Η αρχαϊκή εποχή

750-480 π.Χ.

Ι.Π. ΑΜΠΕΛΑ΢ ΠΕΙΡΑΜΑΣΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΕΤΑΓΓΕΛΙΚΗ΢ ΢ΧΟΛΗ΢ 1

Η ςθμαςία τθσ αρχαϊκισ εποχισ

1. Η ίδρυςθ αποικιϊν ςτο πλαίςιο των οργανωμζνων
πόλεων κρατϊν.
2. Οι πνευματικζσ αναηθτιςεισ τθσ εποχισ (λυρικι ποίθςθ
– αρχι τθσ φιλοςοφικισ ςκζψθσ).
3. Η ςφγκρουςθ Ελλινων – «βαρβάρων» *Περςικοί
πόλεμοι+ – Νίκθ των Ελλινων.
4. Η ενίςχυςθ τθσ εκνικισ ςυνείδθςθσ και του κεςμοφ τθσ
πόλεωσ-κράτουσ.


Η γζνεςθ τθσ πόλεωσ-κράτουσ (8οσ αι.)
Τα ςυςτατικά ςτοιχεία τθσ πόλεωσ-κράτουσ
1. Γεωγραφικά (μικρι ζκταςθ):
 ἡ πόλις/ τὸ ἄστυ = το κζντρο άςκθςθσ τθσ εξουςίασ
(Πρυτανεῖο, Βουλευτήριο, Ἀγορά), περιτειχιςμζνο για τθν
αςφάλειά του (ἀκρόπολις)
 ἡ ὕπαιθρος = θ καλλιεργιςιμθ περιοχι (κϊμεσ)
2. Οργανωτικά:
 οἱ πολῖται = οι κάτοικοι που ςυμμετζχουν ςτθ διαχείριςθ των
κοινϊν και ςτθ λιψθ των αποφάςεων ςε μικρότερο ι
μεγαλφτερο βακμό
 ἡ πολιτεία = το πολίτευμα, ο τρόποσ άςκθςθσ τθσ εξουςίασ και
ςυμμετοχισ των πολιτϊν

⇨ 3 επιδιϊξεισ: ελευκερία, αυτονομία, αυτάρκεια


Η ςθμαςία του κεςμοφ τθσ πόλεωσ-
κράτουσ
Θετικά ςτοιχεία
1. Οι τρεισ επιδιϊξεισ (ελευκερία, αυτονομία, αυτάρκεια)
ςυνιςτοφν τθ γενεςιουργό δφναμθ των πολιτιςτικϊν
επιτευγμάτων.
2. Οι πολίτεσ για πρϊτθ φορά αναπτφςςουν «πολιτικι»
δραςτθριότθτα.
3. Η ιδζα τθσ ελευκερίασ προβάλλεται μζςα από τθν
αντιμετϊπιςθ των κοινϊν προβλθμάτων και τθν
κατοχφρωςθ των δικαιωμάτων.
4. Η δθμοκρατία, θ δραματικι ποίθςθ, θ φιλοςοφία, θ
ρθτορικι, θ πολεοδομία, θ επιςτιμθ αναπτφςςονται μζςα
ςτθν πόλθ-κράτοσ.

Αρνθτικά ςτοιχεία
1. Τοπικιςτικό πνεφμα
2. Εμφφλιεσ ςυγκροφςεισ και ανταγωνιςμοί
3. Η απουςία ενιαίου κράτουσ

⇨ Ενϊ κάκε πόλις δεν αποβλζπει παρά ςτο δικό τθσ
μεγαλείο, όλεσ μαηί ςυμβάλλουν χωρίσ να το επιηθτοφν
ςτθν αφξθςθ τθσ κοινισ κλθρονομιάσ.


