1. 5 Maret 2010
Dr. Ediyono Sp. P
Dr. Ediyono Sp. P
Subdep Paru RSAL Dr Ramelan
Subdep Paru RSAL Dr Ramelan

2. PPeennyyaakkiitt –– ppeennyyaakkiitt PPeerrnnaaffaassaann
NNOO KKeelloommppookk PPeennyyaakkiitt PPeennyyaakkiitt
11 IInnffeekkssii 11.. TTBBCC
22.. BBuukkaann TTBBCC (( IISSPPAA,, BBrroonnkkiittiiss,, PPnneeuummoonniiaa,, AAbbsseess ))
22 AAlllleerrggii AAssmmaa BBrroonnkkiiaallee
33 PPPPOOKK (( PPeennyyaakkiitt PPaarruu OObbssttrruukkssii
kkrroonniiss ))
BBrroonnkkiittiiss KKrroonniiss,, EEmmffiisseemmaa
44 PPeennyy.. PPlleeuurraa PPlleeuurriittiiss,, EEffuussii PPlleeuurraa,, PPnneeuummoottoorraakkss,, mmeessootthheelliioommaa
55 TTuummoorr,, ddllll 11.. AAssaall :: PPRRIIMMEERR,, SSEEKKUUNNDDEERR
22.. PPeerrttuummbbuuhhaann :: JJIINNAAKK,, GGAANNAASS
BBrroonnkkiieekkttaassiiss
66 GGaawwaatt DDaarruurraatt PPaarruu BBaattuukk ddaarraahh (( HHeemmooppttooee )),, PPnneeuummoottoorraakkss,,
PPPPOOKK AAkkuutt,, SSttaattuuss AAssmmaattiikkuuss,, OOeeddeemm PPaarruu,,
ggaaggaall NNaaffaass
77 PPeennyyaakkiitt PPaarruu KKeerrjjaa PPnneeuummookkoonniioossiiss

3. Pokok bahasan TBC
II PENDAHULUAN
IIII PATOGENESIS
IIIIII KLASIFIKASI TUBERKULOSIS
IIVV DIAGNOSIS
VV KOMPLIKASI
VVII PENGOBATAN
VVIIII MULTI DRUG RESISTANCE ( MDR )
VVIIIIII TB PADA KEADAAN KHUSUS
IIXX D O T S ( Directly Observed Treatment Short Course )

4. Mikobakterium tuberkulosa
It was first described on March 24, 1882 by Robert Koch,
who subsequently received the Nobel

5. II.. PPPPeeeennnnddddaaaahhhhuuuullluluuuaaaannnn
 TTBBCC aaddaallaahh ::  PPeennyyaakkiitt ““ MMeennuullaarr ““
 Penyebab : Kuman “ MMyyccoobbaacctteerriiuumm TTuubbeerrccuulloossaa ““
 KKaaddaanngg--22 :: MMyyccoobbaacctteerriiuumm BBoovviiss // MMyyccoo bbaacctt.. AAffiiccaannuumm
 Organ terkena : Sebagian besar ke PPAARRUU,
a. TBC : Infeksi menular saluran nafas tersering
di Indonesia.
b. TBC masih merupakan masalah kesehatan
masyarakat
c. Kematian akibat TB : 8000 / hari ( WHO 2004 )
a. TBC : Infeksi menular saluran nafas tersering
di Indonesia.
b. TBC masih merupakan masalah kesehatan
masyarakat
c. Kematian akibat Organ TB : 8000 lain bisa / hari terkena ( WHO infeksi..
2004 )
 TTBBCC MMaassiihh mmeerruuppaakkaann mmaassaallaahh PPeennyy.. ddii IInnddoonneessiiaa

6. TBC dan Permasalahan
 1/3 Penduduk dunia telah terinfeksi Tuberkulosis
 WHO 2000 : 95 % TBC ada di Negara berkembang.
75 % kelompok usia produktif ( 15 – 50 th )
50 % Kasus tidak terdiagnosa
 Munculnya HIV / AIDS : Penderita TBC meningkat
TB/HIV A Clinical Manual 2’nd WHO
Masalah Dunia

