1. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirlik TestleriKullanılabilirlik Testleri
2. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
3. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirliği belirleyenKullanılabilirliği belirleyen
faktörlerfaktörler
Etkililik
Etkinlik
Memnuniyet
Kullanılabilirlik
Kriteri/seviyesi
Tasarım
Süreci
4. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirlik testininKullanılabilirlik testinin
planlanmasıplanlanması
• Tanımla:
Hangi verileri toplayacaksın?
Bu veriler sana ne söyleyecek?
Hangi veri toplama metotlarına
başvuracaksın?
Test sonuçlarını elde etmek ne kadar zaman
alacak?
Tasarımcılara ne tür bir geridönüt vereceksin?
• Bu planın avantaj/dezavantajlarını sırala
5. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Bir etkinlikBir etkinlik
• VESTEL Türkiye pazarına sunmak için yeni elektronik
ürünlerine (uzaktan kumanda da dahil) bir arayüz
tasarlıyor ve pazarda ‘en kullanışlı’ olmayı hedefliyor –
bu iddiayı nasıl test edersiniz?
• Kurumunuz yeni web sitesini kullanılabilirlik açısından
test etmek istiyor. Bu testi hazırlamakla sorumlusun,
neler yaparsın?
• Ankara Belediyesi ziyaretçi merkezleri, AŞTİ, vb.
yerlerde kullanmak için ziyaretçilere bilgi ve tavsiye
sunan bir bilgi kabini üretiyor. Kullanılabilirlik testi için
başvurdular. (Sıfır öğrenme zamanı)
?
6. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirlik kriterleri koymakKullanılabilirlik kriterleri koymak
• “Ürün X, kullanıcıların %70’i
tarafından, ek bir eğitim
gerektirmeksizin, bütün görevleri %95
doğrulukla, var olan diğer
uygulamanın kullanımından %25
daha hızlı ve en azından eşit
seviyede memnuniyet göstererek
kullanılmaktadır.”
7. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
VeyaVeya..........
• “Ürün X, kullanıcıların %80’i
tarafından, 2 günlük bir eğitimle,
görevlerin %90’dan fazla bir
doğrulukla, var olan bir uygulama ile
aynı yeterlilikle ve memnuniyette bir
artışla kullanılmaktadır.”
8. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Bunun yerineBunun yerine........
• “Ürün X kullanışlıdır.”
(İBE için anlamsız bir ifade)
• “Bu yeni uygulama bir öncekinden daha
kullanışlıdır.”
(”Hangi anlamda daha kullanışlı? Kimin
için? Ve nerede? soruları cevap bekler...”
9. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kriterler nasıl elde edilirKriterler nasıl elde edilir??
• Kullanıcı analizi
• Görev analizi
• Durum analizi
10. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
AmaçKullanıcı
İzmir’de bir düğüne katılmak
Görevler
Bütçeyi gözden geçir
İşten izin iste
İzmir’e uçuş rezervasyonu
yaptır
Bavulunu hazırla
Uçuş saatlerini kontrol et
Araba kirala
Kalacak yer ayarla
B a ğ l a m
11. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
ÇıktıÇıktı
• Kullanım senaryoları
– Kullanıcıların, görevlerin ve bağlamın tanımlandığı
etkileşim “hikayeleridir”.
• Senaryolar
– Etkililik
– Etkinlik
– Memnuniyet
kararlarının temel unsurunu oluşturur.
12. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirlik DeğerlendirmesiKullanılabilirlik Değerlendirmesi
ÇerçevesiÇerçevesi
• Yaklaşım ve Tür
– Yaklaşım, verinin kaynağına değinir
• Kullanıcı, Uzman veya Model
– Tür, değerlendirmenin amacına değinir
• Süreçsel (Formatif) veya Sonuçsal
• Herhangi bir değerlendirme metodu
yaklaşım ve türün birleşimidir.
13. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Değerlendirme YaklaşımıDeğerlendirme Yaklaşımı
• Yaklaşım verinin kaynağını tanımlar. Başka
bir değişle, değerlendirmeci kullanılabilirlik
hakkındaki verilere nereden ulaşır?
