1. İLK YARDIMİLK YARDIM
TANIMITANIMI
Ani olarak hastalanan veya kazaya uğrayanAni olarak hastalanan veya kazaya uğrayan
kimseye anında, olay yerinde ve çevrekimseye anında, olay yerinde ve çevre
imkanlarından yararlanılarak yapılan, tıbbiimkanlarından yararlanılarak yapılan, tıbbi
olmayan geçici müdahaleyeolmayan geçici müdahaleye İLKYARDIMİLKYARDIM
denir.denir.

2. İLKYARDIMDA AMAÇLARİLKYARDIMDA AMAÇLAR
1-1- Hayat kurtarmak Hayat kurtarmak
2-2- Durumunu korumak Durumunu korumak
3-3- Sakatlıkları önlemek Sakatlıkları önlemek

3. İLKYARDIMDAİLKYARDIMDA 6 SAFHA 6 SAFHA
1-1- TTedbir (İlkyardımcının kendisinin ve kazazedeninedbir (İlkyardımcının kendisinin ve kazazedenin
güvenliğinin sağlanması)güvenliğinin sağlanması)
2-2- TTeşhiseşhis
33- T- Tedaviedavi
4-4- TTelekomünikasyon (haberleşme)elekomünikasyon (haberleşme)
5-5- TTriaj (öncelikli kazazedenin belirlenmesi)riaj (öncelikli kazazedenin belirlenmesi)
6-6- TTaşımaaşıma

4. İLKYARDIMCI’ da bulunmasıİLKYARDIMCI’ da bulunması
gereken özellikler : gereken özellikler :
1- Her zaman tedbirli olmalıdır 1- Her zaman tedbirli olmalıdır
2- Soğukkanlılığını korumalıdır 2- Soğukkanlılığını korumalıdır
3- Cesaret gösterilerinden ve emin olmadığı3- Cesaret gösterilerinden ve emin olmadığı
uygulamalardan kaçınmalıdır uygulamalardan kaçınmalıdır

5. İLKYARDIM’ daİLKYARDIM’ da haberleşebilecekhaberleşebilecek
telefon numaraları :telefon numaraları :
110110 İtfaiye İtfaiye
112112 AmbulansAmbulans
114114 Zehir Danışma Merkezi (SağlıkZehir Danışma Merkezi (Sağlık
Bakanlığı) Bakanlığı)
154154 Trafik polisi Trafik polisi
155155 Polis imdatPolis imdat
156156 Jandarma imdat Jandarma imdat

6. ECZADOLABIECZADOLABInda bulundurulması gerekennda bulundurulması gereken
malzemeler malzemeler
1-1- Üçgen sargı bezleriÜçgen sargı bezleri ( ( 11,, 22 ,, 33 ,, 44) )
2-2- Rulo sargıRulo sargı bezleri bezleri
3-3- Steril gazlı bezSteril gazlı bez llerer
4- Flaster4- Flaster
5- Çengelli iğneler5- Çengelli iğneler
6- Pamuk 6- Pamuk
7-7- YaraYara bandlarıbandları
8- Antiseptik solüsyonlar (Batikon/Mersol 50 ml/100 ml )8- Antiseptik solüsyonlar (Batikon/Mersol 50 ml/100 ml )
9- Turnike lastiği * 9- Turnike lastiği *
10- İlkyardım rehberi 10- İlkyardım rehberi
11- Ağrı kesici 11- Ağrı kesici

7. İLKYARDIM ÇANTASIİLKYARDIM ÇANTASI nda yukarıdakinda yukarıdaki
malzemeleremalzemelere ek olarak bulundurulacaklarek olarak bulundurulacaklar
12- Tebeşir 12- Tebeşir
13- Makas13- Makas
14- Cep feneri14- Cep feneri
15- Kağıt, kalem15- Kağıt, kalem
16- Boyunluk (servikal kollar) 16- Boyunluk (servikal kollar)
** Turnike lastiği gerekli değildir; onun yerineTurnike lastiği gerekli değildir; onun yerine,,
üçgen sargı bezi,üçgen sargı bezi, kravat veya herhangi bir kravat veya herhangi bir
kumaş parçasını kullanmak daha uygundur.kumaş parçasını kullanmak daha uygundur.

8. YAŞAM ZİNCİRİYAŞAM ZİNCİRİ
 Kalbi aniden duran kişininKalbi aniden duran kişinin
yaşamasını sağlayacak birbirine bağlıyaşamasını sağlayacak birbirine bağlı
etkinlikleri kapsayan sıralamayaetkinlikleri kapsayan sıralamaya
Yaşam(hayatta kalma) ZinciriYaşam(hayatta kalma) Zinciri
denilmektedir.denilmektedir.
**Erişkinler için yaşam zinciriniErişkinler için yaşam zincirini
oluşturan bu etkinlikler sırasıyla:oluşturan bu etkinlikler sırasıyla:
1)Aciliyetin fark edilmesi,1)Aciliyetin fark edilmesi,
2)Acil tıp hizmetlerinin(2)Acil tıp hizmetlerinin( 112112) haberdar) haberdar
edilmesi,edilmesi,
3)Hemen temel yaşam desteğine3)Hemen temel yaşam desteğine
başlanması,başlanması,
4)K/H nin hemen defibrile edilmesi ve4)K/H nin hemen defibrile edilmesi ve
hemen ileri yaşam desteğininhemen ileri yaşam desteğinin

9. **Bebek ve çocuklar için oluşturulanBebek ve çocuklar için oluşturulan
yaşam zincirinde;yaşam zincirinde;
1)Kalp ve solunum durmasına yol1)Kalp ve solunum durmasına yol
açabilecek koşulların önlenmesi,açabilecek koşulların önlenmesi,
2)Hemen TYD ne başlanması,2)Hemen TYD ne başlanması,
3)Hemen acil tıp hizmetlerinin (3)Hemen acil tıp hizmetlerinin ( 112112))
haberdar edilmesihaberdar edilmesi
4)Hemen ileri yaşam desteğinin4)Hemen ileri yaşam desteğinin
uygulanması yer almaktadır.uygulanması yer almaktadır.

