3. Mjedisi
• Termi “Mjedis " nenkupton cdo gje qe e rrethon
nje organizem.
• Mjedisi eshte nje sistem faktoresh fizik ,kimik
dhe biologjik ne ekuilibrin dinamik.
5. Biosfera
• Eshte nje sistem kompleks nderveprimi mes
organizmave te gjalle dhe mjedisit
• Biosfera eshte e perbere nga njesi me te
vogla te quajtura ekosisteme.
6. Cilesia e jetes se njeriut eshte e lidhur ne
menyre te drejtperdrejte me Cilesine e
mjedisit
Nje Mjedis I Shendetshem eshte
thelbesor per Mbijetesen Njerezore
7. • Planeti toke eshte shtepia
e njerezve , kafsheve dhe
bimeve.
• Njeriu dominon token dhe
shfrytezon gjithe burimet e
mundshme.
• Ai punon si agjent I
degradimit mjedisor.
• Gjithashtu ai u be viktima
kryesore e vetes.
Nderveprimet NJERI -MJEDIS
8. Varesia e Njeriut nga Mjedisi
Natyror
• Nje burim per
ushqim
• Burim ilacesh
• Burim energjie
• Burim per rikrijim
• Burime natyrale
per produkte
industriale
10. A e dini se ?
• Situata jone globale se fundmi : qe prej mesit
te 1980, njerezimi ka qene nje tejkalim
ekologjik me kerkesat e tij vjetore krahasuar
me ate qe toka mund te rigjeneroje cdo vit.
• Tokes I duhen 16 muaj qe te rigjeneroje ato qe
njerezimi I harxhon per nje vit.
11. Aktiviteti njerezor =
Ndikimi
• Aktiviteti njerezor
eshte shkak kryesor I
ndryshimit mjedisor.
• Degradimi mjedisor ka
nje ndikim jo vetem te
qenia njerezore por ne
te gjitha speciet dhe ne
shumicen e sistemeve
natyrore.
12. Aktiviteti I njeriut =
Impakti
Carja e ozonitCarja e ozonit
Humbje eHumbje e
biodiversitetitbiodiversitetit
Rritje e popullsiseRritje e popullsise
Rritja ekonomikeRritja ekonomike
Ngrohja globaleNgrohja globale
Ndotja e ajrit
, ujit dhe e tokes
Harxhimi I burimeveHarxhimi I burimeve
13. Cfare eshte ndryshimi Global ?
• Ndryshimi global perfshin ,
ndryshime te detyruara nga
natyra dhe njeriu ne
mjedisin e tokes.
• Ndryshimi global mund te
percaktohet si ndryshim ne
mjedis (perfshire ndryshimet
klimatike ,prodhimtarine e
tokes, oqeanet apo burime te
tjera ujore , atmosferen dhe
sistemet ekologjike) te cilat
mund te ndryshojne aftesine
e tokes per te PERBALLUAR
jeten ne toke.
15. Sa gjurme lini ju??
• Cdo gjallese konsumon burimet
e tokes ne menyre qe te
mbijetoje
• Gjithsesi ky konsumim dhe
shperdorim ka nje impakt ne
ekosistemet tona.
• Kur keto konsumime dhe
veprimtari shperdorimesh
tejkalojne kapacitetin mbajtes te
tokes atehere ndodh
mosbalancimi dhe degradimi
ekologjik.
16. Gjurme Karboni
• Termi pershkruan
efektin sere te shkaktuar
nga nje njeri.
• Eshte nje ndikim ne
atmosfere I ngjashem
me gjurmet qe leme ne
ne rere.
• Mesatarisht nje gjurme
karboni e nje qytetari
britanik eshte rreth 10
ton CO2
• Mesatarisht nje gjurme
karboni e nje qytetari
indian eshte rreth 1.5
ton CO2.
17. Si Ndikojne Njerezit ne Mjedis?
Nje Shumellojshmeri EfekteshNje Shumellojshmeri Efektesh
18. MBIPOPULLIMI
• Mbipopullimi eshte
shkaku kryesor I krizes
mjedisore.
• Ndikimi I njerezimit ne
biosfere eshte nje
funxion I madhesise se
popullsise dhe
ndikimit mjedisor per
person
• Gjithashtu varet nga
natyra dhe shkalla e
industializimit
• Popullimi I botes
aktualisht rritet me
rreth 250,000 njerez ne
dite .
