1. ªÕ วิตทีสขสมบูรณเปนชีวตทีเปนความปรารถนาของคนทุกคน
ุ่ ิ ่
ทําอยางไรคนเราจะมีชวตทีสขสมบูรณ ชีวตทีสขสมบูรณคอ
ชีวิตที่เปนอยางไร ?
ีิ ุ่ ิ ุ่ ื
ตามนิยามที่ปรากฏความสุขสมบูรณ (Wellness) เปน
แนวคิด เปนกระบวนการ เปนประสบการณสวนบุคคลในการ
ดําเนินชีวิตที่มีการผสมผสานอยางเหมาะสม ความสุขสมบูรณ
มิใชสถานการณ แตความสุขสมบูรณเปนกระบวนการที่บุคคล
จะกาวสูการมีสุขภาพสมบูรณสูงสุด ซึ่งคําวา “Wellness” และ
“Wealth” จึงมีความแตกตางกันโดยสิ้นเชิง
มีการใชคาหลาย ๆ คํา โดยนัยเปนคําทีมความหมายถึง
ํ ่ี
ชี วิ ต ที่ สุ ข สมบู ร ณ คํ า เหล า นั้น ได แ ก คํ า ว า “ความผาสุ ก
(Happiness)” “ความอยูดมสข (Well-being)” “ความพึงพอใจ
ีีุ
ในชีวิต (Satisf ied Life)” “การมีสุขภาพดีสูงสุด (Optimum
Health)” และคําวา “คุณภาพชีวิต (Quality of Life)” และเมื่อ
มีการประยุกตใชกับประชากรผูสูงอายุก็มีการใชคําวา Healthy
º··Õè 1
º·¹íÒ
1

2. เชน Healthy aging, Active aging หรือ Successful healthy aging, Wellness
และ Well-being การศึกษาและทําความกระจางในคําทีประยุกตใชในผูสงอายุเปน
่ ู
แนวทางหนึงของการศึกษาเพื่อเขาใจวาชีวิตที่สุขสมบูรณของผูสูงอายุคือชีวิตที่
่
เปนอยางไร ซึ่งจะไดมีการอภิปรายในบทตอ ๆ ไป
ชีวิตในยุคปจจุบันเปนชีวิตที่เผชิญกับการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วอยาง
ตอเนืองของสังคม ชีวตทุกชีวตโดยเฉพาะชีวตสังคมเมืองของคนไทยตกอยูในภาวะ
่ ิ ิ ิ 
เครียด สับสน จิตไมสงบ ภาวะวิกฤติทางเศรษฐกิจ ความไมแนนอนของการเมือง
ภัยทางธรรมชาติและภัยทีเกิดจากมนุษยเปนผูกระทํา มีผลกระทบอยางรุนแรงตอ
่ 
สุขภาพกาย จิตวิญญาณ สังคม และเศรษฐกิจของคนไทย หนวยงานภาครัฐเอกชน
ตลอดทังประชาชนตางตระหนักถึงภัยคุกคามเหลานี้ จึงไดพยายามสรางเสริมพลัง
้
ตอตานในทุกรูปแบบ ไดมีการใชคําและมีการจัดกิจกรรมหลากหลายในสังคม คํา
ทีพบเห็นไดแก คําวา “อาหารเพือสุขภาพ” “สมุนไพรเพือสุขภาพ” “ทางเลือกใหม
่ ่ ่
ทางการแพทย” “สุขภาพคืออะไร” “การพึ่งพาตนเองดานสุขภาพ” “เศรษฐกิจ
สุขภาพ” และ “ระบบสุขภาพพอเพียง” สวนกิจกรรมที่พบเห็นมากขึ้นกวาในอดีต
