elementet kimik

2. OBJEKTIVAT:
TE LISTOJME 14 ELEMENTET ME TE
RENDESISHME NE ORGANIZMIN TONE DHE
TE PERSHKRUAJME ROLIN E TYRE.
TE NJIHEMI ME SEMUNDJET QE
SHKAKTOHEN NGA MUNGESA E KETYE
ELEMENTEVE.
DISA ELEMNTE VDEKJEPRURES.
KURIOZITETE TE NDRYSHME .

3. TRUPI YNE ESHTE NJE MAKINE TEJET E NDERLIKUAR. KA ME MIJERA
VJET QE NJEREZIT PERPIQEN TE KUPTOJNE SI FUNKSIONON TRUPI
YNE E MEGJITHATE SHUME MISTERE NUK JANE ZGJIDHUR SI P.SH. SI
PUNON TRURI YNE, PERSE NA ZE LEMZA.
PO NJE GJE TASHME E -
DIME ME SIGURI: TRUPI YNE PERBEHET NGA UJI, KARBONI DHE DISA
ELEMENTE TE THJESHTA KIMIKE, QE MUND TE GJENDEN NGADO. NE
TE VERTETE, TE GJITHE ATOMET E DOMOSDOSHME PER NDERTIMIN E
TRUPIT TE NJERIUT, MUND T'I GJENI NE OBORRIN E SHTEPISE SUAJ.
IMAGJINONI SIKUR TE NDERTONI NGA FILLIMI NJE TRUP NJERIU, DUKE
PERDORUR PERBERESIT ME TE THJESHTE TE MUNDSHEM. PER KETE
DO T'JU DUHESHIN VETEM 13 ELEMENTE KIMIKE.

5. 1. 65 % Oksigjen.
Elementi oksigjen ze dy te tretat e trupit tuaj, kryesisht ne
formen e ujit (H2O). Ju gjithashtu thithni oksigjen nga ajri sa
here qe merrni fryme.
2. 18 % Karbon.
Pothuajse nje e pesta e trupit tuaj eshte karbon - i njejti element
nga i cili perbehet qymyri, diamanti dhe grafiti i lapsit. Atomet e
karbonit krijojne zinxhire te gjate, duke formuar boshtin e te
gjitha molekulave me komplekse brenda jush.
3. 10 % Hidrogjen.
Hidrogjeni eshte elementi me I zakonshem ne gjithesi e
njekohesisht ka edhe atomet me te vogla.

6. 4. 3 % Azot.
Nje thes me pleh kimik permban thuajse te njejten sasi azoti
sa nje trup mesatar njeriu.
Azoti eshte nje nga perberesit kryesore te muskujve tuaj. Ai
eshte edhe perberesi kryesor i ajrit.
5. 1 % Fosfor.
Ky element ben qe te ndizen flake kunjat e shkrepesve. Ai
gjithashtu forcon dhembet dhe kockat tuaja, formon
membranat e qelizave dhe ndihmon ne transmetimin e
energjise.
6. 0,35 % Kalcium.
Sapuni i tualetit perbehet nga kalciumi. Kalciumi gjithashtu i
mban levizjet e trupit tuaj te baraspeshuara kimikisht.

8. 7. 0,15 % Klor.
Klori eshte nje gaz i gjelber vdekjeprures, qe perdoret
per te prodhuar zbardhuesit. Ne trupin e njeriut, ai lidhet
me natriumin duke formuar kripen e gjelles (klorurin e
natriumit).
8. 0,15 % Natrium.
Natriumi eshte gjysma tjeter e klorurit te natriumit
(kripes). Natriumi i ben levizjet e trupit tuaj po aq te
kripura sa edhe uji i detit.
9. 0,05 % Magnez.
Drita e bardhe ndriçuese e fishekzjarreve vjen nga
djegia e magnezit. Ne trupin tuaj magnezi forcon
sistemin tuaj imunitar dhe ndihmon ne gjallerimin e
nervave dhe tkurrjen e muskujve.

10. 10. 0,25 % SQUFUR.
SQUFURI ESHTE NJE PJESE E ZEVENDESUESHME E PROTEINAVE DHE
NDIHMON NE MPIKSJEN E GJAKUT. ËSHTE GJITHASHTU SHKAKTARI I
ERES SE KEQE TE GAZRAVE TRUPORE, VEZEVE TE PRISHURA APO
PELLGJEVE ME UJE TE NDENJUR.
11. 1,6 % KALCIUM.
KALCIUMI ESHTE ELEMENTI QE I BEN TE FORTA GUASKAT E DETIT,
SHKUMESIN DHE MERMERIN. AI BEN TE NJEJTEN GJE ME DHEMBET
DHE KOCKAT TUAJA DHE, GJITHASHTU, MBAN NE PUNE ZEMREN DHE
MUSKUJT TUAJ.
12. 0,008 % HEKUR.
NE GJAKUN TUAJ KA HEKUR TE MJAFTUESHEM SA PER NJE
GOZHDE. HEKURI, KUR LIDHET ME OKSIGJENIN BEHET I GJAKUT,
DHE KJO ESHTE ARSYEJA PSE GJAKU DHE NDRYSHKU JANE TE KUQ.