7. PPRROOPPOORRSSII TTBBCC DDII IINNDDOONNEESSIIAA
DDAALLAAMM PPEETTAA DDUUNNIIAA
IInnddoonneessiiaa 1100%% China
Bangladesh 4%
Philippines 3%
Nigeria 3%
South Africa 2%
15%
India
30%
Lainnya
28%
Pakistan 4%
Russia 1%
National TB Program Indonesia

8. BBESARNYA MASALAH TTBBCC DI IINDONESIA
 Penderita TB baru : 582.000 / tahun
 Kematian ok TBC : 140.000 / tahun
 Keberhasilan Pengobatan : 86,3% ( 2002 )
 1 BTA pos (+) dlm 1 tahun menulari : 10-15
pddk
 Peningkatan ancaman AIDS.
National TB Program Indonesia

9. Pokok bahasan TBC
II PENDAHULUAN
IIII PATOGENESIS
IIIIII KLASIFIKASI TUBERKULOSIS
IIVV DIAGNOSIS
VV KOMPLIKASI
VVII PENGOBATAN
VVIIII MULTI DRUG RESISTANCE ( MDR )
VVIIIIII TB PADA KEADAAN KHUSUS
IIXX D O T S ( Directly Observed Treatment Short Course )

10. II.. PPPPaaaattttooooggggeeeennnneeeessssiiisisss
 Penyebab : Kuman “ MMyyccoobbaacctteerriiuumm TTuubbeerrccuulloossaa ““
 KKaaddaanngg--22 :: MMyyccoobbaacctteerriiuumm BBoovviiss // MMyyccoo bbaacctt.. AAffiiccaannuumm
 Port d’entrée kasus infeksi TB : 98% lewat Paru

11. 1. Bentuk batang ( Ukuran 4 Mikron )
2. Aerob Obligat ( Hidup dengan Kadar O2 tinggi )
3. Mati pada air mendidih
4. Mudah mati dg SINAR MATAHARI ( 5 menit )
5. Dapat hidup lama pd UDARA LEMBAB / GELAP
6. Tahan pada pd PEWARNAAN
( = BATANG TAHAN ASAM )
1. Dalam Tubuh manusia bisa Bentuk dormat ( seperti
kepompong )
Sifat –– ssiiffaatt kkuummaann TTBBCC
B T A
IIII.. PPaattooggeenneessiiss
M. tuberculosis divides every 15 to 20 hours ,
extremely slowly compared to other bacteria

12. Tuberculosis is spread by droplet nuclei which are
expelled when a person with infectious TB coughs,
sneezes, speaks, or sings

14. FFaakkttoorr tteerrjjaaddiinnyyaa iinnffeekkssii TTBB
Mycobac TB
SSUUMMBBEERR
IINNFFEEKKSSII
KKUUMMAANN
TTBBCC
1. Ada sumber Infeksi ( Open Case )
2. Jumlah Kuman, Terpapar terus menerus
3. Virulensi Kuman TBC
4. Daya Tahan Tubuh TURUN

15. KKoonnddiissii DDaayyaa ttaahhaann ttuubbuuhh mmeennuurruunn
11 UUMMUURR Usia lanjut
2 LLIINNGGKKUUNNGGAANN Nutrisi jelek, perumahan , pekerjaan
3 TTOOKKSSIIKK Peminum alkohol, perokok.
4 IIMMMMUUNNOOLLOOGGIISS Infeksi berat , pemakaian steroid jangka
lama
5 PPEENNYYAAKKIITT
Diabetes , Keganasan, HIV
6 GGEENNEETTIIKKAA Diturunkan

16. Immunopatogenesis Tuberculosis
Basil TB
PARU
Fagositosis oleh Makrofag Alveoli
PPeerrtteemmppuurraann aannttaarraa
IInnaanngg >><< bbaassiill TTBB
RReessppoonnss iimmuunn
Makrofag
SSttrraatteeggii
mmeemmppeerrttaahhaannkkaann
>< hhiidduuppnnyyaa

17. Fig : Patogenesis Mycobacterium Tuberculosis
B. Primary Pulmonary Tuberculosis 0 - 3 weeks
B. Primary Pulmonary Tuberculosis > 3 weeks
Mantoux Test