คือ การรวมกลุมเพื่อออกกําลังกาย การเจริญสมาธิภาวนา การจัดตลาดนัดเพื่อ
สุขภาพ และกิจกรรมสังคมทีกาลังดําเนินการอยางจริงจังครอบคลุมหนวยงานและ
่ํ
องคกรทุกระดับ ทุกสาขา และทังเปนความหวังตังใจของสังคมไทยทีจะแกไขภาวะ
้ ้ ่
วิกฤติทางสุขภาพก็คอ “การปฏิรประบบสุขภาพแหงชาติ” ดวยความหวังตังใจรวม
ื ู ้
กันของคนในชาติเชนนีประกอบกับสังคมไทยสวนใหญเปนสังคมของชาวพุทธ คาด
้
กันวาปญหาที่รุมเราสังคมทุกดานจะบรรเทาเบาบางไดจากการที่คนในสังคมไทย
รวมกันปฏิรประบบสุขภาพเสียใหม รวมทังใชสวนดีของศาสนาทีสอนใหทกคนเปน
ู ้  ่ ุ
คนดี และยึดถือขนบธรรมเนียมประเพณีวัฒนธรรมไทยเปนแนวปฏิบัติตนในชีวิต
ประจําวัน บทกวี “กตัญุตาธรรม” ที่อยูในภาคผนวกของหนังสือเลมนี้ สะทอน
ถึงสังคม วัฒนธรรมไทยที่พอแมมีความผูกพันตอบุตรธิดาอยางลึกซึ้ง บทกวีสอน

บุตรธิดาใหเขาใจความลึกซึงทีพอแมมตอบุตร รวมทังใหเขาใจพอแมในฐานะผูตาง
้ ่  ี ้ 
วัย ขอคิดจากบทกวีเรืองนีนบวามีคณคาอยางสูงทีพบเห็นในสังคมไทยทีจะชวยให
่ ้ั ุ ่ ่
ครอบครัวและสังคมอยูรวมกันไดอยางผาสุก
2 ªÕÇÔμ·ÕèÊØ¢ÊÁºÃÙ³¢Í§¼ŒÙÊÙ§ÍÒÂØä·Â
ËÅÑ¡¡Òà §Ò¹ÇԨѠáÅк·àÃÕ¹¨Ò¡»ÃÐʺ¡Òó

3. สังคมไทยเปนสังคมชาวพุทธ พุทธศาสนาฝกคนไมใหประมาท มีปญญา
รูเทาทันธรรมชาติของชีวต เขาใจความจริงอันประเสริฐ คือ อริยสัจ 4 (ทุกข สมุทย
 ิ ั
นิโรธ และมรรค) รูจกปฏิบตธรรมเพือชีวตและสังคม นอกจากนันพุทธศาสนาสอน
ั ัิ ่ ิ ้
ใหชาวพุทธมุงทําประโยชนตอตนเองและสวนรวม เปนผูมีจิตเมตตา ประพฤติ
ปฏิบตดี เสียสละ แบงปน มีจตไมหวันไหว กตัญูกตเวทิตา เปนผูมความออนโยน
ัิ ิ ่ ี
ในจิตใจ เกรงกลัวบาป ไมกาวราว ไมหยาบคาย หรือเกียจคราน ไมอวดทะนงตน
เยอหยิ่งและเหยียดหยามคนอื่น ลูกหลานชาวพุทธจะถูกสอนใหรูจักทําจิตใหสงบ
และเยือกเย็น ผลดีของการฝกจิตใหสงบและเยือกเย็นคือลดการพลังเผลอ พลาด
้
พลั้ง เลอะเลือนหรือหลงลืม สามารถแกไขปญหาชีวิตดวยปญญา เมื่อฝกไดดังนี้
งานที่ทาไมวาการเรียน เลนกีฬา เลนดนตรี หรือการงานที่ประกอบอาชีพจะเปน
ํ 
งานที่มีคุณภาพ
ทุกชีวิต ทุกวัย สามารถพัฒนาตนเองสูชีวิตที่สุขสมบูรณได ไมมีคําวา