– gerçek kullanıcılardan mı? (kullanıcı
tabanlı)
– kullanılabilirlik uzmanları veya kendi
değerlendirmesinden mi? (uzman tabanlı)
– Bir teori ya da modelin uygulamasından
mı? (model tabanlı)
14. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanıcı tabanlı yaklaşımlarınKullanıcı tabanlı yaklaşımların
dezavantajlarıdezavantajları
• Maliyeti yüksek olabilir:
– zaman
– kaynaklar
• Sabır gerektirir
• (Kullanışlı olması için) planlanmalıdır
– görevler ve olası durumlar çerçevesinde.
• Yeniden tasarımı mantıklı biçimde
belirlemez
15. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Tipik Uzman TabanlıTipik Uzman Tabanlı
DeğerlendirmeDeğerlendirme (1)(1)
• Sezgisel (Heuristik) değerlendirme (Nielsen
1993)
– Nielsen’ın yönergelerini temel al ve arayüzü
bunlara göre kontrol et
• Basit ve doğal diyalog
• Geridönüt
• İyi hata mesajları veren.....
– İlki prensiplerin ekran ekran, diğeri de ekranlar
arası akışlarını kontrol etmek için 2 iterasyon yap
– En iyi sonuç için birden çok kullanılabilirlik
uzmanını çalışmaya dahil et.
http://www.useit.com/papers/heuristic/
16. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Nielsen’ın Sezgisel (Heuristik)Nielsen’ın Sezgisel (Heuristik)
Değerlendirme YönergeleriDeğerlendirme Yönergeleri
• Basit ve doğal diyalog
• Kullanıcının dilini konuş
• Hafıza yükünü azalt
• Tutarlılık
• Geridönüt
• Açık bir biçimde işaretlenmiş çıkışlar
• Kısayollar sunumu
• İyi hata mesajları
• Hataların engellenmesi
• Yardım ve belgeleme sunumu
http://www.useit.com/papers/heuristic/
17. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Tipik Uzman TabanlıTipik Uzman Tabanlı
DeğerlendirmeDeğerlendirme (2)(2)
• Bilişsel prova
– “kullanıcının bilişsel etkinliklerinin bir el
simülasyonu” Polson (1992)
– Görev analizi yap ve tutarlılık, anlaşılabilirlik, vb.
açısından kontrol ederek kullanıcının
gerçekleştireceği tüm etkinliklerin ‘provasını yap’
• Kullanıcı ne yapmaya çalışıyor?
• Arayüz hangi hareketleri destekliyor?
• vb.
– Süreç değerlendirmesi için idealdir
http://www.acm.org/sigchi/chi95/proceedings/tutors/jr_bdy.htm
18. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Uzman TabanlıUzman Tabanlı
Değerlendirmelerin AvantajlarıDeğerlendirmelerin Avantajları
• Genellikle hızlı sonuç alınır
• Kullanıcı testinden daha ucuzdur
• Teşhis yapılabilir
• Tasarımın tüm basamaklarında kullanılabilir
• Özel ortamlar gerektirmez
19. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Uzman Tabanlı DeğerlendirmelerinUzman Tabanlı Değerlendirmelerin
DezavantajlarıDezavantajları
• ‘Uzmanlığı’ kim belirler?
• Görev konusunda uzmanlık da önemlidir.
(Nielsen 1993 çalışması)
• Uzmanlar anlaşamaz!
• Kullanıcı davranışını kestirmek zordur
20. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
ModelModel Tabanlı DeğerlendirmelerTabanlı Değerlendirmeler
• Görev analizi sonuçları ve kullanıcı
arayüzü tasarımı arasındaki eşleşmeyi
içerir.
• Genellikle teoriler üzerine kuruludur.
• İnsan Bilgisayar Etkileşiminde (İBE) az
kullanılır.
21. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Tipik Model Tabanlı SenaryoTipik Model Tabanlı Senaryo
• Değerlendirmeci sistemin karmaşıklığını
(kullanıcının öğrenmesi gereken üretim
kuralları çerçevesinde) ölçer.
• Değerlendirmeci görev analizi tabanlı
metotları kullanarak uzman kullanıcı için
tamamlama süresini tahmin eder. (Örneğin
GOMS, Card ve diğerleri 1983)
(bkz. Preece ve diğerleri (1995) İnsan Bilgisayar Etkileşimi)
22. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Alg sal lemciı İş
Motor
lemciİş
Bili sel lemciş İş
Görsel İmge Haznesi
Uzun Süreli Hafıza
İşitsel İmge Haznesi
K sa süreli Haf zaı ı
23.
24. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Bilişsel parametrelerBilişsel parametreler
Olson ve Olson’dan, 1990
simİ Hareket Zaman
(mili sn)
Tu a basş
Fare ile göster
Elini fareye götür
Alg laı
Haf zadan eriı ş
Zihinsel bir basamak gerçekle tirş
Metotlar aras ndan seçı
25. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
MS WordMS Word’ de’ de <<DOSYAMDOSYAM>> adlı biradlı bir
dosyayı kaydetmekdosyayı kaydetmek
Elin hedefe ilk varışı (Hm=0.36 sn)
İmleci dosya menüsüne götürmek, (M =1.5)
+ Hafızadan erişmek (R=1.2)
Dosya menüsünü tıklamak (K =0.23)
menüde aşağı doğru ilerlemek (M=1.5)
+ Hafızadan erişmek (R=1.2)
“Farklı kaydet” i tıklamak (K=0.23)
Sistemin cevap vermesi (Sys=1.2),
kullanıcının bir isim girmesi (R =1.2 + (nk= 6(0.23))
ve giriş tuşuna basması (K=0.23)
toplam: 10.23 sn
26. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
ModelModel TabanlıTabanlı
Değerlendirmelerin AvantajlarıDeğerlendirmelerin Avantajları
• Sistem spesifikasyonlarının belirlenmesi
aşamasında gerçekleştirilebilir
• Ucuz
• Değişiklikler için en yüksek imkan verir
27. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
ModelModel Tabanlı DeğerlendirmelerinTabanlı Değerlendirmelerin
DezavantajlarıDezavantajları
• Model hakkında eğitimli olmadan
uygulaması zordur
• Metodu kullanmayı bilen değerlendirmeci
sayısı azdır
• Her ortam için çok uygun değildir
– GOMS uzman ve hatasız uygulama
tamamlamanın yalnızca isteğe bağlı olmayan
görevlere uyacağını öngörür.
28. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Bir EtkinlikBir Etkinlik:: Kullanılabilirlik testiKullanılabilirlik testi
• Bir gönüllüye ihtiyacım var
– Protokol
– Sesli düşünmek
– Etkililik, Etkinlik ve memnuniyeti ölçme
– Bulguları Rapor etme
29. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Testi gerçekleştirmekTesti gerçekleştirmek:: DikkatDikkat
edilecekleredilecekler……
• Kaç kullanıcı?
• Test süresi?
• Test nerede yapılacak?
• Testi yapanın görevi:
– Katılımcıları rahat ettirmek: Ürün test ediliyor
– Gözlemle ve not al
– Müdahale ya da yardım etme
• Diğer gözlemcilerin görevleri
• Sesli düşünme yaklaşımı
• Katılımcılara verilecek ödül
30. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
31. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
32. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Veri toplamaVeri toplama
• Nicel veri
– Sistemi kullanırken yapılan hata sayısı
– Etkinlik(ler) için gereken zaman
• Nitel veri
– Kullanım kolaylığı – Materyaller uygun, bulması ve
kullanması kolay mı?
– Öğrenenlerin materyallere, etkinliklere ve
değerlendirmeye tepkileri
– Sesli düşünme sonucu verilen geri bildirim
33. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirlik sonuçlarınıKullanılabilirlik sonuçlarını
analiz ve rapor etmeanaliz ve rapor etme
• Nicel veri
– Tanımlayıcı veri (kullanıcı sayısı, harcanan zaman,
hatalar)
– Veri tablolarını tartış (ne anlama geliyorlar?)
• Nitel veri
– gözlemlerini pekiştir (eksiler ve artılar!)
– ortak temaları çıkar
– kritik temaları belirle (ör, gereken zamanın uzunluğu)
– mümkünse bulgularını paylaş kontrolü yap
– problemler için çözümler tesbit et
– bulgu ve çözümlerini özetleyip sun
34. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kullanılabilirlik sonuçlarınıKullanılabilirlik sonuçlarını
analiz ve rapor etmeanaliz ve rapor etme
Gözlemler Yorum Tavsiye
35. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
ProtoProtokkolol• Giriş
– Teşekkürler... Bu oturuma katıldığınız için.
– Ürün tarifi... Öğretimsel çoklu ortam (multimedya) için
görsel tasarım konulu bir CD-ROM “kitabı“.
– Oturumun amacı... Bu ürünü daha iyi hale getirmek.
