาตติิิิ เม่อื มีการลงนามในสนธิสัญญาเบาวริงซึ่งไดทำใหไทยกลายเปนผูสงออกขาวรายใหญ
ของโลก มีผลทำใหการเพาะปลกู ขาวเพื่อการสงออกไดขยายตัวเปนอันมาก โดยเฉพาะในบริเวณท่รี าบในภาคกลาง ในชวงปลายสมยั
รัชกาลที่ 5 นั้น ประมาณไดวามลู คาการสงออกขาวของไทยกวารอยละ 90 มาจากบริเวณท่รี าบภาคกลาง ซึ่งแรงงานสวนใหญในการ
เพาะปลูกขาวก็คือคนไทย ในขณะที่คนจนี ทำงานอยูในภาคเมืองเปนสำคัญ
เหตุผลสำคัญท่ที ำใหมีการบางงานกันทำระหวางเชื้อชาติ เพราะในภาคการเกษตร มรี ายไดคอนขางสูง ชาวนาไทยมรี ายไดสูง
กวาเมื่อเทียบกับคนจนี ท่ที ำงานในเมืองและยังสูงกวารายไดชาวนาในญี่ปุนเสียอีก เหตทุี่รายไดของชาวนาไทยสูงเน่อื งจากไทยมีที่ดินมาก
และมีประชากรนอย โดยมีประชากรเพียง 5 ลานคนซึ่งทำใหประชากรขยายพื้นที่การเพาะปลูกไดอยางไมจำกัดจำนวน เก็บเกี่ยวผลผลิตได
มากขึ้น รายไดจึงเพิ่มขึ้น ดวยเหตุนี้ชาวนาไทยจึงประกอบอาชีพเพาะปลูกขาวเปนสำคัญ
เหตุผลสำคัญที่คนจนี ประกอบอาชีพนอกภาคเกษตรกรรม
- เพราะคนจีนไมไดมแี รงจูงใจท่จี ะมาตั้งรกรากถนิ่ฐานในชนบท คนจีนตองการที่จะอพยพมาทำงานชั่วคราวเมื่อเก็บเงินไดก็
เดินทางกลบั ประเทศ
- คนจีนมีขอผกู พนั กับเถาแกคนจีนที่เปนนายหนาจดั หางานในประเทศไทย ซึ่งจะจัดหางานในเมืองให
(3.) กกาาาารเเเเกกกิิิิดชนชช้้้้นัั นนนาาาายทนุุนนุุ กอนการลงนามในสนธิสัญญาเบาวริง ชนช้นั นายทุนของไทยยังอยูในระบบผูกขาดไมไดเปนอิสระ ยัง
อยูภายใตระบบอุปถัมภ แตภายหลังจากมีสนธิสัญญาเบาวริงแลวน้นั มลี ักษณะเปนนายทนุ ที่เสรีมากขึ้น เพราะมกี ารเปดเสรที างการคา มี
การขยายตัวของการคาระหวางประเทศซึ่งสงผลตอการขยายตัวของกิจการอื่นๆที่เกี่ยวของ เชน เกิดมีกิจการโรงสีขาว โรงเลื่อย การ
ประกันภัย เปนการเจริญเติบโตของชนชั้นนายทนุ ที่สำคัญ
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....1111....2222 เเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยชวงพ....ศ....2222444477775555-2222555500004444
เกิดการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในปพ.ศ.2475 มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาสูระบอบ
ประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตริยเปนประมุขโดยใชรัฐธรรมนูญเปนแนวทางในการบริหารประเทศ การเปลี่ยนแปลงในพ.ศ.2475 มีผลทำ
ใหความรวมมือระหวางนายทนุ กบั ขาราชการมมี ากขนึ้ เน่อื งจากคณะราษฎรซึ่งเปนผูนำการกอการปฏิวตัิขาดฐานอำนาจทางเศรษฐกิจ
ดังนั้นจึงตองอาศัยความรวมมือกบั พอคาหรือนายทนุ ชาวจนี โดยรวมกันสรางวิสาหกิจขึ้นมา จึงเกิดการใชอำนาจผกู ขาดรัฐวิสาหกิจหรือ
ววิิิิสสาาาาหกกิิิิจออิิิิทธธิิิิพลเปนจำนวนมากในชวงนี้ และรัฐวิสาหกิจเหลาน้กี็เปนฐานที่สำคัญของคณะราษฎรและฐานที่สำคัญของการพฒั นาเศรษฐกิจ
ไทยในระยะเวลาตอมา
และในชวงน้นีี่เองก็ไดเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ซึ่งเกิดขึ้นในปพ.ศ.2484 สงครามโลกครั้งที่ 2 มีผลทำใหภภาาาาววะะะะเเเเงงงิิิินเเเเฟฟอในระบบ
เศรษฐกิจมรี ะดับสูงมาก เเเเกกกิิิิดกกาาาารทจจุุ รริิิิตแแแแลลละะะะคอรปปัั ชช่่่่นนัั อยยาาาางมมาาาากมมาาาายเนื่องจากวาคาครองชีพท่แี พงขนึ้ ซึ่งมีผลใหเกิดความรวมมือระหวาง