20. Ndikimi I Industrializimit
• Kimikate te rrezikshme hidhen ne
uje
• Mosbalance ekologjike
• Clirim I gazrave ndotes
• Clirim te rrezeve radioaktive qe
shkaktojne probleme te shendetit
• Reduktim I bimesise
23. Ndikimi I Pesticideve ne Shendetin e
Njeriut
• Prek dhe demton sistemin
nervor
• Shkakton demtime
jetesore.
• Demton ADNdhe
shkakton nje varietet
tumoresh
• Shkakton demtime
riprodhuese dhe
endokrine
• Shkakton efekte kronike
dhe akute
24. Vleresim I Ciklit Jetesor
(LCA)
• Nje vleresim I ciklit jetesor
(analize e ciklit jetesor, eko
-balance, nje analize nga
djepi ne varr)eshte
investigimi dhe vleresimi I
ndikimit ne mjedis te nje
produkti apo sherbimi te
dhene qe eshte shkaktuar
nga ekzistenca e tij.
25. SHPYLLEZIMI
• Pyjet tropikale mbulojne
6% te siperfaqes
tokesore .
• Ato permbajne mes70%
dhe 90% te specieve te
botes.
• Shpyllezimi po shkakton
nje humbje te diversitetit
biologjik ne nje shkalle te
paparashikueshme.
• Humbje e Diversitetit
Biologjik mes 50 dhe 100
lloje kafshesh dhe
bimesh .
• Pyjet tropikale po
zhduken cdo dite ne nje
shkalle alarmuese .
27. Ndotja : Nje Vrases I Heshtur
Njerezit jane te ekzpozuar ndaj
ndotesve demtues ne ajrin qe
ata thithin , ne likuidet qe pijne
, ne ushqimin qe hane, ne
siperfaqet qe prekin dhe
produktet qe perdorin.
Kur mjedisi nuk mund te procesoje
peshen e ndotesve , atehere ndotja
ze vend.
Cdo sistem mjedisor ka nje
kapacitet perballues te limituar
28. NDOTJA ESHTE NJE
PROBLEM GLOBAL
• Ndotja ka prekur jeten e miliona njerezve ne
bote duke shkaktuar vdekje dhe probleme te
shumta shendeti.
• Sipas “the World health report 2002” ,ajri I
ndotur eshte pergjegjes per me shume se 1.5
milion vdekje dhe 2.7% e semundjeve boterore
• WHO (2006) ka vleresuar se rreth cereku I
semundjeve boterore jane te lidhura me
faktoret riskues te mjedisit.
29. Ndikimi I Ndotjes se Ajrit
• Reduktim I shikimit –
grimcat ne ajer
• Deme materiale
• Deme ne agrikulture
• Efekte psikologjike –
semundje psikosomatike
• Efekte psikologjike dhe
shendetesore– semundje
kardiovaskulare
/frymemarrjes, deri te
kanceri
30. Ndikimet e Ndotjes se Ajrit te Bimesia
• Ndikon ne fotosinteze, prodhimin e
karbohidrateve
• Demton indet e gjetheve, frutat
• Reduktim ne shkallen e rritjes
• Rrit ndjeshmerine e semundjeve,
demtuesit ,klimen e pafavorshme.
• Redukton prodhimin , frutat me te
vogla dhe me pak ushqyese.
31. Ngrohja Globale
• Ngrohja Globale eshte shkaktuar nga emisionet e gazeve .
• 72% e gazeve te emetuara perbehen nga CO2.
• Pra Emisionet e dioksidit te karbonit jane shkaku kryesor I ngrohjes
globale.
• CO2 shkaktohet nga lendet djegese.
Vajrat , gazi natyror , nafta , nafta -organike, benzina, benzina-
organike, etanolI.
• Emisionet e CO2 kane ardhur duke u rritur ne nje shkalle perafersisht
3% cdo vit per 50 vitet e fundit.
Eshte cliruar ne atmosfere ku ka qendruar per 100 -200 vite.