Οι ςυνκικεσ δθμιουργίασ
 Τμιματα των ελλθνικϊν φφλων
αυτονομικθκαν, απζκτθςαν μόνιμθ εγκατάςταςθ ςε
ςυνδυαςμό με τθ χωροταξικι οργάνωςθ τθσ περιοχισ
και τισ τοπικζσ λατρείεσ. Πικανι ανάμειξθ και με άλλα
φφλα. Ενδεικτικό παράδειγμα: οι πόλεισ τθσ Μικράσ
Αςίασ.
 Τμιματα των ελλθνικϊν φφλων ανεξαρτθτοποιικθκαν ι
γειτονικζσ κοινότθτεσ ενϊκθκαν ςε ενιαίο χϊρο
(ςυνζνωςθ κωμῶν, ςυνοικιςμόσ). Ενδεικτικό
παράδειγμα: οι πόλεισ του ελλαδικοφ χϊρου.

Η κρίςθ του ομθρικοφ κόςμου
Τα αίτια τθσ κρίςθσ

1. ςταδιακι πλθκυςμιακι αφξθςθ
2. περιοριςμζνεσ καλλιεργιςιμεσ εκτάςεισ
3. ςυγκζντρωςθ τθσ γθσ ςε λίγουσ
4. απουςία εργαςιακισ ειδίκευςθσ
5. ζλλειψθ εναλλακτικϊν πόρων πλθν τθσ γθσ


Η κοινωνική διαςτρωμάτωςη
τησ ομηρικήσ κοινωνίασ
 ἐσθλοί, ἄριστοι, ἀγαθοί, εὐπατρίδες: Οι ευγενείσ που
προοδευτικά αμφιςβθτοφν τθν εξουςία του
βαςιλιά, διακζτουν εκτάςεισ γθσ και δίνουν ζμφαςθ ςτθ
ςωματικι άςκθςθ και τθν καλλιζργεια του πνεφματοσ.
 πλῆθος, ὄχλος, κακοί: Οι πολυάρικμοι μικροί ι
μεςαίοι καλλιεργθτζσ ι και ακτιμονεσ.
 δοῦλοι: Η ανάπτυξθ του κεςμοφ τθσ δουλείασ ςυνδζεται
με τθν αντίλθψθ ότι ο πολίτθσ πρζπει να είναι
απαλλαγμζνοσ από τισ εργαςίεσ για να αςχολείται μόνο
με τισ υποκζςεισ τθσ πόλθσ και τα κοινά.

Η αντιμετϊπιςθ τθσ κρίςθσ
Τρόποι αντιμετϊπιςθσ τθσ κρίςθσ

 ανάπτυξθ τθσ βιοτεχνίασ και του εμπορίου
 κατακτθτικοί πόλεμοι και εδαφικι επζκταςθ
 ίδρυςθ αποικιϊν

⇨ Κάποιεσ πόλεισ-κράτθ εφάρμοςαν μία από τισ
παραπάνω λφςεισ, ενϊ κάποιεσ άλλεσ τισ ςυνδφαςαν για
να αντιμετωπιςτοφν τα προβλιματα.


Ο δεφτεροσ αποικιςμόσ
(μζςα 8ου αι. – μζςα 6ου αι. π.Χ.
 ἀποικισμός < ἀποικίζω (ςτζλνω μακριά από τον οἶκο,
από τθν πατρίδα): θ αναγκαςτικι μετακίνθςθ,
εγκατάςταςθ ςε άλλθ περιοχι και δθμιουργία νζασ
πόλθσ *μθτρόπολθ-αποικία]
 Εξάπλωςθ των Ελλινων ςε Ανατολικι και Δυτικι
Μεςόγειο, κακϊσ και ςτον Εφξεινο Πόντο.
⇩
Περιοριςμόσ τθσ εμπορικισ δραςτθριότθτασ των άλλων
λαϊν και κυρίωσ των Φοινίκων.


Τα αίτια του βϋ αποικιςμοφ
1. Η στενοχωρία: δθμογραφικι αφξθςθ – περιοριςμζνεσ
καλλιεργιςιμεσ εκτάςεισ
2. Η ζλλειψθ πρϊτων υλϊν, ιδιαίτερα μετάλλων
3. Η αναηιτθςθ νζων αγορϊν για τθν προμικεια και τθν
πϊλθςθ αγακϊν
4. Οι εςωτερικζσ πολιτικζσ κρίςεισ ⇨ απομόνωςθ ομάδασ
κατοίκων
5. Γεωγραφικζσ γνϊςεισ και ναυτικι ικανότθτα
6. Ο ριψοκίνδυνοσ χαρακτιρασ των Ελλινων