นายทุนและขาราชการมีมากยิ่งขนึ้ไปอีก เปนที่มาของคำวากกาาาารพฒฒัั นนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบทนุุ นนนิิิิยมขนนุุ นนาาาาง มกี ารกอตั้งกกิิิิจกกาาาารธนนาาาาคคาาาารพพาาาานนิิิิชย
ขึ้นหลายแหง เชน ธนาคารกรุงเทพ ธนาคารกสิกรไทย จึงเปนท่มี าของทนุุ นนนิิิิยมขนนุุ นนาาาางซึ่งมีความเขมแข็งขึ้นมา
ตอนทท่่่ีีีี่ 3333....2222
เเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยตตาาาามแแแแผผนพฒัั ฒนนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแลลละะะะสงัั งคมแแแแหหงชชาาาาตติิิิ
((((พ....ศ....2222555500004444-2222555544445555))))
รัฐบาลไทยโดยความรวมมือของธนาคารโลก ไดมีการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติซึ่งประกาศใชในปพ.ศ.2504
และดำเนินมาถึงแผนฯที่ 9 ในปจจุบัน ซึ่งแตละแผนฯก็มีสาระสำคญั และผลกระทบทางเศรษฐกิจแตกตางกันออกไป
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....2222....3333 ผลของกกาาาารพฒฒัั นนาาาาเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแลลละะะะสงัั งคม
(1.) ผลตอกกาาาารเเเเปปลล่่่่ยีี ยนแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางกกาาาารผลลิิิิตแแแแลลละะะะกกาาาารคคาาาารระะะะหววาาาางปรระะะะเเเเททศ ในอดีตไทยเปนประเทศเกษตร สินคาเกษตรมี
ความสำคัญในผลผลิตหรือรายไดประชาชาติรวมทั้งมีความสำคัญตอการคาระหวางประเทศ แตยิ่งพฒั นาอตุ สาหกรรมมากขนึ้ การใชแผนฯ
ทำใหภาคการเกษตรมีความสำคญั นอยลงในขณะที่ภาคอตุ สาหกรรมมีความสำคัญมากขนึ้ทั้งในแงการผลิตและการคาระหวางประเทศ
(2.) ผลตอกกาาาารเเเเปปลล่่่่ยีี ยนแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางออาาาาชพีี พแแแแลลละะะะกกาาาารจจาาาางงงาาาาน อาชีพหลกั ของคนไทยสวนใหญ คือ เกษตรกร แตเมื่อมกี ารนำ
แผนพัฒนาฯมาใช สงผลใหผูคนประกอบอาชีพเกษตรกรรมนอยลง อาชีพลกู จาง เชน ลูกจางในโรงงานอุตสาหกรรมรวมท้งั ผูคนท่ที ำงาน
นอกภาคเกษตรมีความสำคัญมากขึ้น
- 9. 10151 ไทยศึกษา
ถอดคำบรรยายซีดีเสียงประจำชดุ วิชา BY PuPaKae
9
(3.) ผลตอกกาาาารเเเเปปลล่่่่ยีี ยนแแแแปปลงโโโโคครงสรราาาางกกาาาารกรระะะะจจาาาายรราาาายไไไไดด แมวาการเรงรัดพัฒนาเศรษฐกิจ จะทำใหสัดสวนของคนยากจนลดลง
แตก็เปนการลดลงอยางชาๆ มิหนำซ้ำความเหลื่อมล้ำในการกระจายรายไดระหวางเมืองกับชนบทนับวนั จะทวีความรุนแรงมากขนึ้
หมายความวา ยิ่งพัฒนา คนเมืองก็ยิ่งไดรับประโยชนจากการพัฒนาเศรษฐกิจมากขึ้น ในขณะที่คนจนไดรับผลประโยชนบางแตก็ไมมาก
(4.) ผลตอทรพัั พยยาาาากรสงิิ่่งแแแแววดลอมแแแแลลละะะะคณุุ ณภภาาาาพชวีีววีีิิิิต การพัฒนาเศรษฐกิจมีผลทำใหความเสื่อมโทรมของสิ่งแวดลอมมีเพิ่มขนึ้
ตามลำดบั ปญหาคณุ ภาพชีวิตก็ยงั มีอยูในหลายๆสวน เชน เกี่ยวกบั ปญหายาเสพติด คุณภาพทางการศึกษา เปนตน
ตอนทท่่่ีีีี่ 3333....3333
ววิิิิกฤตติิิิเเเเศศรษฐกกิิจิิจกบัั บเเเเศศรษฐกกิิิิจไไไไททยแแแแลลละะะะแแแแนนวคคิิิิดเเเเศศรษฐกกิิจิิจพอเเเเพพพีียีียง
หลังจากมกี ารใชแผนพฒั นาฯมาหลายฉบับ เศรษฐกิจไทยก็ประสบกับปญหาวิกฤติเศรษฐกิจซึ่งเกิดขึ้นในปพ.ศ.2540และสงผล