34. Ngrohja Globale
• Rritja e dioksidit
te karbonit
• Rritja e efektit
sere
• Rritje e
temperatures
globale
35. Ndikimi I Ngrohjes Globale
1. Temperatura ekstreme
2. Rritje e nivelit te detit
3. Stuhi , permbytje bregdetare
4. Ndotje e ujit te pijshem
5. Thatesira
6. Ndotje e ajrit( ndotja behet me e madhe nga
ngrohja globale)
7. Asma , bronkiti ,
8. Demtim te sistemeve te shendetit publik
9. Rritje te nevojave per emigrim
10.Pamundesi per parandalimin e perhapjes se
semundjeve infektuese .
36. Vrima e Ozonit mbi Antarktiden
• Ne 1980 shkencetaret zbuluan nje “vrime”ne
ozon siper Antartides.
• Ne 1990 shkencetaret atmosferik raportuan
nje humbje vjetore rreth 40-50% te ozonit
siper Antartides.
38. Ndikimet ne Shendet te Vrimes se
Ozonit
• Cdo 1% renie e ozonit mendohet se
shkakton rritje te kancerit te lekures 4-
6%.
• Programi I mjedisit te kombeve te
bashkuara parashikon 26 % rritje te
tumoreve te lekures jo-melanoma per cdo
10 % thyerjes se ozonit.
• Kjo dmth 300,000 raste me shume per
kancer lekure cdo vit .
40. Ndikimi I shiut Acid ne Mjedis
Sterilizimi I liqeneve dhe pyjeve
Reduktim I popullimit te jovertebroreve te
vegjel
Reduktim I prurjeve agrikulturore.
Shkakton demtime te medha strukturore
si gerryerjen e mermerit , metaleve dhe
punimeve prej guri.
Degradon furnizimet e ujit duke nxjere
nga toka metalet e renda.
Rritja e kancerit ne mushkeri …
41. Ndotesit e Ujit
• Rrjedhjet industriale
• Mbeturinat e minierave
dhe agrikulturave
• Pesticidet , plehrat
dhe herbicidet
agrikulturore
• Ujerat e zeza dhe
mbeturinat shtepiake
42. Ndikimi I humbjes se Biodiversitetit
• Biodiversiteti / burimet
biologjike kontribuojne 40%
ne ekonomine e botes dhe
80% ne nevojat e te
varferve.
• humbja e biodiversitetit ka
ndikim kudo duke filluar
nga ushqimi , uji , prodhimi
I energjise , ilacet,
perfitimet kulturore dhe
estetike
43. Ndikimi I Humbjes se
Biodiversitetit
• Ndryshimi I klimes
eshte nje nga shkaqet
kryesore te humbjes se
biodiversitetit
• Biodiversiteti eshte nje
percaktues thelbesor
ne shendet.
44. Ndikimi I Humbjes se Biodiversitetit
• Prek shendetin njerezor , lidhjet sociale dhe
lirine e zgjedhjes.
• Redukton rezistencen e ekosistemit – zjarre
ne pyjet e egra=>demtime te kafsheve
• Perkeqesim te aftesise se oqeanit per te
sigururar ushqim , te ruaje cilesine e ujit dhe
riaftesimi nga trazirat .
• Perkeqesim te qendrueshmerise se jetes dhe
qendrueshmeri te rritjes ekonomike.
45. Biodiversiteti Ujor
• Ndikimi me I rendesishem I ndyshimit
klimatik eshte ngritja e nivelit te oqeaneve.
• ne 2050-en,temperaturat e siperfaqes se ujit
mund te jene 2.5°C me te larta ne vere dhe
2.3°C me te larta ne dimer krahasuar me vitet
2000 (Viles, 2001).
46. Ndikimi I Ndotjes se Tokes ne
Shendet .
• Ajri I ndotur shkakton probleme te sistemit te
frymemarrjes
• Ngrenia e frutave dhe perimeve te rritura ne
toke te ndotur cojne ne probleme te lindjes
• Shkaktojne probleme te lekures
• Shkaktojne lloje te ndryshem tumoresh.
48. Nje perspektive psikologjike mbi
Ambjentin Rrethues
• Psikologjia ne ambjentin rrethues , nenfushe e psikologjise , percaktohet
nga lidhje reciproke midis personave dhe mjediseve ne nivele te shumta
analizash dhe me perdorimin e kesaj njohurie ne permiresimin e cilesise
se jeteses.(Moore,1987)
• Mjedisi permbahet ne eksperiencat psikologjike te njerezve , ne lidhjet
sociale dhe ne nje dimension fiszik kohe-hapsire(Saegert,1987).
