Terugblikkende column van Roger Engelberts, Lector Co-operatie en co-creatie HAS Hogeschool, op het seminar Nieuwe Business Modellen en stadslandbouw op 24 juni 2014 te Den Bosch

1. STADSLANDBOUW = RELATIEBEMIDDELING
Als een Nico Dijkshoorn mocht ik op 24 juni het symposium Nieuwe Verdienmodellen in
Stadslandbouw samenvatten. Een kakofonie van sprekers tijdens een door studenten goed
georganiseerd congres op de cross-over ZLTO x HAS, toepasselijk Deel genoemd.
Mijn persoonlijke inspiratiebron, Marjo Baeten - whats in a name - dochter van een
zeugenhouder uit Sevenum trapte af. Mijn these is dat het Nieuwe Verdienmodel van
Stadslandbouw is… een nieuw relatiebemiddelingsbureau. De nieuwe verbinding is DE
business, zo onderschreef ook topambtenaar Rosanne Metaal van EZ. Begeleidend professor
van de Radboud Universiteit Jan Jonker kon het niet treffender verwoorden: ,,Eigenlijk zijn we
een contactadvertentie tussen twee scholen.'’ Vrij vertaald: Relatiebemiddelingsbureau
Jonker en Praasterink met vestigingen in Nijmegen en Den Bosch. Praasterink: ,,in 2050
woont 70% van de wereldbevolking in steden. Dat vraagt om voedselproductie dichter tegen
en in de stad.'’
Een paar conclusies van de studenten:
1. Grootste waarde(n)creatie bij stadslandbouw is…. de educatie. Dit riekt naar
doorgestoken kaart van de begeleiders, Jan Jonker (hoogleraar duurzaam
ondernemen) en Frederike Praasterink (College van Bestuur HAS Hogeschool en lector
duurzame wereldvoedselvoorziening). Immers educatie…, wiens brood men eet diens
woord men spreekt.
2. Grootste succesfactor van stadslandbouw is… de bewustwording van voedsel. Meer
waarde door voedsel dichtbij. In mijn ogen: eten is sociale media. Waarbij we vanuit
stadslandbouw van subsidie naar klandizie moeten.
3. Grootste faalfactor is… de passieve overheid. Een overheid die de mond vol heeft
over de doe-democratie stapelt regel op regel waardoor er bijna niets meer kan. De
niet meewerkende overheid detecteren de studenten als grootste faalfactor. Waar
vinden we de meewerkende overheid, daar waar het gaat over de coalition of the
willig? Het Kan Wel. Uit het onderzoek van studenten blijkt dat gemeenten het heel
belangrijk vinden dat er bij stadslandbouw-initiatieven een strak plan ligt met een
verdienmodel, echter… geen commerciële insteek, dat is niet gewenst. Dat laatste
vormt de dolksteek voor stadslandbouw en leidt tot veel faillisementen van veel goed
bedoeld amateurisme in mijn ogen.