18. Perkembangan Infeksi TB
PPeennyyeebbaarraann kkuummaann
Inflamasi
lokal
FIBROSIS
KALSIFIKASI
REACTIVASI
Pengkejuan
Kavitas
Erosi ke bronkus
Pengkejuan

19. Hasil pertempuran antara
Inang >< Kuman TB
Kuman mati Kuman hidup
Basil TBC lemah,
Jumlah sedikit
Individu terinfeksi
menjadi TBC Aktif
Basil TBC dihancurkan
Sehat
Mantoux Tes positif
( 10 – 15 mm )
85 –90 % terjadi
infeksi latent
Basil TBC masih hidup,
tapi terkontrol
Kesimbangan terganggu
( HIV, DM, Malnutrisi )
TBC Aktiv

20. KKaalleennddeerr PPeerrjjaallaannaann PPeennyyaakkiitt TTBBCC PPrriimmeerr
Komplek Primer
Sebagian besar
Sembuh sendiri
(3-24 bulan )
Infeksi
Erosi bronkus
(3-6 bulan ) Meningitis
Pleural effusion
(3-6 bulan )
TB Millier
(12 bulan )
TB Tulang
(3 tahun)
TB Ginjal
(5 tahun)
2-12 Minggu
( 6-8 Minggu)
TES TUBERKULIN POSITIF
Time table “ Wallgren”

21. Patologi Primer komplek TB
Fokus Primer
+
Limfangitis
+
Limfadenitis
Primer komplek TB
Limfadenitis
Fokus primer

22. Ghon complex
• The Ghon complex is seen here at closer range.
• Primary tuberculosis is the pattern seen with initial infection
with tuberculosis in children.
• Reactivation, or secondary tuberculosis, is more typically
seen in adults

23. Kavitas pada TBC
CCaasssseeaattiioonn aanndd tthhee ggrraannuulloommaass
iinnvvoollvvee aa llaarrggeerr bbrroonncchhuuss,,
iitt iiss ppoossssiibbllee ffoorr mmuucchh ooff tthhee ssoofftt,,
nneeccrroottiicc cceenntteerr ttoo ddrraaiinn oouutt aanndd
lleeaavvee bbeehhiinndd aa ccaavviittyy..
CCaavviittaattiioonn iiss ttyyppiiccaall ffoorr llaarrggee
ggrraannuulloommaass wwiitthh ttuubbeerrccuulloossiiss..
CCaavviittaattiioonn iiss mmoorree ccoommmmoonn iinn tthhee
uuppppeerr lloobbeess..

24. KKoommpplleekk PPrriimmeerr
Perkembangan Peny. TB
KKAALLSSIIFFIIKKAASSII
KKaavviittaass
SSeemmbbuuhh
BBEERRLLAANNJJUUTT

25. AABBCCSSEESS PPAARRUU
MMUULLTTII KKAAVVIITTAASS
Perjalanan Penyakit TB
Lesi Minimal Kavitas

26. 1
aa.. PPaarruu sseekkiittaarr
bb.. PPlleeuurraa
cc.. PPeerriikkaarrddiiuumm
Penyebaran kuman TB
2 3 4 5
Airway Gastrointestinal Hematogen Limfogen

27. Komplikasi Penyebaran kuman TB
1 Pulmonary TB
2 Upper Resp Tract TB Laryngitis TB, Tonsilitis TB
3 Otologic TB TB Telinga
4 Oculer TB TB Mata
5 Central Nervous System TB Meningitis TB
6 Lymphonodi / Parotis Lymphadenitis TB , Parotitis TB
7 Cardiovasculer TB Pericarditis TB, TB Aorta, TB
Myocardium

28. Komplikasi Penyebaran kuman TB
8 Muskuloskeletal / Bone
TB
Spondylitis , Osteomyelitis, Arthritis TB
9 Genitourinary TB TB Ginjal
10 Gastrointestinal TB TB Usus
11 Peritonitis Peritonitis TB
12 Liver, Biiliary tract,
pancreas
Pancreatitis TB, TB Liver
13 Cutaneus TB Scrofuloderma, Mastitis TB