10. **Hastanede ise,Hastanede ise,
 Hastanın durumunun aciliyetininHastanın durumunun aciliyetinin
kısa zamanda fark edilerek,kısa zamanda fark edilerek,
 Hemen tıbbi acil ekibin haberdarHemen tıbbi acil ekibin haberdar
edilerek müdahale edilmesinin,edilerek müdahale edilmesinin,
önemi artık çok iyi bilinmektedir. önemi artık çok iyi bilinmektedir.
 Kalp durması sonrası geriKalp durması sonrası geri
döndürülen komadaki hastalarındöndürülen komadaki hastaların
kendi dolaşımlarının başlamasındankendi dolaşımlarının başlamasından
sonraki ilk saatler ve ilk birkaçsonraki ilk saatler ve ilk birkaç
gündeki tedavileri çok farklılıkgündeki tedavileri çok farklılık
göstermektedir.göstermektedir.

11. SOLUNUM SİSTEMİ VESOLUNUM SİSTEMİ VE
SUNİ SOLUNUMSUNİ SOLUNUM
Solunum Sistemi,Solunum Sistemi, üst solunum yolu (ağız,üst solunum yolu (ağız,
burun, boğaz ) ve alt solunumburun, boğaz ) ve alt solunum
yolundan ( larenks, trakea, bronşlar,yolundan ( larenks, trakea, bronşlar,
akciğerler ) oluşmaktadır. Diyafragma,akciğerler ) oluşmaktadır. Diyafragma,
göğüs kafesi kasları ve yardımcı solunumgöğüs kafesi kasları ve yardımcı solunum
kasları, solunumun düzenli olmasınıkasları, solunumun düzenli olmasını
sağlarlarsağlarlar
Solumun SistemiSolumun Sistemi
Suni SolunumSuni Solunum
Yabancı Cisim TıkanmalarıYabancı Cisim Tıkanmaları
Suda BoğulmaSuda Boğulma

12. SOLUNUM SİSTEMİSOLUNUM SİSTEMİ
Vücudu oluşturan tüm hücreler yaşamlarınıVücudu oluşturan tüm hücreler yaşamlarını
sürdürmek için bir dizi kimyasal işlemlersürdürmek için bir dizi kimyasal işlemler
yaparlar, bu işlemlere METABOLİZMA yaparlar, bu işlemlere METABOLİZMA
denilmektedir. Metabolik işlemlerdenilmektedir. Metabolik işlemler
esnasında her hücre oksijen ve glikozesnasında her hücre oksijen ve glikoz
kullanır; karbondioksit ile diğer atık kullanır; karbondioksit ile diğer atık
maddeleri üretir.maddeleri üretir.

13. **Görüldüğü gibi kimyasal işlemlerinGörüldüğü gibi kimyasal işlemlerin
olabilmesi için oksijene gereksinim vardır.olabilmesi için oksijene gereksinim vardır.
Ayrıca hayati organlara ( kalp, beyin gibi )Ayrıca hayati organlara ( kalp, beyin gibi )
birkaç dakika oksijen gitmediği takdirdebirkaç dakika oksijen gitmediği takdirde
hücrelerde hasar oluşmaktadırhücrelerde hasar oluşmaktadır. .
**Soluduğumuz hava normalde % 21Soluduğumuz hava normalde % 21
oksijen, % 78 azot, % 1 oranında diğeroksijen, % 78 azot, % 1 oranında diğer
gazları içermektedir. Biz soluduğumuzgazları içermektedir. Biz soluduğumuz
havada bulunan % 21 oranındakihavada bulunan % 21 oranındaki
oksijenin sadece % 5-6 sını kullanırızoksijenin sadece % 5-6 sını kullanırız..

14. Oksijen yokluğundaOksijen yokluğunda
görülebilecekgörülebilecek sorunlar:sorunlar:
0 -1.dakikada0 -1.dakikada kardiyak hassasiyet ( aritmikardiyak hassasiyet ( aritmi
vb.)vb.)
1 -4. “ 1 -4. “ beyinde hasara eğilimbeyinde hasara eğilim
4 -6. “ 4 -6. “ beyin hasarı başlar beyin hasarı başlar
6 -10. “ 6 -10. “ beyin hasarı artar beyin hasarı artar
10 + “ 10 + “ geri dönüşsüz beyin hasarı geri dönüşsüz beyin hasarı

15. SOLUNUMUNSOLUNUMUN
DEĞERLENDİRİLMESİDEĞERLENDİRİLMESİ
 Normalde solunum kendiliğinden, sessiz,Normalde solunum kendiliğinden, sessiz,
ağrısız, kolaylıkla gerçekleşir. Solunumağrısız, kolaylıkla gerçekleşir. Solunum
sayısı değişmekle beraber genelliklesayısı değişmekle beraber genellikle
erişkinde 15-20 kez/dk, çocukta 20-30erişkinde 15-20 kez/dk, çocukta 20-30
kez/dk, bebekte 30-40 kez/dk arasındadır,kez/dk, bebekte 30-40 kez/dk arasındadır,
normal solunum yüzeysel veya derinnormal solunum yüzeysel veya derin
değildir.değildir.

16. **SolunuSolunumm BAK-DİNLE-HİSSETBAK-DİNLE-HİSSET
yöntemiyle saptanır.yöntemiyle saptanır. BakBak, göğüs kafesi, göğüs kafesi
kalkıyor iniyor mu ?kalkıyor iniyor mu ? DinleDinle, soluk sesi, soluk sesi
duyuluyor mu ?duyuluyor mu ? HissetHisset, soluk yanağa, soluk yanağa
geliyor mu ? Bu soruların yanıtlarıgeliyor mu ? Bu soruların yanıtları
olumsuzsa ya da ağza burna ayna veyaolumsuzsa ya da ağza burna ayna veya
cam tutulduğunda buharlaşma olmuyorsacam tutulduğunda buharlaşma olmuyorsa
solunum yok demektir. Solunumsolunum yok demektir. Solunum
durduğunda dokular oksijenlenemeyeceğidurduğunda dokular oksijenlenemeyeceği
için dudaklar ve tırnaklar siyanotiktiriçin dudaklar ve tırnaklar siyanotiktir
(morarmıştır). (morarmıştır).