Διάφοροι τφποι πλοίων:
πεντθκόντοροσ (50 κουπιά) & ολκάσ (εμπορικό πλοίο)


Οι κυριότερεσ αλλαγζσ που επζφερε ο
βϋ αποικιςμόσ
 Πολιτιςτικζσ ανταλλαγζσ και επαφζσ των αποίκων με
τουσ γθγενείσ: διάδοςθ του ελλθνικοφ αλφαβιτου ςτθν
ιταλικι χερςόνθςο, πρότυπο διαμόρφωςθσ του
λατινικοφ.
 Το εμπόριο γίνεται εμπορευματοχρθματικό –
κοπι/χριςθ του νομίςματοσ
 Εμφάνιςθ μιασ νζασ κοινωνικισ ομάδασ: ζμποροι,
βιοτζχνεσ, ναυτικοί που διακζτουν πλοφτο αλλά όχι και
πολιτικι εξουςία
 Ανάπτυξθ τθσ δουλείασ – αργυρϊνθτοι δοφλοι

Περί νομίςματοσ
Τα αρχαιολογικά ευριματα από τισ αναςκαφζσ ςτο ναό
τθσ Άρτεμθσ ςτθν Ζφεςο τοποκετοφν τθν ζναρξθ τθσ
κοπισ νομιςμάτων, ςτα τελευταία χρόνια του 7ου αιϊνα
π.Χ. Ωσ πραγματικοί πάντωσ εφευρζτεσ του νομίςματοσ
κεωροφνται οι Λυδοί, οι οποίοι χρθςιμοποίθςαν για τισ
πρϊτεσ κοπζσ ζνα πολφτιμο μζταλλο, το θλεκτρο.
Επρόκειτο για ζνα κράμα χρυςοφ και αργφρου, που
βριςκόταν ςτθν άμμο του ποταμοφ Πακτωλοφ, που
διζςχιηε τθν πρωτεφουςα Σάρδεισ, ςτθ Λυδία.


Ο Ηρόδοτοσ δθλϊνει ότι οι Λυδοί ιταν, επίςθσ, οι πρϊτοι
που ζκοψαν νομίςματα από χρυςό και άργυρο.
Ενδεχομζνωσ να αναφζρεται ςτισ μεταγενζςτερεσ
διμεταλλικζσ κοπζσ του Κροίςου. Στθν Ελλάδα, τα πρϊτα
νομίςματα καταςκευάςτθκαν από άργυρο
προμθκευμζνο από τα μεταλλεία του Λαυρίου (Αττικι)
και από τθ βόρεια Ελλάδα. Είναι γενικά αποδεκτό ότι το
παλαιότερο νομιςματοκοπείο ςτον κυρίωσ ελλαδικό
χϊρο βριςκόταν ςτο νθςί τθσ Αίγινασ.


Χρυςόσ ςτατιρασ Κροίςου Λυδίασ με παράςταςθ λιονταριοφ και
βοδιοφ ςτον εμπροςκότυπο και δφο ζγκοιλων τετραγϊνων ςτον
οπιςκότυπο. 561/46 π.Χ


Αργυρόσ ςτατιρασ Αίγινασ με παράςταςθ καλάςςιασ χελϊνασ
ςτον εμπροςκότυπο. Περίπου 550 π.Χ. (αριςτερά). Χάρτθσ με τα
ελλθνικά νομιςματοκοπεία (δεξιά)


Χάρτθσ τθσ Μεςογείου, όπου ςθμειϊνονται μερικζσ από τισ αποικίεσ των Ελλινων ςε
Ανατολι και Δφςθ.


Κορινκιακό πλακίδιο ςτο οποίο εικονίηονται δοφλοι εργαηόμενοι
ςε μεταλλείο. 6οσ αιϊνασ π.Χ.


