Yaratıcı Problem Çözme Teorisi

3. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 3/65
YARATICILIK
Ana rekabet faktörleri
– TeknolojikGeli melerş
– Kısalan ürün ömürleri
– Mü teri beklentilerindeki hızlış
de i imğ ş

4. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 4/65
• AnlıkCevap htiyacıİ
• Sabırsız BirDünya
• De i ime Kar ı Dirençğ ş ş
• De i imin Tehlikeğ ş
Yaratması
• Zayıf Tanımlanmış
Problem ve Hedefler
• ‘Burada icat olmaz’
Sendromu
• Alı kanlıklarş
• Geçmi Tecrübelerş
• Riski Göze Alamamak
• Geçmi Tecrübelerden Dersş
Alınmaması
YARATICILI IN ÖNÜNDEK ENGELLERĞ İ
YARATICILIK

5. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 5/65
Teoriya
Resheniya
Izobretatelskikh
Zadatch
Теория
Решения
Изобретательских
Задач
YARATICI
PROBLEM
ÇÖZME
TEKNİĞİ

6. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 6/65
Theory
of
Inventive
Problems
Solving
YARATICI
PROBLEM
ÇÖZME
TEKNİĞİ

7. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 7/65
1946
Genrich
Altshuller
200.000patent

8. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 8/65
• Sistematiktir,
• Admadmgeli ir,ı ı ş
• Geni çözümönerileri içerisindeş
rehberlikeder,
• Tekrarlanabilirvegüvenilirdir,
• Yaratcbilgi birikimininı ı
tamamnaeri ilebilir.ı ş

9. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 9/65
PROBLEMÇÖZMETEKNKLERİ İ
Problem ?
Problem ?
Problem ?
Çözüm !
Çözüm !
Çözüm !
Kaos:
“Bir deneyelim!” “Hepsini deneyelim!” “Direk çözüme
ilerleyelim!”
Beyin fırtınası vb. Morfolojik analiz vb. TRIZ

10. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 10/65
PROBLEM ÇEŞİTLERİ
• Çözümübilinenproblemler
• Çözümübilinmeyenproblemler

11. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 11/65
PROBLEM ÇEŞİTLERİ
Çözümü bilinen
problemler
• Kitaplar, teknikdergileryadakonunun
uzmanlarnadan larakçözülebilir.ı ışı
Problem Çözümübilinen
benzerproblem
Benzerbilinen
çözüm
Çözüm

12. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 12/65
• Yaratcproblemolarakdabilinir.ı ı
• “Çözümünbakabirproblemeyolaçtş ığı
problem.” -Altshuller
• Örnek:
MetalLevha: Dayankllkı ı ı ↑
Ağırlık ↑
PROBLEM ÇEŞİTLERİ
Çözümü bilinmeyen
problemler

13. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 13/65
TRIZ
TRIZ
TEOR Sİ İ
• Yaratclkı ı ı
Seviyesi
• Teknik
Sistemlerin
Geli imş
Aamalarş ı
• Mükemmelli
k
TRIZ
ARAÇLAR
I
• 40Temel
Prensip
• Çeli ki veş
Çeli ki Matrisiş

14. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 14/65
YARATICILIK SEVİYESİ
• Gerçektenyaratcpatentlerde, patentı ı
sahibi çeli kileri ortadankaldranbirş ı
çözümönerisi geli tirmi tir.ş ş
• Patentsahiplerininkarlatşı ş ığı
problemlerin
%90’ , çeitli teknikalanlarda, yalnzca40ı ş ı
temelyaratcprensiptenbiri kullanlarakı ı ı
çözülmütür.ş
Altshuller’in Bulguları

15. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 15/65
• ncelenen200.000’unüzerindeki patentte,İ
yalnzca40.000’i problemlereradikalveı
yaratcbirçözümgetirmi tir; di erleriı ı ş ğ
sadeceürünveyasistem
parametrelerindeyaplanküçükı
iyiletirmelerdenibarettir.ş
YARATICILIK SEVİYESİ
Altshuller’in Bulguları

16. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 16/65
Altshuller’in Problem
Sınıflandırması
Seviye Yaratıcılık Seviyesi
Çözümlerin
Yüzdesi
Bilgi Kaynağı
İncelenmesi Gereken
Yaklaşık Çözüm Sayısı
1 Bilinen çözüm 32% Kişisel bilgi birikimi 10
2 Küçük iyileştirmeler 45% Şirketin bilgi birikimi 100
3 Büyük iyileştirmeler 18% Sektör içerisindeki bilgi birikimi 1000
4 Yeni bir konsept 4%
Sektör dışındaki bilgi birikimi
100,000
5 Buluş (icat) 1% Bilinen her şey 1,000,000

17. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 17/65
Teknik Sistemlerin Gelişim
Aşamaları
• Doğuş
• Büyüme
Yeni bir
ürün
Büyüme
Doğuş
Olgunluk
Düşüş
Ürün
FonksiyonuSatışlar
Zaman Zaman
• Olgunluk
• Düşüş

18. U.MahirYILDIRIM/NejdetYILMAZ/DenizAKSOY 18/65
MÜKEMMELLİK SEVİYESİ
• MükemmellikSeviyesi =
• Fi = Faydalı Etkiler Hi = Zararlı Etkiler
• Bu e ilimin limiti alındı ında, Ideal Final Result (IFR) teoremiğ ğ
elde edilir
• Teoremin sonsuza ula tı ı yerde, ortada olmayan birş ğ
makinenin, tüm fonksiyonlarını yerine getirmesi durumuna
ula ılmaktadır.ş
Örnek: Araba ve çevre kirlili i.ğ
∑
∑
H
F
i
i

19. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 19 / 65

20. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 20 / 65

21. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 21 / 65

22. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 22 / 65

23. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 23 / 65

24. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 24 / 65

25. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 25 / 65

26. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 26 / 65

27. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 27 / 65

28. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 28 / 65

29. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 29 / 65

30. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 30 / 65

31. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 31 / 65

32. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 32 / 65

33. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 33 / 65

34. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 34 / 65

35. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 35 / 65

36. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 36 / 65

37. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 37 / 65

38. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 38 / 65

39. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 39 / 65

40. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 40 / 65

41. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 41 / 65

42. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 42 / 65

43. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 43 / 65

44. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 44 / 65

45. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 45 / 65

46. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 46 / 65

47. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 47 / 65

48. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 48 / 65

49. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 49 / 65

50. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 50 / 65

51. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 51 / 65

52. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 52 / 65

53. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 53 / 65

54. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 54 / 65

55. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 55 / 65

56. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 56 / 65

57. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 57 / 65

58. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 58 / 65

59. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 59 / 65
1. Hareketli nesnenin ağırlığı 14. Dayanıklılık, güç 27. Güvenilirlik
2. Sabit nesnenin ağırlığı 15. Hareketli nesnenin dayanıklılığı 28. Ölçülerin doğruluğu
3. Hareketli nesnenin uzunluğu 16. Sabit nesnenin dayanıklılığı 29. Üretimin doğruluğu
4. Sabit nesnenin uzunluğu 17. Sıcaklık
30. Nesneye etki eden zararlı
faktörler
5. Hareketli nesnenin alanı 18. Parlaklık 31. Zararlı yan etkiler
6. Sabit nesnenin alanı
19. Hareketli nesnenin harcadığı
enerji
32. Üretilebilirlik
7. Hareketli nesnenin hacmi 20. Sabit nesnenin harcadığı enerji 33. Kullanım kolaylığı
8. Sabit nesnenin hacmi 21. Güç 34. Tamir edilebilirlik
9. Hız 22. Enerji kaybı 35. Uyumluluk
10. Kuvvet 23. Madde kaybı 36. Sistemin karmaşıklığı
11. Gerilim ve basınç 24. Bilgi kaybı 37. Karmaşık kontrol
12. Şekil 25. Zaman kaybı 38. Otomasyon seviyesi
13. Nesnenin dengesi 26. Madde miktarı 39. Verimlilik

60. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 60 / 65
• Aşağıdaki durumlardan herbiri bir
fiziksel çelişkiyi gösterir:
– Bir sistem özelliği iki zıt durumda bulunmak
zorunda ise,
– Bir özellik, bileşen, eleman vb. hem olmalı
hem de olmamalı ise
ÇELİŞKİ ve ÇELİŞKİ MATRİSİ

61. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 61 / 65
• Fiziksel çelişkileri çözmek için aşağıdaki
ayırma prensipleri kullanılabilir:
– Zamanda ayırma
– Mekanda ayırma
– Parçalar ve bütün arasında ayırma
– Duruma göre ayırma
ÇELİŞKİ ve ÇELİŞKİ MATRİSİ

62. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 62 / 65
ÇELİŞKİ ve ÇELİŞKİ MATRİSİ

63. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 63 / 65
Sorun: Bir sunum çubuğu aşağıdaki
birbirleriyle çelişen özelliklere sahip
olmak zorundadır:
• Uzun olmalı
• Küçük olmalı
Çelişki Matrisi ile çözülmüş bir
örnek

64. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 64 / 65
Hareketli
nesnenin
ağırlığı
Sabit
nesnenin
ağırlığı
Hareketli
nesnenin
uzunluğu
Sabit
nesnenin
uzunluğu
Hareketli
nesnenin
alanı
Sabit
nesnenin
alanı
Hareketli
nesnenin
hacmi
Sabit
nesnenin
hacmi
1 2 3 4 5 6 7 8
1
Hareketli
nesnenin
a ırlı ığ ğ
+
15, 8,
29,34
29, 17,
38, 34
29, 2,
40, 28
2
Sabit
nesnenin
a ırlı ığ ğ
+
10, 1,
29, 35
35, 30,
13, 2
5, 35,
14, 2
3
Hareketli
nesnenin
uzunlu uğ
8, 15,
29, 34
+
15, 17,
4
4, 7,
17, 35
4
Sabit
nesnenin
uzunlu uğ
35, 28,
40, 29
+
17, 7,
10, 40
35, 8,
2,14
5
Hareketli
nesnenin
alanı
2, 17,
29, 4
14, 15,
18, 4
+
7, 14,
17, 4
6
Sabit
nesnenin
alanı
30, 2,
14, 18
26, 7,
9, 39
+
Geliştirilen
Özellik
Kötüleşen
Özellik

65. U.Mahir YILDIRIM / Nejdet YILMAZ / Deniz AKSOY 65 / 65
•Kaynaklar
Altshuller G. S., The innovation algorithm : TRIZ, systematic
innovation and technical creativity
http://en.wikipedia.org/wiki/Morphological_analysis
http://www.machinedesign.com
http://www.insankaynaklari.com
http://www.kalder.org
http://www.spac.com.tr/soft/triz.htm
www.triz-journal.com