29. Konjungtivitis Fliktenularis

30. PPeennddeerriittaa ddeennggaann TTBB KKeelleennjjaarr lliimmffee

31. PPeennddeerriittaa ddeennggaann
TTBB KKeelleennjjaarr lliimmffee

33. TB Kulit

34. TBC Kulit
( Scrophuloderma )

36. Spondilitis Tuberkulosis

38. Gibbus deformity in
tuberculosis of spine

40. TBC dinding abdomen

41. Penderita TB Paru dengan Abses
abdomen

42. MMMMeeeennnniiininnnggggiiititttiiisisss TTTTuuuubbbbeeeerrrrccccuuuulllolooossssiiisisss

43. Patologi Millier TB
• When the immune response is poor or
is overwhelmed by an extensive
infection, then it is possible to see the
gross pattern of granulomatous
disease seen here.
• This is a "miliary" pattern of
granulomas because there are a
multitude of small tan granulomas,
about 2 to 4 mm in size, scattered
throughout the lung parenchyma.
• The miliary pattern gets its name from
the resemblence of the granulomas to
millet seeds.

44. Pokok bahasan TBC
II PENDAHULUAN
IIII PATOGENESIS
IIIIII KLASIFIKASI TUBERKULOSIS
IIVV DIAGNOSIS
VV KOMPLIKASI
VVII PENGOBATAN
VVIIII MULTI DRUG RESISTANCE ( MDR )
VVIIIIII TB PADA KEADAAN KHUSUS
IIXX D O T S ( Directly Observed Treatment Short Course )

45. III. Diagnosis Tuberkulosis
11 Gejala Klinis
22 Pemeriksaan Fisik
33 Pemeriksaan Bakteriologis ( Sputum BTA )
44 Pemeriksaan radiologi ( Foto Toraks )
55 Pemeriksaan
Khusus
* Serologi ( ELISA; ICT TB; Mycodot; PAP; IgG TB )
* Kultur ( BACTEC; MGIT )
• PCR ( Polymerase Chain Reaction ): DNA kuman TB
Cairan Pleura, Liquor cerebrospinal, asites, sinovia
66 Pemeriksaan
lain
- Analisa cairan Pleura
- Biopsi Jaringan :
( Kelenjar Limfe, Pleura, Jaringan Paru, Organ diluar Paru )
77 Pemeriksaan Darah ( LED, Hitung Jenis )
88 Uji Tuberkulin ( Mantoux Test )

46. Kapan dikatakan Suspek TB ?
1) Batuk terus menerus > 2 minggu
2) Batuk darah
3) Demam meriang > 1 bulan, nafsu makan turun,
berat badan turun, malaise.
4) Berkeringat malam
5) Pasien kontak erat dengan penderita TB
6) TB Ekstra Paru ( Pembesaran kelenjar limfe,
gibbus, skrofuloderma )

47. 1. Gejala Klinis
General Symptoms of TB
Lethargy/weakness/fatigue
Fever
Weight loss
Persistent productive cough > 2 weeks
Coughing up blood
Loss of appetite
Trias TB
Night sweats

48. 2. Pemeriksaan Fisik
Pemeriksaan Fisik tergantung organ yang terlibat.
Pada awal Penyakit : tak ditemukan kelainan
Pada“ limfadenitis TB “ : pembesaran kelenjar getah
bening.
Pemeriksaan Fisik Paru : Tergantung kelainan paru.
Pada “ Pleuritis TB / Efusi Pleura “ : perkusi redup,
suara nafas melemah – tak terdengar, egofoni.

49. 33.. PPeemmeerriikkssaaaann BBaakktteerriioollooggii (( KKuummaann BBTTAA ))
WWAAKKTTUU PPEENNGGAAMMBBIILLAANN DDAAHHAAKK :: (( SS PP SS ))
1. S ( SEWAKTU ) : Pada saat berkunjung pertama kali
2. P ( PAGI ) : Dikumpulkan dirumah pagi hari
3. S ( SEWAKTU ) : Pada hari ke dua saat serahkan dahak
pagi

50. 33.. PPeemmeerriikkssaaaann BBaakktteerriioollooggii (( KKuummaann BBTTAA ))
1. Menegakkan Diagnosa
2. Evaluasi hasil pengobatan
3. Menentukan tingkat penularan
Manfaat
pemeriksaan
dahak