กระทบตอภาวะเศรษฐกิจ ทำใหเศรษฐกิจไทยตกต่ำตอเน่อื งมาอีกหลายป
เเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 3333....3333....2222 แแแแนนวคคิิิิดแแแแลลละะะะทฤษฎใใีี นกกาาาารพฒฒัั นนาาาาททาาาางเเเเลลออืื ก :: แแแแนนวคคิิิิดเเเเศศรษฐกกิิิิจแแแแบบบพอเเเเพพยีี ยง
(1.) ทฤษฎใใีี หมแแลละะะะแแแแนนวคคิิิิดทฤษฎเเีี ศรษฐกกิิิิจพอเเเเพพยยีี ง
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯรัชกาลที่ 9 ไดเสนอทฤษฎีเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อที่จะนำพาประเทศใหกาวพนวิกฤติเศรษฐกิจที่
เกิดขึ้น
“เเเเศศรษฐกกิิิิจพอเเเเพพยยีี ง” เปนปรัชญาที่ชี้นำถึงแนวทางการดำรงอยูและปฏิบัติตนของประชาชนทุกระดับตั้งแตระดับครอบครัว ชุมชน
จนถึงรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศใหดำเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพ่อื ใหกาวทนั ตอยุคโลกาภิวัตน
หลักการสำคัญของทฤษฎีใหมในแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงมีอยู 3 ขั้นตอน คือ
ขข้้้้นัั นทท่่่่หีี หนงึึ่่ ง: ชุมชนจะตองผลิตอาหารเพื่อบริโภคเปนสำคัญที่เหลือจึงไวขาย
ขข้้้้นัั นทท่่่่สีี สอง : ในชุมชนจะมีการรวมตัวกลมุ เปนสหกรณเพ่อื การผลิต รวมทั้งการรวมตัวกลุมทางดานศาสนา วฒั นธรรม และอ่นื ๆ
ขข้้้้นัั นทท่่่่สีี สาาาาม : ความรวมมือของกลุมหรือสหกรณในชุมชนกบั องคกรหรือภาคเอกชนภายนอก โดยใหกลุมหรือสหกรณในชุมชนติดตอ
ประสานงานกับองคกรหรืภาคเอกชนหรือแหลงเงิน ไดแก ธนาคาร และแหลงพลังงาน เปนตน
กลลาาาาวโโโโดดยสรปุุ ปทฤษฎีใหมแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนยุทธศาสตรการพัฒนาประเทศในระยะ
ยาวเพื่อความผาสุกของประชาชนทุกคน เพราะเปนการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยึดทางสายกลางและความพอเพียงเปนสำคัญ
หนวยทท่่่ีีีี่ 4
พฒัั ฒนนาาาากกาาาารสงงัั คมไไไไททย
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
นำเสนอสาระความรูท่มีุงชี้ใหเห็นวา สังคมไทยในสมัยจารตี มีสภาพเปนเชนใด? พฒั นาเขาสูสังคมสมัยใหมเมื่อใด? เพราะเหตุ
ปจจัยใด? แลวตอเน่อื งมาเปนสังคมรวมสมัยท่มี ีภาพรวมเปนเชนใด? การเรียนการสอนในหนวยน้แี บงเปน 3 ตอน ตามลำดบั เวลา จาก
สังคมไทยในสมัยจารตี มาจนถึงปจ จุบนั
ตอนทท่่่ีีีี่ 4444....1111
สงัั งคมไไไไททยใใใในนสมมััยััยจจาาาารตีี
ตเเเเรรร่่่่อืื องทท่่่ีีีี่ 4444....1111....1111 กลมุุุ คนใใใในนสงัั งคม
สังคมไทยในสมัยจารตี เริ่มตั้งแตสมัยอยุธยาจนถึงชวงกอนการปฏิรูปการปกครองในชวงรัชกาลที่ 5 น้นั แบงกลุมคนในสังคม
อยางกวางๆ เปน 2 ชนชั้นใหญ คือ ชนชั้นปกครอง และ ชนชั้นที่ถูกปกครอง
(1.) ชนชช้้้้นนัั ปกครอง ประกอบดวย พระมหากษตั ริย เจานาย และขนุ นาง พวกเจานายและขนุ นางน้นั บางทีเรียกรวมๆ กนั วา พวก
มลูู ลนนาาาาย พระมหากษตั ริยทรงเปนผูนำและจุดสุดยอดของสังคมทรงปกครองอาณาจกั รโดยมีเจานายที่รับราชการแผนดินและพวกขุนนาง
รวมกนั ชวยเปนตวั จักรกลในการชวยกันบริหารงานราชการตางๆและชวยควบคมมุุ พวกไไไไพพรซึ่งเปนกาํ ลังคนพ้นื ฐานของแผนดิน