De opkomst van de deeleconomie kent een ongeziene shift op de arbeidsmarkt. De traditionele en duurzame arbeidsrelatie tussen een werkgever en een werknemer maakt plaats voor atypische arbeidsvormen die gekenmerkt worden door vrijblijvende en occasionele samenwerkingsverbanden zoals crowdsourcing waarbij instant-flexibiliteit centraal staat en waarbij het internet vaak als faciliterend medium de hoofdrol speelt. Maar zijn we hier juridisch wel klaar voor? De wetgever heeft alvast een eerste aanzet gegeven met de invoering van de zogenaamde flexi-jobs. Is een uitbreiding hiervan wenselijk en/of is de invoering van een nieuw statuut zoals bijvoorbeeld dat van de “autonome medewerker” aangewezen?

1. De twee snelheden van de
deeleconomie en het arbeidsrecht
Zijn we er (juridisch) klaar voor?
Olivier Wouters
Advocaat - Vennoot
Lyon, 8 & 9 mei 2017
© Claeys & Engels

2. Vraag 1 / Question 1
Welke van deze deelplatformen heeft u weleens gebruikt? /
Lesquelles de ces plateformes avez-vous déjà utilisées ?
2
https://www.hrmagazine.be/nl/poll
https://www.hrmagazine.be/nl/resultaten

3. “Back to the future”
3

4. Trendshift: “Onze auto, mijn vrijheid”
4

5. What’s in a name?
Deeleconomie (delen) vs. Platformeconomie (winstoogmerk)
Kenmerken:
• Open marktplaats
• Peer-to-peer
• Online platform als facilitator
5

6. What’s in a name?
Tripartite verhouding
6

7. Booming business of
tijdelijke hype?
7

8. Booming business of tijdelijke hype?
Enkele bevindingen
Stijging van de bruto inkomsten van deelplatformen in de EU
Toename zelfstandigen: bijberoep vs. hoofdberoep
Leuk extraatje of financiële noodzaak?
8

9. Zijn we er juridisch klaar voor?
9
Employee
Freelancer

10. Vraag 2 / Question 2
Welk statuut heeft een Uber chauffeur? / Quel statut a un
chauffeur Uber ?
10
https://www.hrmagazine.be/nl/poll
https://www.hrmagazine.be/nl/resultaten

11. Statuut van de freelancer
Klassieke tweedeling: werknemer vs. zelfstandige
Werknemer: arbeid, loon en gezag (Cass., 19 mei 2008 en 10 maart 2014)
• Ook beperkte en occasionele activiteiten
• Ook bij beperkte vergoeding
• Ongeacht subjectieve beweegreden: ook vrijwilligerswerk
Onderscheidend criterium: “ondergeschiktheid”
11
Aanbieder = zelfstandige? Grijze zone
Voorbeeld: Uber
Werknemer? Zelfstandige?
Werkgeversgezag
Geen onderhandelingsmacht Geen verplichting tot aanvaarden van werk
Persoonlijke uitvoering Autonomie over arbeidstijd
Sanctiemechanisme Geen exclusiviteit

12. Statuut van de freelancer: schijnzelfstandigheid?
12
Keuze van partijen in overeenstemming met feitelijke uitvoering?
Specifieke sector? [bouw-, bewakings-, transport-, schoonmaak- en land- en tuinbouwsector]
Herkwalificatie?
Algemene criteria
- Wil van partijen?
- Vrije organisatie arbeidstijd?
- Vrije organisatie werk?
- Hiërarchische controle?
Specifieke criteria (weerlegbaar vermoeden)
- Gebrek aan financieel/economisch risico?
- Gebrek aan verantwoordelijkheid/beslissingsmacht
aangaande financiële middelen?
- Geen beslissingsmacht over aankoopbeleid?
- Geen beslissingsmacht over prijsafrekening?
- Gebrek aan resultaatsverbintenis?
- Betalingsgarantie ongeacht geleverde prestaties?
- Mogelijkheid tot aanwerving/uitbesteding?
- Niet voordoen als onderneming of gewoonlijk voor één
medecontractant werken?
- Gebrek aan eigen materiaal?
Nee Ja

13. Toegepast: statuut Uber-chauffeur
1313
Keuze voor zelfstandigenstatuut in overeenstemming met feitelijke uitvoering?
Specifieke sector? Transport?
Herkwalificatie?
Algemene criteria
- Wil van partijen?
- Vrije organisatie arbeidstijd?
- Vrije organisatie werk?
- Hiërarchische controle?
Nee Ja
Onderliggende diensten?
Not sure (yet)
Specifieke criteria (weerlegbaar vermoeden)
- Gebrek aan financieel/economisch risico?
- Gebrek aan verantwoordelijkheid/beslissingsmacht
aangaande financiële middelen?
- Geen beslissingsmacht over aankoopbeleid?
- Geen beslissingsmacht over prijsafrekening?
- Gebrek aan resultaatsverbintenis?
- Betalingsgarantie ongeacht geleverde prestaties?
- Mogelijkheid tot aanwerving/uitbesteding?
- Niet voordoen als onderneming of gewoonlijk voor één
medecontractant werken?
- Gebrek aan eigen materiaal?