“สายเกินไป” สําหรับการเรียนรูและการปรับตัวเพื่อชีวิตที่สุขสมบูรณของทุกคน
“ความสุขสมบูรณในชีวิต” เปนสิ่งที่มีความสําคัญและมีความหมายที่ยิ่งใหญ
การพัฒนาตนใหมีชีวิตที่สุขสมบูรณ คือ การพัฒนาไมใหตนเองเปนภาระแก
ครอบครัวและสังคม ครอบครัวใดมีพอแมที่มีความสุขสมบูรณในชีวิต ครอบครัว
นั้นคือครอบครัวคุณภาพ เปนครอบครัวที่มีตัวแบบชีวิตที่ดีงามแกสมาชิกของ
ครอบครัว และสมาชิกของครอบครัวก็พรอมที่จะเติบโตดําเนินชีวิตและพัฒนา
ตนเองเปนผูมีความสุขสมบูรณและพัฒนาครอบครัวเปนครอบครัวคุณภาพตอไป
เมื่อหลาย ๆ ครอบครัวเปนครอบครัวคุณภาพ ประเทศชาติก็เปนประเทศชาติที่มี
คุณภาพ
บุคลากรสาธารณสุข คือ ผูใหบริการสุขภาพแกบุคคลทุกวัย ทุกโอกาส
และทุกฐานะ บทบาทหนาที่การสรางเสริมใหบุคคลมีความสุขสมบูรณในชีวิตคือ
บทบาทโดยตรงของบุคลากรสาธารณสุข ซึ่งบุคลากรเหลานีจะปฏิบัติบทบาทนี้ได
้
ดีจกตองเปนผูไดประพฤติปฏิบตตนเพือชีวตทีสขสมบูรณมากอน ประสบการณจาก
ั  ัิ ่ ิ ุ่
การเรียนรู ปรับตัวและฝกฝนจะชวยใหบคคลทําการสรางเสริม ถายทอดความสุข
ุ
º··Õè 1
º·¹íÒ
3

4. สมบูรณแกบุคคลอื่นไดอยางสมจริง ลําพังเพียงความรูความเขาใจจากศาสตร
เทานันไมเพียงพอสําหรับการนําไปชวยเหลือคนอื่น จากประสบการณของผูเขียน
้
ทําใหผเขียนมีความเชืออยางแทจริงวาความรูความเขาใจรวมกับประสบการณตาง
ู ่  
หากที่จะชวยใหบุคคลทํางานบรรลุเปาหมายของวิชาชีพได อะไรคือสิ่งที่บุคลากร
สาธารณสุขจะตองเรงประพฤติปฏิบัติและฝกฝนเพื่อชีวิตที่สุขสมบูรณ ชีวิตที่สุข
สมบูรณนาจะสะทอนใหเห็นจาก “การอยูในอาชีพอยางสุขสมบูรณ (Healthy
Career)” ซึ่งคําถามก็คือการจะอยูในอาชีพอยางสุขสมบูรณบุคลากรสาธารณสุข
จะตองมีพัฒนาการอะไรบางภายหลังสําเร็จการศึกษาขั้นพื้นฐาน ลักษณะตอไปนี้
คือลักษณะที่บงบอกอยางครอบคลุมของการอยูในอาชีพอยางสุขสมบูรณของ
บุคคลแลวหรือยัง ? ตัวอยางเชน ลักษณะทางรางกายคือ การมีผิวหนัง ผม ฟน
เหงือก ตา สดใส นํ้าหนักตัวพอดีไดมาตรฐาน รางกาย สมทรง ตัวตรง กลามเนื้อ
แข็งแรง ไมเปนหวัดบอย ๆ และทํางานมีประสิทธิภาพ ลักษณะดานจิตสังคมไดแก