2. Consumenten en producenten willen dichter bij voedsel staan. Maar ook: iedereen wil terug
naar de natuur, maar niemand wil lopen. Nieuwe Verdienmodellen in Stadslandbouw. Voor
mij is het kraakhelder. Het gaat over participatie en nieuwe onlogische relaties, die een euro
doen rollen op het podium van stadslandbouw. Originaliteit is óf een nieuwe grap óf een
nieuw publiek. De waarde van voedsel en stadslandbouw wordt vele malen groter door er
een emotie of dienst aan te koppelen. Bij stadslandbouw is het eerst dienen dan verdienen.
Terug naar het relatiebemiddelingsbureau. Stadslandbouw heeft een hoog knuffelgehalte.
Het meest gelukkig wordt stadslandbouwer Steven Koster uit Arnhem van het feit dat
mensen die jarenlang aan de kant van de arbeidsmarkt hebben gestaan weer aan het werk
zijn gegaan. En dat is ook echt mijn persoonlijke ervaring. Het heeft zin en geeft zin. We
gaan van runfarmers naar funfarmers. En fun is leuk dat bewijzen ook de studenten die deze
kar trekken.
Een meneer uit het oosten van het land vraagt waar de echte agrariërs zijn in de
stadslandbouwdiscussie. Een mooie case voor het relatiebemiddelingsbureau in
verdienmodellen. Juist – volgens een deelnemer - de kwetsbaarheid en maakbaarheid
daarvan past zo goed bij dit relatiebemiddelingsbureau.
Stadslandbouw is geen doel maar een middel. Een middel voor comm-unity building, let op
het streepje. Eenheid in de vereniging, en daarmee een Welbegrepen EigenBelang. Bij
stadslandbouw moet je niet denken in grenzen maar in verbindingen. Zet dat middel in voor
nieuwe co-creatie en nieuwe relatietherapie. Zie het als een contactadvertentie waarmee we
ont-regelen, ont-grenzen en ont-schotten.
Er is dinsdag één uitzondering die de regel ‘Stadslandbouw = relatiebemiddeling’ bevestigd.
Dat is de professor stadslandbouw van Wageningen-UR, Jan Willem van der Schans zelf. Hij
hield een uiterst boeiend betoog over stadslandbouw. Bij hem werkt stadslandbouw als
antirelatietherapie. Zijn vrouw en kids zijn helemaal klaar met dit fenomeen. Hij hoeft er
thuis niet meer mee aan te komen. Ergo, hij zit in ‘’een clubje met louter vrouwen en dat
geeft meer structuur en progressie dan de egos van mannen’’. Voor Jan Willem is
stadslandbouw ook geen doel maar een middel. “Steden kun je niet voeden met
stadslandbouw. Het is inspiratie en voeding voor vernieuwing.'’ Ik noem het relatietherapie
vanwege het herstellen van verkokerde relaties, zie het maar eens vanuit het blikveld van de
belastingbetaler, de hobbyist, en de werknemer. Dit systeem gaat volgens Van der Schans op
de schop. En ik zie het ook, goed kijken. Deze transitie is er al. Hier en nu. Nieuwe
zelfredzaamheid wordt beloond. Van der Schans pleit er voor om de pioniers geldelijk te
waarderen.

3. Tot slot, het is ook voor een deel oude wijn in nieuwe zakken. De Triple P gedachte zit ook
in het model van de studenten. People (praktisch wetenschappelijk), Planet (waarden, aarden
en waarde) en Profit (transacties). In mijn ogen moeten die verruild worden door Passion
Pride en Pleasure, want dat is wat deze studenten uitstralen. Samen waarde creëren en
samen delen in die waarde.
De studenten hebben mijn hart gestolen. ,Maak hier uw afspraak met een Brabants top
model. Zes jonge kerels fier op het podium waarvan er drie daadwerkelijk gaan verdienen
met modellen in stadslandbouw. Lef is het enkelvoud van leven. Ze doen het gewoon. We
gaan van “likes” naar “loves”. HAS Hogeschool en Radboud Universiteit Nijmegen houden van
deze boys. Stefan, Adriaan Rens, Daan en Wouter en Remi. Zes kerels die een model hebben
en zijn. Strak in het pak. Eéntje begint al met stadslandbouw per 1 juli bij Philips. Zij
(be)leven echt hun visie en misschien is dat wel het grootste Verdienmodel voor dat eigen
nieuwe relatietherapiebureau in stadslandbouw: Het Kan Wel en Willen = Kunnen.
Nil volentibus arduum.
Roger Engelberts
Lector Co-operatie en co-creatie HAS Hogeschool
Het working paper ‘werken aan de waarden van stadslandbouw’ Is beschikbaar via
http://Slideshare.com/NieuweBM
www.nieuwebusinessmodellen.info
Het onderzoek ‘nieuwe business modellen in stadslandbouw’ en seminar ‘werken aan de
waarden van stadslandbouw’ zijn een initiatief van Radboud Universiteit Nijmegen, en HAS
Hogeschool i.s.m. Pure Hubs en ZLTO, en mede mogelijk gemaakt door Interreg IVB en MVO
loont.