• Psikologet e mjedisit studiojne si ndikon mjedisi te zhvillimi I femijes,
plakja , ruajtja , hapesira personale, territori, si mjediset veprojne dhe
veprohen nga njohja, personaliteti, emocioni shoqeria, stresi dhe krimi
(stokolsdhe I.ALTMAN,1987).
• Psikologet e shendetit kane kontribuar gjithashtu ne te kuptuarin e te
ndryshuarit te mjedisit tone(Geller,Winett dhe Everett,1982;Holahan dhe
Wandersman, 1987).
• Psikologet e sjelljes te bashkesise kane kontribuar ne menyre
domethenese ne ndryshimin e sjelljeve te demshme per mjedisin ( psh
Geller et al.,1982;Geller, 1987;Winett et.al.,1985).
49. Ndotja e mjedisit eshte nje faktor madhor,e cila ndikon ne
shfaqjen e semundjeve te shumta fizike e psikologjike tek
njerezit.
Nga studimet e ndryshme ka rezultuar se:
Ndotja e mjedisit eshte e perhapur me teper ne vendet e
pazhvilluara .
Grate&femijet jane personat me te rrezikuar,per t’u prekur
nga semundjet psiko-fizike te shkaktuara nga ndotjet.
50. Stresoret e Mjedisit
• Stresoret jane ngjarje ose forca te mjedisit qe
kercenojne ekzistencen e organizmit dhe mireqenien.
Stresoret e mjedisit ndikojne drejtperdrejt ne natyren
dhe ne cilesine e marredhenieve tona sociale. Kur
jemi ne nje mjedis te ftohte ose te nxehte ne ndihemi
jo mire , dhe si pasoje , I pasqyrojme ato edhe ne
marredheniet personale, zemerohemi apo irritohemi.
51. Pasojat Psiko-Somatike te Ndotjes se Ujit
dhe Tokes
Semundje kanceroze(tumore)
Semundje te mushkerive
Dhimbje/semundje te vesheve
Skuqje/infeksione te syve
Infeksione ne rruget e frymemarrjes
Hepatite
Dhimbje te stomakut,te vjella,diarre
Probleme hormonale
Demtime te sistemit nervor
Stres
Depresion
Rritje te numrit te vdekjeve tek njerezit
52. Kanali I Loveit
•Per te ilustruar konkretisht pasojat psiko-fizike qe rezultojne nga ndotjet e
ujit dhe tokes dua te permend ndodhine e ndotjes toksike te Kanalit
Lovei,prane ujerave te Niagares.
•Ne1940 nje kompani Elektrokimike bleu kanalin dhe nje siperfaqe toke
perreth tij dhe filloi sistemimin ne menyre te ligjshme te mbeturinave kimike
atje.
•Ne 1953 kjo kompani e shiti truallin tek Bordi iShkolles se Ujevarave te
Nikarages,per t’u ndertuar nje shkolle.
•Ne 1970,pasi ishte ndertuar shkolla,anet e kanalit ishin holluar dhe ishte
hapur nje e care e kanalit me mbetje kimike.
•Ne 1976,filloi perhapja ne mase e kimikateve,nga e cara e kanalit
•Nga kjo ndotje u preken 1000 shtepi qe ndodheshin prane kanalit.
53. Pasojat psiko-fizike nga ndotja e Kanalit
Lovei
Ne1986,Gibs,vezhgoi banoret vendas te territorit Xhekson,New Jersi disa
vjet pasi u identifikua problemi I mbeturinave toksike ne kanalin Lovei.Ajo
raportoi se:
Banoret shfaqnin nivele te larta stresi
Shqetesime ne shendet,te tilla si:lindje e femijeve nen peshe,tumore ne tru
etj.
Probleme psikologjike te pergjithshme
Depresion
Edhe vezhgime e studime te tjera ne kete zone kane konkluduar se
problemet mendore&fizike te banoreve jane shkaktuar nga rreziqet e ndotjes
nga kimikatet.
