Protokol ve Görgü Kuralları

1. Protokol ve Görgü Kuralları
Dr. Öğrt. Üyesi Şebnem ÖZDEMİR

2. Türkiye Cumhuriyetinde Devlet Protokolünün yükümlülüğü ve
sorumluluğu; ATATÜRK’ün Cumhurbaşkanı olarak imzasını taşıyan OCAK
1927 tarihli ve 4611 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Dışişleri
Bakanlığı Protokol Genel Müdürlüğüne verilmiştir.

3. Devlet ve diplomasi alanındaki törenlerde, resmi ilişkilerde ve sosyal
yaşamda uygulanması gereken kurallar toplamıdır.
Resmi törenlerde mevki sıralaması, selamlaşma, öncelik hakkı gibi
konularda uyulması gereken kuralların tümüdür.

4. Başkent Ankara’daki protokol sırası
Dışişleri Bakanlığı’nca hazırlanan ve Sayın Cumhurbaşkanı tarafından
tensip olunan “Devlet Protokol Listesi” ne göre uygulanır.

5. Başkent protokol listesi
Sayın Cumhurbaşkanı tarafından uygun bulunan başkent protokol listesi (12 ekim 1998)
(düzeltme: 08 mayıs 2008)
1. TBMM Başkanı
2. Başbakan
3. Genelkurmay Başkanı
4. Ana Muhalefet Partisi Genel Başkanı
5. Eski Cumhurbaşkanları
6. Anayasa Mahkemesi Başkanı
7. Yargıtay Birinci Başkanı
8. Danıştay Başkanı
9. Bakanlar Kurulu Üyeleri
10. Kuvvet Komutanları
11. Orgeneraller ve Oramiraller
12. YÖK Başkanı
13. TBMM Başkan Vekilleri
14. TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Başkanları
15. TBMM Katip Üyeleri ve İdare Amirleri
16. TBMM’de Temsil Edilen Siyasi Partilerin Genel Başkanları
17. TBMM Siyasi Partiler Grup Başkanları ve Başkan Vekilleri
18. TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Başkan Yardımcıları
19. TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Sekreterleri
20. TBMM üyeleri
21. Sayıştay Başkanı
22. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Türkiye Barolar Birliği Başkanı
23. Danıştay Başsavcısı
24. Anayasa Mahkemesi Başkan Vekili
25. Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı
26. Anayasa Mahkemesi Üyeleri
28. Danıştay Başkan Vekilleri
29. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkan Vekili
30. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı Vekili
31. Yüksek Seçim Kurulu Başkanı
32. Yüksek Hakem Kurulu Başkanı
33. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri
34. TBMM Genel Sekreteri
35. Başbakanlık Müsteşarı
36. Devlet Denetleme Kurulu Başkanı
37. Ankara Valisi
38. Yükseköğretim Kurulu Üyeleri
39. Ankara’daki Üniversitelerin Rektörleri
40. Ankara Garnizon Komutanı
41. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı
42. Korgeneraller/Koramiraller
43. MGK Genel Sekreteri/Bakanlık Müsteşarları/AB Genel Sekreteri/Başbakanlığa ve Bakanlıklara Bağlı
Müsteşarlar / Emniyet Genel Müdürü (Vali)
44. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı
45. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanı
46. Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı
47. Merkez Bankası Başkanı
48. Rekabet Kurumu Başkanı
49. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanı
50. Sermaye Piyasası Kurulu Başkanı
51. Diyanet İşleri Başkanı
52. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcıları
53. TBMM Genel Sekreter Yardımcıları
54. Yüksek Denetleme Kurulu Başkanı
55. Tümgeneraller/Tümamiraller
56. Başbakanlık ve Bakanlıklar Müsteşar Yardımcıları
57. Yargıtay Daire Başkanları ve Üyeler
58. Danıştay Daire Başkanları ve Üyeler
59. Sayıştay Daire Başkanları ve Üyeler
60. Devlet Personel Başkanı
61. Atom Enerjisi Kurumu Başkanı
62. TÜBİTAK Başkanı
63. Ankara’daki Üniversitelerin Rektör Yardımcıları
64. Yüksek Seçim Kurulu Üyeleri
65. Merkezde Görevli Türk Büyükelçileri
66. Merkezde Görevli Valiler
67. Devlet Denetleme Kurulu Üyeleri
68. Tuğgeneraller/Tuğamiraller
69. Yüksek Denetleme Kurulu Üyeleri
70. YÖK Genel Sekreteri
71. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanı
72. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürü
73. Anadolu Ajansı Genel Müdürü
74. TRT Genel Müdürü
75. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürü
76. Vakıflar Genel Müdürü
77. Tapu ve Kadastro Genel Müdürü
78. Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Genel Müdürü
79. Başbakanlık ve Bakanlıklar Genel Müdürleri
80. Ankara’daki Fakültelerin Dekanları, Yardımcıları
81. Ankara’daki Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları Başkanları
82. Sivil ve Askeri Dernek Başkanları

6. Başkent dışındaki illerde protokol
İllerde,
1. Vali,
2. Garnizon Komutanı
3. Belediye Başkanı sırasını takip eder.
Bu sıra ilçelerde;
1. Kaymakam,
2. Garnizon Komutanı,
3. Belediye Başkanı şeklindedir.
Garnizon Komutanı’nın rütbesi ne olursa olsun
bu protokol sırası değişmez.

