Presentatie die gegeven werd tijdens de Week van de Freelancer 2015. Bekijk de bijhorende webinaropname op http://lovetobefree.ning.com/webinar-bibliotheek.

1. SCHIJNZELFSTANDIGHEID

2. Wat zie je? Vrouw? Saxofonist? Zelfstandige of
loontrekkende?

3. Wat is schijnzelfstandigheid?
Schijnzelfstandigen zijn werknemers die het
statuut van zelfstandige hebben, hoewel ze in
werkelijkheid een beroepsactiviteit uitoefenen
onder het gezag van een werkgever.
Dat betekent dat zij normaal gezien in
loondienst zouden moeten zijn.
Het gaat hier om sociale fraude die zware
schade berokkent aan de solidariteit waarop
de sociale zekerheid gebouwd is.

4. Waarom dit fenomeen?
Loonkost
Loonkost = €100.000/jaar
Netto
Werknemer: €38.000
€12.000
Zelfstandige: €50.000
Loonkost = €270.000/jaar
Netto
Werknemer: €89.000
€38.000
Zelfstandige: €127.000
*Louter indicatieve berekening
afhankelijk van tal van individuele parameters

5. Waarom dit fenomeen?
Aandeel sociale zekerheid in loonkost
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Sociale zekerheid
Saldo loon

6. Wie bepaalt de aard van de
samenwerking?
Wilsautonomie:
De partijen zelf maar als dit niet
beantwoordt aan de werkelijkheid of tegen
de wetgeving ingaat dan kan de
samenwerking geherkwalificeerd worden
met de nodige financiële gevolgen.
(gevolg van sociale inspectie of juridische procedure)
6

7. Onderscheid arbeidsovereenkomst –
zelfstandige samenwerking
• Onderscheidingscriterium = het gezag
Arbeidsovereenkomstenwet 03.07.’78 : “onder
arbeidsovereenkomst wordt verstaan de overeenkomst waarbij
een werknemer zich verbindt om, tegen loon, ONDER GEZAG
van een werkgever arbeid te verrichten”
• WAR wet inzake de aard van de
arbeidsrelaties 27.12.2006 van kracht op
01.01.2007.
7

8. WAR : Algemene criteria
1. de wil van de partijen om al dan niet op zelfstandige basis samen
te werken;
2. de vrijheid van organisatie van de werktijd;
3. de vrijheid van organisatie van het werk;
4. de mogelijkheid een hiërarchische controle uit te oefenen;
8

9. 1. Wil van de partijen
 Keuzevrijheid van de betrokken partijen
 Mag niet in strijd met wetgeving
 Mag niet in strijd met openbare orde/goede zeden
 Keuze is niet determinerend
 Bij voorkeur vast te leggen in samenwerkingsovereenkomst

10. 2. Vrijheid organisatie werktijd
 De zelfstandige bepaalt zelf wanneer hij al dan niet werkt
 Risicofactoren:
 een uurrooster
 formele verlofaanvragen
 formele verlofakkoorden/goedkeuring
 formeel overleg met collega’s over verlof
 verplichting om op bepaalde momenten te werken
 bepalingen die duiden wanneer een taak uitgevoerd dient te worden
 dat de ‘zelfstandige’ de regeling van het collectief verlof volgt
 georganiseerd vervoer (vb. zelfstandige die meerijdt in busje met andere
bouwvakkers)

11. 3. Vrijheid organisatie werk
 De zelfstandige bepaalt welk werk hij al dan niet aanneemt
 Risicofactoren:
 strikte taakbepalingen
 verplichtingen om bepaalde taken (op een bepaald moment) uit te
voeren
 strikte richtlijnen wat betreft het uitvoeren of volgen van bepaalde
procedures bij een taak
 vermeldingen van onderwerping aan het huishoudelijk reglement

12. 4. Hiërarchische controle
 Hoe meer (mogelijkheid) tot controle, hoe meer de tewerkstelling
neigt naar loontrekkende en vice versa.
 Risicofactoren:
 formele rapportering van taken
 prikklok
 evaluaties zoals bij werknemers
 functioneringsgesprekken zoals bij werknemers
 mogelijkheid tot nazicht pc,…
 systematische controle door klantenbevraging
 Voorkomen in organigram

13. Nog elementen die wijzen op loondienst /
zelfstandige samenwerking
• Opleggen van een proefperiode – geen proefperiode
• Verplichting om regelmatig activiteitsverslagen op te maken -
garanties
• Terugbetaling reiskosten – kosten in de afrekening/factuur
• Beschikken over een bedrijfswagen – eigen wagen
• Opgelegde uurrooster – werktijd wordt vrij bepaald alsook de
werkwijze
• De verplichting om toestemming te krijgen om op vakantie te gaan
• Afwezigheden moeten rechtvaardigen met medische attesten
• Geen mogelijkheid om personeel aan te werven
• Verplichte openingstijd
13

