Shëndeti krijohet dhe jetohet nga njerëzit brenda mjediseve të jetesës së tyre të përditshme, ku ata: mësojnë, punojnë, luajnë dhe dashurojnë” Në lidhje me rolin e rëndësishëm të ushqyerjes, shëndetit dhe edukimit për një shoqëri aktive, ndërhyrjet që i adresohen këtyre faktorëve jo vetëm janë urgjente, por ato gjithashtu kanë potencialin të japin një kontribut madhor në zhvillimin e përgjithshëm social dhe ekonomik të një vendi. Edukimi nutricional i pajis nxënësit: me njohuri, aftësi dhe motivim për të bërë zgjedhje të zgjuara mbi dietën dhe stilin e jetesës, duke ndërtuar kështu një bazë të fortë për një jetë të shëndetshme dhe aktive. Shkollat janë MJEDISE natyrale për edukimin nutricional. SHKOLLA eshte një nga kontekstet kryesore sociale në të cilat zhvillohen stilet e jetesës. Fëmijët e moshës shkollore zhvillojnë sjellje nëpërmjet ndërveprimit me nxënësit e tjerë, mësuesit, të afërmit, moshatarët dhe grupet bashkëmoshatare. Shkolla është pjesë e një rrjeti ndikimesh që i jep formë modeleve dhe qëndrimeve ndaj të ngrënit. Nxënësit qëndrojnë në shkollë për një numër vitesh, mbi baza të rregullta. Shkolla kanë detyrim të udhëheqin të rinjtë drejt pjekurisë. Në lidhje me rolin jetësor të ushqyerjes në një jetë plotësisht të shëndetshme, edukimi shëndetësor është pjesë e kësaj përgjegjësie. Personel mësimdhënës të trajnuar për të dhënë mësim dhe për të drejtuar. Nxënësit arsimohen në një kohë kur po formohen zakonet e të ngrënit dhe qëndrimet ndaj tij. Sigurohet mundësia për të praktikuar ushqyerjen e shëndetshme dhe sigurinë ushqimore në programet e ushqyerjes në shkollë . Politikat dhe praktikat shkollore– për shembull, lehtësirat sanitare,rregullat për larjen e duarve- që mund të përmirësojnë shëndetin dhe ushqyerjen. Shkolla vend për ndërgjegjsim shumëpalësh duke përfshirë familjet në edukimin nutricional të fëmijëve të tyre. Përfshirja e komunitetit në shkollë për shembull nëpërmjet projekteve kurrikulare në bazë shkolle si edhe nëpërmjet komuniteteve ndërsektorale lokale. Shkollat janë mjedise veçanërisht të përshtatshme për të praktikuar edukimin nutricional në kontekstin promocional. Të gjitha aktivitetet e zhvilluara në shkollë, të lidhuara me ushqyerjen e shëndetshme gjithashtu do të jenë pjesë e kurrikulës të edukimit shëndetësor duke vendosur një përqasje të promocionit shëndetësor brenda veprimtarisë edukative të të gjithë shkollës Jashtë klasës,programet e ushqyerjes dhe të ushqimit,politikat shkollore dhe rregullat e shkollës janë më të dukshme dhe më të drejtpërdrejta. Vlera e shtuar e përqasjes së promocionit shëndetësor është që të gjitha këto janë të integruara në një qëllim të përgjithshëm të ushqyerjes së sh

2. “Shëndeti krijohet dhe jetohet nga njerëzit brenda
mjediseve të jetesës së tyre të përditshme, ku ata:
mësojnë,
punojnë,
luajnë dhe dashurojnë”
Në lidhje me rolin e rëndësishëm të ushqyerjes,
shëndetit dhe edukimit për një shoqëri aktive,
ndërhyrjet që i adresohen këtyre faktorëve jo vetëm
janë urgjente, por ato gjithashtu kanë potencialin të
japin një kontribut madhor në zhvillimin e
përgjithshëm social dhe ekonomik të një vendi.