7. İller İdaresi Genel Müdürlüğü
(http://www.illeridaresi.gov.tr) “Başkent Dışındaki
İllerde Tebrikata Giriş Sırası”
1. Vali,
2. T.B.M.M. üyeleri,
3. Mahallin en büyük komutanı, general ve
amiraller, garnizon komutanı,
4. (Değişik:10.12.1985 - 85/10152 K.) Belediye
başkanı, büyük şehirlerin genel törenleri dışında
özellikle
ilçelerde yapılan törenlerde büyük şehir belediye
başkanından sonra ilçe belediye başkanı,
5. (Değişik :22.11.2000-2000/1714 K.) Cumhuriyet
Başsavcısı, Devlet Güvenlik Mahkemesi Cumhuriyet
Başsavcısı, Adli Yargı Adalet Komisyonu Başkanı,
Devlet Güvenlik Mahkemesi Başkanı, Bölge İdare
Mahkemesi Başkanı, Üniversite Rektörleri, Baro
Başkanı
6. (Değişik: 30.1.1985 - 85/9047 K.) Rektör
yardımcıları, fakülte dekanları,enstitü ve yüksek
okul
müdürleri,
7. Genel ve katma bütçeli kuruluşların genel
müdürleri,
8. Garnizon komutanınca tespit edilecek silahlı
kuvvetler mensupları,
9. (Değişik: 3.10.1986 - 86/11081 K.) Vali
yardımcıları, il emniyet müdürleri, büyük şehir
belediye
sınırları içindeki ilçe kaymakamları ile ilçe belediye
başkanları,
10. (Değişik: 10.12.1985 - 85/10152 K) Hakimler,
savcı yardımcıları, noter odası başkanı ile iktidar
partisi,
ana muhalefet partisi ve Türkiye Büyük Millet
Meclisinde grubu bulunan diğer partilerin (alfabetik
sıraya göre) il başkanları,
11. (Değişik : 30.1.1985 - 85/9047 K.) Dekan
yardımcıları, enstitü ve yüksek okul müdür
yardımcıları ile
üniversitelerce belirlenecek diğer öğretim üyeleri,
12. Bakanlık müfettişleri, hesap uzmanları, sayıştay
denetçileri,
13. Bakanlar Kurulu kararlarındaki imza sırasına
göre bakanlıkların il teşkilatındaki amir, başkan ve
müdürleri, il milli eğitim müdürlüğünce
belirlenecek orta öğretim ve temel eğitim okul
müdürleri ile
öğretmenler,
14. Genel müdürlük ve bölge müfettişleri,
15. Resmi bankalar müdürleri, KİT ve TRT üst
yöneticileri,
16. (Değişik : 10.12.1985 - 85/10152 K.) Türkiye
Büyük Millet Meclisi' nde grubu bulunmayan siyasi
partilerin il başkanları (alfabetik sıraya göre),
8
17. İl genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri,
18. O yerdeki mesleki kuruluşlar ve en fazla üyeye
sahip basın kuruluşunun temsilcileri,
19. Özel banka müdürleri,
20. Kamu yararına çalışan dernek başkanları,

8. Başkent dışındaki illerde protokol
Toplantı, tören ve benzeri resmi sosyal faaliyetlere Sayın Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı,
Başbakan, Genelkurmay Başkanı, Kuvvet Komutanları gibi Devlet Protokolünde en üst
düzeyde yer alan devlet ricalinin tümünün veya bir kısmının iştiraki halinde; bu rical “Devlet
Protokol Listesi”ndeki yerlerine uygun şekilde sıralanır ve il protokol sırasının önünde yer alır.
Emekli askeri zevatın bu tür sosyal faaliyetlere katılması durumunda kendilerine görevdeki
emsallerinden sonra yer verilmesi uygun olur.

9. Yabancıların katıldıkları faaliyetlerde
protokol düzenlemesi
Yabancıların ve Türklerin kendi içlerinde protokol sıraları listelendikten sonra iki liste
birleştirilerek yapılır.
Yabancılara, misafir olarak kabul edildiklerinden dolayı, kendi Türk emsallerinden daha önde
yer verilir.
Yabancı askeri ziyaretçilere protokolde bulundukları rütbenin ilk sırasında yer verilir.

10. Devlet protokol listesinde yer alan sivil ve askeri zevatın Ankara dışında aynı garnizonda
birden fazla birlik, karargah ve kurumu ziyareti söz konusu ise sadece ilk ziyaret edilen
makamda tören yapılır, diğerlerinde tören yapılmaz.
Her türlü askeri tören mahalli gündoğumu ve günbatımı saatleri arasında yapılır. Bu saatlerin
dışında karanlıkta ve yağışlı havalarda hiçbir makama tören yapılmaz.
Emekli Cumhurbaşkanlarının kıt’a, karargah ve kurum ziyaretlerinde karşılama ve uğurlamada,
ziyaret edilen kıt’a, karargah ve kurumun seviyesi ne olursa olsun herhangi bir tören yapılmaz.

11. Protokolde şahıslar yoktur ünvanlar vardır
«Protokolde hiç kimse kendisi değildir»
Yönetimde protokol, bir anlamda Resmi Görgü Kuralları demektir.
Ast ile üst özel hayatlarında ne kadar samimi bir arkadaş olsa da,
yönetimdeki resmi ilişkilerinde daima protokol kurallarına uymak
zorundadırlar.

21. Bayrak Protokolu
• Türk bayrağının standartları, çekilmesi ve indirilmesine dair esaslar, kullanılabileceği
yerler ve bayrağa saygı kuralları 1983 tarihli “Türk Bayrağı Yasası” ile 1985 tarihli
“Türk Bayrağı Tüzüğü” hükümlerinde belirtilmiştir.
• Prensip olarak bayrak sabah saat 08.00’de çekilir ve gün batımında indirilir. Milli
bayram, genel tatil ve hafta tatili günlerinde tatilin başladığı saatte çekilir ve tatil
sonunda gün batımında indirilir.