17. SOLUNUM İLE İLGİLİSOLUNUM İLE İLGİLİ
SORUNLAR VE OLASISORUNLAR VE OLASI
NEDENLERİNEDENLERİ
**Solunum hızlı ve yüzeysel iseSolunum hızlı ve yüzeysel ise ,, nedeni :nedeni :
egzersiz, koşma, ateşli hastalıklar, şok,egzersiz, koşma, ateşli hastalıklar, şok,
zehirlenme vb. olabilir.zehirlenme vb. olabilir.
**SolunumSolunum derin, zorlanarak, kesik kesik derin, zorlanarak, kesik kesik
iseise,nedeni,nedeni : solunum yolu kısmen tıkalı ya: solunum yolu kısmen tıkalı ya
da akciğer sorunuda akciğer sorunu
olabilir. olabilir.
**KişiKişi konuşamıyor, öksüremiyor vekonuşamıyor, öksüremiyor ve
refleks olarak iki eliylerefleks olarak iki eliyle
boğazını tutuyorsaboğazını tutuyorsa , nedeni:soluk, nedeni:soluk yolu yolu
yabancı cisimle tıkanmıştır. Bir süreyabancı cisimle tıkanmıştır. Bir süre
sonrada bilinç kaybı gelişirsonrada bilinç kaybı gelişir

18. SUNİ SOLUNUMSUNİ SOLUNUM
 Bir kazazedenin yanına varıldığında ilk önceBir kazazedenin yanına varıldığında ilk önce
ABCABC kontrol edilerek sürekliliğikontrol edilerek sürekliliği
sağlanmalıdır.sağlanmalıdır.
 A ( Airway ) :A ( Airway ) : Soluk yolunun açıklığınınSoluk yolunun açıklığının
saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.
 B ( Breathing ):B ( Breathing ): Solunumun varlığınınSolunumun varlığının
saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır.
 C(Circulation):C(Circulation):Dolaşımın (nabzın varlığının)Dolaşımın (nabzın varlığının)
saptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdırsaptanması ve sürekliliğinin sağlanmasıdır

19. A)A) soluk yolunun açıklığınınsoluk yolunun açıklığının
saptanması ve sürdürülmesisaptanması ve sürdürülmesi
 Bilinçsiz ya da yerde yatan bir kişiyeBilinçsiz ya da yerde yatan bir kişiye
rastlandığında, önceliklerastlandığında, öncelikle kişikişi
omuzlarındanomuzlarından hafifçe sarsılarakhafifçe sarsılarak “iyi“iyi
misiniz ? “misiniz ? “ sorusu sorulmalıdır. Yanıtsorusu sorulmalıdır. Yanıt
alınamıyorsa, hemenalınamıyorsa, hemen baş-çenebaş-çene
yöntemiyleyöntemiyle baş geriye yatırılır.baş geriye yatırılır.
**Başa pozisyon verme nedeniBaşa pozisyon verme nedeni : Bilinci: Bilinci
kapanan kişilerde kaslar gevşer; kökü altkapanan kişilerde kaslar gevşer; kökü alt
çeneye bağlı bir kas olan dil, geriye kayarakçeneye bağlı bir kas olan dil, geriye kayarak
soluk yolunu tıkayabilir. Baş geriyesoluk yolunu tıkayabilir. Baş geriye
yatırıldığında çene yukarı kalkar, bu esnadayatırıldığında çene yukarı kalkar, bu esnada
ona bağlı olan dil de yükselir ve soluk yoluona bağlı olan dil de yükselir ve soluk yolu

20. BAŞ-ÇENE POZİSYONUBAŞ-ÇENE POZİSYONU
 Baş, bir el ile alından desteklenirkenBaş, bir el ile alından desteklenirken
diğer elin parmakları ile de çenedendiğer elin parmakları ile de çeneden
desteklenerek, nazikçe, iyice geriyedesteklenerek, nazikçe, iyice geriye
doğru yatırılır. Böylece soluk yolunundoğru yatırılır. Böylece soluk yolunun
açılması sağlanır . Buaçılması sağlanır . Bu
pozisyon, kazazedenin boyunpozisyon, kazazedenin boyun
omurlarında zedelenme olasılığı olsunomurlarında zedelenme olasılığı olsun
ya da olmasın uygulanabilir.ya da olmasın uygulanabilir.

21. B )B )solunumun varlığınınsolunumun varlığının
saptanması ve sürdürülmesisaptanması ve sürdürülmesi ::
 Soluk yolunun açıklığı sağlandıktan sonra,Soluk yolunun açıklığı sağlandıktan sonra,
bak-dinle-hissetbak-dinle-hisset ile 10 saniye(yi geçmeyecekile 10 saniye(yi geçmeyecek
şekilde) solunum değerlendirilir. Kişinin solunumuşekilde) solunum değerlendirilir. Kişinin solunumu
yoksa, hemen suni solunuma başlanılmalıdır. Önce,yoksa, hemen suni solunuma başlanılmalıdır. Önce,
her biri bir saniye sürecek şekilde, iki kurtarıcı solukher biri bir saniye sürecek şekilde, iki kurtarıcı soluk
verilir. Herverilir. Her soluk verildiğindesoluk verildiğinde göğüs kafesiningöğüs kafesinin
yükselişi; soluğun ardından ise, soluk veren başınıyükselişi; soluğun ardından ise, soluk veren başını
kaldırır, solunumun geri çıkışını/göğüs kafesininkaldırır, solunumun geri çıkışını/göğüs kafesinin
inişini izler.inişini izler. Verilecek soluk miktarı, göğüsVerilecek soluk miktarı, göğüs
kafesini yükseltecek kadar olmalıdırkafesini yükseltecek kadar olmalıdır . Çok. Çok
fazla ve güçlü soluk vermenin yararlı olmadığı tespitfazla ve güçlü soluk vermenin yararlı olmadığı tespit
edilmiştir. O nedenle,edilmiştir. O nedenle, bir saniye sürecekbir saniye sürecek
şekildeşekilde aldığınız nefesi (balon üfler gibi) verin. aldığınız nefesi (balon üfler gibi) verin.