51. Pengumpulan sputum
Dalam wadah khusus dari plastik disposable
Wadah harus steril & tidak bocor
Tidak mengandung sisa bahan kimia pembersih
atau wax
Harus hati-hati  Cegah adanya kontaminan
kuman lain

52. Kriteria sampel sputum yang baik :
Dibatukkan langsung dari paru
Mengandung 3 - 5 cc sputum
Kental atau setengah menggumpal
Purulen (warna agak kekuningan)
Bukan hanya saliva

53. CCaarraa PPeemmeerriikkssaaaann SSppuuttuumm BBTTAA
22.. Teteskan lrt.
CARBOL FUCHSIN
0,3% pd sediaan.
3. Panaskan pada
nyala api spiritus 3
– 5 menit
1. Dahak purulen
ditempatkan pada slide,
difiksasi pada lampu
spiritus
44. DIALIRI DG AIR SP
ZAT WARNA TERBUANG
5.Teteskan dgn HCL
ALKOHOL sp warna
merah hilang.
6. Bilas dgn air pelan.
77. Teteskan METHYLEN
BLUE 0,3% selama 10 –
20 detik
8. Bilas dgn air
9. Keringkan
Periksa dengan
KKUUMMAANN BB TT AA mikroskop

54. Pemeriksaan Sputum BTA
• Pembacaan sediaan dahak:
1. Cari lebih dahulu lapang pandang dengan objektif 10 x
2. Teteskan satu tetes minyak emersi diatas hapusan dahak.
3. Periksa dengan menggunakan lensa okuler 10 x dan objektif 100x
4. Carilah Basil Tahan Asam (BTA) yang berbentuk batang berwarna merah.
5. Periksa paling sedikit 100 lapang pandang atau dalam waktu kurang lebih 10
menit, dengan cara menggeserkan sediaan menurut arah seperti gambar
dibawah ini.
6. Sedian dahak yang telah diperiksa kemudian direndam dalam xylol selama 15-30
menit, lalu disimpan dalam kotak sediaan. Bila menggunakan anisol,
7. sediaan dahak tidak perlu direndam dalam xylol.

55. KKuummaann tteerrlliihhaatt bbiillaa :: >> 55000000 KKuummaann // cccc

56. Sources of infection TB
• The main reservoir of M. tuberculosis .
• 100.000.000 bacilli in a cavity of 2 cm in diameter.
Patients with cavitary  the main source of infection in the
transmission of tuberculosis

57. UNTUK DIAGNOSIS TBC
BTA POSITIF
PERLU PERIKSA 3 SPESIMEN DAHAK
(SALAH SATU HARUS DAHAK PAGI 
SPS)
DIAGNOSIS TBC DITEGAKKAN
BILA SEKURANG-KURANGNYA
2 DARI 3 SPESIMEN
TERSEBUT BTA POSITIF

58. Interpretasi pemeriksaan sputum BTA ( skala IUATLD )
100 lap pandang
100 lap pandang
100 lap pandang
1 lap pandang
1 lap pandang
Tak ada kuman
1 – 9 kuman BTA
10 – 99 kuman BTA
1 – 10 kuman BTA
> 10 kuman BTA
Negatif
Catat hasil
+
+ +
+ + +
1
2
3
4
5
Hasil perhitungan Pencatatan
Catatan :
Bila dalam 100 lap. Pandang ditemukan : 1 -3 BTA  Periksa ulang dahak baru,
Bila hasilnya : tetap 1 – 3 BTA ( dilaporkan NEGATIF )
: 4 – 9 BTA ( dilaporkan POSITIF )
International Union Against Tuberculosis & Lung Diseases, 2000

59. Apabila penderita sukar mengeluarkan
dahak ?
Prosedur untuk mengumpulkan
sampel sputum
Induksi sputum
Kumbah lambung
Bronkoskopi

60. Induksi sputum
Menggunakan nebulisasi air / larutan
garam hipertonis ( NaCL 3 % )
Menghasilkan droplet nuclei yang sangat
menular
Sebaiknya hanya dilakukan di Rumah
Sakit dengan fasilitas khusus : ruang
tertutup atau semi tertutup oleh petugas
kesehatan yang terlatih