– Bu ürünün bazı problemleri var.
– Ürünü kullanırken karşılaştığınız bir problem ürünün
problemidir, sizin değil.
• Talimatlar...
– Sizden programla ilgili belli şeyler yapmanızı isteyeceğim ve
sizi izleyeceğim. Siz onları yaparken notlar alacağım. Bunlar
sadece sürecin nasıl gittiğini daha sonra hatırlamam amaçlı
– Bana yardımcı olmak için, sizden programı kullanırken “sesli
düşünmenizi” ve belli şeyleri yapmak için karar vermenizi
istiyorum.
– Sizden verilen görevleri olabildiğince kendi başınıza deneyip
yapmanızı istiyorum. Ümitsiz şekilde bir yerde takılırsanız
yardımcı olabilirim; ama bunu benim yardımım olmadan
denemenizi tercih ederim.
– İstediğiniz zaman belirli bir görevden çıkıp devam edebilir
veya oturumu tamamen sonlandırmayı da seçebilirsiniz.
36. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Gözlem kağıdıGözlem kağıdı
Ba lang ç zamanş ı ı: Biti zamanş ı:
Sayfa/link adı Notlar +/-
Ba lang ç sayfas n n adş ı ı ı ı
Etkinlik
EtkililikEtkinlik
37. Prof.Dr. Kür at Ça ltay,ş ğı
İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe, Kitap Notları
Kendimizi deneyelim: GörevKendimizi deneyelim: Görev ……
• Bir web sitesinin kullanılabilirlik testini
yapın
• http://www.........tr
• Görev: Bu sitede yer alan kritik bir
bilgiyi bulmak
Bu bölümde kullanılabilirlik testleri ile ilgili bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.
Kullanılabilirliğin beğenilmesini belirleyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bunlar Etkililik, Etkinlik ve Memnuniyet’tir. Bu faktörler kullanılabilirlik kriteri /seviyesini etkilemektedir.
Kullanılabilirlik testlerine yönelik planlamaların yapılması aşamasında tanımlama önemli bir aşamadır ve önceden belirlenmiş soruların sorulması gerekmektedir.
Kullanılabilirlik testlerine yönelik olarak gerçek hayattan örnekler verilerek kavramların kafanızda netlesmesi amaçlanmaktadır.
Kullanılabilirlik kriterleri konulması için çeşitli analizlerin yapılması gerekmektedir.
Kullanıcı analizi
Görev Analizi
Durum analizi
Kullanıcı tabanlı yaklaşımları avantajları olmasının yanısıra dezavantajları olduğu da gözden kaçırılmamalıdır. Bu tür yaklaşımlar diğerlerine oranla daha fazla zaman ve kaynak gerektirir. Ayrıca bu süreçte oldukça sabırlı olunması gerekmektedır. Sürecin görevler ve olası durumlar çerçevesinde kullanışlılığın sağlanabilmesi adına planlanması gerekmektedir.
usability test ile hataları bulursun ama bu hataları bulman sistemi nasıl tasarlaman gerektiği konusunda bir şey söylemeyebilir. Yeni tasarımı tekrar kullanılabilirlik testine alman gerekir.
Tipik Uzman Tabanlı değerlendirmede sezgisel değerlendirmenin hangi basamaklardan oluştuğu görülmektedir. Bu değerlendirmeyi yapacak kişilerin izlemesi gereken basamaklar verilmiştir.
Nielsen’in sezgisel değerlendirme yönergeleri 10 temel yönergeden oluşmaktadır. Bunlar içeriğin basit ve doğal diyaloglardan oluşması, kullanıcının anlayabileceği bir dil kullanılması, kullanıcının hafıza yükünü azaltabilecek şekilde tasarlanmış olması, tutarlığın sağlanması, kullanıcıya geridönütlerin verilebilmesi, çıkışların açık bir biçimde gösterilmiş olması, kısayolların doğru ve belirgin bir şekilde sunulması, hata mesajlarının kullanıcının anlayabileceği şekilde tasarlanması, oluşabilecek hataların engellenmesi ve kullanıcıya etkili bir yardım, belgeleme hizmetinin verilebilmesi olarak belirtilmiştir.
