Vanuit een algemeen overzicht van de belangrijkste en meest kritische aspecten van de regelgeving grondverzet, wordt gefocust op ontgravingen op bedrijfsterreinen. Hierbij wordt dieper ingegaan op de specifieke aandachtspunten bij verdachte of verontreinigde grond. Zowel wetgevende als technische aspecten komen aan bod. De praktische kant wordt middels een case study geïllustreerd.

1. Antea Group:
Kristel Lauryssen, expert bodem
Kurt Bouckenooghe, contractmanager industrie en bedrijf
21 september 2017
Grondverzetsregeling – opmaak technisch verslag:
aandachtspunten voor uw bedrijf
Vanuit een algemeen overzicht van de belangrijke en meest kritische aspecten
van de regelgeving grondverzet, wordt vervolgens gefocust op ontgravingen op
bedrijfsterreinen. Hierbij wordt dieper ingegaan op de specifieke aandachts-
punten bij verdachte of verontreinigde grond.
Zowel wetgevende als de technische aspecten komen aan bod.
De praktische kant wordt geïllustreerd door drie gevalstudies.

2. Inhoud
① Regelgeving grondverzet
② Technisch verslag
③ Wat na het technisch verslag
④ Andere milieuaspecten tijdens grondwerken
⑤ Wijzigingen in opmaak
⑥ Gebruiksadviezen in relatie tot grondverzet

3. 1. Regelgeving grondverzet
Grondverzet is: het uitgraven, vervoeren en terug aanvullen van de uitgegraven
bodem. Dit is geregeld via hoofstuk XIII van het Vlarebo “gebruik van uitgegraven
bodem”.

4. Principes regelgeving:
1. Bepaling van de milieuhygiënische kwaliteit
van de gronden
2. Traceerbaarheidsprocedure

5. Grondverzet: kernaspecten van de regelgeving
1. Milieuhygiënische kwaliteiten worden vastgelegd middels een
milieuhygiënisch onderzoek , dit wordt gerapporteerd onder de
vorm van een Technisch Verslag (TV).
• Milieuhygiënische kwaliteit = gehalte allogene materialen +
chemische samenstelling.
• Het Technisch Verslag bevat integraal een zoneringsplan en
een opmetingstabel.
2. De kwaliteit bepaalt de mogelijke gebruiken/bestemmingen.
3. Mogelijke bestemmingen grond te verwerken in bestek.
4. Uitvoering van werken cfr een traceerbaarheidssysteem.
5. Gebruik van bodem wordt geattesteerd via een
bodembeheerrapport (BBR) afgeleverd door een erkend
bodembeheerorganisatie (Bborg).

6. Mogelijke gebruiken van uitgegraven bodem
1. Als bodem:
• buiten kadastrale werkzone (KWZ);
• binnen kadastrale werkzone (KWZ).
KWZ = in een zone (3D) binnen de projectzone met soortgelijke
milieuhygiënische kenmerken.
2. Als bouwkundig bodem gebruik.
Dit zijn toepassingen vastgelegd in een ministrieel besluit, bijv:
• fundering en onderfundering van een weg (tot 60 cm);
• funderingslaag van verharde opritten, parkings, vloerplaat (tot
60 cm) of meer dan 60 cm kan indien bouwtechnisch nodig,
dit is planmatig te bewijzen;
• fundering en omhulling van een rioleringsbuis.
Ook :
• Gebruik ter plaatse (zie verder).
• Afvoer naar TOP/CGR of voor opvulling van groeve of graverij.