3. PSE ËSHTË I RËNDËSISHËM EDUKIMI
NUTRICIONAL?
Edukimi nutricional i pajis nxënësit:
 me njohuri,
aftësi dhe motivim
për të bërë zgjedhje të zgjuara mbi dietën dhe stilin e
jetesës,
duke ndërtuar kështu një bazë të fortë për një jetë të
shëndetshme dhe aktive.

4. PSE SHKOLLA ËSHTË E RËNDËSISHME PËR EDUKIMIN
NUTRICIONAL?
Shkollat janë MJEDISE natyrale për edukimin
nutricional.
SHKOLLA eshte një nga kontekstet kryesore sociale
në të cilat zhvillohen stilet e jetesës.
Fëmijët e moshës shkollore zhvillojnë sjellje
nëpërmjet ndërveprimit me nxënësit e tjerë,
mësuesit, të afërmit, moshatarët dhe grupet
bashkëmoshatare.
Shkolla është pjesë e një rrjeti ndikimesh që i jep formë
modeleve dhe qëndrimeve ndaj të ngrënit.

5. Shkolla promovon
ushqyerjen e shëndetshme
Nxënësit qëndrojnë në shkollë për një numër vitesh, mbi
baza të rregullta.
Shkolla kanë detyrim të udhëheqin të rinjtë drejt pjekurisë. Në
lidhje me rolin jetësor të ushqyerjes në një jetë plotësisht të
shëndetshme, edukimi shëndetësor është pjesë e kësaj
përgjegjësie.
Personel mësimdhënës të trajnuar për të dhënë mësim dhe
për të drejtuar.
Nxënësit arsimohen në një kohë kur po formohen zakonet e
të ngrënit dhe qëndrimet ndaj tij.

6. Shkolla promovon
ushqyerjen e shëndetshme
Sigurohet mundësia për të praktikuar ushqyerjen e
shëndetshme dhe sigurinë ushqimore në programet e
ushqyerjes në shkollë .
Politikat dhe praktikat shkollore– për shembull, lehtësirat
sanitare,rregullat për larjen e duarve- që mund të përmirësojnë
shëndetin dhe ushqyerjen.
Shkolla vend për ndërgjegjsim shumëpalësh duke përfshirë
familjet në edukimin nutricional të fëmijëve të tyre.
Përfshirja e komunitetit në shkollë për shembull nëpërmjet
projekteve kurrikulare në bazë shkolle si edhe nëpërmjet
komuniteteve ndërsektorale lokale.

7. EDUKIMI NUTRICIONAL EFEKTIV KËRKON NJË PROGRAM MËSIMOR TË
ZGJERUAR-TË BAZUAR NË PRINCIPET E PROMOCIONIT SHËNDETËSOR
Shkollat janë mjedise veçanërisht të përshtatshme për
të praktikuar edukimin nutricional në kontekstin
promocional.
 Të gjitha aktivitetet e zhvilluara në shkollë, të
lidhuara me ushqyerjen e shëndetshme gjithashtu
do të jenë pjesë e kurrikulës të edukimit
shëndetësor duke vendosur një përqasje të
promocionit shëndetësor brenda veprimtarisë
edukative të të gjithë shkollës

8. Jashtë klasës,programet e ushqyerjes dhe të
ushqimit,politikat shkollore dhe rregullat e shkollës
janë më të dukshme dhe më të drejtpërdrejta.
Vlera e shtuar e përqasjes së promocionit shëndetësor
është që të gjitha këto janë të integruara në një
qëllim të përgjithshëm të ushqyerjes së
shëndetshmedhe dhe aktorët janë aktivisht të
vetëdijshëm dhe të përfshirë.