22. C )C )dolaşımın (nabzın varlığının)dolaşımın (nabzın varlığının)
saptanması ve sürdürülmesisaptanması ve sürdürülmesi
 Nabza bakılmadan hemen göğse basıNabza bakılmadan hemen göğse bası
ve suni solunum şeklinde TYDve suni solunum şeklinde TYD
uygulanıruygulanır (2005 kurallarından önce(2005 kurallarından önce
nabza bakılırken sağlık personelinabza bakılırken sağlık personeli
dışındaki kişilerin bakması artıkdışındaki kişilerin bakması artık
önerilmiyor).önerilmiyor).

23. KOMA YATIŞI / POZİSYONUKOMA YATIŞI / POZİSYONU
:: Soluk yolu açık, solunumu ve dolaşımıSoluk yolu açık, solunumu ve dolaşımı
olan kişide, kusma veya kanama ( ya daolan kişide, kusma veya kanama ( ya da
olasılığı) varsa baş yana çevrilir. Boyunolasılığı) varsa baş yana çevrilir. Boyun
omurlarında zedelenme varsa, kişi yanomurlarında zedelenme varsa, kişi yan
çevrilir. Böylece dilin geriye kayması,çevrilir. Böylece dilin geriye kayması,
kusmuk ya da kanamanın soluk yolunukusmuk ya da kanamanın soluk yolunu
tıkaması önlenmiş ve soluk yolununtıkaması önlenmiş ve soluk yolunun
sürekliliği sağlanmışsürekliliği sağlanmış
olur olur

24. Suni solunumSuni solunum
Solunumu olmayan kişinin yapay olarakSolunumu olmayan kişinin yapay olarak
solutulmasıdır.solutulmasıdır. Kişinin başına pozisyon verildiktenKişinin başına pozisyon verildikten
sonra ( baş-çene), alından elin baş ve işaretsonra ( baş-çene), alından elin baş ve işaret
parmaklarıyla burun kanatları sıkıştırılır, diğer elinparmaklarıyla burun kanatları sıkıştırılır, diğer elin
üç parmağı çeneyi desteklerken; nefes alınır,üç parmağı çeneyi desteklerken; nefes alınır,
hastanın ağzı iyice kavranır ve nefes üflenir(balonhastanın ağzı iyice kavranır ve nefes üflenir(balon
şişirir gibi). Elinizin altında varsa soluturkenşişirir gibi). Elinizin altında varsa soluturken
koruyucukoruyucu kullanmanızda yarar var, son yıllardakullanmanızda yarar var, son yıllarda
anahtarlık şeklinde satılmaktadır..anahtarlık şeklinde satılmaktadır..
Suni solunum üç yoldan gerçekleştirilebilir: 1-AğızdanSuni solunum üç yoldan gerçekleştirilebilir: 1-Ağızdan
ağza, 2-Ağızdan burna, 3-Ağızdan ağza ve burnaağza, 2-Ağızdan burna, 3-Ağızdan ağza ve burna..
Ağızdan ağza suni solunumAğızdan ağza suni solunum ,genellikle en çok,genellikle en çok
tercih edilen yoldur. Kişinin ağzı iyice kavranmalıdırtercih edilen yoldur. Kişinin ağzı iyice kavranmalıdır
ve burun delikleri iyice kapatılmalıdır ki etkili olsun.ve burun delikleri iyice kapatılmalıdır ki etkili olsun.

25. Ağızdan burna suni solunumAğızdan burna suni solunum
Kişinin ağzı sıkıca kapatılmalıdır.Kişinin ağzı sıkıca kapatılmalıdır. ÖnerildiğiÖnerildiği
durumlar:durumlar:
1)Hastanın ağzını açmak mümkün değilse,1)Hastanın ağzını açmak mümkün değilse,
2)Yüzdeki ciddi yaralanma nedeniyle2)Yüzdeki ciddi yaralanma nedeniyle
ağızdan soluk verilemiyorsa,ağızdan soluk verilemiyorsa,
3)Hastanın dişleri yoksa ve bu nedenle3)Hastanın dişleri yoksa ve bu nedenle
soluk verirken ağız kavranaraksoluk verirken ağız kavranarak
kapatılamıyorsa ve verilen hava dışarıkapatılamıyorsa ve verilen hava dışarı
kaçıyorsakaçıyorsa

26. Ağızdan ağza ve burna suniAğızdan ağza ve burna suni
solunumsolunum
BEBEKLERDE UYGULANIR.BEBEKLERDE UYGULANIR.

27. DOLAŞIM SİSTEMİ VEDOLAŞIM SİSTEMİ VE
KALP MASAJIKALP MASAJI Dolaşım sistemiDolaşım sistemi; arterler, arterioller, kapiller,; arterler, arterioller, kapiller,
venüller ve venlerden oluşan birbirine bağlıvenüller ve venlerden oluşan birbirine bağlı
tüplerin oluşturduğu karmaşık birtüplerin oluşturduğu karmaşık bir sistemdirsistemdir..
 Kalp, bu sistemin içinde, itici bir güç olarakKalp, bu sistemin içinde, itici bir güç olarak
merkezde yer almaktadır. Kan, kalbinmerkezde yer almaktadır. Kan, kalbin
oluşturduğu basınçla tüm vücudu dolaşır. Kalp,oluşturduğu basınçla tüm vücudu dolaşır. Kalp,
yaklaşık olarak kişinin yumruğu büyüklüğünde,yaklaşık olarak kişinin yumruğu büyüklüğünde,
içi boş, kastan oluşan bir organdır. Septumiçi boş, kastan oluşan bir organdır. Septum
denilen bir duvarla ortadan sağ ve sol olarakdenilen bir duvarla ortadan sağ ve sol olarak
önce ikiye, bunlar da tekrar üstönce ikiye, bunlar da tekrar üst
( atrium→kulakçık ) ve alt ( ventrikül→karıncık )( atrium→kulakçık ) ve alt ( ventrikül→karıncık )
olmak üzere ikiye bölünür; toplam dört boşluktanolmak üzere ikiye bölünür; toplam dört boşluktan
oluşuroluşur