7. Traceerbaarheidsprocedure doorheen het project
Technisch verslag
Conformverklaring OPDRACHTGEVER
Bestek
Melding start der werken
AANNEMER
Gebruik binnen de
werf
Afvoer naar een TOP of CGR
Afvoer naar andere
eindbestemming
Gebruiksbrief Grondtransportmelding Grondtransporttoelati ng
Eindverklaring Eindverklaring Eindverklaring
Bodembeheerrapport Bodembeheerrapport
kopie aan
 Opdrachtgever
 Eindgebruiker
kopie aan
 Opdrachtgever
 Eindgebruiker
i

8. Het technisch verslag
Waarom?
• Kwaliteit van de uit te graven grond bepalen
• Nagaan of bijzondere maatregelen nodig zijn
• Informatie verstrekken naar verwerver van de grond
• 1° stap in administratieve procedure traceerbaarheidssysteem
Wie mag dit uitvoeren?
• Erkende bodemsaneringsdeskundigen (EBSD)
Wie moet initatief nemen?
• Bouwheer (vaak door ontwerper/architect)
Hoe moet dit uitgevoerd worden?
• Standaarprocedure opmaak technisch verslag

9. Wanneer is een technisch verslag verplicht
Wanneer is een technisch verslag verplicht?
1. Volume > 250 m³
2. Volume < 250 m³ en verdacht
1. Volume < 250 m³ en verdacht maar gebruik binnen kadastrale
werkzone (KWZ) volgens code van goede praktijk (CGP)
Uitzondering : gebruik ter plaatse volgens code van goede praktijk (CGP)

10. Technisch verslag
Conclusie technisch verslag (na het bodemonderzoek):
De kwaliteit van de partijen wordt uitgedrukt middels een drie
cijfer code: XYZ
DRIE CIJFER CODE: XYZ
XYZ: gebruik buiten kadastrale werkzone als bodem
XYZ: gebruik binnen kadastrale werkzone als bodem en voor
bouwkundig bodemgebruik – vormvaste toepassing
XYZ: bouwkundig bodemgebruik – vormvaste toepassing
211 → 999

11. Drie cijfer code: betekenis
Bodem buiten kadastrale
werkzone (X)
Bodem binnen kadastrale
werkzone (Y)
Bouwkundig bodemgebruik (Z)
0 onbekend onbekend onbekend
1 - vrij gebruik
bouwkundig bodemgebruik en
vormvast product
2 vrij gebruik
mits toepassing code van
goede praktijk
-
3
gebruik I t.e.m. V mits studie
ontvangend terrein
- -
4
gebruik III t.e.m. V mits studie
ontvangend terrein
- -
5
gebruik IV t.e.m. V mits studie
ontvangend terrein
- -
6
gebruik IV mits studie ontvangend
terrein
- -
7
gebruik V mits studie ontvangend
terrein
- -
8 - - -
9 niet mogelijk niet mogelijk niet mogelijk
Bron: grondwijzer

12. Technisch verslag
Conclusie technisch verslag (na het bodemonderzoek):
Zoneringsplan en opmetingstabel
De partijen worden:
• aangeduid op plan met hun code;
• opgesomd in tabel met een ingeschat volume.

13. Technisch verslag: zoneringsplan

14. Technisch verslag: opmetingstabel
Partij
Driedelig
nr.
Z
o
n
Omschrijving Toelichting gebruik
gemengde
grond
211 1.900 m³ humusrijke toplaag
gemengde
grond
310 - RG 2.600 m³
onderliggend lemig zand ter hoogte van
boringen 4 t.e.m. 6
onderliggend sterk kleiig zand - humusarm
restrictief gebruik omwille
van pH
cadmium en arseen
gemengde
grond
211-RG 2.500 m³ dieper gelegen humushoudend kleiig zand
restrictief gebruik omwille
van pH
7.000 m³
Volume
[m³]

15. Technisch verslag
Verschillen tussen oriënterend bodemonderzoek (OBO) en
het milieuhygiënisch onderzoek (MHO)
OBO:
• Vraag: is er een saneringsplichtige verontreiniging?
(> bodemsaneringsnorm) ?
• Doel: onderzoek bij risicovolle punten
• Hoe: puntstalen grond en grondwater
• Conclusie: is er beschrijvend bodemonderzoek nodig, is er een
saneringsplichtige verontreiniging?
MHO:
• Vraag: zijn de partijen uit te graven grond aangerijkt?
(> waarde voor vrij gebruik? )
• Doel: kwaliteit van alle te ontgraven partijen bepalen.
• Hoe: mengmonsters per partij.
• Conclusie: wat zijn de gebruiksmogelijkheden per partij?