61. Induksi sputum

62. Alur Diagnose TB Paru
Batuk berdahak > 2 minggu
tanpa sebab yang jelas
Batuk berdahak > 2 minggu
tanpa sebab yang jelas
PPeerriikkssaa ddaahhaakk 33kkaallii

63. ALL PULMONARY TB SUSPECTS
Sputum AFB Microscopy
Two or three
smears positive
Only one
smear positive
Three
smears negative
X-ray and
medical officer’s
judgment Repeat AFB
One or more
smears positive
Non-anti TB
antibiotics
No Improved
Improvement
All smears negative
X-ray and medical
officer’s judgment
Yes TB No TB
WHO (2003) : Treatment of TB Guidelines for National Programmes

64. Kapan dilakukan Pemeriksaan Sputum BTA

65. Foto Toraks 4. Pemeriksaan Radiologi ( Foto Toraks )
Infiltrat
Apex Paru
Kavitas Paru
Efusi Pleura

66. TB Paru Millier
( Menyerupai TB )
Pneumonia Interstitialis

68. 5. Pemeriksaan Khusus
KULTUR Mycobacterium tuberculosis
Buku Panduan Pelatihan Diagnostik Standar Tuberkulose

69. Metode Kultur TB
Merupakan metode Gold Standart
Dapat mendeteksi : 1 – 100 kuman / ml
Sensitifitas > 95 %
Spesifitasnya 100%
Kuman dapat dideteksi : 3 – 6 minggu
TB Update 2002, Global Management of TB To Reach an Indonesian Health

70. Contoh hasil
pemeriksaan
penderita
dengan MDR TB

71. Pemeriksaan PCR TB
(Polymerase Chain Reaction)
Dapat mendeteksi DNA. M.tuberculosis
dalam waktu 24 - 48 jam
Dapat mendeteksi : 1 – 10 kuman
Perlu alat canggih & biaya mahal
TB Update 2002, Global Management of TB To Reach an Indonesian Health

72. 6. Pemeriksaan Penunjang lain
JJEENNIISS PPEEMMEERRIIKKSSAAAANN TTRRAANNSSUUDDAATT EEKKSSUUDDAATT
RRIIVVAALLTTAA -- // ++ ++
BBeerraatt jjeenniiss << 11,,110066 >> 11,,110066
PPrrootteeiinn << 33 ggrr//110000cccc >> 33 ggrr//110000cccc
LLDDHH
( LLaaccttiicc DDeehhyyddrrooggeennaassee ))
<< 220000 IIUU >> 220000 IIUU
Periksa
Cairan Pleura
Biopsi
Kelenjar getah Bening

73. Histology Tuberculosis
Epithelioid giant cell follicle
(without central caseating necrosis)
The follicle is surrounded by a crown of lymphocytes; in the centre are two giant
cells and a cluster of epithelioid cells.

74. 7. Pemeriksaan Darah
LED = Laju Enap Darah
TB Aktif : LED Naik / Normal
TB aktif dengan LED tinggi, setelah pengobatan
LED menjadi Normal
LED tidak menunjukan indikator spesifik
LED dapat digunakan indikator penyembuhan
LED normal tidak menyingkirkan TB

75. 8. Uji Tuberkulin ( Mantoux Test )
 KKUULLIITT DDEESSIINNFFEEKKSSII DDGG AALLKKOOHHOOLL
 SSPPUUIITT TTUUBBEERRKKUULLIINN 11 CCCC NNOO.. 2266
 SSUUNNTTIIKKAANN 00,,11 CCCC PPPPDD RRTT 2233 IINNTTRRAA KKUUTTAANN
 TTUUNNGGGGUU 4488 –– 7722 JJAAMM
 UUKKUURR DDIIAAMMEETTEERR IINNDDUURRAASSII::
>> 1100 MMMM (( PPoossiittiipp )) (( GGIIZZII BBAAIIKK ))
>> 55 MMMM (( PPoossiittiipp )) (( GGIIZZII BBUURRUUKK ))
55 –– 99 MMMM (( MMeerraagguukkaann ))
<< 55 MMMM (( NNeeggaattiiff ))