9. Mjedisi shkollor
Kjo është ajo që i bën ato veprime edukative-
mjedisi shkollor kthehet në një burim të mësuari,për
të plotësuar programin mësimor të klasës.
(Të marrim një shembull: të bësh fëmijët të lajnë duart
para se të hanë është një formë e mirë e higjienës . Por
kur fëmijët mësojnë rreth larjes së duarve në klasë,
diskutojnë rregullat e shkollës për larjen e duarve dhe
ua shpjegojnë ato të tjerëve dhe pyesin prindërit përse
është e rëndësishme larja e duarve,atëherë larja e
duarve është bërë pjesë e programit mësimori të
edukimit nutricional në kuptimin më të gjerë).

10. Familja dhe komuniteti
Familja dhe komuniteti përfaqësojnë një dimension tjetër
të makro-programit mësimor. Përfshirja e tyre është
veçanërisht jetësore në edukimin nutricional,ku shkolla
nuk është burimi i vetëm (dhe ndoshta as burimi kryesor)
i atyre që fëmijët mësojnë.
Zakonet e të ngrënit, praktikat dhe qëndrimet mësohen
fillimisht në familje dhe riforcohen vecanarisht në shkollë.
Mjedisi fizik dhe social
ku ushqimi rritet,përpunohet,gatuhet,shitet,hahet dhe vihet
në përdorim-është një libër i gjallë,dhe duhet të përdoret
nga shkollat të paktën po aq sa edhe materialet e
publikuara të mësimdhënies.

11. Veprimtaritë ekstra-kurrikulare
Edukimi nutricional nuk do zhvillohet vetëm brenda
nje ore mësimi, programi i tij mësimor përfshin
veprimtaritë ekstra-kurrikulare të cilat lidhen me
evente në mjedisin shkollor, duke forcuar
bashkëpunimin me familjen dhe komunitetin.
 edukimi nutricional në klasë duhet të konsiderohet
si pjesë integrale e edukimit nutricional të bazuar në
shkollë.

12. Sfidat në zbatim
Përqasjet e klasës gjithashtu do të kushtëzohen nga
fakti se edukimi nutricional,ashtu si edukimi
shëndetësor, është i lidhur me sjelljet dhe qëndrimet
po aq sa edhe me të kuptuarit.
kërkon më tepër vetëangazhim se sa me subjektet e
tjera.
Fëmijët do të kenë nevojë të provojnë,të vëzhgojnë,të
eksperimentojnë,të diskutojnë,të dëgjojnë nga të
tjerët-mbi të gjitha,për të qenë aktivisht të përfshirë
në interpretimin e eksperiencave dhe bërjen e
zgjedhjeve

13. të mësuarit e nutricionit përcakton:
çfarë duhet mësuar,
si duhet mësuar
dhe ku.
Për shkollat, kjo mund të nënkuptojë shumë lloje
përshtatjeje:
stabilizimi i marrëdhënieve të mira të punës me
familjen dhe komunitetin;
lidhja më e fortë me mjediset e tyre lokale dhe
praktikat e tyre ushqimore;
formëzimi i përmbajtjes së sipas situatës lokale;
Organizim eventesh dhe projekte;
zhvillimi i politikave shkollore;
përshtatje e përqasjeve dhe materialeve të klasës.

14. Për ministritë dhe autorietet e edukimit, realizimi i
programit mësimor të edukimit nutricional do të thotë
një përqasje e gjerë shumësektoriale dhe shumënivelëshe
në shumë drejtime, duke përfshirë:
Zhvillimin dhe zbatimin e programit mësimor;
Trajnimin e mësuesve;
Hartimin e materialeve didaktike mësues - nxënës;
Ndihmesë dhe mbështetje të tjera për shkollat.
Edukimit nutricional duhet t’i jepet vendi i duhur në planin
mësimor të arsimit bazë.
Ushqyerja e shëndetshme qëndron në zemër të një shoqërie
të shëndetshme dhe edukimi nutricional i bazuar në shkollë
jep një kontribut vital në ushqyerjen e shëndetshme.