16. Benodigde informatie voor het technisch verslag
Administratieve gegevens: architect/ontwerper of bouwheer
Gegevens van het ontwerp: architect/ontwerper
Gegevens met betrekking tot de bodemkwaliteit: bouwheer
(milieucoördinator)
Gegevens met betrekking tot de praktische uitvoering veldwerk:
architect/ontwerper of bouwheer

17. Benodigde informatie voor het technisch verslag
Administratieve gegevens: architect/ontwerper of bouwheer
 Identificatie waar ontgraven wordt
• Projectnaam
• Adres en/of lamertcoördinaten en/of perceelsnummers
 Identificatie opdrachtgever/initiatiefnemer grondverzet
• Coördinaten
 Identificatie eigenaar
• Coördinaten

18. Benodigde informatie voor het technisch verslag
Gegevens ontwerp: architect/ontwerper
Afgravingsplan (ontgravingsvakken)
≠ plan architect
Aantal m³ grondverzet
≠ detail grondbalans

19. Benodigde informatie voor het technisch verslag
Gegevens mbt bodemkwaliteit: bouwheer (milieucoördinator)
• Reeds uitgevoerd bodemonderzoeken
• Bronnen voor aanrijking/bodemverontreiniging
Aandachtspunten vervuiling:
1. Vlarebo-activiteiten
2. Geen Vlarebo-activiteiten
• illegale stortactiviteiten;
• regionale ligging (cadmium in de Kempen, arseen langs oevers,
koper in diepere zandige lagen regio Edegem…..);
• puinhoudende toplagen;
• mogelijke aanduidingen voor Vlarebo-activiteiten in de omgeving
(Leerlooierslaan, Gazometerstraat,…);
• aanwezigheid stookolietanks;
• ….

20. Benodigde informatie voor het technisch verslag
Gegevens met betrekking tot de praktische uitvoering veldwerk:
architect/ontwerper of bouwheer
• Is asfalt of beton reeds verwijderd?
• Waar is asfalt of beton aanwezig?
• Toegankelijkheid van de boorlocatie:
• Zijn er machines aanwezig?
• Hoogte/breedte toegangspoort bij mechanische boringen
• Zijn er veiligheidsmaatregelen in verband met aanwezige
chemicaliën en/of machines?
• Seveso?
• Is er een vrije toegang?
• ….

21. Wat na het technisch verslag
Is het technisch verslag wel volledig af?
Technisch verslag bevat alle stappen! ↔ OBO, BBO, BSP
• mengmonsters uitsplitsen?
• heranalyses?
• bijkomende parameters?
• afperken?
• uitloogtest?
• lichte aanrijking kan aanwijzing zijn voor ernstigere verontreiniging
• controle met ontwerp?
• …

22. Wat na het technisch verslag
Meest voorkomende conclusies: niet alle partijen geschikt voor vrij gebruik
Waarom?
1 allogene materialen (meestal tgv puin)
• Puin, bouwafval, stenen, ….
• Assen, sintels, slakken, kolengruis,…
2 chemische parameters tgv van puin of homogene verontreiniging
• PAK’s
• Lood en ook cadmium, koper, zink
• Arseen (vaak regionaal van nature)
• (PCB’s)
3 verontreinigingen
• Olieverontreiniging (opslag(tanks) of machines)
• Organische oplosmiddelen: BTEX, VOCl
• PCB’s
• …

23. Wat na het technisch verslag
Meest voorkomende conclusies bij bedrijven: niet alle partijen geschikt
voor vrij gebruik.
Wat?
1 Puingerelateerde aanrijkingen
• mogelijkheden
→ vaak wel geschikt als bouwkundig bodemgebruik
→ afzeven indien mogelijk; grondrest geschikt als bouwkundig, soms als vrij
gebruik
→ binnen kadastrale werkzone
• selectief ontgraven obv visuele waarnemingen
2 Brongerelateerde verontreinigingen
• mogelijkheden
→ meestal afvoeren voor reiniging
→ bepaalde partijen als bouwkundig bodemgebruik of binnen
• selectief ontgraven cfr principes sanering en bij voorkeur onder begeleiding
eBSD