ดูมีความสุข ทัศนคติดีตอสภาพแวดลอม จัดการกับความเครียดได นอนหลับ
พักผอนไดเพียงพอ ปรับตัวกับการเปลี่ยนแปลงและมีเปาหมายชีวิตชัดเจนและ
เปนจริง
สังคมไทยยุคปจจุบันผานพนระยะของการปฏิรูประบบสุขภาพ มีการ
กลาวถึงแนวคิดหลักของสุขภาพและระบบบริการสุขภาพ แนวคิดหลักของสุขภาพ
ก็คอ 4 มิติของการบริการ คือ การสรางเสริมสุขภาพ การปองกันโรค การรักษา
ื
พยาบาล และการฟนฟูสุขภาพ สวนดานระบบบริการสุขภาพในยุคปจจุบันมุงเนน
ระบบบริการแบบผสมผสาน (Integrative Care) ผูรบบริการสุขภาพมีความจําเปน
ั
ตองการบริการแบบผสมผสาน เปนการบริการแบบองครวมหลากหลายดวยงาน
บริการสหสาขาวิชา
แนวคิดหลักของการบริการและระบบสุขภาพโดยนัยที่กลาวมาขางตน
คงจะเปนบทบาทหนาที่ของบุคลากรสาธารณสุขและผูดูแลชวยเหลือผูสูงอายุ
นําไปพิจารณา กลั่นกรอง ริเริ่มสรางสรรคระบบงานบริการผูสูงอายุตอไป
4 ªÕÇÔμ·ÕèÊØ¢ÊÁºÃÙ³¢Í§¼ŒÙÊÙ§ÍÒÂØä·Â
ËÅÑ¡¡Òà §Ò¹ÇԨѠáÅк·àÃÕ¹¨Ò¡»ÃÐʺ¡Òó

5. หนังสือเลมนี้เสนอสาระเปน 7 บท บทที่ 1 คือบทนํา บทที่ 2 แนวคิด
ทฤษฎีที่เกี่ยวกับการสูงอายุ ซึ่งจะกลาวถึงแนวคิด ทฤษฎี รวมทั้งการประยุกต
แนวคิด ทฤษฎีการสูงอายุในชีวตประจําวัน บทที่ 3 กลาวถึงชีวตทีสขสมบูรณของ
ิ ิ ุ่
ผูสงอายุ โดยมีรายละเอียดเรื่องความหมาย ความสําคัญจําเปน องคประกอบตัว
ู
ชี้วัด และปจจัยสนับสนุนชีวิตที่สุขสมบูรณของผูสูงอายุไทย บทที่ 4 ชีวิตที่สุข
สมบูรณของผูสูงอายุไทย : ทฤษฎีและหลักการปฏิบัติ เนื้อหาสาระประกอบดวย
ขอมูลเชิงทฤษฎีงานวิจัยและหลักการปฏิบัติ บทที่ 5 ชีวิตที่สุขสมบูรณของผูสูง
อายุไทย : เทคนิคและวิธีการสนับสนุน บทที่ 6 ทีมสหสาขาวิชากับกระบวนการ
บริการผูสงอายุ สาระประกอบดวยกระบวนการปฏิบตงานสหสาขาวิชาและระบบ
ู ัิ
บริการแบบผสมผสาน ผูเขียนไดจาแนกไว 5 ขันตอนคือ การประเมิน การกําหนด
 ํ ้
ปญหาความตองการของผูรบบริการ การวางแผน การปฏิบตการ และการประเมิน
ั ัิ
ผลการปฏิบติ บทสุดทายบทที่ 7 กรณีศกษา หนังสือไดเสนอไวเพือเปนการวิเคราะห
ั ึ ่
กรณีปญหาของผูสูงอายุ และเสนอเอกสาร ขอคิดที่รวบรวมไดจากหลายแหลง
เพื่อเปนประโยชนสําหรับการศึกษาเรื่องนีตอไปอีก
้
º··Õè 1
º·¹íÒ
5