12. 13. 0,00004 % Jod.
Ne trupin tuaj ka me pak se nje maje luge jod, megjithate, pa te do te
vdisnit. Jepini jod larvave dhe ato kthehen ne bretkosa.
Per nje trup te perkryer ju nevojitet gjithashtu nje sasi e vogel bakri, zinku,
mangani, kobalti, litiumi, stronciumi, alumini, silici, plumbi dhe arseniku.
Nje trup mesatar permban edhe rreth 90 miligram uran.

13. MUNGESA E KALCIUMIT
Osteoporoza eshte nje semundje kockash.Kockat
dobesohen dhe humbin fuqine e tyre prandaj dhe kane
tendence te thyhen . Njerez me kete semundje kane nje risk
per plasaritje edhe ne levizje te perditshme si p.sh.duke u
perkulur por dhe duke u kollitur . Zhvillimi I kesaj
semundjeje mund te shfaqet per shkak te ndryshimeve te
hormoneve te grate, mungesa e kalciumit , prezenca e
tiroideve ose konsumimi I madh I alkolit dhe duhanit. Kjo
semundje nga statistikat eshte me e perhapur tek grate e
races se bardhe dhe te verdhe , aziatike. Eshte me e rralle
tek grate e races se zeze. Mjekimi I pershtatshem I
osteoporozes mund te jape perparime ne mirembajtjen e
sasise se kockave dhe mund te pakesoje simptomat qe
mund te shfaqen.

15. Mungesa e Hekurit
Mungesa e hekurit eshte shkaku me I shpeshte I
anemise , madje e shfaqjes se
saj eshte me e shpeshte tek femrat Anemi e
perkthyer ne shqip , do te thote
pagjakesi Klinikisht , diagnoza e anemise
vendoset kur ka ulje te nivelit te
hemoglobines Anemi , apo varferimi I gjakut eshte
pakesim I numrit te
rruazave te kuqe te gjakut ose pakesim I
Hemoglobines ne rruazat e kuqe te
gjakut , ose I te dyjave ketyre se bashku. Shkaqet
e anemise jane te ndryshme
dhe po keshtu simptomat e saj jane te ndryshme
dhe kurohen sipas shkakut.

17. Nje nga nderlikimet qe sjell ne organizem eshte ajo qe ne
popull njihet si
“gusha” ,qe s’eshte gje tjeter veçse zmadhimi I gjendres
tiroide. Gjendra
tiroide eshte nje gjender e vogel , e cila ndodhet ne
pjesen e perparme te
qafes. Hormonet qe prodhon tiroidja ndikojne ne
funksionimin e organeve
te trupit te njeriut . Por , qe kjo gjender te punoje
normalisht I nevojitet sasia e duhur e jodit.
Kur mungon jodi , kjo gjender perpiqet ta perballoje kete
,duke u zmadhuar
per te kapur sa me teper jod . Keshtu shfaqet “gusha”.
MUNGESA E JODIT

19. MUNGESA E MAGNEZIT
1) Komplikimet ne funksionimin e organeve
jetesore.
2) Probleme ne lekure te shkaktuara nga stresi
dhe ngacmimet .
3) Rritja e nivelit te kolesterolit ne gjak.
Rritja e kolesterolit ne gjak behet shkak per nje
sere semundjesh dhe sidomos per semundjen
e zemres. Rritja e kolesterolit shfaqet qe ne
moshen 40- vjeçare ,por , ka raste edhe me
perpara. Ndodh te na ndjeke kudo , pa u
larguar per asnje momente.

21. DISA ELEMENTE VDEKJEPRURES
1.Antimoni vjen nga djegjet e fosileve .100mg te tij shkaktojne
vdekjen.
2.Arseniku vjen nga pesticidet .130mg shkaktojne kancer
3.Kadmiumi vjen nga prodhimi i
baterive ,llaqeve,detergjenteve.Shkakton helmim.
4.Kromi vjen nga industria e galvanizmit.Shkakton kancer me se
tepermi te mushkerive.
5.Bakri eshte helmues vjen nga industria e perpunimit te
bakrit.Shkakton helmim dhe demton melçine.
6.Merkuri vjen nga insekticidet.Helmimet me merkur eshte
dekjeprures.
7.Berliumi vjen nga djegjet e fosileve .Shkakton kancer.
8.Nikeli vjen nga perdorimi si katalizator dhe perberes çeliqeve
speciale eshte teper helmues.
9.Selenivjen nga perdorimi i gomes ,industrine elektronike,eshte
vdekjeprures dhe kancerogjen.
10.Plumbi vjen nga shkarkimmet e tetraetilit te plumbit eshte
helmues dhe kancerogjen.
11-.Zinku vjen nga derdhjet fonderike ne industri eshte helmues

29. PUNOI:
FRANCESKA SALIU DHE
ALISA XHANI