24. Wat na het technisch verslag
Conclusie TV: zijn er gebruiksvoorwaarden of uitvoeringsbepalingen?
Zoals:
• Noodzaak begeleiding, bijkomend onderzoek, …
• Werkwijze selectieve uitgraving (vb. visuele waarnemingen)
• Restrictief gebruik van bodem (vb. enkel onder verharding)
• Noodzaak tot zeven
• Richtlijnen voor tijdelijke opslag
• Bijkomend onderzoek voor gebruik als bodem buiten de werf
• …

25. Wat na het technisch verslag
Acties na technisch verslag
 Verwerken gegevens technisch verslag in definitief ontwerp en bestek +
TV opnemen in bijlage van bestek
• Grondbalans in evenwicht houden
• Moeilijke partijen vermijden
• Posten voor onvoorziene omstandigheden/partijen opnemen
• Gebruik binnen KWZ mogelijk?
• Bijkomend onderzoek ?
• Rekening houdend met gebruiksbeperkingen en uitvoeringsmodaliteiten!
Persoonlijke voorkeuren laten opnemen
• Eigen afzetkanalen?
• Voorkeur voor afvoer naar TOP of CGR?
• Afzet gronden in separaat bestek?
CREATIEF OMGAAN MET GRONDSTROMEN

26. Wat na het technisch verslag
Verontreiniging vastgesteld → geen specifieke richtlijnen
Advies: begeleiding eBSD,
Voorstel acties:
• Opstellen werkplan door eBSD
• Aanwezigheid eBSD werfvergadering/startvergadering
• Toezicht eBSD tijdens werken:
• Staalname partijen voor afvoer
• Controle staalname grenzen van vak
• ..
• Communicatie richting eBSD

27. Wat na het technisch verslag
Verontreiniging vastgesteld → verplichtingen:
• Nieuwe bodemverontreiniging (° >28/10/95)
Als er duidelijke aanwijzingen zijn dat de bodemverontreiniging de
bodemsaneringsnormen overschrijdt of dreigt te overschrijden, wordt onverwijld een
beschrijvend bodemonderzoek uitgevoerd. Toont het beschrijvend bodemonderzoek aan
dat de bodemsaneringsnormen overschreden zijn, wordt onverwijld overgegaan tot
bodemsanering.
• Historische bodemverontreiniging (° <29/10/95)
Op gronden met historische bodemverontreiniging wordt overgegaan tot een
beschrijvend bodemonderzoek als er duidelijke aanwijzingen zijn van een ernstige
bodemverontreiniging.
Men moet tot bodemsanering overgaan als het beschrijvend bodemonderzoek de
aanwezigheid van een ernstige bodemverontreiniging aantoont.
Advies: historiciteit bepalen

28. Wat na het technisch verslag
Verontreiniging vastgesteld → wat mag / wat mag niet
→ bouwwerkzaamheden mogen geen “verdoken” sanering zijn
Ontgravingen voor realisatie bouwwerk mogen gebeuren
Let wel:
• het gebruik van de uitgegraven bodem mag een eventuele toekomstige
bodemsaneringswerken niet verhinderen
• Bouwwerken en sanering op elkaar afstemmen
• Is er grondwaterverontreiniging? (bemaling?)
• Nog verdere onderzoekstappen nodig?
• Goed overleg tussen alle betrokken partijen grondverzet én verontreiniging

29. Wat na het technisch verslag
Verontreiniging vastgesteld → wat mag / wat mag niet
→ bouwwerkzaamheden mogen geen “verdoken” sanering zijn
Wanneer mag méér ontgraven worden dan bouwwerk?
• Niet saneringsplichtig
• Niet ontstaan op perceel zelf (onderstroming)
• Situaties waar ontgraven in een beschrijvend bodemonderzoek is
toegelaten