54. Efektet psiko-sociale te Ndotjes
Akustike
• Zhurma eshte cdo tingull I padeshirueshem, nje lloj gjykimi se mesazhi qe
vjen nga auditori eshte I papelqyeshem, irritues.
• Zhurma ndikon ne sjelljen prosociale dhe antisociale. Ul altruizmin , rrit
agresivitetin
• Psh:,Matheus&Canon(1975),zbuluan se,njerezit kishin me pak te ngjare
te ndihmonin dike te ngrinte librat e rrezuar kur ata vete ndodheshin ne
nje zhurme prej 85dB.
• Studime te tjera kane treguar se njerezit qe jane te rrethuar nga zhurma
te larta kane me pak nderveprime sociale jane me agresive,dhe kane
tendence me te madhe qe te mos I pelqejne fqinjet.
Disa kerkime kane treguar se,zhurmat e larta stresuese mund te kene
ndikime ne sjelljen tone edhe pasi ne pushojme se degjuari ato!
55. Efektet Psiko-Sociale te Ndotjes
Akustike
• Ne nje studim te kryer nga Cohen dhe koleget e tij(1986),tregohet
se,femijet qe jetonin ne katet e poshtme te nje ndertese te larte,kishin
aftesi me te uleta degjimi dhe me shume probleme ne lexim se sa
femijet qe jetonin ne katet e siperme.
• Ndertesa e banimit ishte ndertuar ne nje autostrade te zhurmshme.
• Nivelet e larta te zhurmes rezultuan si pergjegjese per mangesite e
femijeve.
• Smith &Stanfeld(1986),konkluduan se zhurmat e larta ndikojne edhe tek
te riturit ne jeten e perditshme.
• Psh:,njerezit qe jetonin te rrethuar nga zhurmat e forta,kane prirjen te
bejne shume gabime edhe ne detyrat e thjeshta
• Te harrojne gjerat e zakonshme
• T’u bien shpesh sendet nga dora etj.
56. EKSPERIMENT
• Ne 1972, David Glass &Jerome Singer vendosen njerez ne nje mjedis me
zhurme dhe nje grupi prej tyre I thane se mund t’a kontrollonin zhurmen
(me nje celes),dhe nje grupi tjeter,se nuk mund t’a komandonin dot
zhurmen.
• Ne fillim gr.i pare nuk e perdori shpesh celesin per kontrollin e
zhurmes.Por,kur te dy gr. u provuan me vone me ane te nje detyre (me
zhurme te larte),rezultati i gr.qe kishte mundesi t’a komandonte zhurmen
ishte shume me I mire.
• Glass&Singer pohuan se zhurma eshte burim stresi dhe se stresi I
pakontrollueshem con te nje ndjenje e pashprese.
• Keshtu pra pjesetaret e grupit me mundesi kontrolli te zhurmes mund te
cliroheshin nga ndjenja e te qenit I pashprese ,ne saje te besimit se ata
mund t’a kontrollonin stresin mjedisor(zhurmen e larte).
57. Efektet Metereologjike ne Jeten
Psiko-Sociale
• Megjithese teknologjia e trupit tone siguron nje mbrojtje te
larte ndaj stresit termal, ne smund te mbajme aq ngrohtesi
apo aq ftohtesi sa duam.
• Kur ndiejme se temperatura eshte irrituese , ndikimi I saj ne
sjelljen socialevaret nga nje sere faktoresh fiziologjike,
psikologjike dhe situative.
• Nje forme ndikimi e temperatures eshte sjellja agresive.
Rritja e temperatures sjell rritjen e agresivitetit.
• Nxehtesia ka pasoja negative ne sjelljen e njeriut duke
pakesuar pelqimin dhe mundesite per te ndihmuar te tjeretdhe
duke shtuar agresivitetin.
58. Efektet Psiko-Somatike te Ndotjes se
Ajrit
Semundje te gjakut,te sistemit endokrin,tek njerezit
Demtime te organeve te frymemarrjes,atake te astmes
Alergji te syve,hundes,lekures
Dhimbje koke
Demtime imunologjike
Semundje te zemres,melcise,veshkave
Helmime te ndryshme nga gazet toksike
Semundje kanceroze
Probleme te shtatzenise,tek grate shtatzena(qe mund te cojne ne lindje te
parakohshme,lindje te femijeve me probleme,deshtime deri ne lindje te
femijeve te vdekur)
Probleme neurologjike
Probleme nervore,te tilla si:stres akut dhe kronik,depresion etj.