14. Wet op de arbeidsrelaties
27/12/2006
GEZAG
Vrijheid
organisatie
werktijd
Wil van
partijen
Vrijheid
organisatie
werk
Mogelijkheid
hiërarchische
controle

15. WAR : specifieke criteria
Specifieke criteria eigen aan de sector of het
beroep.
Bij KB kan een lijst opgesteld worden met
specifieke criteria.
15

16. WAR : neutrale criteria
• Titel van de overeenkomst
• Inschrijving bij de instelling van sociale
zekerheid
• Inschrijving bij kruispuntbank
• Inschrijving bij BTW
• Wijze van fiscale aangifte
• ….
16

17. Nieuw vanaf 01.01.2013 (WAR): weerlegbaar
vermoeden van arbeidsovereenkomst
In 4 sectoren:
- de bouwsector (werken in onroerende staat)
PC 124, 100,111(metaal),121,124,126,132(technische
land- en tuinbouwwerken), 144(landbouw), 145
(tuinbouw), 146(bosbouwbedrijf), 149.01, 209, 218
- de bewakingssector
(toezicht voor rekening van derden)
- de transportsector (van goederen en personen
voor rekening van derden) PC 111, 115, 116,117, 118,
120, 124, 125, 126, 127, 140, 149, 207, 211, 226, 301
- de schoonmaaksector
17

18. Nieuw vanaf 01/01/2013
Weerlegbaar vermoeden van loontrekkende activiteit
minstens aan helft criteria wordt voldaan.
Uitz: familiale arbeidsrelaties:
 Bloed- en aanverwanten tot derde graad
 Wettelijk samenwonenden
 Een vennootschap en persoon verwant tot in de derde
graad of wettelijk samenwonend met een vennoot, die
meer dan 50 % van de aandelen bezit.

19. De criteria:
 Geen financieel of economisch risico (bv. geen investering met
eigen middelen of geen winst- en verliesdeelname).
 Geen beslissingsmacht aangaande financiële middelen.
 Geen beslissingsmacht over aankoopbeleid.
 Geen beslissingsmacht over prijsbeleid.
 Geen resultaatsverbintenis.
 Garantie op een vaste vergoeding.
 Geen personeel hebben en niet over de vrijheid beschikken om zelf
personeel aan te werven of om zich vrij te laten vervangen.
 Zich niet voordoen als onderneming ten overstaan van anderen of
gewoonlijk slechts één opdrachtgever hebben.
 In ruimtes werken die men niet bezit of met materieel dat ter
beschikking wordt gesteld, gefinancierd of gewaarborgd door de
medecontractant

20. Weerlegbaar vermoeden
 Wil men het vermoeden weerleggen bewijslast bij zelfstandige
 Weerleggen op basis van:
1. Feitelijke tegenargumenten in casu de criteria op basis waarvan
het vermoeden geldt
2. De 4 algemene parameters
- Wil van de partijen
- Vrijheid organisatie van werk
- Vrijheid organisatie werktijd
- Mogelijkheid hiërarchische controle

21. Wat is het risico met
schijnzelfstandigheid?
HERKWALIFICATIE!
Door overheid (sociale inspecteur/RSZ)
Door schijnzelfstandige/loontrekkende zelf

22. Gevolgen van
schijnzelfstandigheid vr WG
 Arbeidsovereenkomst: vanaf aanvang WN
Regularisatie van alle rechten als werknemer:
loon, verlof, eindejaarspremie, maaltijdcheques,…
 Directe belastingen
= bezoldigingen
Bijgevolg ook bijkomende bedrijfsvoorheffing
=> Te betalen door werkgever, kan gerecupereerd worden bij WN

23. Gevolgen voor WG
 RSZ,… (+ verhogingen 10% en intresten 7%)
Patronale bijdrage (35%) én RSZ WN (13,07%) verschuldigd door
werkgever!
Mag niet van de persoon zelf teruggevorderd worden
Maximaal 3 jaar (vóór 2009: 5j) maar tot 7 jaar in geval van fraude.
 Verbrekingsvergoeding,…
 Strafrechtelijke vervolging
 Administratieve boetes
 …

24. Gevolgen voor de
‘schijnzelfstandige’
Voor herkwalificatie:
 Beperktere sociale zekerheid
 Beperktere juridische bescherming
(cao’s, aansprakelijkheid, ontslag, ziekte,…)

