Барилгын салбарын хөрөнгө оруулалтын үр ашиг /Ундрах.У/

1. БАРИЛГЫН САЛБАРЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ҮР АШИГ
Ундрах.У
ШУТИС ДаТС Инженерчлэлийн салбар
Undrah_oi@yahoo.com
Хураангуй
Монгол улсын эдийн засгийн өсөлтөд үзүүлж буй нөлөөгөөр тэргүүлэх
салбар болоод байгаа нь цаашид барилгын салбарынхнаас олон улсын туршлагыг
нэвтрүүлж өндөр бүтээмжтэй шинэ дэвшилтэд техник технологийг нутагшуулж
хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг чухалчилсан чанартай бүтээн байгуулалтыг бий
болгох шаардлагатай байгааг харуулж байна. Хөгжиж буй орнуудын хөгжлийн
түвшингийн үзүүлэлттэй жишиж үзвэл манай улсын барилга,хот байгуулалтын
салбарын хөгжлийн хурдац хэвийн өсөлттэй,салбарын техник технологийн
хөгжлийн түвшин дундаж хэмжээнд байгаа гэж үзхээр байна. Улсын хөгжлийн цогц
бодлого,ойрын ирээдүйн томоохон хөтөлбөр төслүүд хэрэгжсэнээр барилгын
салбар хөгжлийн эрчимтэй өсөлттэй,орчин үеийн техник технологитой салбарт
тооцогдох боломжтой.
Түлхүүр үг: Хөгжил, үр дүн, зээл, бодлого
Оршил
Барилгын салбар дахь хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх гэдэг нь
нийгмийн хөгжлийн чиг шугамыг тодорхойлох үндсэн асуудлын нэг бөгөөд энэ
утгаараа бодлогын олон түвшинг хамрах, нийгмийн бүх салбарт хамаарах олон
хүчин зүйлсийг агуулсан ухагдахуун юм. Тухайлбал хөрөнгө оруулалтыг өөртөө
шингээх чадамж нь хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх зорилтыг
шийдвэрлэх анхдагч асуудлын нэг юм. Энэ талаас нь авч үзвэл хөрөнгө
оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх талаар эхний ээлжинд ярих ѐстой салбарын нэг
нь яах аргагүй барилгын салбар мөн. Барилгын салбарын хөрөнгө оруулалт нь улс
орныхоо хүч, нөөц бололцоонд тулгуурлан явуулдаг, ажиллах хүчнийг зөв
хуваарилдаг, бэлтгэдэг, төлөвлөлтийг иж бүрэн хийдэг, чанарын хяналт,

2. хариуцлагын асуудлыг бүх түвшинд тавих шаардлагатай байж хөрөнгө оруулалт
үр өгөөжтэй байдаг. Бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагаанд тулгарч байгаа
саад бэрхшээл, дампуурал нь өндөр хөгжилтэй улс орнуудад ч мөн байнга
тохиолддог. Иймд Монгол оронд явагдаж буй эдийн засгийн өндөр өсөлтийн үед
барилгын салбарт гарч буй энэ шилжилтийн үеийг даван туулж тус салбар тэр
дундаа барилгын салбарын асуудлыг нэн тэргүүнд тавьж байна. Манай улсын
хувьд барилгын санхүүжилтийн тогтолцоог банк санхүүгийн салбарт тулгуурлан
хөгжүүлж ирсэн бөгөөд банк санхүүгийн эх үүсвэр дутагйдалтай, зээлийн хүү
харьцангуй өндөр, хугацаа богино зэрэг нь тогтолцоо ны цаашдын хөгжил,
санхүүжилтийн хүртээмжтэй байдалд саад бэрхшээл учруулсаар байна.
Манай орных увьд хөгжингүй болон хөгжиж буй орны туршлагыг үндэслэн
хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаасыг нэвтрүүлж барилгын салбарын
санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэн амжилттай ажиллах бүрэн боломжтойг эж
судалаачид үзэж байна. Хэдийгээр барилга,орон сууцны зориулалттай зээлийг
зарим банкууд олгох болон үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн харилцаа хөгжих
хандлага бий болсон боловч энэ зах ээлийн үйл ажиллагааг нь илүү
тогтворжуулах, хоѐрдогч захзээлийг хөгжүүлэх үндэс суурийг сайн хангах нь орон
сууцны урт хугацаат санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэхэд чухал нөлөөтэй.