23. Bayrak Protokolu
• Yurt dışındaki Türk resmi binalarında bayrağın kullanılışı mahalli ve uluslar arası
uygulamalara göre yapılır.
• Genellikle temsilcilik ikametgahında, resmi işlerin görüldüğü binalarda ve temsilcilik
otomobilinde milli bayrağın kullanılmasına izin verilmektedir.
• Dış temsilcilik binalarına sadece milli bayrak çekilebilir. Temsilciliğe başka ülkeden
devlet başkanı seviyesinde bir ziyaret yapılması durumunda, mahalli uygulama ve
nezaket gereği ziyaret süresi boyunca devlet başkanı forsu çekilebilir.

24. Bayrak Protokolu
• Temsilciliğe ait makam taşıtlarında bayrak sağ ön çamurluğun üstünde tepesinde ay-
yıldız bulunan kromajlı küçük bir direğe çekilir.
• Bayrakla birlikte fors da çekilmesi gerektiğinde, fors sol çamurluğun üzerindeki
direğe çekilir.
• Makam sahibi içinde olmadıkça taşıta bayrak çekilmez.
• Resmi bir neden olmadıkça özel gezilerde de bayrak çekilmez.

25. Bayrak

26. Bayrak Protokolu
• Türk Bayrağı Yasası gereği, bayrak 10 Kasım günü Türkiye’de ve dış
temsilciliklerimizdeki resmi binalarda yarıya çekilir. Bulunulan ülkede ilan edilen yas
günlerinde de bir saygı göstergesi olarak bayrak yarıya indirilir.
• Bayrak yarıya indirilmeden önce gönderin tepesine kadar çekilir, sonra indirilecek
seviyeye getirilir.
• TBMM’deki bayrak hiçbir zaman Anıtkabir’deki bayrak ise 10 Kasım dışında
indirilmez.

27. Bayrak Protokolu
• Birkaç bayrağın bir arada kullanılmasını gerektiren resmi ziyaret ve törenlerde,
konuk bayrak şeref locasında veya konuğun kaldığı binanın ana girişinde Türk
bayrağının solunda yer alır.
• Uluslar arası toplantı ve konferanslarda ise ev sahibi devletin bayrağı orta direğe
çekilir. İngilizce alfabetik sıraya göre birinci konuk bayrak orta direğin soluna, ikinci
konuk bayrak ise sağına, diğer konuk bayraklarda aynı yöntemle diğer direklere
çekilir.
• Yabancı bayrakların ebadı Türk bayrağından büyük, direkleri ise daha yüksek olamaz.

28. Bayrak Protokolu
• Resmi bir konferansta platforma bayrak konulması gerektiğinde konuşmacının
sağına yerleştirilir.
• Şehit cenazesi hariç örtü olarak ya da başka nedenlerle (elbise vb.) kullanılamaz.
• Bayrak direğe hızla çekilir, yavaş yavaş indirilir.
• Toprağa ya da suya temas ettirilmez.
• Herhangi bir reklam aracı ile birlikte kullanılamaz.
• Solmuş veya eskimiş bir bayrak asla çöpe atılmaz, uygun bir biçimde imha edilir.

29. Makam Odalarına Giriş
• Sayın bakanım,
• Günaydın (efendim)
• Sayın başkanım, gelişinizden mutluluk duyduk
• Sayın meclis üyem, hoş geldiniz
Unvanlı konuş, ses tonunu ayarla

30. Makam Odalarında Davranış
• Yöneticiniz “Buyurun oturun” demeden oturulmaz veya oturulması gerekiyorsa
“Müsaadenizle” diyerek oturulur.
• Buyur edilen koltuğa oturulur.
• Makam ziyaretleri en fazla 20 dakika olmalıdır.
• Makama evrak sunulurken amirin yanına gidilmez. Evrak karşıdan verilir.

31. Makam Odalarında Davranış
• Yöneticimizin veya üstlerimizin makamında oturacağımız koltuk masaya yakın ve
uygun olan koltuktur.
• Biz içerdeyken bizden üst birisi gelirse oturduğumuz koltuktan kalkarak bir koltuk
geriye gitmemiz gerekir.
• Eğer üst makama birden çok kişi ile gidilmişse ünvan ve kıdeme göre sıralanmalı ve
en üst olan yöneticiye en yakın oturmalıdır.

32. Makam Odalarında Davranış
• Cumhurbaşkanı,
• Başbakan,
• Vali
• Kurumun tepe yöneticisi
geldiklerinde makam koltuğuna buyur edilir.

33. Makam Odalarında Davranış
• Yönetici geldiği zaman makam koltuğuna oturması teklif edilir, buyur edilir (Çünkü o
koltukta biz onları temsil etmekteyiz).
• Üst ayağa kalktığında ayağa kalkılır.

34. Makam Odalarında Davranış
• Üstlerle ya da resmi misafirlerle görüşürken zorunlu olmadıkça:
• Telefonla görüşülmez
• İçeriye ast alınmaz,
• Evrak imzalanmaz,
• Başka şeylerle meşgul olunmaz
(Mecbursanız, özür dileyin ve izin isteyebilirsiniz)

40. Randevu
• Randevu telefonla, yüzyüze veya yazılı olarak talep edilebilir.
• Yazılı taleplerin mutlaka teyid edilmesi gerekir.
• Randevu tarihi yönetici ve sekreterin ortak kararı sonucunda belirlenmelidir.
• Randevular randevu talebi ile ilgili kısa bilgileri de içerek şekilde kaydedilmelidir.