Η εξζλιξθ των πολιτευμάτων
Το βαςικό ιεωρητικό ςχθμα
βαςιλεία ⇨ αριςτοκρατία ⇨ ολιγαρχία ⇨
τυραννίδα ⇨ δθμοκρατία
 Το πολίτευμα τθσ βαςιλείασ παρζμεινε μόνο ςε περιοχζσ
που διατιρθςαν τον φυλετικό τρόπο οργάνωςθσ: π.χ.
Ήπειροσ, Μακεδονία.
 Η πολιτειακι εξζλιξθ ςθμειϊκθκε μόνο ςτισ πόλεισ-
κράτθ. Η εξζλιξθ ιταν διαφορετικι ςε κάκε πόλθ-κράτοσ.


Παράγοντεσ ανατροπισ τθσ
αριςτοκρατίασ

 Η άνοδοσ νζων κοινωνικϊν ομάδων (βιοτζχνεσ, ζμποροι,
ναυτικοί, τεχνίτεσ) ⇨ κοινωνικόσ ανταγωνιςμόσ
 Η δθμιουργία τθσ οπλιτικισ φάλαγγασ. Η ιδιότθτα του
πολεμιςτι παράλλθλθ με τθν ιδιότθτα του πολίτθ. ⇨
Ιςότθτα και ωσ προσ τθν άςκθςθ τθσ εξουςίασ.
 Η κωδικοποίθςθ-καταγραφι του εκιμικοφ δικαίου. Ο
ρόλοσ των νομοκετϊν / αἰσυμνητῶν (Λυκοφργοσ-
Σπάρτθ, Σόλων-Ακινα).


Περί οπλιτικισ φάλαγγασ
Τον οπλιςμό των οπλιτϊν αποτελοφν: δόρυ
(μακρφτερο), ξίφοσ, μεταλλικόσ κϊρακασ, μεταλλικζσ
περικνθμίδεσ, αςπίδα κυκλικι. Η αςπίδα κάλυπτε το
αριςτερό πλευρό του πολεμιςτι και τθ δεξιά πλευρά του
διπλανοφ πολεμιςτι. Με τθν παράταξθ των οπλιτϊν κατά
ςειρζσ δθμιουργείται ζνα αδιαπζραςτο τείχοσ. Οι
πολεμιςτζσ δεν πολεμοφν ωσ μεμονωμζνα άτομα. Ζτςι
αχρθςτεφονται οι πολεμικζσ μονομαχίεσ των ζφιππων
ευγενϊν. Τα νζα όπλα και θ ςτρατιωτικι άςκθςθ ιταν
προςιτά και ςε άλλεσ κοινωνικζσ ομάδεσ. Διαμορφϊνεται
πλζον πολιτικι ςυνείδθςθ.


Οι μεταρρυκμίςεισ του Σόλωνα (592 π.Χ.)
 σεισάχθεια < σείω+ἄχθος: κατάργθςθ των χρεϊν
 διάκριςθ των πολιτϊν ςε 4 κατθγορίεσ ανάλογα με το
ειςόδθμά τουσ:
πεντακοσιομέδιμνοι, ἱππεῖς, ζευγῖται, θῆται
 δικαίωμα ςυμμετοχισ ςτουσ «κιτεσ» ςτθν Εκκλθςία του
Διμου (εκλζγειν όχι εκλζγεςκαι)
 Βουλι των 400 (δικαίωμα εκλογισ ςτισ 3 πρϊτεσ
καθγορίεσ)
 Ηλιαία (λαϊκό δικαςτιριο)
 περιοριςμόσ του Ἀρείου Πάγου


Βαςικοί οριςμοί
 Αριςτοκρατία: το πολίτευμα όπου τθν εξουςία τθν ζχουν
οι ἄριστοι, εκείνοι που αντλοφν τθ δφναμι τουσ από τθν
καταγωγι τουσ και τθν κατοχι τθσ γθσ.
 Ολιγαρχία ι τιμοκρατία < ἡ ἐκ τῶν τιμημάτων
πολιτεία: το πολίτευμα όπου ςυμμετοχι ςτθν άςκθςθ
τθσ εξουςίασ ζχουν όλοι όςοι διακζτουν τίμημα (=
ειςόδθμα). Ανάλογα με το ειςόδθμα κακορίηεται θ
πρόςβαςθ ςτουσ φορείσ τθσ εξουςίασ. Διάφορα είδθ
ολιγαρχίασ.