59. Efektet Psiko-Sociale te Ndotjes se
Ajrit
• Pervec rreziqeve fizike dhe emocionale te ndotjes se ajrit , njerezit
perballohen edhe psikologjikisht me ndotjen.
• Ndotja zgjon emocione negative tek njeriu, stimulon agresivitetin ne
marredheniet e tij nderpersonale. Po ashtu edhe ajri qe ka arome te keqe
shkakton emocione negative, qe shoqerohen me marredhenie
nderpersonale me pak shoqerore(Roton,1979).
• Baron (1990) argumentoi se prania e freskuesve te ajrit me arome te
kendshme artificiale I shtyn subjektet te punojne me mire, te realizojne
plotesisht qellimet e tyre, te perdorin strategji me efektivedhe te kene
maredhenie me te mira nderpersonale.
60. Ishulli Tre Milje(I.T.M)
•Per te ilustruar konkretisht pasojat psikologjike qe vijne si pasoje e ndotjes
se ajerit une dua te permend rastin e aksidentit ne ishullin
I.T.M,Harrisburg,Pensilvania.
•Ky ishull eshte nje stacion I fuqishem nuklear ,ne Pensilvani,ne te cilin ne
1979,ndodhi nje shkrirje parciale e tubave te lendeve djegese radioaktive,ne
nje nga reaktoret dhe shkaktoi infektim ose ndotje reaktive ne ndertesen e
radiaktorit,ne ndertesat rreth tij dhe ne atmosfere.Kjo coi ne shpernguljen e
perkohshme te144.000 banoreve vendas,dhe ne trazira ne bashkesi e ne gjithe
kombin.(Baum,Fleming,Singer,1982;Black,1987)
61. Pasojat Psiko-fizike ne I.T.M
Davidson,et.al(1986)dhe Baum et.al.(1982)raportuan te dhena
te grumbulluara rreth pasojave te ngjarjes ne ITM.Nga studimet e
tyre rezultoi se:
U rriten semundjet kronike tek njerezit si rezultat I aksidentit
Dy vjet pas aksidentit,banoret shfaqnin nivel te larte stresi(sic eshte matur
nga treguesit psikologjik dhe biokimik)
Nivele te larta te stresit akut dhe kronik
Banoret e ITM kishin me pak kontroll ne mjedisin e tyre,se sa ato te
bashkesive te kontrolluara.
62. Efektet Psiko-Sociale te Elektricitetit
te Atmosferes
• Ndricimi ,era dhe faktore te tjere bejne qe molekulat e ajrit te ndahen ne
elemente qe ngarkohen pozitivisht dhe negativisht te quajtura jone. Ky
eliktrizim I atmosferes ndikon ne sjelljet sociale ne shume drejtime.
• Te dhenat tregojne se numri I vetevrasjeve, I aksidenteve industriale dhe I
disa lloje krimesh rritet kur niveli I joneve ne atmosfereeshte I
larte(Sulman,1974).kjo ndikon drejtperdrejt ne gjendjen shpirterore.
• Eshte provuar ne laborator se niveli I larte I joneve negative e rrit
aktivitetin e njeriut, I perforcon reagimet e tij te cfaredolloji, e ben sjelljen
e tij dominante, psh jonet negative rrisin agresivitetin e individeve te tipit
A (Baron , Rusell and Arms,1985).
• Ne nje studim tjeter u pa se prania e joneve negative ndikon ne rritjen e
pelqimit per nje te panjohur qe ka qendrime te njejta dhe e pakeson
terheqjen per nje te panjohur qe ka qendrime te ndryshme. Pra reagimet e
zakonshme intensifikohen , I shtojne permasat (Baron,1987).
63. Efektet Psiko-Sociale te
Mbipopullimit
• Ne jeten e perditshme , ne disa mjedise , ne hasim nje nivel te larte
stimujsh, si ne rruget plot me njerez, ne dyqanet ditet e djela, ne mitingje
etj. Stimuli eshte teper I madh dhe ne e ndjejme mbingarkesen
psikologjike, sa e kemi te veshtire ta organizojme informacionin. Kur
kemi mbingarkese ndiejme mbipopullim dhe stres, prandaj zakonisht
reagojme duke perdorur mekanizma mbrojtesper te shmangur stimujt e
mjedisit.