41. Randevu
• Randevular için belirsiz zaman dilimleri verilmemelidir.
• Randevular arasında yeterli zaman aralığı bırakılmasına özen gösterilmelidir.
• Görüşme nedeni nezaket ziyareti ise 15 dakika yeterlidir, iş görüşmeleri ise 30 dakika
ile sınırlandırılmalıdır.
• Genel olarak iş görüşmeleri için sabah, nezaket ziyaretleri için öğleden sonra
randevu istenmeli veya verilmelidir.

42. Randevu
• Acil bir durum söz konusu değilse günün ilk randevusu, yöneticilerin diğer işlerine
vakit ayırmak amacıyla sabahın ilk saatlerine verilmemeye çalışılmalıdır.
• Benzer olarak acil durumlar dışında yöneticinin yorgun olduğu düşüncesiyle günün
son saatine randevu verilmemelidir.

43. Randevu
• Randevu iptalleri olabilir. Ancak bu kararlar karşı tarafa gecikmeksizin bildirilerek
tatsız durumların önüne geçilmelidir.
• Alınan veya verilen randevular en az 24 saat öncesinden iptal edilmelidir.
• Görüşme makam odası veya ofis dışında gerçekleşecekse randevu yeri mutlaka
belirlenmelidir.
• Randevu talebinin geri çevrilmesi nazik bir davranış değildir.

44. Yazılı İletişim
• Resmi mektuplar daima bilgisayarda yazılmalıdır.
• Devletin üst kademesindeki kişilere gönderilen mektuplarda zarf üzerine sadece
ünvanın yazılması yeterlidir. “Sayın Dışişleri Bakanı”.
• Resmi kişilere eşleri ile birlikte zarf üstü hitap “Sayın Cumhurbaşkanı ve Bayan Gül”
şeklinde yapılır. “Eşi” sözcüğü asla kullanılmaz.

46. Yazılı İletişim
• Resmi nitelikteki mektuplarda ünvana hitap gerekli ve yeterlidir. “Sayın Bakan”, “Sayın Vali”
• “Rica” sosyal yaşamda “dilemek” anlamına geldiği halde yönetim dilinde “emretmek”tir.
“Arz etmek” yönetim dilinde “sunmak” ya da “talep etmek” demektir. Bu nedenle;
• Resmi yazışmalarda alt makamlara yazılan yazılar “rica ederim”,
• Üst veya aynı düzey makamlara yazılan yazılar “arz ederim”,
• Üst ve ast düzey makamlara aynı anda dağıtımlı olarak yazılan yazılar “arz ve rica ederim”
sözcükleriyle bitirilmelidir.

47. Yazılı İletişim
• Mektupların sonunda “Saygılarımla” gibi uygun bitiriş ifadelerinin kullanılması kibar
bir davranıştır.
• İmza yerine “profesör”, “doktor” gibi ünvanlar eklenmemeli, sadece isim ve soyadı
yazılıp imzalanmalıdır.
• Sözlü ve yazılı iletişimde büyüklere başarı dilemek doğru değildir.
• Aynı şekilde küçük büyüğe “beraber çalışmaktan duyacağı memnuniyeti”
belirtemez, “emrinde olmaktan onur duyduğunu, güvenine layık olma ümidini”
vurgulayabilir.

48. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Başvuru dilekçesi yazımı
• Özgeçmiş hazırlama
• Giysiler
• Selamlaşma
• Hitap
• Duruş, oturuş, davranış
• Konuşma biçimi

49. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• A4 beyaz kağıt kullanılmalı, bilgisayarda hazırlanmalı
• İmla ve ifade hataları bulunmamalı
• Abartılı, süslü ve teknik bir dil kullanılmamalı
• Bilgilerin tam ve doğru olmasına özen gösterilmeli
• Yetenekler ve başarılar abartılarak ön plana çıkarılmamalı
• Yaş, kilo, boy, renk gibi kişisel bilgilere yer verilmemeli
• İmza bulunmamalı
• Referans istenmiyorsa verilmemeli

50. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• İş görüşmesine gidilecek kurum hakkında önceden bilgi sahibi olunmalıdır.
• Kurumun yapısı, amaçları, hizmet alanı
• Yöneticilerin unvan ad ve soyadları
• Ödenen ücretler hakkında fikir sahibi olunmalıdır.
• Mümkünse görüşmeyi yapacak kişi ya da kişiler hakkında önceden bilgi edinilmeli
(ne tür sorular sorabilir, nelere önem verir, adı-soyadı, ünvanı, yetkileri, mesleği, ilgi
alanları vb.)

51. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Görüşme yerine en az 20 dakika önce (kesinlikle geç kalınmamalı) ve yalnız olarak
gidilmelidir.
• Dış görünüme özen gösterilmelidir (giysiler, temizlik, koku, makyaj ve aksesuarlar).

52. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• El çantası dışındaki diğer eşyalar (torba, şemsiye, palto, pardesü) görüşme odasının
dışında bırakılmalı, elde cep telefonu ve anahtarlık gibi şeyler bulundurulmamalı,
cep telefonu kapalı tutulmalıdır.
• Sekreter veya odada bulunan diğer kişilerle sürtüşmeye girilmemeli, iyi ilişkiler
kurulmalıdır.
• Adayın görüşme odasına girerken ümitli ve güvenli ve moralli olduğunu belirten
biçimde tebessüm ederek girmesi iyi bir izlenim bırakır. Odaya kesinlikle ceketin önü
açık veya eller cepte girilmemelidir.

53. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• İçeriye girince görüşmeyi yapacak kişiye “iyi günler” diyerek tebessümle selam
verilmelidir. Görüşmeyi yapacak kişi tokalaşmak eğiliminde değilse toka için el
uzatılmamalıdır.
• Görüşme odasında ayakta dururken kollar yanda olmalı veya önde tutulmalı,
kesinlikle göğüste çapraz olarak, arkada, cepte veya belde bulunmamalıdır.
• Otururken kesinlikle bacak bacak üstüne atılmamalı, arkaya doğru kaykılmamalıdır,
görüşme yapan kişiye doğru hafifçe eğilmek yerinde bir davranış olacaktır.

54. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Tanışma sırasında aşırıya kaçmadan sıcak, samimi ve güleryüzlü olmalı, hatır
sorulunca teşekkür edilmeli, ancak karşı hatır sorulmamalıdır.
• Görüşmede ikram edilse dahi asla sigara içilmemeli, çay veya kahve ikramı kabul
edilerek, zarif bir şekilde içilmeli, sonunda teşekkür edilmelidir (Görüşmede her
ikram bir sınavdır).
• Odadaki eşyalar, masa üzerindeki yazılar, dosyalar, malzemeler karıştırılmamalıdır.

55. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Görüşme odasına ilk girişteki 30 saniye bırakılacak izlenim açısından çok önemli,
etkili ve kalıcıdır. Görüşme yapan kişi üzerinde kendinden emin, dürüst, açık, ciddi,
uyumlu ve görgülü bir izlenim bırakmak bu aşamada gerçekleşmektedir. Ancak
adayın karşısındaki kişiyi etkilemek için rol yapması en büyük hata olacaktır. Samimi
olmayan tavır ve davranışlar görüşmeci tarafından ilk dakikada farkedilir ve
görüşmeyi olumsuz yönde etkiler.

56. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Aday kendini tanıtırken aşırıya kaçmadan güçlü yönlerinden söz etmeli, özel, siyasal,
ideolojik, dinle ve sporla ilgili konulara kesinlikle girmemelidir. Sorulmadıkça zayıf
yönlerinden ve eksikliklerinden söz etmemeli, zorunlu olursa kendisini bu yönde
yetiştireceğinden söylemelidir.
• Özel yaşamdan, aileden, özel istek ve beklentilerden ve ücretten söz edilmemelidir.
Ücret konusunda bir soru yöneltildiği takdirde kabul edilebilir bir ücret söylenmeli
veya eş düzeydekilerden fazla bir şey istenmemelidir. Ancak asla “siz ne verirseniz”
şeklinde bir ifade kullanılmamalıdır.

57. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• İş veya görev tercihi sorulduğunda, güçlü yetenekli, bilgili ve deneyimli olunan alan
söylenmeli, zayıf alan veya konulardan söz edilmemeli, ancak “ne iş olursa yaparım”
şeklinde bir ifade asla kullanılmamalıdır.
• Görüşmede ekip çalışmasına yatkın, farklı kişilerle de uyumlu şekilde çalışacak,
olumlu bir yapıda olunduğu, ancak bağımsız olarak da verimli ve başarılı bir şekilde
çalışılabileceği belirtilmelidir.
• Sorulara yanıt verirken göz kaçırılmamalı, yanıtlar açık ve net olmalı, kesinlikle yalan
söylenmemelidir

58. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Aday görüşme sırasında eski işini ve işyerini, amir ve yöneticilerini eleştirmekten
kaçınmalıdır.
• Amaç, istek ve beklentiler sorulduğunda, kısa sürede yükselmek, çok para
kazanmak, yurt dışına gitmek gibi uç hedefler belirtilmemelidir.
• Konuşma sırasında ses tonunun doğal ve normal olmasına dikkat edilmeli “şey”,
“hımmm...”, “falan/filan”, “ne söyleyecektim” gibi dolgu ifadeleri kullanılmamalıdır.

59. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Konuşurken stres ve sıkıntı işareti olarak kalemle, kravatla oynanmamalı, kağıt
üzerine çizim yapılmamalı, parmak çıtlatılmamalıdır.
• Görüşme odasındayken telefon çaldığında veya içeri biri girdiğinde
ilgilenilmemelidir. Konuşmaların dinlenilmediğini göstermek için başka yere bakmak
veya başka şeyle ilgilenmek en doğru davranış biçimi olacaktır.

60. İş Görüşmeleri (Mülakatlar)
• Görüşme sonunda yemek ikramı önerilirse (eğer art niyet sezilmemişse) kabul
edilmeli ancak farklı ve pahalı yemekler seçilmemeli, içki içilmemeli ve hesabı
ödemeye kalkışmamalıdır. Bu ikramında bir sınav olduğu unutulmamalıdır.
• Görüşmede son sözler ve son davranışlar etkileyici ve kalıcıdır. Bu nedenle bunların
olumlu bir etki bırakmasına dikkat edilmelidir. Görüşme yapan kişinin teşekkür
etmesi konuşmanın sona erdiği anlamına gelir, kapıdan çıkarken görüşmeci kibarca
tebessüm ederek selamlanmalıdır.

61. Toplantılar
• Toplantı daveti telefonla değil yazı ile yapılmalıdır.
• Toplantıya katılacak kişilere gönderilecek davet yazısında toplantı yeri ve zamanı,
katılacak kişiler ve toplantı konusu ve/veya gündemi bulunmalıdır.
• Toplantıya katılanların sayısı mümkünse 10’u aşmamalıdır.
• Davet yazısında toplantı için ne kadar süre ayrıldığının (başlangıç ve bitiş saatleri)
bildirilmesi nazik bir davranıştır.

62. Toplantılar
• Gündem maddelerinin başına “bilgi için”, “tartışma için” ya da “karar için” şeklinde
açıklamalar koyulmalıdır.
• Şehir dışından toplantıya katılacaklar için otel reservasyonu yaptırmak ve ulaşımı
organize etmek uygun bir davranıştır.
• Toplantıya katılamayacak ya da yerine bir başkasını gönderecek kişilerin, bu durumu
toplantıyı düzenleyen kişi ya da kuruma önceden bildirmeleri nazik bir davranıştır.