II.Барилгын салбарын хөрөнгө оруулалт
Барилгын салбарын хөрөнгө оруулалт нь улс орныхоо хүч, нөөц бололцоонд
тулгуурлан явуулдаг, ажиллах хүчнийг зөв хуваарилдаг, бэлтгэдэг, төлөвлөлтийг
иж бүрэн хийдэг, чанарын хяналт, хариуцлагын асуудлыг бүх түвшинд тавих
шаардлагатай байж хөрөнгө оруулалт үр өгөөжтэй байдаг. Тэгвэл өнөөгийн
барилгын салбарын үйл ажиллагаа гэхээр улирлын чанартайгаар урд хөршөөс
импортоор тасралтгүйгээр зөөж байгаа барилгын материалын тээврийн цуваа,
тэдгээрийн хил гааль дээрх түгжрэл, үнийн хөөрөгдөл, барилгын салбарын
мэргэжилтэй ажилчдын дийлэнх хувийг эзлэдэг болоод байгаа гадаадын ажиллах
хүч, түргэн хугацаанд баригдаж байгаа ч, чанар муутай гэсэн шүүмжлэл дагуулсан,
эдийн засгийн үр ашиг багатай орон сууцны голдуу барилгууд, төлөвлөлт нь
алдагдсан замбараагүй хотын дүр төрх хэн бүхний сэтгэлд бууж байгаа.Мэдээж
үүнийг өөрчлөхийн тулд гол нэрийн барилгын материалаа өөрсдөө үйлдвэрлэх,

3. импортыг багасгах талаар хийж хэрэгжүүлж буй ажлууд нэлээд бий. Энэ мэт улс
нийгмийн бодлогын том асуудлуудаас гадна салбарын хүрээнд хийгдэх ажил,
яригдах асуудал ч их байна. Улс орны хөгжлийн нэг тулгуур болсон Барилгын
салбарт хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх асуудал нь салбарын үйл
ажиллагааны олон талын зохицуулалтыг хамрах асуудал юм. Энэ үүднээс хөрөнгө
оруулалтын үр ашигт:
a. Барилгын үйлдвэрлэлийн
b. Ашиглалтын гэсэн 2 шатны үр ашгийг хамтад нь авч үзэх ѐстой.
Тэгэхээр энэ бүхэн төлөвлөлт, газар олголт, зураг төслийн шатнаас эхлэнэ
гэсэн үг юм. Энд сануулж хэлэхэд инженерийн зураг төсөл, тооцооны үүрэг
зорилго нь барилга байгууламжийн бат бэх, тогтвортой байх эдэлгээний чанар
байдлыг хангах, хэрэглээний болон зориулалтын сайн шийдэл төлөвлөлттэй
байхаас гадна бас өртөг зардал нь хамгийн бага байх зорилгыг хангахад
чиглэгддэг гэдгийг мартаж болохгүй юм. Монгол улсад орж ирж буй нийт гадаадын
хөрөнгө оруулалтын 15 хувийг Барилгын салбар эзэлж байгаа буюу ашигт
малтмалын салбарын дараа хоѐр дугаарт орж байна Зураг 1. Монгол улсад орж
ирж буй нийт гадаадын хөрөнгө оруулалтын 17 хувийг Барилгын салбар эзэлж
байгаа буюу ашигт малтмалын салбарын дараа хоѐр дугаарт орж байна.
Зураг 1.. Хөрөнгө оруулалтын салбар
Барилга хот байгуулалтын сайдын багцын 2013 оны батлагдсан төсвийн
73.8 хувийг хөрөнгө оруулалтын зардалд, 5.8 хувийг байгууллагуудын урсгал
зардалд, 20.2 хувийг салбарт хэрэгжиж буй төслүүдийн зээлийг санхүүжүүлэхээр
тус тус батлагдсан байна (Хүснэгт 1).