Από τθν ολιγαρχία ςτθν τυραννία
Παρά τθν επικράτθςθ των
«ολίγων» οι κοινωνικζσ
αντικζςεισ παραμζνουν.
Οριςμζνοι ευγενείσ
υποδαυλίηουν τισ
αναταραχζσ και ςτθ
ςυνζχεια εμφανίηονται
ωσ «προςτάτεσ» των
κατϊτερων κοινωνικϊν
ομάδων, οι οποίεσ τουσ
βοθκοφν ςτθν ανάλθψθ
τθσ εξουςίασ π.χ. ο
Πειςίςτρατοσ ςτθν
Ακινα. Οι περιςςότεροι
τφραννοι είχαν βίαιο
τζλοσ.


Οι ςτφλοι του Ολυμπίου Διόσ – Οι τυραννοκτόνοι
(Αρμόδιοσ/Αριςτογείτων)


Η γζννθςθ τθσ δθμοκρατίασ
Μεταρρυκμίςεισ Κλειςκζνθ (508 π.Χ.):
1. διαίρεςθ του πλθκυςμοφ ςε 10 νζεσ
φυλζσ
2. χωριςμόσ τθσ Αττικισ ςε 3 περιφζρειεσ:
ἄστυ, παραλία, μεσογαία
3. κεςμόσ των 10 ςτρατθγϊν
4. αναδιοργάνωςθ τθσ Βουλισ των 500
(50 επί 10)
5. ενίςχυςθ τθσ Εκκλθςίασ του Διμου
(ιςοπολιτεία, ιςθγορία, ιςονομία)

⇨ Οι πατροπαράδοτεσ φυλζσ και
φρατρίεσ των Ακθναίων χάνουν τθν
πολιτικι τουσ ςθμαςία. Διεφρυνςθ του
ςϊματοσ των πολιτϊν. Οςτρακιςμόσ.


Ο πολιτιςμόσ τθσ αρχαϊκισ εποχισ
Τα μζρθ του αρχαίου ναοφ:
1: ςτυλοβάτθσ, 2: αναβακμοί, 3: πρόναοσ (πρόδομοσ), 4: ςθκόσ, 5: άδυτο,
6: οπιςκόδομοσ 7: πτερό (= κιονοςτοιχία), 8: παραςτάδα.


Ο Δωρικός ρυθμός Ο Ιωνικός ρυθμός


Οι διαφορζσ μεταξφ δωρικοφ &
ιωνικοφ ρυκμοφ
Ο δωρικόσ κίονασ πατάει απευκείασ ςτον
ςτυλοβάτη, ενϊ ο ιωνικόσ κίονασ πατάει ςε βάςθ.
Ο δωρικόσ κίονασ ζχει μικρότερο αρικμό
ραβδϊςεων, ενϊ ο ιωνικόσ ζχει περιςςότερεσ
ραβδϊςεισ.
 Ο δωρικόσ κίονασ είναι βραχφτεροσ και παχφτεροσ, ενϊ ο
ιωνικόσ κίονασ δείχνει ψιλόλιγνοσ.
 Το δωρικό κιονόκρανο αποτελείται από τον εχίνο κάτω
και τον άβακα πάνω ςε ςχιμα τετράγωνθσ πλάκασ, ενϊ
το ιωνικό κιονόκρανο αποτελείται από τον εχίνο και
ακολουκοφν οι έλικεσ.

 Στον δωρικό ρυκμό το επιςτφλιο είναι ενιαίο και πλαιςιϊνεται
από μία ςτενι ταινία, ςτο κάτω μζροσ τθσ οποίασ βρίςκονται
οι ςταγόνεσ (προεξοχζσ) ανάμνθςθ των καρφιϊν ςτουσ
παλαιοφσ ξφλινουσ ναοφσ. Πάνω από το επιςτφλιο υπάρχουν
τα τρίγλυφα (ανάμνθςθ των ξφλινων δοκϊν) και οι μετόπεσ
διαδοχικά.
 Στον ιωνικό ρυκμό το επιςτφλιο διαιρείται ςε τρεισ οριηόντιεσ
ταινίεσ. Πάνω από το επιςτφλιο υπάρχει ανάγλυφθ ζωφόροσ.

