Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği MEB/AB/British Council projesi Açılış Oturumunda konuk konuşmacı olarak hazırladığım sunumun başlıca slaytları.

1. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
1
günaydın
Beyin, Psikososyal Gelişim ve
Toplumsal Cinsiyet
Prof Dr Yankı Yazgan
(Marmara Ü Tıp Fakültesi/Yale Child Study Ctr)(e)
MEB/AB/BritishCouncil ortak projesi açılış oturumundaki sunum
(21.5.2015)

2. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
2
Farklılık, engel olmamalı.
Babamdan ders aldım

3. Adaletsizlik
• Sosyal cinsiyetçi ayrımcı yaklaşımların net
sonucu adaletsizliktir.
• Kadınlar gelişim fırsatlarından eşit ölçüde
yararlanamaz, insani kazanımlardan yoksun
kalırlar.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
3

4. Adaletsizlik asıl etkisi geç ortaya
çıkan bir zehir gibidir
• “erkek kardeşler köfteyi yerken hep
köftenin suyuna ekmek banan kadın”ın hissi
nedir?
• Etkisi kuşaklar boyu süren bir travmatik etki
yaratır.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
4

5. Bu sunumun amacı
• Toplumsal cinsiyete dayalı farklılıkları
ya da kendine özgülükleri
• Anlamak
• Gelişim engeli olmaktan çıkarmak
• için
• psikoloji ve beyin bilimlerinden nasıl
yararlanabiliriz?

6. “Doğuştan” gelen “nörobiyolojik
yapı”?
• doğuştan gelen ve zaman içinde
şekillenmeye devam eden beyinsel
özelliklerin iki cins arasında net çizgilerle
bir ayrımı olduğu kanısı yaygın ancak
yanlıştır.
• Beyin ve ruhsal yapının iki cinsiyete özgü/
ortak yanlarını incelemek fikir verebilir.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
6

7. Anne-Baba rolünün
biyolojisi ve psikolojisi açısından
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
7

8. doğum
‘Çocuğunu
“kafaya
takma’’
düzeyi
başlangıç
Anneler
babalar
8

9. Ödül
Stres
Gönülden ve zevkle beraberce “sıkıntı” çekmek,
anne-babalıktaki ortak zemindir.

10. Eğitimi etkileyen gelişimsel ve ruhsal
bozukluklar açısından
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
10

11. DEHB için:
– Problem erkek ve kız çocuklarda eşit
oranda mevcut
– Doktora götürülme fırsatı erkek
çocuklarda kız çocuklara göre 4 kat fazla
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
11

12. www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
12
Weissmann et al., 1997
Depresyon: ergenlerde artar,
genç kadınlarda daha çok artar

13. www.yankiyazgan.com
www.facebook.com/yankiyazgancom
13Caspi et al., 2003
Stresli yaşam olayları depresyona genetik yatkınlığı
tetikler:
Kadınların stres düzeyini etkileyen yaşam olayları ?

14. O zaman, çıkış yolu:
Stresten “esirgenmek” mi?
Stresle başa çıkmayı öğrenmek mi?
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
14

15. Ayrımcılıktan kurtulabilmemiz
için:
Eğitim şart ama yeter mi?
• “Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz”
• Iyi niyetli ve sözünde samimi bir çok kişi
zımni olarak cinsiyetçi söylemi kullanır.
• Âdeta “istemeden”, “fark etmeden”…
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
15

16. Stereotipleme
(basmakalıp yargı)
• basmakalıp bir yargı,
• genellikle içeriksel (“kadınlar böyledir”)
gibi
• dilimizde aklımızda olan bir düşünce, bir
beklenti.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
16

17. Duygusal yanlılık (affective bias)
• “Içten” gelen,
• muhakemeyi “bypass” geçen,
sözümüze uymayan
• etkisini doğrudan idrak ederek
yaşamadığımız,
• davranışları anında etkileyen bir
duygusal yan tutma eğilimidir
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
17

18. Nasıl başa çıkılır?
• Stereotipler ile: istenmeyen söylemleri
durdurarak mücadele edilebilir.
• Denetimi “farkındalık” ve “gayret”
gerektirir.
• Beyinde
– R L PFC (rasyonel akıl; öğrenme, bilgi,
bilinç)
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
18

19. Nasıl başa çıkılır?
• Duygusal yanlılık ile:
• insan/diğer ayrımını harekete geçirici
“sosyal kognisyon” ile ilgili zihin/beyin
mekanizmaları harekete geçirerek
• (edebiyat, film, sanat, bire bir etkileşim,
işbirliği)
• -mPFC aktivasyonu ile: “o da bir
insan”
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
19

20. zahmetli
• Duygusal yanlılığı azaltmak, basmakalıp
yargılara karşı koyabilmek için çaba
gösterirken kullandığımız her iki beyin
bölgesinin (lateral PFC ve medial PFC)
aktivasyonu kan dolaşımındaki artış ve
enerji tüketiminin yüksekliği ile yük ve
“zahmet” getirir.
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
20

21. Çare?
Zahmete katlanmak, emek
vermek, insana değer vermek,
hayatın içinde beraber olmak,
yol arkadaşlığı yapmak
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
21

22. Rahatınızı bozduğunuz ve
bozacağınız için teşekkürler
www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom
22