Хүснэгт 1
44%
17%
5%
34% Уул уурхай
Барилга
Банк
Бусад

4. д/д Зардлын ангилал Батлагдсан төсөв
/сая.төг/
1 Хөрөнгө оруулалтын зардал 186 327.0
2 Урсгал зардал 14 792.3
3 Гадаад төслийн зээлээс санхүүжих
зардал
51 205.2
Нийт дүн 252 324.5
БХБ-ын сайдын багцын 2013 оны батлагдсан төсөв
Шилжилтийн эдийн засгийн үед зогсонги байдалд ороод байсан барилгын салбар
2001 оноос эхлэн сэргэн хөрөнгө оруулалт жил ирэх тусам тогтмол өсөж байсан ч
2013 онд ихэнх салбарын хөрөнгө оруулалт буурсан нь харагдаж байна (хүснэгт 2).
Хүснэгт 2
Хөрөнгө оруулалт / салбараар
/
2013 2012 2011 2010
Нийт 6 285,60 9 395,80 8 387,90 3 845,80
Аж үйлдвэр 2 893,40 5 005,20 5 494,60 1 936,90
Хөдөө аж ахуй 31,80 64,60 38,00 23,30
Барилга 807,40 913,80 990,70 262,80
Тээвэр 570,20 510,50 280,10 136,70
Худалдаа, бэлтгэл,
материал, техникийн
хангамж
865,50 1 466,50 326,90 497,70
Бусад 435,80 521,20 336,50 257,80
Хөрөнгө оруулалт ,салбараар /тэрбум төг./
Хөрөнгө оруулалтыг барилга угсралтын ажил, машин, тоног төхөөрөмж,
геологи хайгуулын зардал болон бусад зардал ( зураг төсөв, бусад биет бус
хөрөнгө ) гэсэн технологийн бүтцээр ангилан гаргадаг (хүснэгт 3)
Хүснэгт 3
Он Нийт Эх үүсвэр Технологи бүтэц

5. Барилгын салбар дахь хөрөнгө оруулалтсанхүүжилтийн эх
үүсвэрээр,технологийн бүтцээр/тэрбум төг./
Дотоодын хөрөнгө оруулалтын дийлэнхи хэсгийг төсвийн хөрөнгө
оруулалтаар санхүүжүүлж байна. Дотоодын хөрөнгө оруулалт нь энэ салбарт
ихэвчлэн арилжааны банкны зээлээр дамжин хийгдэж байна.Монгол улсын
статистикийн хорооноос гаргасан 2013 оны мэдээллээс харвал 1999-2012
онхүртэлх барилгын салбар дах хөрөнгө оруулалт маш хурдацтай өссөн үзүүлэлт
харагдаж байгаа боловч 2013 онд буурсан байна. Гэсэн ч хөрөнгө оруулалтын
дийлэнх хэсэг буюу 50% -иас дээш хувь нь гадаадын хөрөнгө оруулалтаас бүрдэж
байна. Хөрөнгө оруулалтын дийлэнх хэсэг буюу 52% нь гадаадын хөрөнгө
Дотоодынхөрө
нгө оруулалт
Гадаадынхөрө
нгөоруулалт
Барилг
а
Тоног
төхөөрөм
ж
Бусад
2013 6 285,6 2 784,0 3 501,6 1 452,2 3 788,8 1 044,6
2012 9 395,8 2 929,4 6 466,3 964,0 4 106,4 4 325,4
2011 8 387,9 2 426,2 5 961,6 745,0 4 262,5 3 380,4
2010 3 845,8 1 403,3 2 442,5 463,0 1 802,3 1 567,8
2009 2 146,2 843,2 1 303,0 418,0 1 042,6 683,2
2008 1 785,1 950,5 834,6 586,2 854,7 344,2
2007 1 252,8 778,4 474,4 389,4 729,7 133,8
2006 881,4 417,0 464,3 275,0 469,6 136,7
2005 716,3 321,8 394,5 201,7 409,2 105,4
2004 588,3 347,8 240,5 187,0 338,5 62,9
2003 490,4 216,3 274,1 169,8 277,7 42,9
2002 353,3 143,0 210,3 121,3 209,4 22,6
2001 297,3 96,4 200,9 92,0 193,0 12,3
2000 309,0 141,0 168,0 79,4 217,4 12,2
1999 327,4 181,2 146,2 - - -
0
1000
2000
3000
4000
5000
2009 он 2010 он 2011 он 2012 он
улсын төсөв
Дотоодын бусад
Гадаадын шууд ХО
Гадаадын бусад

6. оруулалтаас бүрдэж байна.Эдийн засгийн хямралын нөлөөгөөр манай орны
гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 2010 онд удааширах хандлагтай байсан ч 2011
онд 176 хувиар өсч 2 209,8 тэрбум төгрөгт хүрч, 2012 онд энэ тоо дариу 2
дахин буюу 4 251,6 тэрбум төгрөг болж өссөн байна Зураг2.