Και ςτουσ δφο ρυκμοφσ ακολουκεί το οριηόντιο γείςο που
προεξζχει και προςτατεφει από τα νερά τθσ βροχισ. Επάνω
από το γείςο υψϊνονται τα αετώματα (τριγωνικζσ απολιξεισ)
και τα τφμπανα με ανάλογθ διακόςμθςθ.


Ο ναόσ του Απόλλωνα ςτθν Κόρινκο 540 π.Χ.


Ο ναόσ τθσ Αφαίασ Ακθνάσ ςτθν Αίγινα
500-480 π.Χ.


Ο ναόσ τθσ Αρτζμιδοσ ςτθν Ζφεςο
(μζςα 6ου αι. π.Χ. – 5οσ αι. π.Χ.)


Η αρχαϊκι γλυπτικι - κεραμικι
 Επιρροζσ από τα πρότυπα τθσ ανατολισ (Αίγυπτοσ)
 Ζμφαςθ ςτθ μετωπικότθτα και ςτθν τυποποίθςθ
 Βαςικοί τφποι τθσ γλυπτικισ: θ κόρη, ο κοφροσ και θ
κακιςτι ανδρικι ι γυναικεία μορφι. Επίςθσ ςυχνά
ζχουμε αναπαραςτάςεισ μυκολογικϊν όντων
(Σφίγγα, Γοργϊ/Μζδουςα)
 Εμφάνιςθ του μελανόμορφου και ερυκρόμορφου
ρυκμοφ. Επϊνυμοι καλλιτζχνεσ.


Κλέοβις και Βίτων, 615-590 π.Χ., Κούρος (Αθηναίος πολίτης) 530
π.Χ.


Το ςϊμα αποδίδεται γυμνό, ςε αυςτθρά μετωπικι ςτάςθ, με το αριςτερό
πόδι λίγο πιο εμπρόσ από το δεξί, τουσ βραχίονεσ κοντά ςτα πλευρά, κάποτε
λυγιςμζνουσ ςτο φψοσ των αγκϊνων. Η όλθ ςτάςθ τονίηει τθ ςτακερότθτα
του ανκρϊπινου ςϊματοσ.


Η πιο γοθτευτικι Κόρθ (αριςτερά) που υπάρχει ςτθν ακθναϊκι Ακρόπολθ. Η νεανικι γυναικεία
χάρθ ζχει αποδοκεί με μεγάλθ εκφραςτικι δφναμθ. Η ανεπαίςκθτθ καμπφλθ των πτυχϊν του
ιματίου, οι λεπταίςκθτοι πλόκαμοι των μαλλιϊν κι το ζξοχο μοίραςμα τθσ κόμθσ επάνω από το
μζτωπο, τα εφχυμα χείλθ και τα αινιγματικά μάτια ςυνκζτουν ζνα απαράμιλλο ςφνολο, που κα
λαμποκοποφςε και με τθ χρωματικι του αρμονία. Χρωματικι απόδοςθ κόρθσ (δεξιά).


Μελανόμορφα αγγεία


Ερυκρόμορφα αγγεία


Πνευματικζσ αναηθτιςεισ
 Επικι ποίθςθ (διδακτικό ζποσ) Ηςίοδοσ (Θεογονία,
Ἔργα καὶ ἡμέραι)
 Λυρικι ποίθςθ (Αρχίλοχοσ, Μίμνερμοσ, Σόλων, Σαπφϊ):
ζκφραςθ ςυναιςκθμάτων, βιωμάτων
 Γζνεςθ τθσ φιλοςοφίασ (Θαλισ, Αναξίμανδροσ,
Αναξιμζνθσ – Μίλθτοσ / Ηράκλειτοσ – Ζφεςοσ) *φυςικοί
φιλόςοφοι+
 Πανελλινια ιερά (Δελφοί, Ολυμπία, Διλοσ)


Η αρχαϊκή εποχή

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

En vedette

En vedette (20)

Similaire à Η αρχαϊκή εποχή

Similaire à Η αρχαϊκή εποχή (20)

Plus de Akis Ampelas

Plus de Akis Ampelas (20)

Dernier

Dernier (10)

Η αρχαϊκή εποχή