76. Cara penyuntikan Mantoux Tes
( Uji Tuberkulin )
SUNTIKAN 0,1 CC PPD RRTT 2233 IINNTTRRAA KKUUTTAANN

77. Membaca hasil Mantoux Tes
Hasil Dibaca setelah 48 – 72 jam
Ukur diameter indurasi

78. Makna klinis Uji Tuberkulin ( Mantoux Tes )
Mantoux Tes (+) Mantoux Tes (+)
1. Infeksi TB tanpa sakit
2. Infeksi TB & sakit
3. TB telah sembuh
4. Imunisasi BCG
5. Inf. M Atipik
1. Tidak ada Infeksi TB
2. Masa Inkubasi
3. Anergi

79. Pokok bahasan TBC
II PENDAHULUAN
IIII PATOGENESIS
IIIIII KLASIFIKASI TUBERKULOSIS
IIVV DIAGNOSIS
VV KOMPLIKASI
VVII PENGOBATAN
VVIIII MULTI DRUG RESISTANCE ( MDR )
VVIIIIII TB PADA KEADAAN KHUSUS
IIXX D O T S ( Directly Observed Treatment Short Course )

80. Klasifikasi Tuberkulosis
Berdasarkan pemeriksaan Sputum BTA
Jenis Kasus TB
Sputum BTA
3 kali
Foto Toraks Kultur
( Biakan ) BTA
TBC Paru
BTA Positif ( + )
(+ + / +++ )
( + ) TB Paru
Aktif
( + ) (+)
2
TBC Paru
BTA Negatif ( - )
( - ) TB Paru
Aktif
( - ) (+)
1

81. Tuberkulosa Anak
TB Anak berbeda dengan TB dewasa
Gejala TB anak sering tidak khas
Sulit mendapatkan spesimen diagnostik yg baik
Kuman TB jarang ditemukan pada sediaan langsung
Mantoux Tes pegang peranan pada
Mantoux Tes pegang peranan pada
diagnosa TB anak
diagnosa TB anak

82. Faktor risiko infeksi TB
1) Anak terpajan TB aktif dewasa
2) Daerah endemis
3) Kemiskinan
4) Lingkungan tidak higienis
5) Tempat penampungan ( panti asuhan, penjara )
TB anak jarang menularkan kuman pada anak lain / orang
dewasa

83. Anak yang terpapar kuman TB tidak selalu akan mengalami sakit TB
Faktor risiko sakit TB
1) Anak usia < 5th resiko lebih besar
2) HIV
3) Keganasan
4) Diabetes, penyakit ginjal kronik

84. GGeejjaallaa UUmmuumm TTBBCC ppaaddaa AAnnaakk
1. Kontak erat dengan pasien TBC
2. Demam ( subfebril ) lama ( ≥ 2 minggu ) dan / berulang tanpa
sebab jelas.
3. Berat Badan turun tanpa sebab jelas.
4. Batuk lama ( > 3 minggu )
5. Malaesa ( Anak tidak mau makan )
6. Ada benjolan tidak nyeri di Leher / Ketiak / Lipat Paha..
Pedoman Nasional Tuberkulosis Anak edisi ke-2, 2007

85. Tabel 4.5. Sistem skoring penunjang TB

86. Alur tatalaksana pasien TB anak pada unit
pelayanan kesehatan dasar
Beri OAT selama 2
bulan dan dievaluasi
Beri OAT selama 2
bulan dan dievaluasi
Teruskan terapi TB sambil
mencari penyebabnya
TTeerraappi iT TBB d ditieterruusskkaann Teruskan terapi TB sambil
mencari penyebabnya

87. Mantoux
Test

88. SSkkeemmaa PPeerrjjaallaannaann PPeennyyaakkiitt TTBBCC
IINNFFEEKKSSII PPRRIIMMEERR
SSuummbbeerr PPeennuullaarraann IINNFFEEKKSSII TTBBCC
MMeenniinnggggaall
PPeennuullaarraann KKuummaann TTBB
SSeemmbbuuhh
KKoommpplleekk PPrriimmeerr
PPeennyyeebbaarraann EEnnddooggeenn
TTeerrbbeennttuukk LLeessii