Зураг 2.Барилгын салбар дах хөрөнгө оруулалт, санхүүжилтийн эх үүсвэрээр
/тэрбум,төг/
Барилга угсралтад хийгдэж буй хөрөнгө оруулалтын хэмжээ сүүлийн жилүүдэд
өссөн дүнтэй байгаа боловч нийт хөрөнгө оруулалтад эзлэх хувиар сүүлийн
жилүүдэд буурсан байна.Хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх бодлогын
хүрээнд гэрээний хяналтын тухай хуулийг ч гадаад орны туршлагаас нутагшуулан
хэрэглэх шаардлагатай бөгөөд авч үзэх ѐстой өөр нэг асуудал нь тендер
шалгаруулалтад дундаж үнийн саналыг хэрэглэх тухай асуудал юм. Манайд
хэрэглэж ирсэн, хамгийн бага үнийн саналаар шалгаруулах бодлогын үр дүн нь
хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэх хөшүүрэг болж чадаагүй гэдгийг бид
өнөөдөр хүлээн зөвшөөрөхөөс аргагүй.Сөрөг үр дагаварынх нь талаар энд нурших
нь илүүц биз ээ. Гадны улс орнуудад дундаж үнийн саналыг тендерийн
шалгаруулалтад авахдаа нэлээд нарийн утга агуулгатай тооцооллыг ашигладаг
юм байна.
Улсын хэмжээнд 2012онд нийтдээ 895,7 тэрбум төгрөгийн орон сууц, үйлдвэр,
үйлчилгээний барилга объектыг ашиглалтад оруулсан нь өмнөх оныхоос 209,7
тэрбумтөгрөг буюу 30.6 хувиар өссөн дүнтэй байна.
2013 онд айлын орон сууцны 312 барилга, эрчим хүчний 214, албан тасалгааны
зориулалтаар 141, сургууль, соѐлын 102, далан, суваг, шугам шүлжээний 60,
худалдаа үйлчилгээний 50, үйлдвэрлэлийн зориулалтаар 32, зочин буудлын 10,
бусад зориулалтын 178, нийтдээ 1099 барилга, байгууламжийг ашиглалтад
оруулсан байна зураг 3.

7. Эх сурвалж.ҮСГ
Дээрх үзүүлэлтийг 2011 оны статистикийн дүнтэй харьцуулбал орон сууцны
барилга 1.8 дахин, эрчим хүчний барилга 4.5 дахин, албан тасалгааны
зориулалттай барилга 3 дахин, сургууль, соѐлын барилга 1.5 дахин,
үйлдвэрлэлийн зориулалтаар 3 дахин өссөн байна.
Барилга угсралт, их засварын ажлын хэмжээ 2012 онд 811,3 тэрбум төгрөгт
хүрсний 92,2 хувь буюу 748,1 тэрбум төгрөгийн ажлыг дотоодын, 7,8 хувь буюу
63,2 тэрбум төгрөгийн ажлыг гадаадын барилгын байгууллагууд гүйцэтгэсэн
байна. 2011 оноос барилгын салбарын бүтээн байгуулалтанд олгогдсон зээлийн
өсөлт эрс нэмэгдсэн бол 2012 оноос өсөлт нь удааширч 2013 оны нэгдүгээр
улиралд 2012 оны мөн үетэй харьцуулахад 6 хувиар өсчээ. Харин 2013 оны 2
дугаар улирлын байдлаар “Үнийг тогтворжуулах хөтөлбөр”-ийн хүрээнд зээлийн
түвшин 2012 оны мөн үетэй харьцуулахад 62 хувиар өссөн байна зураг 4.
Орон сууцны барилгын зах зээл
2013 оны нэгдүгээр улирлаас Арилжааны банкуудын зээлийн хүү буурч эхэлсэн.