Tipik Uzman Tabanlı Değerlendirme sezgisel değerlendirmenin yanısıra bilişsel etkinlikleri de içermektedir. Bu tür değerlendirme özellikle süreç değerlendirmeleri için idealdir. Uzman burada kendisini tipik bir kullanıcının yerine koyar ve uygulamaya onun gözü ile bakar. Ben sıradan kullanıcı olsaydım şunu anlamazdım ya da şu işlemi yapamazdım türünde çıkarımlarla programı analiz eder.
Uzman tabanli değerlendirmenin temel avantajları; kullanıcı testine oranla daha hızlı ve ucuza gerçekleştirilebilmesi, teşhis yapılabilmesi ve tasarım sürecinin tüm basamaklarında kullanılabilir olması ve özel bir ortama gereksinim duyulmamasıdır.
Bu tür değerlendirmelerin avantajlarının olmasının yanısıra dezavantajları da bulunmaktadır. Bu aşamada sorulan önemli sorulardan biri uzmanlığı kimin belirleyeceğidir. Buna ek olarak görev konusunda uzmanlık da bir diğer önemli bir noktadır. Örneğin kullanılabilirlik uzmanı olabilirsiniz ama askeri amaçlı geliştirilmiş bir sistemi değerlendirirken o sistemle ilgili alan bilgisine sahip değilseniz yorumlarınız anlamsız olabilir. Ayrıca birden fazla uzman kullanılması durumunda bunlar ortak bir noktada buluşamayabilir. Kullanıcının muhtemel davranışının uzman değerlendirmeleri ile kestirilebilmesi, uzmanın sıradan kullanıcı bakışı ile sisteme bakması ve değerlendirmesi oldukça zordur.
Bir diğer değerlendirme ise model tabanlı değerlendirmelerdir. Bu tür değerlendirmede temel amaç görev analizi sonuçları ve kullanıcı arayüzü tasarımı arasındaki eşleşmeyi sağlamaktır. Bu değerlendirme teoriler üzerine kuruludur ve İnsan Bilgisayar Etkileşiminde az kullanılan bir değerlendirme türüdür. Rutin ve prosedürel sistemlerin kullanılabilirlik değerlendirmesinde (bankaların çağrı merkezleri gibi) kullanılır.
Tipik bir kullanıcının davranışlarında ne kadar süe harcadığını belirlemek konusunda yapılan psikolojik testler sonucunda bu değerler (yaklaşık) bulunmuştur. Klavyede bir tuşa basmak toplam 230 milisaniye alır,
Microsoft Word ile Dosyam adlı bir dosyanın kaydedilmesi işleminin gerçekleştirilmesi için takip edilecek basamaklara harcanması gereken ve işlemin toplamda gerektirdiği süreyi görmektesiniz. Bu tür değerlendirme ile aradaki gereksiz adımları ortadan kaldırıp zaman kazanmak mümkündür.
Model tabanlı Değerlendirmelerin de kendi içinde avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Bu tür değerlendirmeler genelde sistem spesifikasyonlarının belirlenmesi aşamasında kullanılabilir, diğer değerlendirmelere oranla ucuzdur ve değişiklikler için yüksek olanaklar verir.
Bu değerlendirmenin dezavantajlar ise modelin öncesinde bir eğitim alınmaksızın uygulanmasının oldukça zor olmasının yanısıra bu metodu kullanabilmeyi bilen değerlendirmeci sayısının da az olmasıdır. Ayrıca bu değerlendirme her ortam için çok uygun bir değerlendirme şekli değildir.
Kullanılabilirlik testi 4 temel basamaktan oluşmaktadır.
Protokol
Sesli düşünme
Etkililik, etkinlik ve memnuniyet ölçümü ve
Rapor etme
Kullanılabilirlik testinin gerçekleştirilmesi aşamasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır.
Veri toplama aşamasında iki tip veri ortaya çıkmaktadır. Bunlar nicel ve nitel verilerdir. Nicel veri olarak kullanıcıların sistemi kullanırken yaptıkları hata sayıları, etkinlikler sırasında harcanan zaman kullanılırken, nitel veri boyutundan ise kullanıcıların materyalleri uygun ve kullanması kolay bulmaları ve kullanıcıların materyale yönelik tepkileri kullanılmaktadır.
Toplanan nicel ve nitel verilerin analizi ve raporlanması da önemli bir boyut olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu tür bir form kullanarak bulgularınızı analiz edip sonuçları raporlayabilirsiniz.
Gözlem yaparken not almak için bu tür bir form kullanabilisiniz.