28.  Vücuttan dönen kirli kan sağ kulakçığa, sağVücuttan dönen kirli kan sağ kulakçığa, sağ
kulakçıktan sağ karıncığa geçer, sağ karıncıktankulakçıktan sağ karıncığa geçer, sağ karıncıktan
da temizlenmek üzere pulmoner atardamarlarlada temizlenmek üzere pulmoner atardamarlarla
akciğerlere taşınır. Akciğerlere ulaşan kan CO2akciğerlere taşınır. Akciğerlere ulaşan kan CO2
- O2 değişiminden sonra pulmoner- O2 değişiminden sonra pulmoner
toplardamarlar vasıtası ile vücuda pompalanmaktoplardamarlar vasıtası ile vücuda pompalanmak
üzere sol kulakçığa, oradan sol karıncığa geriüzere sol kulakçığa, oradan sol karıncığa geri
taşınır, sol karıncıktan da aorta vasıtası iletaşınır, sol karıncıktan da aorta vasıtası ile
vücuda dağıtılır. Kulakçık ile karıncık (Atrium ilevücuda dağıtılır. Kulakçık ile karıncık (Atrium ile
ventrikül) arasındaki akışlar, geri dönüşe izinventrikül) arasındaki akışlar, geri dönüşe izin
vermeyen kapaklar tarafından kontrolvermeyen kapaklar tarafından kontrol
edilmektedir. Kanın geri dönüşünü önleyen buedilmektedir. Kanın geri dönüşünü önleyen bu
sistemler sayesinde dolaşım sistemi tek yöndesistemler sayesinde dolaşım sistemi tek yönde
hareket ederek normal akışını sürdürürhareket ederek normal akışını sürdürür
(arter:(arter:atardamar;atardamar; kapillerkapiller:kılcaldamar;:kılcaldamar; venven::
toplardamar).toplardamar).

29. NabızNabız
*Kanın sol karıncıktan büyük atardamarlara*Kanın sol karıncıktan büyük atardamarlara
pompalanması sırasında, uç noktalardakipompalanması sırasında, uç noktalardaki
atardamarlarda (periferik arterlerde)atardamarlarda (periferik arterlerde)
oluşturduğu dalgalanmadır. Kalp atışınınoluşturduğu dalgalanmadır. Kalp atışının
uçtaki atardamarlardan (periferikuçtaki atardamarlardan (periferik
arterlerden) hissedilmesinearterlerden) hissedilmesine NABIZNABIZ denir.denir.
*Normalde nabız (kalp atım hızı/sayısı)*Normalde nabız (kalp atım hızı/sayısı)
erişkindeerişkinde 60-90 kez/dk,60-90 kez/dk, çocuktaçocukta 80-10080-100
kez/dk,kez/dk, bebektebebekte 100-120 kez/dakika100-120 kez/dakika
civarındadır. civarındadır.

30. Nabız alınan noktalarNabız alınan noktalar
1)Boyun (karotis arter, şah damarı), el bileği (radiyal arter),1)Boyun (karotis arter, şah damarı), el bileği (radiyal arter),
kasık (femoral arter), dirsek içi (brakiyal arter), diz arkasıkasık (femoral arter), dirsek içi (brakiyal arter), diz arkası
( popliteal arter), ayak üstü, kulak önü, şakak vd.( popliteal arter), ayak üstü, kulak önü, şakak vd.
2) * Bebeklerde nabız, dirsek çukurunun hemen2) * Bebeklerde nabız, dirsek çukurunun hemen
yukarısından, kolun iç kısmından ( brakiyal arterden )yukarısından, kolun iç kısmından ( brakiyal arterden )
alınabilir .alınabilir .
 ** Şah damarından canlı kişilerin nabzı alınmaz; 5** Şah damarından canlı kişilerin nabzı alınmaz; 5
saniyeden uzun süre ve çift taraflı kesinlikle bastırılmazsaniyeden uzun süre ve çift taraflı kesinlikle bastırılmaz
aksi halde kalp zarar görür (bradikardi gelişir).Önceleri,aksi halde kalp zarar görür (bradikardi gelişir).Önceleri,
solunumu durmuş ve nabzının da olmadığı varsayılansolunumu durmuş ve nabzının da olmadığı varsayılan
kişilerde nabız kontrolü için şah damarından bakılıyordu,kişilerde nabız kontrolü için şah damarından bakılıyordu,
ancak 2005 yönergelerine göre bu kaldırıldı..ancak 2005 yönergelerine göre bu kaldırıldı..
 *** Nabız alınırken, damarın üzerine çok hafif ya da*** Nabız alınırken, damarın üzerine çok hafif ya da
fazla bastırılırsa, nabız hissedilmeyebilir.fazla bastırılırsa, nabız hissedilmeyebilir.

31. Kan basıncıKan basıncı
 (arteryel tansiyon ),(arteryel tansiyon ), kanın arterlerdenkanın arterlerden
geçerken arter duvarına yaptığı basınçtır.geçerken arter duvarına yaptığı basınçtır.
Sol ventrikülün ( karıncık) kasılarak kanıSol ventrikülün ( karıncık) kasılarak kanı
aortaya pompalamasına SİSTOL ( büyükaortaya pompalamasına SİSTOL ( büyük
tansiyon, maksima ), gevşeyerek kanlatansiyon, maksima ), gevşeyerek kanla
dolmasına ise DİYASTOL ( küçük tansiyon,dolmasına ise DİYASTOL ( küçük tansiyon,
minima ) denilmektedir.minima ) denilmektedir.
 Kan basıncının ortalama değerleriKan basıncının ortalama değerleri
erişkindeerişkinde 110-120 / 70-80 mmHg,110-120 / 70-80 mmHg,
çocuktaçocukta 90 / 60 mmHg,90 / 60 mmHg, bebektebebekte 70 / 5070 / 50
mmHg’dır.mmHg’dır.
 Kan basıncı, kolda dirseğin 3 cm üstünden,Kan basıncı, kolda dirseğin 3 cm üstünden,
bacakta ise diz üstünden ölçülür.bacakta ise diz üstünden ölçülür.