• Humbja e kontrollit, kur ndiejme se ngjarjet dhe momentet e rendesishme
ne jeten tone jane te pakontrolluara , ne provojme nje sere pasojash
psikologjikedhe emocionale negative. Koncepti mbi aftesine kontrolluese
supozon se situatat me densitet te larte jane stresante sepse ato demtojne
sensin tone te kontrollitmbi sjelljen personale, aftesine tone per te kuptuar
dhe organizuar informacionin
65. Ekuacioni I Paul Ehrlich
Ekuacioni I Paul Ehrlich presantohet si :
• I = P * A * T = Eye PAT
• Impakt = Popullsia x Affluenca x
Teknologji . Ku :
I eshte impakti mbi mjedis si rezultat I
konsumit
P eshte numri I popullsise
A eshte konsumi per capita (affluenca)
T eshte faktori teknologjik
66. Cilet mund te kontribuojne ne
parandalimin e Ndotjes?
Qeveria(Qeverite e ndryshme ne bote harxhojne kohe te konsiderueshme dhe para
per problemet e mjedisit.
Ne SHBA,per shembull agjensite kryesore te mjedisit(Agjensia e Mbrojtjes se
Mjedisit Rrethues)Komisioni I Shperblimit te Prodhimeve te Konsumatorit dhe
shume vende e agjensi te perbashketa dhe organizata te ndryshme publike e
private I jane dedikuar permiresimit te mjedisit rrethues.
• Industria( burimi me I madh I ndotjes ne Amerike, prandaj duhet te
modernizoje mundesite per parandalimin e ndotjes).
• Institucionet( jane anetare te larte dhe te dukshem te komunitetit te cilet
duhet te kontribuojne ne parandalimin e ndotjes qe te behen shembull per
komunitetin.)
• Qytetaret ( cdo qytetar duhet te jete pergjegjes per te bere zgjedhjet e
duhura rreth blerjeve dhe produkteve.
• Informimi I vetes dhe te tjereve rreth mjedisit dhe menyres se si te
veprosh per te ndihmuar do te zvogeloje impaktin ne mjedis
67. Edukimi Mjedisor
• Sipas Meadows et al.(2004) kerkohet nje transformim ne menyren sesi ne
edukojme te rinjte dhe te vjetrit , perfshire ne keto terma:
• Rinovim te energjise
• Kujdesje, te ndash,
• Aftesi mbajtese
• Moderim
• Teknologji e pershtatshme
• Drejtesi mjedisore dhe sociale
• Biodiversitet
• Vlere dhe etike
• Ndertim I marreveshjeve
• Iniciativa komunitare
68. Ligjet dhe Mjedisi
Parimet themelore te ligjeve mjedisore nderkombetare dhe rendesia e ligjit
ne mbrojtjen e mjedisit:(Erich Engle)
• Bashkëpunimi
• Ruajtja dhe mbrojtja e mjedisit
• parandalim I ndotjes
• Ndotësi paguan parimin
• Barazia gjeneratave dhe përgjegjësi
• Përgjegjësitë e përbashkëta, por të diferencuara
• Informacion dhe asistencë në emergjencat mjedisore
• Informacioni dhe konsultimi I ndersjelle nderkufitar
• Të drejtat e individëve : barazi e aksesit të procedurave dhe
mosdiskriminimit në çështjet mjedisore
69. Media dhe Mjedisi
• Media ka nje rol te rendesishem ne
evidentimin e ndotjeve te mjedisit dhe
pasojave te kesaj ndotjeje,
• Luan rol kryesor ne sensibilizimin e njeriut
per parandalimin e ndotjes, permes
programeve televizive lidhur me keto
problematika
70. Sugjerime per permiresim
• Parandalo ndotjen.
• Redukto shpenzimet e kota.
• Perdor ujin , energjine dhe burime te tjera ne menyre
efikase.
• Menaxho perdorimin e burimeve natyrore me kursim.
• Ruaj diversitetin e jetes.