14. Statuut van de freelancer: conclusie
Precair statuut: risico op uiteenlopende rechtspraak
Toepassingsmoeilijkheden:
• Toepassing van welke criteria? Onderliggende diensten?
• Belang van specifieke clausules van de overeenkomst: case-by-case
onderzoek
Zijn criteria überhaupt wel geschikt?
Standpunt RSZ: zelfstandigen
Maar... “werknemer” in de zin van de sociale
zekerheidswetgeving indien Uber een transportbedrijf is
14

15. Statuut van de freelancer: over de grenzen heen
Verenigde Staten (Uber Technologies Inc vs. Berwick)
[...] Plaintiff was Defendant’s [Uber’s] employee.
Verenigd Koninkrijk (Uber BV vs. Aslam, Farrar & others)
[...] Uber runs a transportation business
[...] it is self-evidently not a contract under which Uber is a client or
customer of a business carried on by the driver.
It follows [...] that the terms on which Uber rely do not correspond with
the reality of the relationship.
Europees Hof van Justitie? (Prejudiciële vraag: C-434/15 - 11 mei 2017)
15

16. How to speak Deliveroo?
Don’t say: “Before their first shift drivers must complete a trial session”
Do say: “Before working with us, riders complete a programme or app
demonstration, safety guidance and documentation checks”
Don’t say: “Our drivers work for Deliveroo”
Do say: “While you are working with Deliveroo”
Don’t say: “We schedule riders’ shifts”
Do say: “Please indicate your availability”
16
Deliveroo accused of “creating vocabulary” to avoid calling
couriers employees
Bron: The Guardian, 5 april 2017

17. Rechtszekerheid
17
Nood aan modernisering en flexibilisering

18. Flexibilisering van het arbeidsrecht
Recente Belgische initiatieven
Flexi-jobs
(Occasioneel) telewerk
Nachtarbeid bij e-commerce
Glijdende uurroosters
Werkgeversgroeperingen
18
Maar.... relevant voor de deeleconomie?

19. Initiatieven gericht op de deeleconomie
Nieuw fiscaal gunstregime (Wet van 1 juli 2016)
Aanbieden van diensten (niet Airbnb!)
Via een erkend platform
Drempelbedrag (AJ 2017: 5.100 EUR)
Vrijgesteld van btw
Belast aan 10%
Ook uitsluiting uit toepassingsgebied sociaal statuut der
zelfstandigen (Wet van 1 juli 2016)
Art. 5ter KB nr. 38
Geen aansluiting bij socialeverzekeringsfonds
Geen sociale bijdragen
19

20. Initiatieven gericht op de deeleconomie
De autonome medewerker?
Nood aan een nieuw hybride statuut? Onderzoeksfase
Sociale bescherming “in ruil voor” autonomie en flexibiliteit:
• Vakantie
• Ziekte
• Pensioen
• Antidiscriminatie
• Vrijheid van vereniging
• Niet: arbeidsduur
Loon versus opgeleverd resultaat
Toepassingsgebied?
20

21. Initiatieven gericht op de deeleconomie
Suggestie: uitbreiding flexi-jobs naar de deeleconomie?
Hoofdzakelijk occasionele aanbieders
Toepassingsgebied: aanbieders reeds 4/5 of voltijds in dienst
bij een (andere) werkgever
Bijzondere patronale bijdrage van 25% op “flexi-loon”
21

22. Vraag 3 / Question 3
Welk wetgevend initiatief heeft uw voorkeur? / Quelle initiative
législative préférez-vous ?
Aanpassing criteria betreffende schijnzelfstandigheid /
Adaptation des critères de la fausse indépendance
Invoering nieuw statuut / Introduction d’un nouveau statut
Uitbreiding van de flexi-jobs / Expansion des flexi-jobs
Ander / Autre
22
https://www.hrmagazine.be/nl/poll
https://www.hrmagazine.be/nl/resultaten

23. Conclusie
We zijn er (nog) niet (helemaal) juridisch klaar voor
Bestaande juridische instrumenten inadequaat
Rechtsonzekerheid in alle landen
Nood aan flexibilisering (op maat van de deeleconomie)
Verschillende alternatieven denkbaar (maar fragmentarische
regelgeving vermijden)
To be continued...
23

24. 24

25. Olivier Wouters
Advocaat - Vennoot
T +32 2 761 46 24
olivier.wouters@claeysengels.be
www.claeysengels.be
25