Энэ нь богино хугацаад орон сууцны зээлийн эрэлтийг нэмэгдүүлж, орон сууцны
0%
28%
20%
13%
9%
5%
5%
3%
1%
16%
2013 барилгын ажлын гүйцэтгэл
Айлын орон сууц
Эрчим хүчний
Албан тасалгааны зориулалтаар
Сургууль,соёлын
Далан суваг шугам шүлжээний
Худалдаа үйлчилгээ
Үйлдвэрийн зориулалтаар
Зочид буудал
бусад

8. үнийг бага хэмжээгээр өсгөсөн. Гэвч Засгийн газраас орон сууцны зээлийн хүүг 8
хувь болгосон нь орон сууцны эрэлтийг эрс нэмэгдүүлж, улмаар орон сууцны
үнийн өсөлт оны эхнээс дунджаар 15-20% буюу хэт өндөр өсөлттэй байна.Орон
сууцны эрэлт нь зээлийн хүүний хэмжээтэй нягт хамааралтай байдаг ба 2013 оны
6 дугаар сарын байдлаар нийт банкны системийн хувьд орон сууцны зээлийн
хэмжээ өмнөх сараас 4.7 хувь буюу 46 тэрбум төгрөг, өмнөх оны мөн үеэс40 хувь
буюу 294.9 тэрбум төгрөгөөр өсч 1032.2 тэрбум төгрөгт хүрсэн. 2013 оны 6 дугаар
сараас орон сууцны зээлийн хүүг 8 хувь болгож эхэлсэнтэй холбоотойгоор
жигнэсэн дундаж зээлийн хүү 16.6 хувиас 12.9 болж буурчээ. Харин зээлдэгчдийн
тоон өсөлт 10 хувиас 16 хувь хүртэл нэмэгджээ. Ийнхүү орон сууцны зээлийн хүү
буурах нь орон сууцны эрэлтийг огцом нэмэгдүүлж улмаар үнийн өсөлтийн үндсэн
нөхцөл болсон байна.
III. Барилгын салбарын хөрөнгө оруулалтын тулгамдаж буй асуудлууд
Манай улс олон улсын судалгаагаар төсөөтэй хөгжиж буй оронтой харьцуулахад барилгын бизнес эрхэлэхэд
тийм ч таатай бус биш харин гадны хөрөнгө оруулалт тэр дундаа дэвшилтэт технологи тал дээр манай улс
ямар нэг бодлого огт баримтлаагүйгээс гадна энэхүү бодлогын хүрээнд дотоод оролцогч компаниудын
чадавхийг нэмэгдүүлж авах хэрэгтэй
Монгол улсын худалдааны дунд хугацааны үзэл баримтлалыг тодорхойлохдоо –
гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын бүхий л хэлбэрийг дэмжиж гадаадын хөрөнгө
оруулагчдыг үл ялгаварлах хөрөнгө, эрх ашгийг нь хамгаалах бодлого явуулж
гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хязгаарлах, эсвэл нөхцөл бололцоонд тавихад
чиглэсэн улмаар дэлхийн худалдааны байгууллагын хэм хэмжээ зарчимд харшлах
бодлого зохицуулалтын арга хэмжээ хэрэглэхээс татгалзана гэсэн байдаг.
Гадаадын хөрөнгө оруулагчдын хувьд бүрэн нээлттэй салбар нь ихэвчлэн
дотоодын хүчин чадал, нөөц багатай, дотоодын ажилгүйдлийг багасгах, экспортын
хэмжээг ихэсгэх салбарууд байдаг.Ялангуяа хөгжиж буй орнууд тухайн
үйлдвэрлэлийн суурь тавих, технологийн шинэчлэл хийх, ажилгүйдлийг багасгах,
экспорт ихэсгэх салбаруудыг ихээхэн дэмжиж байдаг.Үүнд нэн ялангуяа хөдөө аж
ахуй, мал аж ахуй, байгалийн баялаг ашиглалт, аялал жуулчлал, үйлдвэрлэл, уул
уурхай, барилга, тээвэр, олон улсын худалдаа, компьютер технологи зэрэг
ордог.Улс орны хөгжлийн хандлагыг дагаад ирэх жилүүдэд гадаадын хөрөнгө

9. оруулалт, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт улсыннийт хөрөнгө оруулалтад
зонхилох үүрэг гүйцэтгэхээр байна. Гэтэл өнөөдөр манай улсын хөгжлийн гол
хүчин зүйл болох улсын төсөл, зээл, тусламж, хувийн хөрөнгө оруулалтын уялдааг
хангах ажил хангалтгүй, нийт хөрөнгө оруулалтын талаар үнэн зөв нэгдсэн тайлан
бүртгэл, мэдээллийн систем байхгүй, анхан шатны тоо баримт, суурь мэдээллүүд
учир дутагдалтай, зарим нь огт байхгүй, судалгаа, шинжилгээ, төлөвлөлтөд авч
ашиглахад шаардлага хангахгүй байна. Барилгын салбарын хөрөнгө оруулалтын
тулгамдаж буй асуудлууд нь:
 Төрийн байгууллагуудын мэдээллүүд хангалтгүй байна.