32. KALP BASISIKALP BASISI
 Eğer nabız alınamıyor, gözbebekleriEğer nabız alınamıyor, gözbebekleri
büyümüş ve ifadesiz ise, kalp durmuşbüyümüş ve ifadesiz ise, kalp durmuş
demektir ve yeniden çalışması için hemendemektir ve yeniden çalışması için hemen
girişim yapılmalıdır. Kalbin yenidengirişim yapılmalıdır. Kalbin yeniden
çalışması için yapılan girişime KALPçalışması için yapılan girişime KALP
MASAJI denir.MASAJI denir.
 Kalp masajının yapılabilmesi için kalbinKalp masajının yapılabilmesi için kalbin
tamamen durduğundan emin olunmalıdırtamamen durduğundan emin olunmalıdır..

33. YAVAŞ TA OLSAYAVAŞ TA OLSA
ÇALIŞAN KALBEÇALIŞAN KALBE
ASLA MASAJASLA MASAJ
YAPILMAZ !YAPILMAZ !

34.  UYGULANIŞI:UYGULANIŞI: Tüm yaş gruplarındaTüm yaş gruplarında
göğüs kemiğinin alt yarısına, göğüsgöğüs kemiğinin alt yarısına, göğüs
kemiğikemiği üçte bir oranındaüçte bir oranında içe çöktürülecekiçe çöktürülecek
şekilde bastırılır. Burada dikkat edilmesişekilde bastırılır. Burada dikkat edilmesi
gereken, göğüs kemiğinin(sternumun)gereken, göğüs kemiğinin(sternumun)
ucundaki ksifoid denilen kıkırdakucundaki ksifoid denilen kıkırdak
çıkıntının üzerine bastırılmamasıdır. Aksiçıkıntının üzerine bastırılmamasıdır. Aksi
halde bastırıldığında kırılabilecek buhalde bastırıldığında kırılabilecek bu
çıkıntı iç organlara zarar verebilir. Oçıkıntı iç organlara zarar verebilir. O
nedenle sternumun alt ucu bulunup elnedenle sternumun alt ucu bulunup el
onun yukarılarına yerleştirilmelidir.onun yukarılarına yerleştirilmelidir.
Önerilen: ELİNİZİ GÖĞÜS KEMİĞİNİNÖnerilen: ELİNİZİ GÖĞÜS KEMİĞİNİN
TAM ORTASINATAM ORTASINA YERLEŞTİRİN !!! YERLEŞTİRİN !!!
 Yardım gelene kadar, kazazede/hastaYardım gelene kadar, kazazede/hasta
(K/H) hareket edene kadar ya da siz(K/H) hareket edene kadar ya da siz
tükenene kadar TYD ne devam edilir. tükenene kadar TYD ne devam edilir.

35.  ERİŞKİNDE(8 yaş üstü) :ERİŞKİNDE(8 yaş üstü) : SternumunSternumun
( göğüs kemiğinin ) 1/2 alt kısmına veya( göğüs kemiğinin ) 1/2 alt kısmına veya
sternumun alt ucunda yer alan ksifoid denilen sternumun alt ucunda yer alan ksifoid denilen
çıkıntının iki parmak üstüne uygulanır.çıkıntının iki parmak üstüne uygulanır.
Uygulamacı hastanın yanına, göğüs kemiğineUygulamacı hastanın yanına, göğüs kemiğine
paralel olarak diz çöker.paralel olarak diz çöker. Elinin topuk kısmınıElinin topuk kısmını
ksifoidin iki parmak üstüne yerleştirir. Diğerksifoidin iki parmak üstüne yerleştirir. Diğer
elinin topukelinin topuk kısmını da o elin üzerine yerleştirir.kısmını da o elin üzerine yerleştirir.
KollarınıKollarını bükmeden, omuzdan kuvvet alarakbükmeden, omuzdan kuvvet alarak
göğüs kemiğini, göğüs yüksekliğinin üçte birigöğüs kemiğini, göğüs yüksekliğinin üçte biri
içeri çöktürülecek (4-6 cm) kadar bastırır.içeri çöktürülecek (4-6 cm) kadar bastırır.

36.  ÇOCUKTA(1-8 yaş arası) :ÇOCUKTA(1-8 yaş arası) :
Erişkinle aynı yereErişkinle aynı yere ancak tek elancak tek el
veya çocuğun gelişimine göre ikiveya çocuğun gelişimine göre iki
elle; göğüs yüksekliğinin üçte birielle; göğüs yüksekliğinin üçte biri
içeri çöktürülecek( 2,5-4 cm)içeri çöktürülecek( 2,5-4 cm)
kadar basınç uygulanır.kadar basınç uygulanır.

37.  BEBEKTE :BEBEKTE : İki İki
meme başının ortasınameme başının ortasına iki parmakiki parmak
( orta ve yüzük parmakları)( orta ve yüzük parmakları)
yerleştirildikten sonra göğüsyerleştirildikten sonra göğüs
yüksekliğinin üçte biri içeriyüksekliğinin üçte biri içeri
çöktürülecek (1,5-2,5 cm) kadarçöktürülecek (1,5-2,5 cm) kadar
bastırılır .bastırılır .

38. TEMEL YAŞAM DESTEĞİTEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(TYD)(TYD)
 CPR - KARDİYOPULMONERCPR - KARDİYOPULMONER
RESÜSİTASYONRESÜSİTASYON
 TYD/CPRTYD/CPR, kalp masajı ( KM ) ve suni, kalp masajı ( KM ) ve suni
solunumun ( SS ) birlikte, tek veya iki kişisolunumun ( SS ) birlikte, tek veya iki kişi
ile yapılmasıdırile yapılmasıdır

39.  TEK KİŞİ VEYA İKİ KİŞİ İLETEK KİŞİ VEYA İKİ KİŞİ İLE
TYD:TYD: Önce iki kurtarıcı soluk verilir.Önce iki kurtarıcı soluk verilir.
Sonra sıra ile 30 göğüs basısı ve 2Sonra sıra ile 30 göğüs basısı ve 2
suni solunum olacak şekilde, döngüsuni solunum olacak şekilde, döngü
(30:2 ) iki dakika 5 kez tekrarlandıktan(30:2 ) iki dakika 5 kez tekrarlandıktan
sonra eğitimi alınmışsa, AED varsa 1sonra eğitimi alınmışsa, AED varsa 1
kere şok verilir ardından hemen 30:2kere şok verilir ardından hemen 30:2
şeklinde devam edilir. TYD, kişişeklinde devam edilir. TYD, kişi
dönene, yardım gelene yada yapandönene, yardım gelene yada yapan
tükenene kadar sürdürülür.tükenene kadar sürdürülür.