30. Wat na het technisch verslag
Verontreiniging vastgesteld → wat mag / wat mag niet
→ bouwwerkzaamheden mogen geen “verdoken” sanering zijn
Wanneer zijn er decretale verplichtingen?
• Historische verontreiniging
• maatregelen bij acuut risico
• geen acuut risico: na OBO en BBO en ernstige bedreiging
→ verslag opmaken voor volgend decretaal onderzoek (periodiek/overdracht)
→ algemene zorgvuldigheidsplicht indien verontreiniging een risico vormt
→ informatieplicht bij overdracht
• Nieuwe verontreiniging
• Beschrijvend bodemonderzoek indien > 80% bodemsaneringsnorm
• Zelfstandige saneringsplicht indien > bodemsaneringsnorm
! Uitgevoerde werken en resultaten overmaken aan de bodembeheerorganisatie

31. Praktijkvoorbeeld 1
Praktijkvoorbeeld 1: verontreiniging en begeleiding eBSD
• Ontgraving van 1.600 m³ : op bestaande plant voor bouw van
• Ondergrondse tanks
• Bovengrondse tanks
• Silo’s
• Extra riolering
• Reeds OBO, BBO, BSP, BSW, EEO
• Restverontreinigingen minerale olie
→ in TV:
• alle bestaande resultaten mee geëvalueerd in licht van grondverzet
• restverontreiniging minerale olie verder afgebakend binnen bouwput

32. Praktijkvoorbeeld 1: conclusie zoneringplan

33. Praktijkvoorbeeld 1: conclusie opmetingstabel
Zone Driedelig
nr.
Volume
[m³]
Omschrijving Toelichting gebruik
1
311 80m³
Toplaag, matig siltig zand, donkerbruin circa 0,0 - 0,9
m-mv
211 154m³ Diepere laag
2 211 233m³ Volledige uit te graven partijen tot 3,0 m-mv
3
311 80m³
Toplaag, zwak siltig zand, zwakke brandstofgeur, grijs
circa 0,25 – 0,5 m-mv
Extra aandacht en visuele
controle nodig naar olie
verontreinigingen
211 153m³ Diepere laag tot 3,0 m-v
4 211 150m³ Volledige uit te graven partij tot 1,0 m-mv
5 211 120m³
Zone 5 t.h.v. b5 - B6 Volledige uit te graven partijen
tot 1,5 m-mv
5
311 10m³
Zone 5 t.h.v. B4 - Toplaag onverhard, matig siltig zand,
bruin-donkerbruin circa 0,0 – 0,7 m-mv – code
In zone 5 t.h.v. boring B4 is extra
aandacht en visuele controle
nodig naar eventuele lokale olie
verontreinigingen211 20m³ Zone 5 t.h.v. B4 - Diepere laag tot 1,5 m-mv
6
411 150m³ Toplaag t.h.v. B9 - B11 tot 1,0 m-mv
Begeleiding en toezicht van een
erkend
bodemsaneringsdeskundige is
noodzakelijk
999 10m³ Toplaag t.h.v. B10 brandstofgeur
999 40m³ Restverontreiniging t.h.v. ondergrondse tank T1
211 400m³ Overige partijen
Totaal 1.600m³

34. Praktijkvoorbeeld 1
Praktijkvoorbeeld 1 : na TV
 Zone 6: begeleiding ontgraving restverontreiniging
 OG tank en deel restverontreiniging nog aanwezig
 Zone 5: begeleiding op afroep na vaststelling brandstofgeur
 Extra afvoer naar CGR (centrum voor grondrecyclage)
 Nog restverontreiniging in de diepte
 Zone x: begeleiding op afroep na beschadiging buis tijdens ontgraving;
calamiteit met kleurstoffen
→ verslag van werken opgesteld voor bodembeheerorganisatie
→ verslag van de eindconclusie van het terrein voor volgend decretaal
bodemonderzoek of overdracht

35. Praktijkvoorbeeld 2
Case 2: onverdachte zone
• Ontgraving 650 m³ voor uitbreiding kantoorgebouw & herbouwen en
uitbreiden bestaande overdekte laadzone.
• Verontreiniging rond stookolietank
• Afgeperkt
• Volledig buiten bouwput