 Хөрөнгө оруулалтын төслийг санал болгохдоо уг төслийн үр өгөөж, түүнийг
хэрэгжүүлэх бодит хэрэгцээ, зардал, эх үүсвэртэй уялдуулах, тодорхой
шалгуураар төслүүдийг эрэмбэлэх тогтолцоо бүрэн бий болоогүй,
 Хөрөнгө оруулалтын төсөл арга хэмжээний саналууд төсвийн хязгаараасаа
олон дахин хэтрэх нь ердийн үзэгдэл болж, судалгаа муутай чанаргүй
боловсруулсан зураг төсөл ирүүлэх,
 Салбар салбарын яамдын Барилга захиалагчийн албадаас урьдчилсан
судалгаа дутмаг, төлөвлөлтийн үндэслэл тодорхой бус төсөл арга хэмжээ
тусгуулдаг нь нэгдсэн төлөвлөлт шийдэлгүй техник эдийн засгийн
үндэслэлгүй хөгжлийн чиг баримжаагүй төсвийн хөрөнгийг тарамдсан
хариуцлагагүй чадамжгүй хандаж тухайн төслийн үр ашгийг урьдчилан
харах, хооронд нь жишиж ач холбогдлоор нь эрэмбэлэх боломжийг олгохгүй
байна.
 Зураг төсөл нь мэргэжлийн байгууллагаар хянагдаагүй төсөл, арга хэмжээг
төсвийн хөрөнгө оруулалтад оруулж, төлөвлөх явдал их байна.
 Зориулалтыг нь өөрчилсөн, зураг төсөлгүй, хэрэгжих боломжгүй хөрөнгө
оруулалтын төсөл, арга хэмжээ цөөнгүй байна .Барилга байгууламжийн
төлөвлөлттэй холбоотой асуудлыг бүрэн шийдээгүй байхад хөрөнгө батлан
барилгын ажлыг эхлүүлснээс хугацаандаа багтахгүй он дамжин сунжирч
байна.
Барилгын тухай хуулинд заасны дагуу 2010 оноос эхлэн Барилгын нэгж
талбай,шугам сүлжээний төсөвт өртөг,төсвийн жишиг үнэ,нэгж хүчин чадлын

10. өртгийг ЗГ-ын 2010 оны 336 дугаар тогтоолоор батлуулах ажлыг хийсэн бөгөөд энэ
тогтоолд барилгын материал,түүхий эд,хийц эдлэлийн зах зээлийн үнэ,тээвэр
механизмын тариф,цалин хөлсний өөрчлөлттэй уялдуулан барилгын ажлын үнийн
индексийг тодорхойлж мэдээлж байхаар заасан. Энэ заалтыг хэрэгжүүлэхэд хүчин
зүйлсийн нөлөөллийг тооцох судалгааны арга аргачлал, тооцооллыг оновчтой
болгох нь энэ чухал мэдээллийг төлөвлөлт болон судалгаанд хэрэглэх, жишиг
болгоход нэн ач холбогдолтой-
. 2007-2013 онд Монгол улсад дэлхийн 80 гаруй
орноос нийт 17.168.2 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт орж ирсэн гэсэн
статистик бий.Үүний 70% нь сүүлийн 2 жилд орсон байна. /2013 оны статистик/
Монгол улсад гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ 2008-2010 онд 4434.1 2
тэрбум төгрөг байсан бол 2012-2013 онд 10767.7 2 тэрбум төгрөг болж 3.5 дахин
өссөн байна
Дүгнэлт
Гадаадын хөрөнгө оруулалт тухайн улсын хөгжлийн бодлогод нийцэж байх
нь чухал бөгөөд ихэнх орнууд үүнд тухайн хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн
нөлөө, ажлын байрын хангамж, технологийн ноу-хау, дотоодын зах зээлд үзүүлэх
нөлөө, хөгжил буурай орон нутагт оруулах хувь нэмэр, дотоодын үйлдвэрлэлийн
хэмжээ, импортыг орлох чадвар, үйлдвэрлэлд ашиглах дотоодын нөөц, баялаг,
үнэ ханшид үзүүлэх нөлөө зэргийг анхаарч байна Монгол улс хөгжлийн чухал ач
холбогдол бүхий салбарууд болох уул уурхай, хөдөө аж ахуй, дэд бүтэц, аялал
жуулчлал, банк санхүү, мэдээллийн технологи, барилга угсралт зэрэг манай улсад
олон талаараа хоцрогдмол байна. Монгол улсын Барилгын салбарыг хөгжүүлэх
төлөвлөгөөг стратегийг нарийвчлан боловсруулах шаардлагатай байна.
 Барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн норм, норматив,стандартыг
олон улсын жишигт нийцүүлэн боловсронгуй болгох;
 Орон нутгийн түүхий эдийн нөөцөд түшиглэсэн барилгын
материалынүйлдвэрлэлийг түлхүү хөгжүүлэх;

11.  Орон сууц барих сан байгуулж, орон сууцныгэрээт хадгаламжийн системийг
нэвтрүүлэх;
 Гэр хорооллыг оршин суугчдынх нь оролцоотойгоор орон сууцны хороолол
болгон хөгжүүлж, хүн амын худалдан авах чадварт тохирсонорон сууцны
хангамжийг нэмэгдүүлэх;
 Бага орлоготой иргэд, нийгмийн эмзэг хэсэгт зориулсан орон
сууцнытатаас,хөнгөлөлтийг бий болгох;
 Орон сууцны шинэ хотхон, хорооллын дэд бүтцийг байгуулахад
хувийнхэвшлийн оролцоог дэмжих; зэрэг зорилтууд орсон бөгөөд
Үүнээс гадна Эдийн засгийн бодит салбаруудын хөгжлийн бодлогын суурь болох
аж үйлдвэр, жижиг дунд үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуй, хүнсний үйлдвэрлэл, аялал
жуулчлал, дэд бүтэц, зам тээвэр, эрчим хүч зэрэг салбаруудын хөгжлийн бодлого
үндсэндээ барилга байгууламжид үйл ажиллагаа явуулах тул барилгын салбараас
хамааралтай байна. Манай улсын хувьд дэд бүтэц хангалттай хэмжээнд хөгжиж
амжаагүй байгаа мөн барилгын бүтээн байгуулалтын улирал богино ийм нөхцөлд
хуурай болон угсармал хийц, дэвшилтэт болон байгальд ээлтэй технологиудийг
бодлогоор дэмжиж зах зээлд нэвтрүүлж нутагшуулах хэрэгтэй байна.
Ашигласан ном зүй
1. С.Баатар, Ц.Энхбаян 2006, Судалгааны түгээмэл ба ерөнхий аргууд,УБ
2. T.Алтангадас2007,“MortgageтүүнийэхүүсвэрийгнэмэгдүүлэхаргазамА.Га
нзориг2008, Санхүүгийн хөрөнгө оруулалтын лекц,Улаанбаатар
3. МонголынИпотекийнКорпораци2009оны1,2,3,4-рулирал,МИК-
ийнмэдээ,Улаанбаатар
4. МонголУлсынҮндэснийСтатистикийнГазар2012,МОНГОЛУЛСЫНСТАТИ
СТИКИЙН ЭМХТГЭЛ,Улаанбаатар
5. http://www.pmis.gov.mn
6. http://www.mongolbank.mn
7. http://www.doingbusiness.org
8. http://economy.news.mn/content/154026.shtm
9. http://news.barilga.mn/r/1951

12. Зохиогчийн тухай.
Амгалан овогтой Ундрах 2002 онд Дархан-Уул аймаг дах ШУТИС Бизнесийн
удирдлага мэргэжлээр төгссөн.2003 онд ШУТИС КтМС Санхүү удирдлага
мэргэжлээр төгссөн.