15. VLERAT E EDUKIMIT NUTRICIONAL
PËR ZHVILLIMIN E NJË SHOQËRIE NË JETËGJATËSI
Modulet e hartuara për një ushqyerje të shëndetshme
ndihmojnë nxënësit të Edukohen për një ushqyerje të shëndetshme.
Nxënësit e edukuar në këtë mënyrë do të dinë:
 se si të arrijnë një dietë të mirë me mundësi të limituara,
 çfarë ushqimi është me vlera ushqimore,
 ku ta gjejnë atë,
 si të përgatisin ushqim të sigurt dhe ta bëjnë atë të shijshëm,
 si të shmangin rreziqet e ushqimit.
 si të bëjnë ushqim të mirë-
 stil jetese-zgjedhje të duhura
 zhvillimin e zakoneve të mira të të ngrënit për veten e tyre dhe për të tjerët

16. VLERAT E EDUKIMIT NUTRICIONAL
PËR ZHVILLIMIN E NJË SHOQËRIE NË JETëGJATëSI
Nëse nxënësit jetojnë në një komunitet agrikulturor ata
do të kenë ide të mira (të vjetra dhe të reja) se çfarë të
mbjellin dhe si ta kultivojnë,si ta mbledhin prodhimin dhe
ta ruajnë atë.
 Në zonat urbane ata do të dinë se ku të blejnë, se cilat
mbetje të ushqimit janë johigjenike dhe se si të reagojnë
duke pasur parasysh këshillat.
Të gjithë do të njohin rëndësinë jetësore të ujit të pastër
dhe të sigurt për të pirë dhe për të larë.

17. VLERAT E EDUKIMIT NUTRICIONAL
PËR ZHVILLIMIN E NJË SHOQËRIE NË JETËGJATËSI
Kur të bëhen prindër, ata do të jenë të vetëdijshëm për risqet
nutricionale ndaj të cilave mund të ekspozohen gratë shtatzëna dhe
foshnjat,do të dinë mbi ushqyerjen me gji dhe ushqyerjen plotësuese,
dhe do të jenë të aftë të themelojnë zakone të mira ushqyerjeje dhe
higjiene në fëmijët e tyre.
Të rriturit me dije nutricionale do të dinë ku të marrin përgjigje për
pyetjet rreth ushqimit dhe dietës,
do të respektojnë kulturat dietetike por duke ditur se si ti
zgjerojnë ato,
do të sfidojnë mitet e rrezikshme mbi ushqimin,dhe do të kenë një
sfond edukacional për të kuptuar politikat e komunitetit,
për të ndërhyrë në debate dhe
të promovojnë veprime për shëndetin.

18. Aneks – draft modulet për një
ushqyerje të shëndetshme
MODULI: 1
UDHËZIME PËR USHQYERJEN
MODULI: 2
USHQIMET DHE RËNDËSIA E PËRPUNIMIT TË TYRE
MODULI: 3
JO VETËM SASI POR EDHE CILËSI
MODULI: 4
USHQYERJA DITORE
MODULI: 5
EDUKIM I SHIJES
MODULI: 6
BAZAT FIZIOLLOGJIKE DHE PSIKOLLOGJIKE TË PËRVOJËS VIZIVE
MODULI: 7
NDIJIMI SHIJE-NUHATJE
MODULI:8
SHQISAT E DËGJIMIT DHE TË PREKJES
MODULI: 9
KUPTIMI DHE EKSPERIENCA NË NDËRTIMIN E SHIJES
MODULI: 10
ASPEKTET PSIKOLLOGJIKE TË SJELLJES USHQIMORE TË FËMIJËVE

19. Përmbajtja e paketës kurrikulare:
1. RËNDËSIA E EDUKIMIT NUTRICIONAL
2. METODOLOGJIA PËR ZBATIMIN E EDUKIMIT
NUTRICIONAL
3. METODAT E MËSIMDHËNIES PËR EDUKIM
NUTRITIV
4. PLANIFIKIMI KURRIKULAR
5. MODULE TEMATIKE PËR MËSUES
6. MODULE MËSIMORE PËR NXËNËS