• Mbro dhe respekto trashegimin historike , kulturore
dhe natyrore te botes.
• Mbeshtet edukimin dhe trajnimin mjedisor
• Mbeshtet aksionet lokale dhe pjesemarrjen e
komunitetit .
• Promovo praktika , metoda dhe teknologji qe
reduktojne impaktin negativ ne mjedis.
71. Strategjite per te parandaluar e kontrolluar
ekspozimet ndaj substancave toksike!
Personale
• Rrisni te kuptuarit e rreziqeve ambjentale
• Rrisni aftesite per te diagnostikuar problemin
dhe per te mbrojtur veten nga ekspozimi ndaj
toksinave.
• Rrisni motivimin per te mare pjese ne
aktivitetet e bashkesise per te parandaluar ose
kufizuar ekspozimin.
• Rrisni kontrollin mbi ngjarjet ne mjedis.
72. Strategjite per te parandaluar e kontrolluar
ekspozimet ndaj substancave toksike!
Nderpersonale
• Rrisni lidhjet midis banoreve te bashkesise.
• Rrisni pjesemarrjen ne organizatat e
bashkesise
• Ngrini grupe qytetaresh per veprim ne mjedis.
• Informojini shkencetaret mbi perceptimet e
njerezve rreth rrezikut ambjental.
• Rrisni komunikimin midis qytetareve e
politikaneve.
73. Strategjite per te parandaluar e kontrolluar
ekspozimet ndaj substancave toksike!
Organizuese/ambjentale
• Informoni median mbi rreziqet ambjentale dhe pranine e tyre.
• Zhvilloni fushata per komunikimin e rrezikut.
• Zhvilloni politika per te rregulluar ekspozimin ndaj
toksinave.
• Ndertoni procedura per menjanimin e rreziqeve ambjentale.
• Zhvilloni procedura te shpernguljeve emergjente.
• Krijoni qendra sherbimi shendetsore per individet e
ekspozuar ndaj toksinave.
74. Strategjite per te parandaluar e kontrolluar
ekspozimet ndaj substancave toksike!
Institucionale/shoqerore
• Ndertoni udhezime ose ligje mbi nivelet e
pranueshme te ekspozimit.
• Paraqisni studime analizash sasiore per te vleresuar
rreziqet abjentale
• Siguroni sisteme mbikeqyrese ndaj rreziqeve
ambjentale .
• Zhvilloni e zbatoni teknologjite per parandalimin e
ekspozimit ndaj toksinave.
• Kurseni para per te pastruar zonat me mbeturina
toksike.
75. Parimet me të rëndësishme për mbrojtjen e
mjedisit:
• Shfrytëzimi racional i burimeve, reduktimi i emetimeve në ajër, reduktimi
i ndotjes së ujit dhe tokës, dhe riciklimi i mbeturinave;
• Ruajtja e vlerave biologjike-ekologjike të mjedisit nëpërmjet ruajtjes së
florës dhe faunës, dhe të vlerave të trashëgimisë natyrore;
• Mbështetja në përdorimin e burimeve të ripërtërishme, bashkë-prodhimin
e këtyre burimeve dhe të llojeve të ndryshme të energjisë;
• Promovimi i kursimit të energjisë në mesin e publikut
• Shfrytëzimi i pajisjeve shtëpiake me efikasitet të lartë, të tilla si llambat e
dritës;
Familja juaj, në vend të përdorimit të veturës, mund të ecë!
Ju mund ta kurseni energjinë!
Në vend të qeseve të plastikës mund të përdorni qese të letrës ose të
tekstilit dhe të kontribuoni në mbrojtjen e mjedisit!
76. Thirrje sensibilizuese
• Mendo sot për një të nesërme më të mirë!
• Ajër i pastër për jetë të gjatë!
• Një llambë më pak –më shumë energji!
• Të shpenzosh më pak letër do të thotë më
shumë pyje dhe oksigjen!
• Mbillni një lule për një botë më të mirë!
77. “Ka mjaftueshem ne kete bote per
nevojat e njeriut por nuk ka
mjaftueshem per lakmine e njeriut.”
- Mahatma Gandhi
78. NESE DO QE TE JESH I
SHENDETSHEM , KUJDESU PER
MJEDISIN TEND.