25. Na herkwalificatie:
Gevolgen voor
‘schijnzelfstandige’
 Betrokkenheid juridische procedure
 Problemen sociale zekerheid
Vb: Pensioen: verschil in verjaringstermijn zorgt voor ‘gat’
(3j RSZ)
 Regularisatie belastingen
 Complexe regularisaties (kinderbijslag,…)

26. Secundaire gevolgen bij
schijnzelfstandigheid
- Wat met vennootschap?
- Wat met afgetrokken kosten?
- Wat met verzekeringen?
(arbeidsongevallen, SVAP,…)
- Betaalde/gerecupereerde BTW?
- Wat bij meerdere ‘opdrachtgevers’
- Risico op ongeziene kettingreactie van de
verschillende overheden

28. Wat kun je doen om
problemen te vermijden?
Duidelijkheid rond voorgaande criteria
hanteren.
Clausules inlassen in de
overeenkomst:
. Wijzen op de onafhankelijkheid van de zelfstandige
 Mogelijkheid bieden aanstellen eigen personeel
 Niet-exclusieve partner
 Vrijwaring bij herkwalificatie: enkel bij vennootschap!!
(vrijwaringsclausule)
 Informele informatie-communicatie

29. Specifieke situaties
29

30. Helper?
 Onderwerpingplicht voor helper
 Strikt: iedereen kan helper zijn bij iedereen
 Praktijk: bij voorkeur nauwe familie
(+sectorgevoelig!)
Zelfstandige in eigen naam
- Eigen O’nr
- Facturen aan eindklant
Helper
- Geen eigen O’nr.
- Geen facturen aan
eindklant
- Kan (in principe) nt
in vennootschap
helpt

31. Occasionele helper?
 Geen onderwerpingplicht
 <90 dagen per jaar op niet regelmatige basis
 Praktijk: situationeel onderzoek
 Bewijskracht ligt bij inspectie (foto’s, bellen,…)
Zelfstandige in eigen naamHelper
helpt

32. Managementvennootschap
 Initieel in vizier - afgezwakt
 Contractuele vrijheid van de partijen
 Fiscaal minder interessant
 Realiteit telt
=> 20 mandatarissen: allen schilders = NOK
 Prioriteit inspectie?

33. De klassiekers
 Mylène
 Tupperware
 Belgische Distributiedienst
 Euphony
 Hamburg-Manheimer
=> In het verleden rechtspraak in voordeel van de
zelfstandige
?

34. Stagiairs
 Vastgoedmakelaar
BIV(beroepsinstituut van vastgoedmakelaars):
Verder dient de stage gelopen te worden in
hoedanigheid van zelfstandige, tijdens een periode
van tenminste twaalf maanden en hoogstens
zesendertig maanden.

35. Vennootschapsmandataris
• Uitoefening van een mandaat als
bestuurder in een vennootschap die zich
met een verrichting van winstgevende
aard bezighoudt, wordt vermoed op
zelfstandige basis te zijn (KB 38)
• !Dualiteit van functies,
onbezoldigd mandaat!
De bestuurder is steeds afzetbaar door de Algemene Vergadering en dit is
onverenigbaar met een arbeidsovereenkomst
35

36. Zaakvoerder van een bvba
 zaakvoerder van een BVBA : is een
zelfstandige tenzij er een college van
zaakvoerders is
(= verschillende zaakvoerders, dan is hij
niet de enige die de BVBA leidt; het
college oefent het gezag uit)
36

37. Sociale ruling
‘Administratieve commissie ter regeling van de
arbeidsrelaties’
Mogelijkheid om een situatie voor te leggen aan de
commissie die advies verleent.
=> Functie SVF als tussenpersoon nog te bepalen

38. Administratieve commissie
ter regeling van de
arbeidsrelaties
FOD Sociale Zekerheid
Administratief Centrum Kruidtuin CAR-CRT@minsoc.fed.be
Finance Tower TEL: 02 528 63 00
DG Sociaal Beleid http://www.commissiearbeidsrelaties.belgium.be/nl/over-de-commissie.htm
Kruidtuinlaan 50 bus 165
1000 Brussel
38

39. Controle: wat nu?
 Bereid u goed voor (aangekondigd & onaangekondigd)
 Werk mee!
 Durf overleggen met inspectie
 Biedt (enkel) antwoord op de vragen.
Toelichting vraagt men wel zelf.
 Bij niet akkoord: (= geen spontane regularisatie)
=> risico op ambtshalve regularisatie (code F(raude))
=> risico op gerechtelijk dispuut

40. Nuttige links
www.unizo.be
www.zenito.be www.admb.be
www.dekamer.be www.belgium.be
www.werk.be