40. KANAMA VEKANAMA VE
KANAMALARIN KONTROL KANAMALARIN KONTROL
ALTINA ALINMASIALTINA ALINMASI
 Kanama, tartışmasız, belli başlı acilKanama, tartışmasız, belli başlı acil
sorunlardan biridir. Kanama mutlakasorunlardan biridir. Kanama mutlaka
kısa sürede belirlenmeli ve ciddiyetikısa sürede belirlenmeli ve ciddiyeti
değerlendirilerek, kontrol altınadeğerlendirilerek, kontrol altına
alınmalıdır. alınmalıdır.
 Kanın damar dışına çıkmasınaKanın damar dışına çıkmasına
KANAMA (HEMORAJİ) denir. İç ve dışKANAMA (HEMORAJİ) denir. İç ve dış
kanama olmak üzere ikiye ayrılır.kanama olmak üzere ikiye ayrılır.

41. İç kanamalarİç kanamalar
 gözle görülemediklerinden, belirlenmeleri ve engözle görülemediklerinden, belirlenmeleri ve en
kısa zamanda hastaneye ulaştırılmalarıkısa zamanda hastaneye ulaştırılmaları
önemlidir. Halbukiönemlidir. Halbuki dış kanamalardış kanamalar gözlegözle
görülebilir ve durdurulma yöntemleri ile kontrolgörülebilir ve durdurulma yöntemleri ile kontrol
altına alınabilirler. Kanama başlangıçta halsizlikaltına alınabilirler. Kanama başlangıçta halsizlik
yapar, eğer kontrol altına alınmazsa şok ve ölümyapar, eğer kontrol altına alınmazsa şok ve ölüm
gelişebilir.gelişebilir.
 Normal bir erişkinin vücut ağırlığının ortalamaNormal bir erişkinin vücut ağırlığının ortalama
1/13’ ünü kan oluşturmaktadır. 70 kg’ lık bir1/13’ ünü kan oluşturmaktadır. 70 kg’ lık bir
kişide 5-6 lt civarında kan bulunduğukişide 5-6 lt civarında kan bulunduğu
varsayılmaktadır. % 10 oranındaki kan kaybıvarsayılmaktadır. % 10 oranındaki kan kaybı
(ortalama erişkinde 600 ml, çocukta 200-300 ml,(ortalama erişkinde 600 ml, çocukta 200-300 ml,
bebekte 25-30 ml ) oldukça tehlikelidir.bebekte 25-30 ml ) oldukça tehlikelidir.

42. KanamalarınKanamaların
SınıflandırılmasıSınıflandırılması
 I- Kanamanın meydana geldiğiI- Kanamanın meydana geldiği
yere göre :yere göre :
1- İç kanama1- İç kanama
2- Dış kanama2- Dış kanama

43. II-II- Kanayan damarın cinsineKanayan damarın cinsine
göregöre1-1- Atardamar (arter) kanaması :Atardamar (arter) kanaması : ParlakParlak
kırmızı renklidir, kalp atımı ile eşzamanlıkırmızı renklidir, kalp atımı ile eşzamanlı
fışkırırfışkırır
2-2- Toplardamar (ven) kanaması :Toplardamar (ven) kanaması : KoyuKoyu
kırmızı renklidir, devamlı akarkırmızı renklidir, devamlı akar
3-3- Kılcaldamar (kapiller) kanaması :Kılcaldamar (kapiller) kanaması :
Devamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akarDevamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akar

44. 1- İÇ KANAMA1- İÇ KANAMA
 İç kanamanın vücut dışında en sık görülenİç kanamanın vücut dışında en sık görülen
belirtileri ezikler ve çürüklerdir. Bu belirtilerbelirtileri ezikler ve çürüklerdir. Bu belirtiler
yumuşak doku içine kanama olduğununyumuşak doku içine kanama olduğunun
göstergesidir. İç kanamalar, gözlegöstergesidir. İç kanamalar, gözle
görülemeyen kanamalar olmasına rağmen,görülemeyen kanamalar olmasına rağmen,
dışa açılan bir iç organda meydanadışa açılan bir iç organda meydana
gelmişse, daha kolay ve çabuk fark edilirler;gelmişse, daha kolay ve çabuk fark edilirler;
örneğin : mide, akciğer, böbrekörneğin : mide, akciğer, böbrek
kanamalarında olduğu gibi.kanamalarında olduğu gibi. İç kanamayıİç kanamayı
düşündüren bulgular genellikledüşündüren bulgular genellikle
hipovolemik şoka ait bulgulardır.hipovolemik şoka ait bulgulardır.

45. İç kanama bulgularıİç kanama bulguları
 Nabız zayıf ve süratlidir (ipliksi)Nabız zayıf ve süratlidir (ipliksi)
 Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır)Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır)
 Gözler donuk, gözbebekleri genişlemişGözler donuk, gözbebekleri genişlemiş
ve ışık refleksi zayıftırve ışık refleksi zayıftır
 Hastada genelde susuzluk hissi veHastada genelde susuzluk hissi ve
huzursuzluk vardırhuzursuzluk vardır
 Bulantı, kusma olabilirBulantı, kusma olabilir
 (Geç bulgu: Kan basıncı düşer)(Geç bulgu: Kan basıncı düşer)

46. İlkyardımİlkyardım
 Herhangi bir vurma, çarpma,Herhangi bir vurma, çarpma,
darbe sonrası bu belirtiler sözdarbe sonrası bu belirtiler söz
konusuysa, bu durumdakonusuysa, bu durumda
yapılacak en doğru şey, kişiyiyapılacak en doğru şey, kişiyi
bir an önce hastaneyebir an önce hastaneye
ulaştırmak olmalıdırulaştırmak olmalıdır..