63. Toplantılar
• Uzun yönetim kurulu masalarında başkan başa katılımcılar iki yana oturmalıdır.
• Toplantılarda başkan katılımcılara egemen bir yerde oturmalı, varsa sorumlu
katılımcılar için özel bir yer ayrılmalıdır.

64. Toplantılar
• Toplantı mutlaka bildirildiği saatte başlamalıdır. Gecikenler nedeniyle toplantıya geç
başlamak zamanında gelenlere karşı saygısızlık olarak nitelendirilir.
• Toplantı sırasında kullanılacak materyal katılımcı sayısı kadar çoğaltılmalı ve
toplantıya başlamadan dağıtımı yapılmalıdır.
• Haklı bir gerekçe olmadan gündem maddeleri öngörülenden daha uzun süre
tartışılmamalıdır.

65. Toplantılar
• Toplantı başkanının her öneriye fırsat tanıması uygun bir davranıştır.
• Aynı anda birden fazla kişinin konuşması ve konuşmaların gündemin dışına çıkması
toplantı başkanı tarafından engellenmelidir.
• Konuşmalar asla kişiselleştirilmemelidir, kişilik çatışmalarına meydan verilmemelidir.

66. Toplantılar
• Toplantının sadece belli bir bölümüne katılacak kişiler varsa, onların gündemin ilgili
maddesinde hazır bulunmaları sağlanmalıdır.
• Toplantının telefon görüşmeleri ya da ziyaretçiler tarafından bölünmesine izin
verilmemelidir.
• Toplantının sonunda başkan tarafından herkese “son söz” fırsatı tanınmalı, ancak
konuşmalar bir-iki cümleyi geçmemelidir.
• Başkan toplantıyı kapatırken herkese katkılarından dolayı teşekkür etmelidir

67. Toplantılar
• Toplantı tutanakları katılımcılara en az 24, en geç 48 saat içinde dağıtılmalıdır.
• Tutanaklarda toplantı zamanı ve yeri, toplantı başkanının adı, katılımcıların adları,
katılamayanların mazeret beyanları, tartışılan gündem maddeleri ve alınan kararlar
yer almalıdır.

68. Toplantılar
• Toplantı tutanakları katılımcılara en az 24, en geç 48 saat içinde dağıtılmalıdır.
• Tutanaklarda toplantı zamanı ve yeri, toplantı başkanının adı, katılımcıların adları,
katılamayanların mazeret beyanları, tartışılan gündem maddeleri ve alınan kararlar
yer almalıdır.
• Toplantı sırasında toplantıda olmayan kişi ya da kurumları ilgilendiren kararlar
alındıysa ilgililere zaman geçirmeden duyurulmalıdır.

69. Davetler
• Resepsiyonlar
• Kokteyl partiler
• Yemek davetleri
• Büfeli yemek davetleri
• Özel amaçlı davetler

70. Resepsiyon
Resmi veya gayri resmi olarak, yeni veya seçkin bir konuğu ağırlamak ve tanıştırmak,
düğünler, evlenme yıldönümleri ya da milli günler onuruna tertiplenebilir.
• Ana amaç onuruna resepsiyon verilen kişiyi kendi arkadaşları ve diğer ilgili kişilerle
bir araya getirmektir.
• Resepsiyonlarda sırasıyla ev sahipleri ve onur konukları kabul hattında yer alarak
davetlileri karşılarlar.
• Resepsiyon kıyafeti koyu renk elbisedir.

72. Kokteyl
Kokteyl, çok çeşitli nedenlerle düzenlenen, alkollü ya da alkolsüz içkilerin bol olarak
ikram edildiği davetlerdir. Bu partilerin resmiyeti resepsiyonlara göre daha azdır, bu
nedenle kıyafetler daha az resmidir ve misafir kabul hattı yoktur.
• Büyük koktely partilerde davetli sayısına göre bir ya da birkaç büfe açılır. İstekler
garsona yapılmalıdır.
• Küçük çaptaki koktely partilerde servis ev sahibi ya da konuklar tarafından yapılabilir.

73. Kokteyl
Saatle sınırlandırılmayan, yiyecek ve içkinin bol ve çeşitli olduğu, müziğinde
olabileceği zengin kokteyl partilere “Kokteyl Prolonje” denmektedir.

74. Yemekler
• Gayrı resmi: Garsonsuz ve konukların da servise yardımcı olduğu yemekler
• Yarı resmi: Servisin garsonlar tarafından yapıldığı yemekler
• Resmi: Her açıdan protokol kurallarının uygulandığı yemekler

75. Yemekler
Gayrı Resmi Yemekler
• Davet konuklarla yüz yüze görüşerek ya da telefonla yapılır.
• Giyim resmi değildir. Ancak yemekte önemli bir konuk olacaksa koyu renk elbise
tercih edilmelidir.
• Mönü genellikle iki veya üç yemekten (çorba veya ilk yemek, ana yemek, salata ve
tatlı) oluşturulur. En fazla iki çeşit şarap ikram edilir.

76. Yemekler
Yarı Resmi Yemekler
• Konuklar telefon, mektup ve 3. şahıs dilinden yazılmış kartla davet edilirler.
• Erkekler smokin, kadınlar uzun etekli elbise giyebilirler.
• Ev sahibesi gelen konukları onur konuğuna tanıştırır.
• Yemek salonuna geçiş ev sahibesinin, onur konuğunun eşine hitaben yapacağı
davetle başlar.