36. Praktijkvoorbeeld 2: conclusie zoneringplan

37. Praktijkvoorbeeld 2: conclusie opmetingstabel
Zone Driedelig nr. Volume
[m³]
Omschrijving Toelichting gebruik
1 211 560m³ Partijen zonder allogene materialen
2 211-AM-ANA 110m³ Partijen met allogene materialen
ANA: bevestiging kwaliteit bij
afvoer als bodem buiten de
projectzone
Totaal 670m³

38. Praktijkvoorbeeld 3 : ontgraving op terrein met
grondwaterverontreiniging VOCl
• Ontgraving 1.500 m³: uitbreiding loods en bouw bufferbekken
• Deels op huidig achter terrrein asfalt
• Deels op achtergelegen braakliggend stuk/bos
• Ontgraving tbv funderingen en put bufferbekken; afgraven teelaarde
bos
• Verontreiniging in grondwater met VOCl en Nikkel; grondverontreiniging
niet gekend, deels verwacht in bouwput
Praktijkvoorbeeld 3

39. Praktijkvoorbeeld 3: conclusie zoneringplan

40. Praktijkvoorbeeld 3: conclusie opmetingstabel
Driedelig
nr.
Volume
[m³]
Omschrijving Toelichting gebruik
211 700m³
volledige zone onder huidig bos: tot
2 m -mv
- teelaarde tpv huidig bos
- grindhoudende lagen tpv huidig bos
BA 250m³
bouwafval: toplaag onder huidig
asfalt tot ca. 0,4 à 0,5 m -mv
afvoer cfr Vlarema regelgeving;
aandacht kan VOCL bevatten
919 400m³
zone onder huidig asfalt : ca. 0,4 à
0,5 m-mv tot 1,5 m-mv: binnen
contour RW, buiten contour BSN
929 150m³
zone onder huidig asfalt : ca. 0,4 à
0,5 m-mv tot 1,5 m-mv: binnen
contour BSN
Het totaal kubage is nog niet gekend, er is onderzoek uitgevoerd representatief voor 1.500 m³ uit
deze zone, dit kubage is verdeeld over de verschillende kwaliteiten
Totaal 1.500m³

41. Andere milieuaspecten bij bouwwerf
Waar aan denken? Milieuaspecten:
• asbest: gebouwen / puin / afval
• teerhoudendheid asfalt
• tanks: status ; cleaning ; attesten
• bemaling: risico op aantrekken bodemverontreiniging uit omgeving
• afbraak koelcellen (CFK’s)
• bouw – en puinafval
• groenafval;strooisellaag: compostnormen
• ….

42. Andere milieuaspecten bij bouwwerf
Waar aan denken? Aspecten onder de grond
• archeologie
• sonderingen; stabiliteit
• bouwtechnische analyses
• bodemanalyses ikv parkinrichting; natuurinrichting
• infiltratiestudie (vnl bij bufferbekkens; infiltratiebekkens)
• …

43. Wijzigingen in opmaak
• asbest: procedure in opmaak: naast chemische analyses en bepalingen
allogene materialen, ook nagaan of het asbestverdacht is:
→ bij voorkeur reeds sloopinventaris aanwezig
• inkanteling grondachtige materialen in het bodemdecreet
• “verplichting” begeleiding eBSD
• …

44. Gebruikadviezen
Extra bijlage bij bodemattest (sinds feb 2017)
→ adviezen voor beheer van niet-saneringsplichtige
bodemverontreiniging/restverontreiniging (of in afwachting van)
→ worden door eBSD geformuleerd in BBO of EEO
→ houden geen directe verplichtingen in zoals gebruiksbeperkingen
(ter info: verontreiniging is > R-waarde)

45. Adviezen met betrekking tot grondverzet
“In het kader van de regeling grondverzet zullen er beperkingen zijn tot het
gebruik van de uitgegraven bodem. Bij graven in de bodem is het
aangewezen om maatregelen te nemen om de blootstelling aan de
verontreiniging te voorkomen.”
Opgepast:
• Indien enkel OBO kan tekst ook van toepassing zijn, doch wordt niet
gemeld (valkuil);
• Strategie bodemonderzoek is niet geschikt om uitspraak te doen: dus
indien melding niet verschijnt kunnen er alsnog beperkingen zijn na
onderzoek technisch verslag

46. Vragen