الحكمة في الدعوة الى الله تعريف وتطبيق .

2. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬5
‫وسبب‬ ‫الموضوع‬ ‫أهمية‬ ‫في‬ ‫تمهيد‬
‫البحث‬ ‫ط‬َّ‫ط‬‫ومخ‬ ‫اختياره‬
‫دن‬‫د‬‫و‬‫عي‬ ‫دتحن‬‫د‬‫ن‬ ‫إ‬ ‫دنع‬‫د‬ ‫عي‬ ‫توبنحن‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬‫عي‬ ‫ونستحن‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬‫عي‬ ‫دهللنحن‬‫د‬‫م‬‫د‬ ‫حن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫م‬‫احل‬ ‫إن‬
‫دتحن‬ ‫د‬ ‫م‬ ‫دل‬‫ل‬ ‫ا‬ ‫دهللن‬‫ا‬ ‫دن‬‫م‬ ‫داحن‬‫س‬ ‫أاما‬ ‫دنتاأ‬‫ي‬‫ع‬ ‫دساحن‬‫ن‬‫أيو‬ ‫شبعر‬ ‫من‬ ‫با‬
‫دهللن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫إ‬ ‫أن‬ ‫داهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫أ‬‫ع‬ ‫دتحن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫داال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ع‬
‫يبنس‬ ‫أن‬ ‫أشاهلل‬‫ع‬ ‫تحن‬ ‫ك‬‫شب‬‫ت‬‫دن‬‫ي‬‫عر‬ ‫دهللن‬‫ب‬‫ا‬ ‫ا‬ً‫حممهلل‬ ‫ا‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫دت‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ص‬ ‫حن‬
:‫بوهلل‬ ‫أما‬ .. ‫ا‬ً‫كثري‬‫ا‬ً‫نم‬ ‫تن‬
‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دنهب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دند‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫من‬ ‫دون‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬
‫دن‬‫د‬‫د‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫وا‬ ‫عت‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫س‬ ‫ا‬ ‫داعع‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ت‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دهللر‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫عا‬ ‫دهللانحن‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫امل‬
‫دا‬‫ا‬‫لن‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫د‬ ‫مل‬ ‫شوبوحن‬ ‫م‬ ‫و‬‫ن‬ ‫م‬ ‫طبق‬ ‫ر‬ ‫أكاات‬ ‫ا‬ً‫نم‬ ‫ي‬ ‫ا‬ًّ‫ن‬‫يج‬ ‫ا‬ً‫ب‬ ‫ل‬ ‫حيم‬
‫د‬‫د‬‫م‬‫جي‬ ‫أن‬‫دك‬‫د‬ ‫دا‬‫د‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دب‬‫د‬ ‫دهللما‬‫د‬‫س‬‫عا‬ ‫مونتحن‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬‫م‬ ‫إع‬ ‫ت‬ ‫د‬‫د‬‫ص‬‫نن‬ ‫دب‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ع‬
‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ا‬ ‫لن‬ ‫دايتحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫إ‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫إ‬ ‫دسا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دبس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫م‬
.‫لجط‬ ‫ت‬ ‫ام‬ ‫ر‬ ‫ا‬‫إ‬ ‫ننا‬ ‫جصنر‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫وفز‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫احلس‬‫ع‬ ‫جصنرحن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫وفز‬ ‫با‬
‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ن‬‫ع‬‫ال‬‫أ‬‫ع‬ ‫اأحن‬‫ن‬‫دس‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫م‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ات‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫أل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ك‬‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫ع‬
:‫ان‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫و‬ ‫ا‬«‫دهللان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬»:‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ان‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫حن‬«‫دسا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬
‫دهللان‬‫د‬ ‫دل‬‫د‬ ‫وم‬ ‫ا‬»-‫دا‬‫د‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬‫حن‬ ‫دهللان‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫ن‬ ‫ام‬ ‫داأ‬‫د‬‫و‬‫عف‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫ن‬‫دهلل‬‫د‬ ‫أ‬ ‫دا‬‫د‬‫م‬
. ‫وائهلل‬ ‫ا‬ ‫أاي‬‫ع‬ ‫اتثب‬ ‫أفن‬
‫أن‬ ‫ع‬ ‫ا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫د‬‫ت‬ ‫أن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫و‬‫ب‬ ‫اتعنحن‬ ‫دند‬‫د‬‫ك‬‫املن‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دهللأ‬‫د‬‫ب‬‫أ‬ ‫أن‬ ‫د‬‫د‬ ‫أ‬‫ر‬ ‫مث‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫دت‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ص‬ ‫يريتت‬ ‫ا‬ ‫ثسا‬ ‫ر‬ ‫الب‬‫ن‬ ‫م‬ ‫منو‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫عماالتت‬ ‫أيايت‬
‫اس‬ ‫ب‬ ‫ك‬. ‫هللان‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫شبال‬ ‫ا‬ ‫وجااا‬ ‫الار‬‫ع‬ ‫احن‬ ‫امع‬ ‫ب‬ ‫ثري‬ ‫ا‬ ‫اا‬

3. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 6
‫دا‬‫س‬‫ه‬ ‫داعن‬ ‫أ‬ ‫دل‬ ‫و‬‫ع‬ ‫دنلحن‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دهللان‬ ‫ا‬ ‫دهللان‬‫ن‬‫م‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫ت‬ ‫با‬ ‫أمهنو‬ ‫منكند‬ ‫ع‬
:‫نو‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اأ‬‫ب‬‫وج‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫املنكند‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫أمهنو‬ ‫ز‬ ‫أع‬ ‫أن‬
1-: ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫دت‬‫د‬‫فن‬َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ة‬ِ‫ـت‬‫ـ‬ُ‫ـ‬‫ي‬ َِ‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬َ‫و‬ ُْ‫ـا‬‫ـ‬َ‫و‬َ‫ي‬ َِ‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ‫ي‬‫ت‬ِ‫ـت‬‫ـ‬ُ‫ـ‬‫ي‬
‫ـ‬‫ـ‬ِ‫ـ‬‫ي‬َ‫خ‬ َ‫ـي‬‫ـ‬‫ُوت‬‫أ‬ ِ‫د‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ـ‬‫ف‬‫ا‬‫دو‬‫د‬ ‫حن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫ي‬[962‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دااال‬‫د‬‫ش‬ ‫ن‬ ‫د‬‫ا‬‫ل‬ ]–
‫دا‬‫د‬‫و‬‫عت‬ ‫دباايت‬‫ي‬-«‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ع‬‫د‬‫دااال‬‫د‬‫ش‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دا‬‫هب‬ ‫بك‬»‫دت‬‫د‬‫ي‬ ‫ب‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫ب‬ ‫دا‬‫ص‬
‫دا‬‫ه‬‫موسا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫دب‬‫و‬ ٌّ ‫فن‬ ‫الالع‬ ‫لجط‬ ‫الها‬‫ب‬‫مبو‬ ‫ن‬ ‫عه‬ ‫احن‬ً‫كثري‬‫ا‬ً‫ري‬ ‫أعيت‬ ‫فهلل‬
.‫تطبنجنو‬ ‫ونو‬‫توب‬ ‫ايو‬‫ر‬‫ال‬ ‫اا‬ ‫اي‬‫ر‬‫ال‬‫ع‬
9-‫دنن‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ال‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫إن‬‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ب‬
‫دا‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دن‬‫ب‬–‫دا‬‫م‬‫اسا‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ك‬‫ر‬–:‫دان‬‫د‬‫ف‬ ‫د‬‫د‬«‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دت‬‫د‬‫م‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ا‬ ‫ا‬».
‫بخار‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬(1)
‫دا‬‫ب‬‫ا‬ ‫دن‬‫ب‬‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دهللان‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫د‬‫ه‬ ‫دب‬‫ث‬‫أ‬ ‫دب‬‫ا‬‫ظ‬ ‫جهلل‬‫ع‬ ‫حن‬–
‫دت‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ك‬‫ر‬–‫دهلل‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬‫أ‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫هب‬ ‫دع‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬ :‫دت‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ا‬‫ن‬ ‫دا‬‫د‬‫ف‬ ‫دل‬‫د‬ ‫دت‬‫د‬‫ا‬‫لج‬ ‫عر‬
!‫امت؟‬ ‫بن‬ ‫اباا‬ ‫أن‬ ‫بت‬‫ر‬ ‫بينن‬ ‫ا‬ ‫الاا‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫هل‬ ‫لما‬ .‫ا‬‫ن‬‫م‬ ‫تي‬
3-‫س‬ ‫ا‬ ‫إن‬‫دا‬‫ا‬‫ن‬ ‫إ‬ ‫سهلل‬ ‫د‬‫ن‬ ‫أن‬ ‫دهلل‬‫ب‬ ٌّ ‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫دوحن‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دن‬‫ا‬ ‫دهللثنن‬‫ا‬ ‫ا‬
‫دب‬‫م‬‫ات‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫ن‬ ‫ل‬ ‫دن‬‫م‬ ‫ا‬‫هلل‬‫ب‬ ‫ع‬ ‫احن‬ً‫نم‬ ‫نن‬ ‫أن‬ ‫حيبص‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللاال‬ ‫لا‬
‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬-‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ات‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫دااهللتت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫م‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ات‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫أع‬-‫ا‬ ‫تن‬–
‫دا‬‫د‬‫د‬‫و‬‫عت‬ ‫دباايت‬‫د‬‫د‬‫ي‬–: ‫دا‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫باحل‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬ ‫با‬ ‫دبن‬‫د‬‫د‬‫م‬‫أ‬ُ‫ع‬ِ‫د‬‫ا‬
‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ر‬ ‫ي‬‫ـب‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫س‬ ‫ـى‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ل‬‫إ‬‫ة‬َ‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ َ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ‫ـة‬‫ـ‬‫ـ‬َِ‫ع‬ِ‫و‬َ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ ‫ـة‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ك‬‫دو‬‫د‬‫د‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫ي‬[
195.]
‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ع‬ ‫دتحن‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ن‬ ‫تو‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫باحل‬ ‫دهللاال‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫طا‬ ‫ا‬‫ن‬‫دهللا‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ ‫إن‬ ‫مث‬
‫ك؟‬ ‫ر‬ ‫احلس‬ ‫ت‬ ‫ع‬ ‫ن‬ ‫ل‬ ‫ا‬ً‫الائم‬ ‫صاحلت‬ ‫املوىن‬
(1). ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫صانح‬ ‫حن‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫اإلمال‬4/912.

4. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬2
4-‫دت‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫يب‬ ‫دسو‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫ا‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬ ‫ك‬‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ك‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬‫دانأ‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫حن‬
‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دل‬‫د‬ ‫عل‬ ‫دح‬‫د‬‫ك‬‫ن‬ ‫دو‬‫د‬‫ن‬ ‫وم‬ ‫ا‬ ‫دسو‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬‫دط‬‫د‬‫ب‬‫ر‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ف‬‫ا‬‫ن‬‫امل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دع‬‫د‬‫مج‬‫ع‬ ‫دانحن‬‫د‬‫مج‬‫اإل‬
‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬ ‫دخو‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دامل‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫دع‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دسحن‬‫د‬‫طب‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫س‬ ‫دبوري‬‫د‬‫ب‬ ‫داا‬‫د‬ ‫بو‬–
‫يباايت‬–.‫مو‬ ‫باحل‬
5-‫دز‬‫د‬‫ك‬‫ب‬ ‫دت‬‫ي‬‫ت‬ ‫دهللان‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫و‬ ‫دب‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬ ‫ال‬‫ن‬‫د‬‫م‬‫و‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ِّث‬ ‫دند‬‫ك‬‫املن‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ه‬ ‫إن‬
‫ر‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫لس‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ا‬‫ن‬‫امل‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ث‬‫ك‬‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫و‬ ‫ي‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫إي‬ ‫حن‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫كنو‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫دنوسا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫تي‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫مج‬‫ت‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫أن‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دنوسا‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫نو‬
‫دبل‬‫د‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ج‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دبل‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫إن‬ ‫ك‬ ‫د‬‫د‬ ‫ل‬ ‫احن‬ً‫دري‬‫د‬‫ث‬‫ك‬‫ا‬ً‫دري‬‫د‬ ‫أعيت‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ج‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬
‫دا‬‫د‬ ‫ا‬‫ب‬‫د‬‫ب‬‫عإ‬ ‫دو‬‫ن‬‫اتمه‬ ‫ن‬ ‫د‬‫ه‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫ن‬‫سب‬ ‫دو‬‫حماع‬ ‫دو‬‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ه‬ ‫عر‬ ‫احن‬ً‫دري‬‫ث‬‫ك‬‫ا‬ً‫دري‬
.‫ا‬ً‫مام‬ ‫اه‬‫ع‬ ‫ا‬ً‫كري‬ ‫ت‬ ‫لناا‬ ‫و‬ ‫او‬ ‫ا‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫دهللان‬ ‫ا‬ ‫دب‬ ‫ك‬‫دو‬‫و‬ ‫عمطا‬ ‫دو‬‫ن‬‫اتمه‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫اك‬‫ر‬‫إال‬ ‫س‬ ‫مسط‬ ‫عمن‬‫دن‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫و‬‫ب‬
‫دوحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ال‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫وسا‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ط‬‫أا‬ ‫دند‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫املن‬ ‫أن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫أ‬ ‫مل‬ ‫داحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ائ‬‫ن‬ ‫أ‬ ‫ر‬
‫حن‬ ‫دهلل‬‫ن‬ ‫دو‬‫و‬ ‫عر‬ ‫دلمنوحن‬‫ي‬‫إ‬ ‫دان‬‫ص‬ ‫دن‬‫م‬ ‫دال‬ ‫ات‬ ‫ن‬ ‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫دت‬‫ش‬‫يون‬ ‫دا‬‫م‬ ‫عخباصو‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دوحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫با‬ ‫دبط‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫ة‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫عتن‬ ‫دنهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫تب‬ ‫إ‬ ‫دار‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬
.‫اا‬ ‫مساا‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫و‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫نسو‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫باو‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫اب‬ ‫ك‬‫ر‬ ‫مهللأ‬ ‫اا‬ ‫عفهلل‬
‫دىن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫جيمو‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫املخ‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ا‬‫ن‬‫امل‬ ‫دع‬‫د‬‫د‬‫مج‬
‫دن‬‫ه‬ ‫دب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫لا‬ ‫ك‬ ‫ل‬ ‫ظاهبها‬ ‫كان‬‫عإن‬ ‫موحن‬ ‫احل‬ ‫هن‬ ‫هلل‬ ‫ا‬‫ع‬
‫ا‬ً‫دب‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬ً‫ج‬‫تطبن‬ ‫دسو‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دانأ‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ‫حن‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ا‬‫ن‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫عل‬ ‫اتعنحن‬ ‫دهللر‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫امل‬
‫دع‬‫د‬‫مج‬ ‫ا‬ً ‫د‬‫د‬‫ن‬‫م‬ ‫دو‬‫د‬‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ف‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫دب‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫دا‬‫د‬ًّ‫ن‬ ‫ام‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫وب‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫لفو‬ ‫دلحن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫وم‬ ‫ا‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫طب‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫س‬ ‫ا‬

5. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 8
: ‫فنم‬ ‫إ‬ ‫ا‬ً‫مجننم‬ ‫هللان‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫دا‬‫د‬‫ا‬‫عموانم‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دت‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫ا‬ ‫إ‬ ‫دب‬‫د‬‫ي‬‫س‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫وب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ :‫دا‬‫د‬‫م‬ ‫أع‬
. ‫هللان‬ ‫ا‬ ‫اجملان‬ ‫عر‬ ‫نسوحن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫نحن‬‫جب‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫توحن‬ ‫ا‬
‫دنن‬‫د‬‫ي‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬ ‫اال‬ ‫أ‬ ‫دا‬‫د‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫و‬‫ب‬ ‫ت‬ ‫دو‬‫د‬‫ن‬ ‫ام‬ ‫داأ‬‫د‬‫ج‬‫تطبن‬ :‫داط‬‫د‬‫ث‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬‫ج‬ ‫ا‬‫ع‬
‫خم‬ ‫صنر‬ ‫ر‬ ‫بنساا‬ ‫عمجو‬ ‫حن‬‫دا‬‫هن‬‫أ‬ ‫ييب‬ ‫تعن‬ ‫اا‬ ‫بو‬ ‫ر‬ ‫باالر‬ ‫فهلل‬ ‫وو‬
‫مو‬ ‫احل‬ ‫مواط‬ ‫لناا‬ ‫تبهللع‬ ‫لناا‬ ‫سيب‬ ‫ا‬ ‫ِّون‬ ‫عاسهللما‬ ‫وحن‬ ‫ساف‬ ‫م‬ ‫ب‬ ‫سالب‬ ‫م‬
.‫اكاو‬‫ع‬ ‫نو‬ ‫اهنو‬ ‫و‬‫هللان‬ ‫ا‬
:‫التالي‬ ‫حو‬ ‫ال‬ ‫على‬ ‫البحث‬ ‫ط‬َّ‫ط‬‫مخ‬ ‫كان‬‫وقد‬
‫دط‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ط‬‫عخم‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دار‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دبب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫دند‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫املن‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫أمه‬ ‫ر‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫متا‬
.‫باو‬ ‫ا‬
‫األول‬ ‫الفص‬:‫الحكم‬ ‫مفهوم‬‫ة‬
:‫مباحث‬ ‫وفيه‬
‫األول‬.‫تو‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫توب‬ :
‫الثاني‬.‫و‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫نسو‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ :
‫الثالث‬.‫صلح‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ :
‫ع‬ ‫ا‬ ‫ال‬. ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬ ‫كان‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ :
‫الخامس‬. ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬ ‫اتب‬‫ب‬‫م‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫و‬‫مسز‬ :
‫الثاني‬ ‫الفص‬:‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫الدعوة‬ ‫في‬ ‫الحكمة‬ ‫تطبيقاة‬

6. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬2
‫و‬:‫مباحث‬ ‫وثالثة‬ ‫تمهيد‬ ‫فيه‬
:‫تمهيد‬
:‫األول‬ ‫المبحث‬.‫املهللان‬ ‫ل‬ ‫با‬ ‫تطبنجاهتا‬
:‫الثاني‬ ‫المبحث‬.‫املنكند‬ ‫ل‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫تطبنجاهتا‬
:‫الثالث‬ ‫المبحث‬. ‫يبع‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫نيائ‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫با‬ ‫تطبنجاهتا‬
.‫ع‬ ‫ا‬‫ب‬‫امل‬ ‫علاار‬ ‫اخلامتو‬ ‫مث‬
:‫عد‬‫و‬
‫ا‬‫ن‬ ‫م‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫ا‬ً‫دنت‬‫د‬‫ش‬ ‫دل‬‫د‬‫ن‬‫سو‬ ‫دل‬‫د‬‫ا‬‫ا‬‫ال‬‫أ‬ ‫دوط‬‫د‬‫ل‬‫دع‬‫د‬‫ك‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫هب‬ ‫دج‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬ ‫دنل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫دهللاا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫إ‬ ‫دمال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫الأ‬‫ر‬‫أ‬
‫د‬‫د‬‫ب‬‫ع‬ ‫احن‬ً‫دن‬‫د‬‫ي‬ ‫عم‬ ‫ا‬ً‫دهلل‬‫د‬ ‫مج‬ ‫د‬‫د‬‫هب‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬ً‫نن‬ ‫د‬‫د‬ ‫دنن‬‫د‬‫ك‬‫أ‬ ‫أن‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ع‬ ‫حن‬ ‫دا‬‫د‬‫ن‬‫ن‬
‫دنص‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫ي‬ ‫إ‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ل‬ ‫ا‬ً‫دوا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫عم‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬ً‫ب‬ ‫مج‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ط‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دك‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ت‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ر‬
‫داحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ماا‬ ‫با‬ ً ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫مج‬ ‫الاال‬‫ز‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫بنس‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫عمج‬ ‫داكحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫عه‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ه‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫هتا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫أ‬
‫داحن‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫بةتنب‬ ‫ا‬ً‫ج‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫عتسا‬‫دت‬‫د‬‫د‬‫س‬‫م‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫عتسنا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ا‬‫ن‬‫امل‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دهللأ‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ل‬‫حن‬
‫د‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫م‬‫اي‬ ‫دا‬‫ا‬‫لن‬ ‫عبهللأ‬‫دل‬‫ي‬ ‫ا‬ ‫دس‬‫طب‬ ‫الاال‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دتحن‬‫ت‬‫الان‬ ‫دو‬‫م‬‫عاي‬
‫بت‬.‫ا‬ً‫ععكن‬ ‫إكان‬
‫كس‬‫عإن‬–‫دار‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫اا‬ ‫أ‬–‫دهلل‬‫م‬‫احل‬ ‫دت‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫م‬ ‫دن‬‫ا‬‫ل‬ ‫ا‬ً‫دري‬ ‫ا‬ً‫دهلل‬ ‫ا‬‫ع‬
‫دو‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫دز‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫عا‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫ات‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫كا‬‫عإن‬ ‫احن‬ً‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬ ً ‫أع‬ ‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫ش‬ ‫ا‬‫ع‬
‫أن‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫أ‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دبحن‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫ب‬ ‫ا‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫ع‬ ‫داحن‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ئ‬‫ر‬‫عفا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫اتب‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫لن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫جي‬
.‫حممهلل‬ ‫يبنسا‬ ‫ا‬ ‫عي‬

7. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 11
‫األول‬ ‫الفص‬
‫الحكمة‬ ‫مفهوم‬
:‫مباحث‬ ‫ة‬ ‫خم‬ ‫وفيه‬
‫األول‬ ‫المبحث‬.‫تو‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫توب‬ :
:‫الثاني‬ ‫المبحث‬.‫و‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫نسو‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫موىن‬
:‫الثالث‬ ‫المبحث‬.‫صطلح‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫موىن‬
‫ا‬ ‫ال‬ ‫المبحث‬:‫ع‬. ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬ ‫كان‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫موانل‬
:‫الخامس‬ ‫المبحث‬. ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬ ‫اتب‬‫ب‬‫م‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫و‬‫مسز‬

8. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬11
‫األول‬ ‫المبحث‬
‫لغة‬ ‫الحكمة‬ ‫يف‬ ‫تع‬
: ‫دار‬‫د‬‫ل‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫ف‬«‫دن‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫دهلل‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ص‬‫أ‬ ‫دن‬‫د‬‫مل‬‫ا‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دان‬‫د‬‫حل‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬
‫دو‬‫د‬‫ب‬‫هللا‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دع‬‫د‬‫س‬‫امل‬ ‫دن‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬ ‫احل‬ ‫دك‬‫د‬ ‫أعن‬‫ع‬ ‫دعحن‬‫س‬‫امل‬
‫دا‬‫ا‬‫متسو‬ ‫تهنا‬».:‫دان‬‫ف‬ ‫مث‬«. ‫د‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫م‬ ‫دع‬‫س‬‫مت‬ ‫دا‬‫هن‬‫ت‬ ‫داا‬‫ي‬‫فنا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫م‬ ‫احل‬‫ع‬
‫هلل‬‫ب‬ ‫اما‬ ‫ت‬ ‫مسو‬ :‫ا‬ً‫نم‬ ‫ا‬ً‫ي‬‫لل‬ ‫م‬ :‫عتجنن‬».(1)
:‫اتصمول‬ ‫عفان‬«‫عمست‬ :‫فان‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ُّ‫ال‬‫ر‬ ‫نمو‬ ‫احل‬ ‫أص‬
‫هللابو‬ ‫ا‬ ُّ‫ال‬‫ب‬‫ت‬ ‫تهنا‬ ‫فال‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫ن‬».(9)
:‫دري‬‫د‬‫د‬‫س‬‫امل‬ ‫دباح‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫امل‬ ‫عر‬«‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫دوحن‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫هللا‬ ‫دبو‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫ف‬ ‫ان‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬‫ع‬‫ك‬
‫دو‬‫م‬ ‫احل‬ ‫جاق‬ ‫د‬‫ش‬‫ا‬ ‫دت‬‫س‬‫عم‬ ‫دننحن‬‫د‬‫ع‬ ‫داح‬‫م‬ ‫ا‬ ‫دا‬‫ا‬‫متسو‬ ‫ل‬ ‫اكباا‬‫ب‬ ‫اا‬ ‫ت‬ ‫تهنا‬
‫ان‬ ‫اتر‬ ‫لق‬ ‫أ‬ ‫من‬ ‫باا‬ ‫صا‬ ‫متسع‬ ‫تهنا‬».(3)
:‫دنن‬‫ج‬‫لن‬ ‫باال‬ ‫وريع‬ ‫ا‬ ‫أما‬«‫دلح‬‫ص‬‫إ‬ ‫دت‬‫ب‬ ‫دهلل‬‫ص‬‫ج‬ ‫دع‬‫س‬‫م‬ ‫داال‬‫مل‬‫ا‬ ‫د‬‫ص‬‫أ‬».
(4)
:‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫عف‬«‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫س‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫احل‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دهللنحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬‫ع‬
‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫عطا‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫اإلو‬‫ع‬ ‫نحن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬‫ع‬‫أع‬ ‫دتحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫نحن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫حن‬
‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫و‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دنن‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دابو‬‫د‬‫ص‬‫اإل‬ ‫أع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬ ‫أع‬ ‫دحن‬‫دنر‬‫د‬ ‫ا‬ ‫أع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬ ‫أع‬ ‫دنو‬‫د‬‫ش‬‫اخل‬
(1)‫تو‬ ‫ا‬ ‫نس‬ ‫مجا‬ ‫موف‬ ‫حن‬ ‫لار‬ ‫ابن‬9/21‫هللابو‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫اط‬ ‫أ‬ ‫ما‬ ‫فالحن‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫ع‬
‫ك‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ع‬‫وبع‬ ‫ا‬ ‫نان‬ ‫اييب‬ ‫هللحن‬ ‫شهلل‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫من‬ ‫متسوت‬ ‫تهنا‬19/144.
(9)‫وبع‬ ‫ا‬ ‫نان‬ ‫مسينرحن‬ ‫ابن‬19/141. ‫ماال‬
(3)‫املسري‬ ‫املصباح‬ ‫وننملحن‬ ‫ا‬ ‫املجب‬ ‫حممهلل‬ ‫بن‬ ‫هلل‬ ‫أ‬1/911.
(4)‫مننز‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫بصائب‬ ‫حن‬ ‫باال‬ ‫وريع‬ ‫ا‬9/421.

9. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 19
‫ن‬ ‫اهللن‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫عهن‬ ‫اتبااتحن‬‫ع‬ ‫ا‬ ‫امب‬‫ع‬‫أ‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ع‬».(1)
:‫دبع‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫عر‬«‫دنانحن‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫ات‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫أل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫مو‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دار‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬‫ع‬
‫دساااأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫ا‬ ‫دائس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ال‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫حي‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫مل‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫ع‬ ‫دنلحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ل‬ ‫عب‬:‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫جس‬ ‫ع‬
‫ن‬»(9)
.
‫دع‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ا‬‫ت‬‫ا‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫داال‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫ومان‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫أ‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬
‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫دع‬‫د‬‫م‬ ‫دهللأ‬‫د‬‫ب‬‫ت‬ ‫دو‬‫د‬‫ب‬‫ر‬‫جا‬ ‫م‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫ي‬‫كا‬‫عإن‬ ‫دعحن‬‫د‬‫ي‬‫أع‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دم‬‫د‬‫ش‬‫ن‬
.‫موايناا‬ ‫ك‬‫ر‬ ‫عتصابت‬
‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دع‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫امل‬ ‫إ‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫تب‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫اا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫أ‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫لاحل‬
‫بوبار‬ ‫أع‬ ‫عبصري‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫اإلصلح‬ ‫دن‬ ‫نت‬ ‫ن‬ ‫ا‬‫ع‬‫جنن‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ِّ ‫حن‬ ‫ب‬ ‫أ‬
:‫ن‬ ‫ب‬«‫و‬ ‫با‬ ‫احلس‬ ‫إصابو‬ ‫اا‬ ‫أص‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬»(3)
.
(1)‫ص‬ ‫نابس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫املب‬482‫احمل‬ ‫جامن‬ ‫ا‬ ‫حن‬ ‫باال‬ ‫وريع‬ ‫ا‬ ‫اييب‬‫ع‬( ‫نطحن‬4/111.)
(9)‫وبع‬ ‫ا‬ ‫نان‬ ‫مسينرحن‬ ‫ابن‬19/141. ‫ماال‬
(3)‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫فبحن‬ ‫ابن‬11/599.

10. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬13
‫الثاني‬ ‫المبحث‬
‫يم‬ ‫الك‬ ‫آن‬ ‫الق‬ ‫في‬ ‫الحكمة‬ ‫ى‬ ‫مع‬
‫بوية‬ ‫ال‬ ‫ة‬ ‫وال‬
‫ن‬‫دب‬‫ش‬‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫االأ‬ ‫دري‬‫ث‬‫ك‬‫مبوان‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫الأ‬‫ر‬‫ع‬ *
.‫موىن‬(1)
: ‫باال‬ ‫وريع‬ ‫ا‬ ‫جنن‬
«‫عإ‬ ‫دنان‬‫د‬‫ش‬‫ات‬ ‫دو‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫مو‬ ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دا‬‫د‬‫م‬‫أ‬‫ع‬‫دو‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫ه‬‫جياال‬
‫اأحن‬‫ري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫خل‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫عل‬ ‫الاأ‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫املن‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫مو‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫اإلي‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ع‬ ‫دانحن‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫اإلت‬‫ع‬ ‫دال‬‫د‬‫د‬ ‫اإل‬
:‫ت‬ ‫أع‬ ‫و‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫الأ‬‫ر‬‫ع‬ ‫عفهلل‬
:‫األول‬‫و‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ب‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫مب‬َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫ـاك‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ـه‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬ُ‫م‬‫ل‬َ‫ع‬ُ‫ـ‬‫ي‬َ‫و‬.
‫دو‬‫د‬‫د‬ ‫انحن‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ا‬ ‫ن‬ ‫دنر‬‫د‬‫ي‬[48‫]حن‬َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ـاه‬‫ـ‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬‫دو‬‫د‬‫د‬ ‫صحن‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫ي‬[ .
91‫]حن‬َ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫ِك‬‫ل‬ُ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ه‬َّ‫ل‬‫ال‬ ُ‫اه‬َ‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬‫دو‬ ‫حن‬‫دب‬‫ج‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫ي‬[ .951‫أ‬ ]
. ‫سبن‬ ‫ا‬
‫دت‬‫ن‬‫ل‬ ‫دنن‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دابو‬‫ص‬‫عإ‬ ‫حن‬ ‫ع‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ونري‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫مبوىن‬ :‫ثاط‬ ‫ا‬‫ي‬‫ت‬ِ‫ـت‬ُ‫ـ‬‫ي‬
‫ا‬ ‫ـ‬‫ي‬‫ث‬َ‫ك‬‫ا‬ ‫ـ‬ِ‫ـ‬‫ي‬َ‫خ‬ َ‫ـي‬‫ُوت‬‫أ‬ ِ‫د‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ـ‬‫ف‬ َ‫ة‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ة‬ِ‫ت‬ُ‫ـ‬‫ي‬ ََِ‫م‬َ‫و‬ ُْ‫ا‬َ‫و‬َ‫ي‬ ََِ‫م‬ َ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬‫دنر‬‫ي‬[ .
‫و‬ :‫بجب‬ ‫ا‬962.]
‫ن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دهللفائس‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫مب‬ :‫دو‬‫د‬‫د‬ ‫ثا‬ ‫ا‬َ‫ـم‬‫ـ‬‫ـ‬ِ‫ك‬ُ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ـاه‬‫ـ‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬
(1)‫احملنطحن‬ ‫باب‬ ‫ا‬ ‫نانحن‬ ‫أبن‬ :‫اييب‬9/391‫مننزحن‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫بصائب‬ ‫حن‬ ‫باال‬ ‫وريع‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫حن‬
9/488–421.

11. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 14
‫ا‬‫ي‬‫ـب‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ص‬‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫حن‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬[ .19‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫احل‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫اي‬ ‫أن‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ل‬‫ع‬ ‫حن‬
.‫ال‬ ‫ات‬ ‫لا‬ ‫أ‬ ]‫مو‬ ‫احل‬
‫كري‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دناا‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دىن‬‫د‬‫و‬‫مب‬ :‫دع‬‫د‬‫ب‬‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬َ‫ـاك‬‫ـ‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬ َ‫يم‬‫اه‬َ‫ـ‬‫ـ‬ِ‫ـ‬ ‫إ‬ َ‫َل‬‫آ‬ ‫ـا‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬ ِ‫د‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ـ‬‫ف‬
َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬‫د‬‫د‬‫ي‬[ .‫دو‬‫د‬ ‫دانحن‬‫د‬‫ن‬‫س‬ ‫ا‬ ‫نر‬54‫د‬‫د‬‫ي‬‫املنا‬ ‫أ‬ ]‫و‬‫دسوحن‬‫د‬‫ن‬‫احل‬َ‫ـك‬‫ـ‬‫َئ‬‫ل‬‫ُو‬‫أ‬
َ‫ة‬َّ‫ـو‬‫ـ‬ُ‫ـ‬‫ب‬ ‫ال‬َ‫و‬ َ‫ـم‬‫ـ‬ِ‫ك‬ُ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫ـاك‬‫ـ‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫م‬ُ‫ـاه‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬ ََ‫ي‬‫ـي‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ا‬‫دو‬‫د‬ ‫دالحن‬‫د‬‫و‬‫اتي‬ ‫دنر‬‫د‬‫ي‬[ .82‫حن‬
.]‫مو‬ ‫احل‬ ‫احل‬ ‫علناا‬
‫دت‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫اه‬‫ن‬‫عي‬ ‫دبن‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ا‬‫ع‬‫أ‬‫ع‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫داأ‬‫د‬‫د‬ :‫دامس‬‫د‬‫د‬‫خل‬‫ا‬َ‫ـك‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ر‬ ‫ي‬‫ـب‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫س‬ ‫ـى‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ل‬‫إ‬ ُ‫ع‬ِ‫د‬‫ا‬
َِ‫ع‬ِ‫و‬َ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬‫ة‬ََ َ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ‫ة‬‫و‬ ‫حن‬ ‫سا‬ ‫ا‬ ‫[ينر‬ .195.]
‫وو‬‫دب‬‫د‬‫ش‬ ‫ا‬ ‫دال‬‫د‬ ‫أ‬ ‫دس‬‫د‬‫ل‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫ف‬ ‫دىن‬‫د‬‫و‬‫مب‬ : ‫داال‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ِ‫د‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ل‬َ‫و‬
َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ن‬‫ـا‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ق‬ُ‫ل‬ ‫ـا‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دانحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ج‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬[ .19‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ا‬‫ن‬ ً ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫أ‬ .]
.‫د‬‫شب‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫وج‬ ‫ا‬(1)
‫ك‬ ‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دريحن‬‫د‬‫و‬‫ب‬ ‫ر‬ ‫داا‬‫د‬ ‫بو‬ ‫دان‬‫د‬ ‫إال‬ ‫دن‬‫د‬ ِّ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫م‬ ‫عبا‬
‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬:‫ن‬«‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫تو‬ :‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫أ‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬‫مجا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دبع‬‫د‬‫د‬‫د‬
:‫ت‬ ‫أع‬ ‫بوو‬‫ر‬‫أ‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬
:‫ـدها‬‫ـ‬‫ح‬‫أ‬:‫دب‬‫د‬‫ج‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫د‬‫ي‬ ‫ر‬ ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫دان‬‫د‬‫ف‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ااا‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫م‬َ‫ل‬َ‫ـ‬‫ـ‬ِ‫ـ‬‫ن‬َ‫أ‬ ‫ـا‬‫ـ‬َ‫م‬َ‫و‬
‫ه‬ ِ‫م‬ُ‫ك‬ُِ‫ع‬َ‫ي‬ ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ ‫اك‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬ ََ‫م‬ ِ‫م‬ُ‫ك‬ِ‫ي‬َ‫ل‬َ‫ع‬.‫ان‬‫ب‬‫ام‬ ‫ن‬ ‫ر‬ ‫اا‬ ‫عمث‬ .
:‫ـا‬‫ـ‬‫ه‬‫وثاني‬‫ت‬ ‫دت‬‫د‬‫فن‬ ‫دت‬‫د‬‫س‬‫عم‬ ‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دىن‬‫د‬‫و‬‫مب‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬: ‫دا‬‫د‬‫و‬ُ‫ـاه‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬
‫ا‬‫ي‬‫ـب‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ص‬ َ‫ـم‬‫ـ‬‫ـ‬ِ‫ك‬ُ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬:‫دان‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ج‬ ‫عر‬ .َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ن‬‫ـا‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ق‬ُ‫ل‬ ‫ـا‬‫ـ‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬ ِ‫د‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ل‬َ‫و‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬
:‫دال‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫اتي‬ ‫عر‬ . ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬َ‫ـاك‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫م‬ُ‫ـاه‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬ ََ‫ي‬‫ـي‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ا‬ َ‫ـك‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫َئ‬‫ل‬‫ُو‬‫أ‬
(1)‫مننز‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫بصائب‬ ‫حن‬ ‫باال‬ ‫وريع‬ ‫ا‬9/421/421.

12. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬15
َ‫م‬ِ‫ك‬ُ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬.
:‫وثالثها‬:‫دان‬‫ن‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دن‬‫ب‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دىن‬‫و‬‫مب‬ ‫دو‬‫م‬ ‫احل‬‫ـ‬ِ‫ـ‬ ‫إ‬ َ‫َل‬‫آ‬ ‫ـا‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬ ِ‫د‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ـ‬‫ف‬َ‫يم‬‫اه‬َ
َ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫اك‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬:)‫(ص‬ ‫عر‬ ‫سبن‬ ‫ا‬ ‫و‬َ ‫ـ‬ِ‫ص‬َ‫ف‬َ‫و‬ َ‫ة‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ـاه‬َِ‫ـ‬‫ي‬َ‫ـ‬‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬
‫اك‬َ‫ط‬‫ِخ‬‫ل‬‫ا‬:‫بجب‬ ‫ا‬ ‫عر‬ . ‫سبن‬ ‫ا‬ ‫و‬ .َ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫ِك‬‫ل‬ُ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ه‬َّ‫ل‬‫ال‬ ُ‫اه‬َ‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬.
:‫عها‬ ‫ورا‬: ‫سا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ار‬‫ب‬‫اتي‬ ‫افائب‬ ‫من‬ ‫لنت‬ ‫مبا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬‫ـى‬َ‫ل‬‫إ‬ ُ‫ع‬ِ‫د‬‫ا‬
َ‫ـك‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ر‬ ‫ي‬‫ـب‬‫ـ‬َ‫س‬‫ـة‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬:‫دو‬‫د‬ ‫اي‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫عر‬ .ِ‫د‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ق‬َ‫ـ‬‫ف‬ َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ة‬ِ‫ـت‬‫ـ‬‫ـ‬ُ‫ـ‬‫ي‬ َِ‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬َ‫و‬
‫ا‬ ‫ي‬‫ث‬َ‫ك‬‫ا‬ ِ‫ـ‬‫ي‬َ‫خ‬ َ‫ي‬‫ُوت‬‫أ‬.(1)
‫ا‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫مث‬–‫دا‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬ ‫ر‬–:‫دت‬‫د‬‫د‬‫بجن‬ ‫داط‬‫د‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬
«‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دع‬‫د‬ ‫تب‬ ‫دس‬‫د‬‫ن‬‫اج‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫دنن‬‫د‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دع‬‫د‬‫ن‬‫عمج‬»‫دان‬‫د‬‫ف‬ ‫دا‬‫د‬‫م‬‫ك‬‫دن‬‫د‬‫ه‬‫ع‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دهللالأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫عإن‬ ‫داط‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دون‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫دنر‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬
‫دري‬‫ث‬‫ك‬‫لابن‬ ‫وايري‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫ك‬‫من‬ ‫كثري‬‫تونن‬ ‫املوىن‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫عا‬ ‫موحن‬ ‫احل‬-
‫توا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ر‬–:‫دنن‬‫ج‬‫لن‬ ‫ابا‬ ‫ابن‬ ‫ان‬ ً‫ل‬‫يج‬ ‫منكع‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫ب‬‫ون‬
«‫بن‬ ‫د‬‫د‬‫م‬‫ع‬ ‫دت‬‫د‬‫م‬‫عمجهلل‬ ‫داهبت‬‫د‬‫ش‬ ‫عم‬ ‫دت‬‫د‬‫م‬ ‫عحم‬ ‫ت‬ ‫دن‬‫د‬‫ن‬‫عمس‬ ‫دخت‬‫د‬‫ي‬‫يا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫دا‬‫د‬‫ب‬ ‫دو‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫املو‬
‫ت‬ ‫أمثا‬‫ع‬ ‫امت‬‫ب‬ ‫ع‬ ‫ت‬ ‫ل‬ ‫ع‬».(9)
‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫وب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫عه‬ ‫حن‬. ‫و‬
: ‫دا‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫فن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫دع‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫من‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫مث‬ُ‫ـم‬‫ـ‬‫ـ‬ُ‫ه‬ُ‫م‬‫ل‬َ‫ع‬ُ‫ـ‬‫ي‬َ‫و‬
َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫ـاك‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫حن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬[ .151‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫فا‬ .‫دسو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬ ]
: ‫د‬‫د‬‫ن‬‫عف‬ ‫حن‬ ‫دريه‬‫د‬ ‫ع‬ ‫دك‬‫د‬ ‫ما‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫أ‬‫ع‬ ‫دانحن‬‫د‬‫ن‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬‫عمجا‬ ‫داال‬‫د‬ ‫عف‬ ‫دن‬‫د‬‫ن‬‫احل‬«‫د‬‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬»:‫دك‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ب‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫مث‬ .«‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫مسا‬ ‫ع‬»(3)
‫دع‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫من‬ ‫ر‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫وبل‬ ‫مث‬ ‫حن‬
(1)‫ب‬ ‫ا‬ ‫ونري‬ ‫ا‬ ‫ا‬‫ب‬ ‫ا‬‫ري‬2/62.
(9)‫كثري‬‫ابن‬ ‫تونري‬ ‫كثريحن‬‫ابن‬1/399.
(3)‫ص‬ ‫نابس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫املب‬184.

13. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 16
: ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫دت‬‫فن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫دب‬َ‫ة‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ َ‫ـك‬ِ‫ل‬ُ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬ ُ‫ـه‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ ُ‫ـاه‬‫ـ‬َ‫ت‬َ‫آ‬َ‫و‬‫حن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫د‬‫ي‬[ .
‫ت‬151) ‫سبن‬ ‫ا‬ ‫(أ‬ ](1)
.
‫دن‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬ ‫ع‬–‫دا‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬ ‫ر‬–‫ا‬ً‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫تجو‬ ‫أالق‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ط‬‫و‬
:‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫لن‬ ‫حن‬ ‫ا‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ك‬‫ر‬ ‫ال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫نس‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫مل‬ ‫ا‬ً‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ث‬‫أك‬‫ع‬
«‫ال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ :‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ين‬ ‫ا‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ك‬‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬‫ع‬‫ال‬‫ب‬‫داملو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫با‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ة‬‫عمج‬
‫داع‬‫د‬ ‫با‬ ‫دو‬‫د‬‫ي‬‫املجبع‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دا‬‫د‬‫م‬‫أ‬‫ع‬ ..‫ن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫بو‬ ‫دبأ‬‫د‬‫علن‬ ‫حن‬ ‫سبن‬ ‫دا‬‫د‬‫ب‬ ‫دبأ‬‫د‬‫لن‬
‫دان‬ ‫ج‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫ه‬ ‫د‬‫ن‬‫عف‬ ‫دوحن‬‫م‬‫اتئ‬ ‫دن‬‫م‬ ‫درين‬ ‫ع‬ ‫شالول‬ ‫ا‬ ‫فان‬ ‫ك‬ ‫ك‬.‫نسو‬ ‫ا‬ ‫لال‬
‫أشاب‬‫ع‬ ‫أا‬ ‫نسو‬ ‫با‬ ‫عتونريها‬ ‫لحن‬ ‫ن‬ ‫با‬».(9)
‫دت‬‫د‬‫ب‬ ‫دبها‬‫د‬‫ن‬‫عل‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫الأ‬‫ر‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫ر‬ ‫دا‬‫د‬‫ذ‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬
‫ا‬ ‫دري‬‫و‬‫ب‬‫دنن‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫دوهن‬‫ل‬ ‫داحن‬‫د‬‫ا‬‫مس‬ ‫دري‬‫و‬‫ب‬ ‫ر‬ ‫ا‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫ا‬ ‫عإن‬ ‫د‬‫هن‬‫أ‬ ‫دهلل‬‫د‬‫و‬‫ع‬ ‫نحن‬‫دب‬‫ن‬‫ملو‬
‫ر‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬‫أ‬ ‫ان‬‫ن‬‫د‬‫ي‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دن‬‫ه‬ ‫ن‬‫دب‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دس‬ ‫املسط‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫د‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫احل‬‫ع‬ ‫ااا‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ ‫ر‬ ‫أع‬ ‫دسوحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫مو‬ ‫ر‬ ‫أع‬ ‫حن‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫تو‬
.‫ار‬‫ب‬‫اتي‬ ‫افائب‬ ‫أع‬ ‫نوحن‬ ‫وج‬ ‫ا‬
‫ـان‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ع‬‫م‬ ‫ـى‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ل‬‫ع‬ ‫ـة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫م‬‫الحك‬ ‫وردة‬ ‫ـد‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ق‬‫ف‬ ‫ـة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ي‬‫بو‬ ‫ال‬ ‫ة‬ ‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬ ‫ال‬ ‫ـي‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ف‬ ‫ـا‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫م‬‫أ‬ *
:‫ها‬ ‫م‬ ،‫متعددة‬
1-‫ابا‬ ‫ابن‬ ‫ان‬–‫اساما‬ ‫ا‬ ‫ركل‬–‫د‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ا‬‫م‬‫د‬‫ك‬" :‫فان‬
:‫عفان‬ ‫صهللرنحن‬ ‫إ‬«‫الحكمة‬ ‫مه‬ّ‫ل‬‫ع‬ ‫اللهم‬». ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬ .
. ‫سبن‬ ‫ا‬ ‫ري‬ ‫ر‬ ‫اإلصابو‬ ‫مو‬ ‫احل‬ : ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫فان‬(3)
(1)‫كثري‬‫ابن‬ ‫تونري‬ ‫كثريحن‬‫ابن‬1/313.
(9)‫ص‬ ‫جن‬ ‫ا‬ ‫ونري‬ ‫ا‬ ‫جن‬ ‫ا‬ ‫ابن‬996/992
(3)( ‫ائ‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫اع‬ ‫ك‬‫حن‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫صانح‬ ‫حن‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫اإلمال‬69( ‫ف‬‫ر‬ ‫باع‬ )94)4/912/
=

14. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬12
‫دب‬‫د‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫ف‬‫ع‬–: ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬ ‫ر‬«‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫باحل‬ ‫اال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ ‫ر‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬
‫جن‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫صابو‬ِ‫إل‬‫ا‬ : ‫لجن‬ ‫هسا‬‫داهلل‬‫ش‬ ‫دا‬‫م‬ : ‫د‬‫ن‬‫عف‬ . ‫ا‬ ‫دن‬‫ا‬ ‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬ : ‫عفن‬ .‫ن‬
‫يباو‬ : ‫عفن‬ . ‫ا‬‫ن‬‫ني‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ال‬ ‫اإل‬ ‫ب‬ ‫بت‬ ‫ق‬‫ا‬‫ب‬‫و‬ ‫ينر‬ : ‫عفن‬ .‫ت‬ ‫بصا‬ ‫وج‬ ‫ا‬
‫دك‬‫د‬ ‫دري‬‫د‬ : ‫د‬‫د‬‫ن‬‫عف‬ .‫اع‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫با‬ ‫اع‬‫ن‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬».(1)
‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دب‬‫د‬‫ا‬‫ن‬‫ل‬ ‫س‬‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دسا‬‫د‬‫م‬‫ع‬ ‫حن‬
.‫ن‬‫جب‬ ‫با‬ ‫هسا‬
9-‫ب‬‫هب‬ ‫أيب‬ ‫ان‬–‫است‬ ‫ا‬ ‫ركل‬–‫ا‬ ‫رينن‬ ‫و‬ :‫فان‬
:‫دنن‬‫د‬‫ج‬«ْ‫ـيال‬‫ـ‬‫خ‬‫وال‬ ‫ـ‬‫ـ‬‫خ‬‫الف‬‫ـي‬‫ـ‬‫ف‬ ‫ة‬ ‫ـكي‬‫ـ‬ ‫وال‬ ، ‫ـو‬‫ـ‬‫ل‬‫ا‬ ‫ـ‬‫ـ‬‫ه‬‫أ‬ َ‫ـدادي‬‫ـ‬‫ف‬‫ال‬ ‫ـي‬‫ـ‬‫ف‬
‫يمانية‬ ‫والحكمة‬ ،‫يمان‬ ‫واإليمان‬ ،‫م‬ ‫الغ‬ ‫أه‬»‫بخار‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬ .(9)
.
:‫دلح‬‫د‬‫ص‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬ ‫ح‬ ‫د‬‫د‬‫و‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دب‬‫د‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ج‬‫عي‬«‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫باحل‬ ‫اال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ ‫إن‬
‫با‬ ‫املوبلو‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫املش‬ ‫و‬ ‫ا‬».(3)
3-‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬–‫دت‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ك‬‫ر‬–‫ا‬ ‫دنن‬‫د‬‫ي‬‫ر‬ ‫دان‬‫د‬‫ف‬ :‫دان‬‫د‬‫ف‬:
«‫ـد‬‫ـ‬ ‫ح‬ ‫ال‬‫ـه‬‫ـ‬‫ت‬‫هلك‬ ‫ـى‬‫ـ‬‫ل‬‫ع‬ ‫ط‬‫ـل‬‫ـ‬ ‫ف‬ ‫ـاال‬‫ـ‬‫م‬ ‫اهلل‬ ‫ـاه‬‫ـ‬‫ت‬‫آ‬ ‫ـ‬‫ـ‬‫ت‬‫ر‬ ،َ‫ـي‬‫ـ‬‫ت‬ ‫اث‬ ‫ـي‬‫ـ‬‫ف‬ ‫إال‬
‫مها‬‫ويعل‬ ‫ها‬ ‫يقضي‬ ‫فهو‬ ‫حكمة‬ ‫اهلل‬ ‫آتاه‬ ‫وآخ‬ ،‫الحق‬ ‫في‬»‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬ .
‫بخار‬ ‫ا‬(4)
.
‫دع‬‫د‬‫س‬‫م‬ ‫دا‬‫د‬‫م‬ ‫د‬‫د‬‫ك‬‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫باحل‬ ‫اال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ : ‫د‬‫د‬‫ن‬‫عف‬ ‫نحن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫س‬‫ه‬ ‫دا‬‫د‬‫هب‬ ‫اال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫لاحل‬
=
918.
(1)‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫فبحن‬ ‫ابن‬2/111.
(9)( ‫املسافب‬ ‫اع‬ ‫ك‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫صانح‬ ‫حن‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫اإلمال‬61( ‫ف‬‫ر‬ ‫باع‬ )1‫ر‬ )4‫ص‬ /
154.
(3)‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫فبحن‬ ‫ابن‬6/539.
(4)‫بخار‬ ‫ا‬ ‫صانح‬ ‫حن‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫اإلمال‬8/151‫ف‬‫ر‬ ‫اع‬ ‫ك‬26‫باع‬13.

15. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 18
‫جبنح‬ ‫ا‬ ‫ان‬ ‫ب‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫من‬(1)
.
4-‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ك‬‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫ك‬‫أيب‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬–‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ر‬–‫ا‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ر‬ ‫أن‬
:‫فان‬«‫حكمة‬ ‫الوع‬ َ‫م‬ ‫إن‬»‫بخار‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬ .(9)
.
‫دب‬‫د‬‫ف‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دنن‬‫د‬‫ج‬–: ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬ ‫ر‬«‫أ‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫دوب‬‫د‬‫ش‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫إن‬
‫دن‬‫م‬ ‫إن‬ :‫داملوىن‬‫ل‬ ‫دع‬‫س‬‫امل‬ ‫دو‬‫م‬ ‫احل‬ ‫د‬‫ص‬‫أ‬ : ‫د‬‫ن‬‫عف‬ ‫دسحن‬‫ا‬ ‫ا‬ً‫ج‬‫مطاب‬ ‫ا‬ً‫ف‬‫صاال‬ ً ‫فن‬
‫ت‬‫و‬‫ا‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫من‬ ‫ِّسع‬ ‫ا‬ً‫يالو‬ ‫ا‬ً‫كلم‬‫شوب‬ ‫ا‬».(3)
5-‫دك‬‫د‬ ‫ما‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬ ‫دس‬‫د‬‫ي‬‫أ‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬–‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫دل‬‫د‬‫ك‬‫ر‬‫ت‬–‫ر‬ ‫دن‬‫د‬‫ب‬‫أ‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬:‫دان‬‫د‬‫ف‬
‫ا‬ ‫دنن‬‫د‬‫ي‬‫ر‬ ‫أن‬ ‫أ‬‫دهلل‬‫د‬‫حي‬:‫دان‬‫د‬‫ف‬«،‫ـة‬‫ـ‬‫ك‬‫م‬ ‫ـا‬‫ـ‬‫ن‬‫وأ‬ ‫ـي‬‫ـ‬‫ت‬‫ي‬ ‫ـقف‬‫ـ‬‫س‬ َ‫ـ‬‫ـ‬‫ع‬ ‫ع‬ ‫ـ‬‫ـ‬ُ‫ف‬
‫ـ‬ ‫ط‬ ْ‫ـا‬‫ت‬ ‫ـم‬‫ث‬ ،‫م‬ ‫ـ‬‫م‬‫م‬ ْ‫ـا‬‫م‬ ‫له‬ ‫غ‬ ‫ثم‬ ‫صدري‬ ‫ع‬ ‫فف‬ ، ‫ي‬ ‫تب‬ ‫ل‬ ‫ف‬
‫ـه‬‫ـ‬‫ق‬‫ب‬ ‫أ‬ ‫ـم‬‫ـ‬‫ث‬ ‫ـدري‬‫ـ‬‫ص‬ ‫ـي‬‫ـ‬‫ف‬ ‫ـه‬‫ـ‬‫غ‬ ‫فدف‬ ‫ـا‬‫ـ‬‫وإيمان‬ ‫ـة‬‫ـ‬‫م‬‫حك‬ ‫ـ‬‫ـ‬‫ل‬‫ممت‬ ‫ـب‬‫ـ‬‫ه‬‫ب‬ َ‫ـ‬‫ـ‬‫م‬
‫و‬ ‫احلهلل‬». ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫أ‬ .(4)
:‫دىن‬‫د‬‫و‬‫امل‬‫ع‬«‫دان‬‫د‬‫م‬‫ك‬‫دت‬‫د‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫ص‬‫حي‬ ‫دلن‬‫د‬‫ش‬ ‫دا‬‫د‬‫ا‬‫لن‬ ‫د‬‫د‬‫و‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬‫ط‬ ‫ا‬ ‫أن‬‫دان‬‫د‬ِّ‫اإل‬
‫ا‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ً‫دان‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ب‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬ ً‫ل‬‫دث‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫أع‬ ‫احن‬ً‫دا‬‫د‬‫د‬‫ك‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬ً‫ي‬‫عإِّا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دمل‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬‫ع‬
‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دري‬‫د‬‫ن‬‫تو‬ ‫ر‬ ‫دنع‬‫د‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫ف‬ ‫دا‬‫د‬ً‫كبش‬‫دنأ‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫ث‬ِّ ‫دا‬‫د‬‫م‬‫ك‬‫داطحن‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬‫متث‬
:‫دا‬‫د‬‫ا‬‫مس‬ ‫دا‬‫د‬‫س‬ ‫ا‬‫دو‬‫د‬‫ص‬ ‫بو‬‫ب‬‫دط‬‫د‬ ‫م‬ ‫دري‬‫د‬‫ث‬‫ك‬ ً‫ا‬‫ن‬‫د‬‫ف‬‫أ‬«‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫د‬‫د‬‫ش‬‫امل‬ ‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫أن‬
‫جنس‬ ‫ع‬ ‫سوس‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫عهت‬ ‫بصري‬ ‫ا‬ ‫يوا‬ ‫مع‬ ‫با‬ ‫املوبع‬‫دتحن‬‫ب‬ ‫د‬‫م‬‫و‬ ‫دس‬‫حل‬‫ا‬
‫ك‬ ‫ا‬ ‫من‬ ‫ن‬ ‫احل‬‫ع‬ ‫كهللنحن‬ ‫ان‬ ‫ا‬‫ع‬»‫ا‬ .‫ه‬.‫ا‬ً‫خص‬ ‫م‬
(1)‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫فبحن‬ ‫ابن‬1/162.
(9)‫ر‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫صانح‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫اإلمال‬2/112( ‫اع‬ ‫ك‬28‫ب‬ )( ‫اع‬21.)
(3)‫ر‬ ‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫فبحن‬ ‫ابن‬-11‫ص‬541.
(4)‫فب‬ ‫بن‬ ‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫مع‬ ‫املطبند‬ ‫بخار‬ ‫ا‬ ‫صانح‬1/452( ‫صل‬ ‫ا‬ ‫اع‬ ‫ك‬8)
( ‫ف‬‫ر‬ ‫باع‬1.)

16. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬12
‫دتحن‬‫د‬ ‫ك‬‫دك‬‫د‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫د‬‫د‬‫ش‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫نحن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دس‬‫د‬ ‫تط‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ف‬‫ع‬
‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫املو‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫عا‬ ‫دط‬‫د‬‫ج‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬ ‫تط‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ف‬‫ع‬ ‫كحن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫س‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫عا‬
‫ك‬»(1)
.
‫دا‬‫د‬‫م‬‫ك‬‫ع‬ ‫دوحن‬‫د‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫دسو‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫الأ‬‫ر‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬‫م‬‫ك‬‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دو‬‫د‬ ‫مج‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬
‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫ا‬ ‫دار‬‫د‬‫ب‬‫ك‬‫اا‬ ‫دب‬‫د‬‫ش‬‫دىن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دح‬‫د‬‫ك‬‫تع‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ت‬ ‫العن‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫يج‬ ‫وحن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫حل‬
. ‫سبن‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫احلهلل‬ ‫ر‬ ‫يت‬ ‫ت‬ ‫اسهللما‬ ‫مو‬ ‫احل‬
‫احن‬ ‫وما‬ ‫اي‬ ‫ُّال‬‫توهلل‬ ‫ياب‬ ‫او‬‫س‬ُّ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫ملوىن‬ ‫وار‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫عمن‬
‫دىن‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ل‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ب‬‫ث‬ ‫د‬‫د‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫إ‬ ‫دوحن‬‫د‬‫ب‬‫ر‬‫جا‬ ‫م‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫دك‬‫د‬ ‫ت‬ ‫د‬‫د‬‫ي‬‫كا‬‫عإن‬
.‫لنت‬ ‫الأ‬‫ر‬‫ع‬ ‫ا‬ ‫نناق‬ ‫ا‬
‫دا‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫أع‬ ‫دابوحن‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫باإل‬ ‫دريها‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫و‬ ‫ل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫ا‬ ‫داهلل‬‫د‬‫د‬‫ش‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫أع‬ ‫حن‬ ‫و‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫أع‬ ‫حن‬ ‫وا‬
‫اأ‬‫ري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫تو‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫ا‬ُّ‫ك‬‫حن‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫دو‬‫د‬‫ل‬‫املوب‬ ‫أع‬ ‫دوتحن‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دع‬‫د‬‫د‬‫س‬‫امل‬ ‫أع‬ ‫تحن‬ ‫دا‬‫د‬‫ص‬‫ب‬
‫دالت‬‫د‬‫ص‬‫ات‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ال‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دواأ‬‫د‬‫ص‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دهلل‬‫د‬ ‫بو‬ ‫د‬‫د‬‫ص‬‫ا‬‫ت‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫ب‬‫ر‬‫جا‬ ‫م‬
.‫مو‬ ‫احل‬ ‫من‬ ‫بشلن‬
(1)‫بار‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫ل‬ ‫فبحن‬ ‫ابن‬1/461.

17. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 91
‫الثالث‬ ‫المبحث‬
‫االصطالح‬ ‫في‬ ‫الحكمة‬ ‫ى‬ ‫مع‬
‫ب‬‫ب‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫ر‬ ‫دب‬‫د‬‫ي‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دلن‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬‫دلن‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬‫ع‬ ‫دوحن‬‫د‬‫ن‬
‫دهلل‬‫د‬‫و‬ ‫دوحن‬‫د‬‫سبن‬ ‫ا‬ ‫دسو‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دب‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫داأ‬‫د‬‫ف‬‫إطل‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ُّ‫دب‬‫د‬‫و‬‫ا‬ ‫ا‬
‫داط‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ر‬ ‫دا‬‫د‬ً ‫أ‬ ‫دسب‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫داطحن‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫دو‬‫د‬‫ج‬‫عثن‬ ‫و‬ ‫د‬‫د‬‫ص‬‫ع‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ن‬‫عط‬ ‫دو‬‫د‬‫ف‬‫ال‬
‫دا‬‫د‬‫ه‬‫سا‬ ‫يج‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫داط‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫ا‬ً‫داهب‬‫د‬‫ش‬‫ت‬ ‫أع‬ ً‫ل‬‫داث‬‫د‬‫مت‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫ا‬ ‫نو‬ ‫دطل‬‫د‬‫ص‬ ‫ا‬ ‫دبانو‬‫د‬‫ش‬ ‫ا‬
.‫نسو‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫تونري‬ ‫اسهلل‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫إن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ل‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫أع‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫داالن‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫و‬
:‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دهللما‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫ا‬ ‫دبها‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ل‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ك‬‫حن‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬«‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫املو‬
..‫ن‬‫جب‬ ‫با‬‫إ‬‫خل‬»(1)
.
‫نسو‬ ‫ا‬ ‫هنا‬ ‫ب‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫ب‬‫ا‬‫ن‬‫تو‬ ‫ك‬ ‫ك‬‫ع‬(9)
‫سبن‬ ‫ا‬ ‫عتو‬(3)
‫دهلل‬‫س‬‫ا‬ ُّ‫احلس‬‫ع‬ ‫حن‬
‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫طب‬ ‫أع‬ ‫دنرها‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬ ‫أا‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ا‬‫ن‬‫أ‬
‫ع‬ ‫طبجاهتاحن‬‫اهتا‬ ‫الر‬ ‫أا‬ ‫ر‬ ‫يت‬ ‫ت‬(4)
‫ا‬ ‫املش‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫من‬ ‫ات‬ ‫فهللر‬ ‫عا‬
‫جن‬ ‫ا‬ ‫ابن‬ ‫جنن‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫اأ‬ ‫الر‬ ‫ر‬ ‫املن‬ ‫تجل‬‫ب‬–: ‫دا‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫دت‬ ‫ر‬
«‫دس‬‫د‬‫د‬‫حل‬‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫ل‬‫ب‬‫مو‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫هن‬‫إ‬ :‫دك‬‫د‬‫د‬ ‫عما‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫كا‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫ف‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫ف‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫أ‬‫ع‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫بو‬ ‫إ‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دابو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫اإل‬‫ع‬ ‫دتحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬
(1)‫ب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫تونري‬ ‫كثري‬‫ابن‬1/399.
(9)‫ص‬ ‫نابس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫املب‬184.
(3)‫ص‬ ‫نابس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫املب‬313.
(4)‫ص‬ ‫نابس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫املب‬399.

18. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬91
‫ا‬‫ب‬‫ش‬ ‫ر‬ ‫وجت‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫نحن‬‫جب‬ ‫ا‬‫اإلِّان‬ ‫جائس‬ ‫ع‬ ‫اإليللحن‬ ‫ئع‬».(1)
.‫دت‬ ‫ا‬‫ا‬ ‫أ‬ ‫ع‬‫دب‬‫ش‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫م‬ :‫لنجان‬ ‫وجاان‬ ‫ا‬ ‫اسهلل‬ ‫مو‬ ‫احل‬ ‫س‬ ‫عتط‬ *
(9)
‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫هب‬ ‫اال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ً ‫أ‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫عتط‬ *«‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫جي‬‫ع‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫و‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬
‫موسان‬»(3)
.
.‫منكوت‬ ‫ر‬ ‫شلن‬ ‫ا‬ ‫عكع‬ ‫هبا‬ ‫اال‬‫ب‬‫ع‬ ‫س‬ ‫عتط‬ *(4)
:‫بعن‬ ‫لاا‬‫ب‬‫عا‬ *«‫وم‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫جنن‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫اإلصابو‬ ‫هنا‬ ‫ب‬».(5)
*‫دوحن‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫توب‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫كبها‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬ ‫داأ‬‫د‬‫د‬‫و‬‫توب‬ ‫أع‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬
‫دا‬‫د‬‫ا‬‫أعلج‬‫ع‬ ‫دا‬‫د‬‫هب‬‫ب‬‫أف‬ ‫د‬‫د‬‫و‬‫ع‬-‫دا‬‫د‬‫ا‬‫أمجو‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫ب‬-‫دوتحن‬‫د‬‫ك‬‫من‬ ‫ر‬ ‫دلن‬‫د‬‫ش‬ ‫ا‬ ‫دع‬‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫دن‬‫د‬‫ه‬
‫دنن‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دابو‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫إ‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دابجو‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫داط‬‫د‬‫د‬‫و‬‫امل‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫ا‬‫ري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ث‬‫ك‬‫دس‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫حي‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫وب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ع‬
‫داحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫مه‬‫اال‬‫ب‬‫م‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫عتطب‬ ‫دسو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫داع‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫مو‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬
‫أع‬ ‫ر‬ ‫سبن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫مش‬ ‫من‬ ‫مهلل‬ ‫عمن‬.‫موىن‬ ‫غ‬ ‫أب‬‫ع‬ ‫وا‬ ‫ز‬
(1)‫ص‬ ‫جن‬ ‫ا‬ ‫ونري‬ ‫ا‬ ‫حن‬ ‫جن‬ ‫ا‬ ‫ابن‬996/992.
(9)‫ص‬ ‫وجال‬ ‫ا‬ ‫جامن‬ ‫ا‬ ‫بنب‬ ‫ابن‬ ‫يوهلل‬22.
(3).‫نابس‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫املب‬
(4)‫احملنط‬ ‫باب‬ ‫ا‬ ‫نانحن‬ ‫ابن‬1/323‫وجاان‬ ‫ا‬ ‫تو‬ ‫موف‬ ‫تحن‬ ‫من‬‫ع‬ ‫وفل‬ ‫ف‬ ‫ا‬‫ع‬‫ر‬ ‫عحممهلل‬
‫ص‬184.
(5)‫طس‬ ‫ا‬ ‫تونري‬ ‫حن‬ ‫طس‬ ‫ا‬1/558‫ن‬ ‫ابن‬ ‫عيوهلل‬‫ص‬ ‫وجال‬ ‫ا‬ ‫جامن‬ ‫ا‬ ‫ب‬22.

19. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 99
‫ع‬ ‫ا‬ ‫ال‬ ‫المبحث‬
‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫الدعوة‬ ‫مجال‬ ‫في‬ ‫الحكمة‬ ‫مفهوم‬
‫ر‬ ‫دو‬‫م‬ ‫احل‬ ‫داط‬‫و‬‫مل‬ ‫امل‬‫ب‬‫و‬ ‫د‬‫ي‬‫ا‬ ‫دهلل‬‫و‬‫ب‬ ‫ل‬ ‫صطل‬ ‫ا‬ ‫وب‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫سا‬ ‫ا‬‫ص‬‫تن‬
‫ر‬ ‫دلن‬‫د‬‫ش‬ ‫ا‬ ‫دع‬‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫دن‬‫د‬‫ه‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دىن‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫أن‬ ‫إ‬ ‫دسو‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دب‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دو‬‫ت‬ ‫ا‬
.‫منكوت‬
‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫د‬‫د‬‫توب‬ ‫ر‬ ‫دا‬‫د‬ً ‫أ‬ ‫دا‬‫د‬‫ي‬‫ات‬ ‫دن‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫وب‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬‫عإن‬
‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬–‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫عت‬ ‫دباايت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬–‫إ‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫يسط‬ ‫أن‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫يب‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫أي‬ ‫إ‬
‫دح‬‫ك‬‫تن‬ ‫دنر‬‫ص‬‫ب‬ ‫دو‬‫ص‬‫خبا‬ ‫اجملان‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫املوانل‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ال‬‫هلل‬ ‫ب‬ ‫أ‬ ‫جاأ‬ ‫مسط‬
‫دهللان‬‫د‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫دك‬‫د‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دان‬‫د‬‫ك‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫اال‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫ا‬‫ع‬ ‫ال‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫املج‬
‫ا‬ ‫إ‬–‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫عت‬ ‫دباايت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬–‫دنمو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫مب‬ ‫اي‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫دع‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫أن‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ِّ
‫دال‬‫د‬ ‫أ‬‫ع‬‫دن‬‫د‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬‫ط‬ ‫د‬‫د‬‫ك‬‫ر‬ ‫دا‬‫د‬‫ا‬‫ن‬ ‫إ‬ ‫دب‬‫د‬‫ي‬‫س‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬‫ن‬‫هللاا‬ ‫ا‬ ‫دا‬‫د‬‫ا‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫ن‬ ‫دبنطو‬‫د‬ ‫م‬
‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬ ‫ا‬ ‫تن‬ ‫دك‬ ‫ع‬ ‫دا‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬ ‫ا‬ ‫دهللان‬‫د‬‫ن‬‫م‬ ‫ر‬ ‫دت‬‫ت‬‫ا‬‫ن‬‫ط‬–
‫دا‬‫د‬‫و‬‫عت‬ ‫دباايت‬‫د‬‫ي‬–‫دنط‬‫د‬‫حمل‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫م‬ ‫تو‬ ‫دل‬‫د‬‫ا‬‫ل‬ ‫دنان‬‫د‬‫ش‬‫أ‬ ‫دهلل‬‫د‬‫ا‬ ‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دهلل‬‫د‬‫م‬ ‫تو‬
‫دا‬‫ه‬‫ري‬ ‫ع‬ ‫دو‬‫ت‬‫بن‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫عا‬ ‫حن‬ ‫دبع‬‫ي‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫عا‬ ‫دهللانحن‬‫مل‬‫ا‬‫ع‬ ‫هللاانو‬ ‫ا‬ ‫لنت‬ ‫ون‬ ‫ا‬
‫ع‬ ‫امللبناأحن‬ ‫من‬‫دا‬‫ا‬‫لن‬ ‫دري‬‫ن‬ ‫دهللال‬‫حم‬ ‫ال‬‫ن‬‫فن‬ ‫عكع‬ ‫نا‬ ‫ا‬ ‫من‬ ‫نس‬ ‫ل‬ ‫ك‬
‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ات‬ ‫دبك‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ت‬ ‫دةمل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دىن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دك‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫تن‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫هللاا‬ ‫ا‬
‫دا‬‫مب‬ ‫ا‬ً‫دنت‬ ‫عمن‬ ‫ا‬ً‫منةشهلل‬ ‫باملنف‬ ‫حينط‬ ‫عما‬ ‫أ‬‫ب‬‫ط‬ ‫ما‬ ‫علس‬ ‫نجهللرن‬ ‫هللاانو‬
.‫لانب‬ ‫س‬‫طب‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫سري‬ ‫شبال‬ ‫ا‬ ‫من‬ ‫ت‬ ‫هلل‬
‫دبمل‬‫و‬ ‫مل‬ ‫تيت‬ ‫ط‬‫جب‬ ‫ا‬ ‫اإلافا‬ ‫من‬ ‫دنبت‬ ‫لويسا‬ ‫ك‬ ‫ع‬‫دال‬ ‫ت‬
: ‫دا‬‫و‬‫ت‬ ‫دت‬‫بجن‬ ‫د‬‫و‬ ‫اك‬ ‫دا‬‫ذ‬‫عإ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬ ‫منكند‬ ‫ر‬ ‫ت‬ ‫توصن‬‫ي‬‫ـب‬َ‫س‬ ‫ـى‬َ‫ل‬‫إ‬ ُ‫ع‬ِ‫د‬‫ا‬
‫ة‬َ‫ـ‬َ َ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ‫ة‬َِ‫ع‬ِ‫و‬َ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬ ‫ة‬َ‫م‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ك‬َ‫ر‬‫دو‬‫ن‬‫بج‬ ‫ر‬ ‫دب‬ ‫ج‬ ‫أن‬ ‫دهللها‬‫و‬‫ب‬ ‫دائ‬‫ن‬‫ع‬ ‫حن‬

20. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬93
‫ًّا‬‫ث‬ ‫إ‬ ‫جيهلل‬ ‫ن‬ ‫إيت‬ ‫أالق‬ ‫ابط‬‫ن‬‫ك‬ ‫جيهلل‬ ‫ت‬‫ا‬‫ا‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫املصا‬ ‫صوااأ‬
‫دابو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫اإل‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫عحماع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫عق‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬‫و‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ل‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ط‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دنار‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬
.‫سوس‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫امل‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ايخو‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫وجنهلل‬ ‫ا‬‫ع‬(1)
‫ارن‬‫ب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫عإ‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ع‬ ‫ع‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫اج‬ ‫دك‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ب‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫و‬‫ن‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ات‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دبت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ع‬
‫دت‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ِّن‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫داط‬‫د‬‫د‬‫حم‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫سري‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫م‬ ‫دب‬‫د‬‫د‬ ‫عل‬ ‫دخوحن‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ا‬‫ر‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬ ‫ثاب‬ ‫دهلل‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫اج‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬ ‫املسط‬
‫بن‬ ‫نارن‬ ‫عان‬‫دخاص‬‫ش‬‫ات‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ب‬ ‫دهلل‬‫ج‬‫عت‬ ‫دبك‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫نح‬ ‫ايع‬‫ع‬ ‫نار‬
.‫ان‬‫ن‬ ‫ات‬‫ع‬ ‫يبع‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫سو‬ ‫اتم‬‫ع‬ ‫مان‬ ‫ات‬‫ع‬ ‫املنكنااأ‬‫ع‬
‫دبعر‬‫خل‬‫ا‬ ‫داع‬ ‫عبا‬ ‫حن‬ ‫ا‬‫ب‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫م‬ ‫دو‬‫ن‬‫هللاا‬ ‫ا‬ ‫حيمل‬ ‫ا‬ ‫ننار‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫عه‬
‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دار‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ط‬‫إ‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬-‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫هللاا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬ً‫ج‬‫اائ‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ع‬ ‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫مل‬
‫داه‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫عم‬ ‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫اتيب‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دلد‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ط‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫داو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫و‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ئ‬‫إلاطا‬‫ر‬ ‫فا‬
‫دو‬ ‫ثاب‬ ‫ر‬ ‫دا‬‫ذ‬ ‫دل‬‫ه‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫دب‬ ‫ا‬ ‫ن‬‫دب‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫عهن‬ ‫مصهللرحن‬ ‫أعثس‬ ‫ر‬ ‫منثجو‬ ‫اأ‬‫ن‬‫هللا‬ ‫ا‬
‫دسأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫ع‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫مو‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫عتوام‬ ‫دبحن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫اد‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫أ‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫فاب‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫مسن‬ ‫ثب‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬
‫داو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ك‬‫ا‬‫ع‬ ‫داأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬‫ال‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬ً ‫أ‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ا‬ ‫ل‬ ‫حن‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دبن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫ر‬ ‫داببأ‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬‫ع‬
‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫ر‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دريه‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دع‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫مط‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫عت‬ ‫حن‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫طب‬ ‫دلن‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ت‬
‫دن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬‫س‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ش‬‫م‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫طب‬ ‫ا‬ُ‫م‬ُ‫اه‬َ‫د‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬ُ‫ه‬‫ب‬َ‫ف‬ ُ‫ـه‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ َِ‫د‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ه‬ ََ‫ي‬‫ـي‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ا‬ َ‫ـك‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫َئ‬‫ل‬‫ُو‬‫أ‬
‫ه‬‫د‬َ‫ِت‬‫ـ‬‫ق‬‫ا‬‫و‬ ‫اتيوالحن‬ ‫[ينر‬ .21.]
‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬ ‫ا‬ ‫دان‬‫ك‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دىن‬‫و‬‫م‬ ‫دح‬‫ك‬‫ن‬ ‫ب‬‫دن‬‫ص‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬‫ه‬ ‫و‬‫ع‬
‫دنال‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫تو‬ ‫ا‬ً ‫أ‬ ‫لال‬ ‫منكوتحن‬ ‫ر‬ ‫شلن‬ ‫ا‬ ‫عكع‬ ‫تو‬ ‫كما‬‫لال‬
‫ا‬ً‫دب‬‫م‬‫مث‬ ً‫ل‬‫داا‬‫و‬‫ت‬ ‫دهللأ‬‫حل‬‫ا‬ ‫دع‬‫م‬ ‫واا‬ ‫ا‬ ‫مث‬ ‫حن‬ ‫املنف‬ ‫ب‬ ‫عتجهلل‬‫د‬‫هن‬ ‫دن‬‫ا‬ ‫ر‬‫دب‬
(1)‫هللان‬ ‫ا‬ ‫أالع‬ ‫من‬ ‫ائع‬‫ع‬‫ر‬ ‫سهللع‬ ‫ا‬ ‫احلنن‬ ‫ابن‬ :‫اييب‬111‫حن‬13‫حن‬14‫حن‬16.

21. ‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬ 94
‫دان‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬‫اتيب‬ ‫دري‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬‫ع‬ ‫ن‬‫دب‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬‫ب‬ ‫دت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫مل‬‫موا‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ات‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫اع‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ص‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دس‬‫د‬‫د‬‫د‬‫حل‬‫ا‬
‫داأ‬‫د‬‫م‬‫ال‬ ‫دت‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬ ‫دنس‬‫د‬ ‫دنادحن‬‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬‫ه‬‫ا‬ ‫م‬ ‫دس‬‫د‬‫طب‬ ‫دنس‬‫د‬ ‫د‬‫د‬‫ت‬‫نس‬ ‫دو‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دس‬‫د‬‫لطب‬
‫دهللان‬‫م‬ ‫د‬‫ب‬ ‫ق‬‫دب‬‫و‬ ‫احن‬ً‫دهلل‬‫م‬‫ا‬ ‫ا‬ً‫اال‬‫هلل‬‫د‬‫حم‬ ‫دا‬ً‫ج‬‫طب‬ ‫دنس‬ ‫دن‬‫ا‬‫ل‬ ‫ك‬ ‫د‬‫ك‬‫ع‬ ‫اأحن‬‫ر‬‫عمسا‬
‫ا‬‫ن‬‫د‬ ‫ات‬‫ع‬ ‫دبع‬‫ي‬ ‫دن‬‫ج‬ ‫ع‬ ‫دانحن‬ ‫عم‬ ‫ان‬ ‫م‬ ‫أع‬ ‫منحن‬‫ع‬ ‫من‬ ‫ع‬ ‫بحن‬ ‫ع‬‫ن‬
.‫بارها‬ ‫اا‬‫ع‬ ‫اا‬ ‫فنم‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫ت‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫دهللان‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫أن‬ ‫ا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ب‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬ً ‫أ‬ ‫دنل‬‫د‬‫د‬‫ا‬‫املو‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫هب‬‫ع‬
‫إ‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬ ‫ات‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ه‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ا‬ ‫ت‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫نحن‬ ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫س‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫و‬ ‫دما‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ن‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ط‬ُّ ‫ا‬‫ع‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬
‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ف‬‫ع‬ ‫ر‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬‫م‬ ‫احل‬ ‫دل‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫دو‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ان‬‫ن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬‫ع‬ ‫ن‬ ‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬ ‫ا‬ ‫داط‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫م‬
‫م‬ ‫ر‬ ‫ا‬ً‫نس‬ ‫نن‬ ‫ت‬ ‫أن‬ ‫أما‬ ‫لانب‬ ‫شهلل‬ ‫ا‬ ‫عف‬ ‫ر‬ ‫عشهلل‬ ‫لانبحن‬‫نكع‬
‫دنن‬ ‫ت‬ ‫أن‬ ‫أع‬ ‫انحن‬‫ن‬‫د‬‫ه‬‫ع‬ ٌّ‫ن‬ ‫ع‬ ‫دو‬‫ك‬ ‫دن‬‫ه‬ ‫عإذا‬ ‫موحن‬ ‫نس‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫حن‬ ‫شهلل‬ ‫ا‬
. ‫علاع‬ ‫هللان‬ ‫اا‬‫ع‬ ‫افو‬ ‫ع‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫منكع‬ ‫ر‬ ‫شهلل‬ ‫ا‬ ‫مو‬ ‫احل‬

22. ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫ـوة‬‫ع‬‫الد‬ ‫في‬ ‫ـة‬‫م‬‫الحك‬95
‫الخامس‬ ‫المبحث‬
‫اتب‬ ‫م‬ ‫في‬ ‫الحكمة‬ ‫لة‬ ‫م‬
‫وتعالى‬ ‫سبحانه‬ ‫اهلل‬ ‫إلى‬ ‫الدعوة‬
: ‫دا‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫و‬‫عت‬ ‫دباايت‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ي‬ ‫ا‬ ‫دنن‬‫د‬‫د‬‫د‬‫د‬‫ج‬ِ‫ك‬‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ َ‫ـك‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ر‬ ‫ي‬‫ـب‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫س‬ ‫ـى‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫ل‬‫إ‬ ُ‫ع‬ِ‫د‬‫ا‬‫ـة‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬‫ـ‬َ‫م‬
َُ‫ـ‬‫ـ‬َ ِ‫َح‬‫أ‬ َ‫ـي‬‫ـ‬‫ه‬ ‫ي‬‫ت‬َّ‫ل‬‫ـا‬‫ـ‬ ِ‫م‬ُ‫ِه‬‫ل‬‫ـاد‬‫ـ‬َ‫ت‬َ‫و‬ ‫ة‬َ‫ـ‬‫ـ‬َ َ‫ِح‬‫ل‬‫ا‬ ‫ـة‬‫ـ‬َِ‫ع‬ِ‫و‬َ‫ِم‬‫ل‬‫ا‬َ‫و‬‫دو‬‫د‬ ‫حن‬ ‫د‬‫د‬‫ا‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دنر‬‫د‬‫ي‬[ .
195.]
‫د‬‫د‬‫س‬ ‫ا‬ ‫دت‬‫د‬‫ن‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫دهللان‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دب‬‫د‬‫م‬‫أ‬ ‫ر‬ ‫دهللأ‬‫د‬‫ب‬ ‫ن‬‫جب‬ ‫دا‬‫د‬‫ل‬‫دان‬‫د‬‫ن‬‫اتيب‬ ‫أيب‬ ‫دو‬‫د‬‫ص‬‫ف‬ ‫ر‬
‫اهن‬‫ب‬‫إب‬ ‫أن‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫عه‬ ‫مو‬ ‫ا‬ ‫دن‬ ‫ا‬ ‫من‬ ‫نلل‬ ‫ا‬ ‫نت‬ ‫ا‬ ‫اهن‬‫ب‬‫إب‬-‫نت‬ ‫ا‬
‫نلل‬ ‫ا‬-‫ا‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ا‬ً‫يائب‬ ‫كان‬‫دو‬‫م‬ ‫باحل‬ ‫دهللن‬‫ب‬ ‫ا‬ ‫دا‬ً ‫أ‬ ‫مث‬ ‫تحن‬ ‫ا‬ً‫زم‬ ‫م‬ ‫س‬‫طب‬
.‫ريها‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫احلهلل‬ ‫ر‬ ‫جهللِّاا‬ ‫نب‬ ‫اتيا‬ ‫من‬ ‫ريها‬ ‫فب‬
‫داص‬‫د‬ ‫دس‬‫د‬‫ص‬ ‫دع‬‫د‬‫م‬ ‫دن‬‫د‬ ‫ع‬ ‫حن‬ ‫دهللان‬‫د‬ ‫ا‬ ‫دن‬‫د‬‫ا‬ ‫دهللأ‬‫د‬‫ا‬ ‫ت‬ ‫دب‬‫د‬ ‫أ‬ ‫دو‬‫د‬ ‫داك‬‫د‬‫س‬‫عه‬
: ‫دا‬‫و‬‫ت‬ ‫فان‬ ‫إ‬ ‫اع‬ ‫ا‬ ‫أه‬ ‫ه‬‫ي‬‫ت‬َّ‫ل‬‫ـا‬ َّ‫ال‬‫إ‬ ‫ـاك‬َ‫ت‬‫ِك‬‫ل‬‫ا‬ َ ‫ـ‬ِ‫َه‬‫أ‬ ‫ُوا‬‫ل‬‫ـاد‬َ‫ج‬ُ‫ت‬ َ‫ال‬َ‫و‬
َ‫ظ‬ ََ‫ي‬‫ي‬َّ‫ل‬‫ا‬ َّ‫ال‬‫إ‬ ََُ ِ‫َح‬‫أ‬ َ‫ي‬‫ه‬ِ‫م‬ُ‫ه‬ِ‫ـ‬ ‫م‬ ‫وا‬ُ‫م‬َ‫ل‬‫و‬ ‫بنأحن‬ ‫وس‬ ‫ا‬ ‫[ينر‬ .46.]
‫دارأ‬‫ش‬‫أ‬ ‫دهللان‬ ‫دبق‬‫ط‬ ‫دهلل‬‫ا‬ ‫د‬ ‫خ‬ ‫د‬‫ن‬‫ي‬ ‫أن‬ ‫دن‬ ِّ ‫داأ‬ ‫اي‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫عمن‬
:‫نابجو‬ ‫ا‬ ‫اأ‬ ‫اي‬ ‫ناا‬ ‫إ‬
:‫األول‬ ‫يق‬ ‫فالط‬.‫مو‬ ‫باحل‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬
:‫الثاني‬ ‫يق‬ ‫والط‬.‫احلنسو‬ ‫باملنايو‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬
:‫الثالث‬ ‫يق‬ ‫الط‬‫با‬ ‫و‬ ‫باجملاال‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬.‫نن‬ ‫أ‬ ‫هل‬
:‫ع‬ ‫ا‬ ‫ال‬ ‫يق‬ ‫الط‬.‫نن‬ ‫أ‬ ‫نس‬ ‫مبا‬ ‫و‬ ‫باجملاال‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫هللان‬ ‫ا‬