77. Yemekler
Yarı Resmi Yemekler
• Konuklar telefon, mektup ve 3. şahıs dilinden yazılmış kartla davet edilirler.
• Erkekler smokin, kadınlar uzun etekli elbise giyebilirler.
• Ev sahibesi gelen konukları onur konuğuna tanıştırır.
• Yemek salonuna geçiş ev sahibesinin, onur konuğunun eşine hitaben yapacağı
davetle başlar.

78. Yemekler
• Mönü kartı zorunlu olmamakla birlikte hazırlanabilir, konuklar için masaya yer kartı
konabilir.
• Masada oturacak yerler için ev sahibesi konuklara yardımcı olur, eğer davetli sayısı
çok ise garsonlar yardımcı olabilir.
• Tüm konuklar masadaki yerlerini bulmadan ev sahibesi masaya oturmaz.
• Mönüde en çok 5 çeşit yemek bulunur. Bu yemeklerle birlikte beyaz ve kırmızı şarap,
tatlı ikramı sırasında da şampanya sunulur.

79. Yemekler
• Yemeğin sonunda ev sahibi sandalyesini geriye çekip peçetesini masaya koyarak
yemeğin bittiğini işaret eder.
• Davetten ayrılış zamanını esas itibariyle onur konuğu belirler. Diğer konuklar nezaket
icabı onur konuğunun ayrılışını beklemek durumundadırlar. Ayrılan her konuk ev
sahiplerine teşekkür etmelidir. Ev sahibi onur konuğuna kapının çıkışına kadar
refakat etmelidir

80. Yemekler
Resmi Yemekler
• Bu davetlerde rahatlığın değil, protokol kurallarının ağır bastığı bir hava mevcuttur.
• Bu nedenle günümüzde büyük ölçüde yerini yarı resmi ve resmi yemek kurallarının
karışık olarak uygulandığı davetlere bırakmıştır. Bir çok ülkede de resmi davetler
nadiren uygulanmaktadır.

81. Yemekler
• Konuklara üçüncü şahıs dilinde yazılmış basılı davetiyeler gönderilir.
• Konuklar yemeğe katılıp katılmayacaklarını yine yazılı olarak bildiriler.
• Erkek ve kadın konuklar resmi giyinirler.
• Konuklar salona girerken isimleri anons edilir.

82. Yemekler
• Konukların oturma yerlerini gösteren bir şema hazırlanarak girişteki bir masanın
üzerine konulur.
• Erkek konuklar eşlik ettikleri kadın konukların masaya oturmalarına yardımcı olurlar.
• Masadaki yer kartlarına konukların tam isimleri ve ünvanları yazılır.
• Yemek mönü kartı Fransızca hazırlanır. Mönüde genellikle Fransız mutfağından 6-7
çeşit yemek bulunur ve garsonlar tarafından uygun biçimde servis edilir.

83. Yemekler
Büfeli Yemekler
• Konukların sayısının evdeki masa veya servis personeli için fazla olması halinde uygulanan
bir davet türüdür.
• Büfe davetinin esasını “self-servis” oluşturur.
• Büfe yemek davetlerinde konukları protokole göre masaya oturtma sorunu yoktur. Sadece
onur konuklarına önceden yer ayırmak yeterli olacaktır.
• Konuk sayısına göre büfe adedinin arttırılarak büfe önünde uzun kuyruklar oluşması
önlenmelidir.

84. Yemekler
Özel Amaçlı Yemekler
İş yemekleri: Genellikle bir konuşmacı mevcuttur. Bu kişi yemeğin amacı ile ilgili
konuşma yapar. Davetlilerde yemeklerini yerken aynı konuda görüş alışverişinde
bulunurlar.

85. Yemekler
Supper: Genellikle tiyatro, opera gibi faaliyetlerden sonra gece geç vakitte büfe yemek
şeklinde düzenlenir. Oturmalı ya da oturmasız olabilir. Büfede sandviç gibi hafif
yiyecekler ve kahve bulundurulur.
Supe: Sanatsal bir faaliyet sonrasında gece geç vakit düzenlenen davette hafif içkiler
ve peynir tabağı gibi sembolik yiyecekler sunulur. İzlenen sanatsal faaliyetin tartışması
yapılır, bazen davetli ise baş sanatçının onuruna bir kadeh şampanya içilebilir.

86. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Sözlü davetler yüz yüze ya da telefonla, esas olarak, ev sahibesi tarafından yapılır. Bu
davet türü koktely parti, gayrı resmi ve yarı resmi yemekler, supe, büfeli yemekler
için uygundur. Telefonda davetin tarihi, saati, ne çeşit bir davet olduğu ve varsa onur
konuğu belirtilir. Giyim için smokin gibi özel bir kıyafet gerekiyorsa mutlaka
belirtilmeli, eşlerde davet edilmelidir.
• Sözlü davetten sonra bir “hatırlatma kartı” göndermek nazik bir davranış olabilir.

87. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Konuk sayısının 20’den fazla olduğu davetlerde davetin kartla yapılması daha
uygundur.
• Gereğinde ve arzu edilirse kartın üzerine L.C.V. (lütfen cevap veriniz) veya yabancılar
için RSPV rumuzu da konabilir.

88. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Mazeret beyanında mazeretin nedeni de açıklanarak, davete katılınamayacağı
belirtilir. Kartla yapılan davete telefonla veya yazılı olarak mazeret beyanı yapılabilir.
Basılı kartla yapılan resmi davetlere ise yine üçüncü sahış dilinde yazılan kısa bir
mazeret mektubu yazılmalıdır.

89. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Yarı resmi ve resmi yemeklerde protokole uygun oturma planları hazırlanır. Oturma
planlarında davetlilerin masada bir kadın, bir erkek düzeninde oturmasına dikkat
edilir.
• Masalarda ev sahiplerinin oturdukları yerlere masa merkezleri denir.

90. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Masada her konuğun önünde normal olarak altlık görevi yapan ve devamlı kalan bir
servis tabağı bulunur.
• Çatallar tabağın soluna, bıçaklar ve kaşık ise sağına konur. Bıçakların keskin
taraflarının tabağa bakmasına dikkat edilir. Pasta ve tatlı kaşık bıçağı tabağın üst
kısmına konur.
• Masaya bir seferde üçten fazla çatal bıçak konmaz. Tereyağı tabağı ve bıçağı servis
tabağının sol tarafında bulunur.

91. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Çatallar tabağın soluna, bıçaklar ve kaşık ise sağına konur. Bıçakların keskin
taraflarının tabağa bakmasına dikkat edilir. Pasta ve tatlı kaşık bıçağı tabağın üst
kısmına konur.
• Masaya bir seferde üçten fazla çatal bıçak konmaz. Tereyağı tabağı ve bıçağı servis
tabağının sol tarafında bulunur.

92. Davetler ile İlgili Genel Kurallar
• Bardak ve kadehler bıçakların üst kısmına sağdan sola doğru beyaz şarap, krmızı
şarap, şampanya ve su olarak dizilir.
• Peçeteler resmi olmayan yemeklerde çatalların soluna, resmi yemeklerde ise servis
tabağının içine konur.
• Salata servisi sol tarafa yapılır.

94. Çiçekler - Kutlamalar
• Nişan, düğün, yıldönümü gibi nedenlerle sunulacak çiçekler sepet ya da çelenk
olarak hazırlanmalıdır.
• Kutlama, teşekkür, geçmiş olsun, doğum, ameliyat ya da rahatsızlık nedeniyle
hastane ya da eve gönderilecek çiçeklerin sepetle değil fazla yer tutmaması için
küçük bir buket şeklinde sunulmasına dikkat etmelidir. Buketteki çiçek adedi aşırıya
kaçmadan daima tek sayıda olmalıdır

95. Çiçekler - Kutlamalar
• Aracı ile gönderilen çiçeklerin üzerine gönderenin kartı mutlaka iliştirilmelidir.
• Kalabalık davetlere aracı ile gönderilen çiçeklerin üzerindeki kartlar davet sahipleri
tarafından daha sonra teşekkür edilmek üzere alınıp saklanmalıdır.
• İlke olarak erkeklere çiçek sunulmaz, mutlaka gerekiyorsa beyaz çiçeklerden oluşan
çok gösterişli olmayan bir buketin aracı ile gönderilmesi uygun olacaktır.

96. Hediyeler
• Karşıdaki kişiyi küçük düşürmeyecek onu utandırıp, sıkıntılı bir duruma sokmayacak
nitelikte hediye seçilmelidir.
• Hediye alırken kişinin cinsiyeti, yaşı, statüsü ve zevkleri göz önünde bulundurulmalıdır.
• Hediye herhangi bir çıkar veya karşılık düşüncesi ile verilmemelidir.
• Hediyeyi elden alan kişi mutlaka açmalı, hoşuna gitmese bile mutlaka çok beğendiğini ifade
edip teşekkür etmelidir.
• Hediyeyi veren kişinin hediyenin değerinden söz etmesi son derecede görgüsüz bir
davranıştır. Hediye hakkında konuşmak hediyeyi alan kişiye düşer.

97. Teşekkür
• Aracı ile gönderilen hediye ve çiçeklere teşekkür etme süresi geniştir, bir ay içinde
yapılabilir.
• Telefonla yapılabileceği gibi, tamamen el yazısıyla veya bu amaçla bastırılmış
kartların üzerine el yazısıyla hitap, saygı ifade eden bir ibare ve imza koymak yoluyla
da teşekkür edilebilir.

98. Araçlarda Protokol
• Makam otomobilinde makam sahibi veya kıdemli olan kişi daima arka sağ koltukta
oturur.
• Makam sahibinin eşi de arabadaysa sol arka koltukta oturmalıdır.
• Resmi araçlara binerken önce kıdemli, sonra kıdemsiz biner, inerken ise kıdemli iner.
• Arka tarafta üç kişinin oturması söz konusuysa en kıdemsiz ortaya oturur.

99. Araçlarda Protokol
• Özel araçlarda birinci yer otomobili kullanan kişinin yanıdır.
• Otomobili kullanan kişinin eşi de araçtaysa, konuk erkek arka sağ koltukta
oturmalıdır.
• Otomobili kullanan kişinin eşi araçta değilse, konuğun eşi için şoförün yanı önerilir.
• Çok samimi arkadaş topluluklarında arabayı kullanan erkek ile konuk erkek önde,
kadınlar ise arkada oturabilirler.

100. Araçlarda Protokol
• Otomobile önce kadın biner. Erkek kadının kapısını açarak ona yardımcı olur.
• Otomobilden önce erkek iner, kadının kapısını açarak yardımcı olur.
• Eğer erkeğin arabadan inmesi mümkün değilse (arabayı kullanıyorsa) özür dilemeli
kapıyı uzanarak açmalı ve sonra kapamalıdır.

101. Araçlarda Protokol
• Otomobile önce kadın biner. Erkek kadının kapısını açarak ona yardımcı olur.
• Otomobilden önce erkek iner, kadının kapısını açarak yardımcı olur.
• Eğer erkeğin arabadan inmesi mümkün değilse (arabayı kullanıyorsa) özür dilemeli
kapıyı uzanarak açmalı ve sonra kapamalıdır.