47. 2- DIŞ KANAMA2- DIŞ KANAMA
 Kanamayı durduran savunmaKanamayı durduran savunma
mekanizmaları damarın kesilmesimekanizmaları damarın kesilmesi
sonucu hava ile temas edince faaliyetesonucu hava ile temas edince faaliyete
geçerek önce kesilen damar uçlarınıngeçerek önce kesilen damar uçlarının
büzülmesini sağlarlar. Daha sonrabüzülmesini sağlarlar. Daha sonra
kesik damar uçlarında pıhtı oluşur,kesik damar uçlarında pıhtı oluşur,
pıhtı büyüyerek damarı tıkar vepıhtı büyüyerek damarı tıkar ve
böylece kanama durur.böylece kanama durur.

48.  Vücuttaki pıhtılaşma mekanizmalarınıVücuttaki pıhtılaşma mekanizmalarını
dokular ve doku sıvıları uyarır.dokular ve doku sıvıları uyarır.
Normalde atardamar veNormalde atardamar ve
toplardamardaki kan, aradaki damartoplardamardaki kan, aradaki damar
duvarı nedeniyle, doku ve dokuduvarı nedeniyle, doku ve doku
sıvıları ile temas etmediğinden,sıvıları ile temas etmediğinden,
damar yaralanmadıkça pıhtılaşmadamar yaralanmadıkça pıhtılaşma
olmaz. Damar yaralandığında,olmaz. Damar yaralandığında,
kanama fazla olacağından pıhtılaşmakanama fazla olacağından pıhtılaşma
gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayıgecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı
hızlandırmak için kanama durdurmahızlandırmak için kanama durdurma
yöntemlerine başvuruluryöntemlerine başvurulur..

49. Dış kanamaları durdurmaDış kanamaları durdurma
yöntemleriyöntemleri
 Parmakla (lokal, yerel) basınçParmakla (lokal, yerel) basınç
 Basınçlı sargıBasınçlı sargı
 Yaranın üstünde yer alan artere / damarYaranın üstünde yer alan artere / damar
köküne basınç (femoral arter, brakial arter,köküne basınç (femoral arter, brakial arter,
temporal arter, vd)temporal arter, vd)
 Elevasyon ( kanayan kısmın kalpElevasyon ( kanayan kısmın kalp
seviyesinde veya üzerinde tutulması )seviyesinde veya üzerinde tutulması )
 TurnikeTurnike
 Atelleme ( kanamayı doğrudan durdurmaAtelleme ( kanamayı doğrudan durdurma
yöntemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesiyöntemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesi
sonucunda kanamanın da kontrol altınasonucunda kanamanın da kontrol altına

50. TURNİKETURNİKE ::
 Diğer yöntemlerle durdurulamayanDiğer yöntemlerle durdurulamayan
kanamalardakanamalarda en son seçenek olaraken son seçenek olarak
uygulanmalıdır. Genellikleuygulanmalıdır. Genellikle organorgan
kopmalarındakopmalarında veyaveya derin arterderin arter
kesilerindekesilerinde, tek kemikli olan üst kola veya, tek kemikli olan üst kola veya
üst bacağa uygulanır. Amaç, kanayanüst bacağa uygulanır. Amaç, kanayan
atardamarı, kemik ile deri arasındaatardamarı, kemik ile deri arasında
sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımınısıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını
engellemektir. Ara ara gevşetilmelidir, aksiengellemektir. Ara ara gevşetilmelidir, aksi
halde gangren gelişebilir.halde gangren gelişebilir.
 İp, tel, ince sert lastik cilde zararİp, tel, ince sert lastik cilde zarar
vereceğinden kesinliklevereceğinden kesinlikle kullanılmaz.kullanılmaz.

51.  Üçgen sargı bezi, çorap, kravat veya herhangiÜçgen sargı bezi, çorap, kravat veya herhangi
bir enli kumaş parçası ile turnike yapılabilir.bir enli kumaş parçası ile turnike yapılabilir.
 Turnike en fazla iki saat uygulanabilir.Turnike en fazla iki saat uygulanabilir.
Gevşetme süresi ilk bir saatte 10- 20 dakikadaGevşetme süresi ilk bir saatte 10- 20 dakikada
bir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada birbir, sonraki bir saatte ise 5-10 dakikada bir
olmalıdır. Gevşetme süresi turnike uygulananolmalıdır. Gevşetme süresi turnike uygulanan
yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantıyerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı
olmalıdır. Mesafe uzunsa, gevşetme süresi kısaolmalıdır. Mesafe uzunsa, gevşetme süresi kısa
olmalıdır. Turnike gevşetildiğinde, lokal basınçolmalıdır. Turnike gevşetildiğinde, lokal basınç
yapılmalı ve cilt normal rengine döndüğünde,yapılmalı ve cilt normal rengine döndüğünde,
turnike yine sıkılmalıdır.turnike yine sıkılmalıdır.

52. DESTEKLEMEDESTEKLEME (ATELLEME)(ATELLEME)
 Yaralı kol veya bacaklardaki kanamalarınYaralı kol veya bacaklardaki kanamaların
çoğu, kırılan kemiğin sivri uçları ile kaslarınçoğu, kırılan kemiğin sivri uçları ile kasların
yırtılması ya da kırılan kemiğe yakınyırtılması ya da kırılan kemiğe yakın
damarların yırtılması sonucunda meydanadamarların yırtılması sonucunda meydana
gelir. Kol veya bacak sabitlenmezse, hasargelir. Kol veya bacak sabitlenmezse, hasar
ve kanama devam eder. Ekstremitenin (kolve kanama devam eder. Ekstremitenin (kol
veya bacak ) sabitlenmesine desteklemeveya bacak ) sabitlenmesine destekleme
denilmektedir. Kırık kemik uçları kontroldenilmektedir. Kırık kemik uçları kontrol
altına alındıklarında kanama da azalacaktıraltına alındıklarında kanama da azalacaktır

53. EPİSTAKSİS (BURUNEPİSTAKSİS (BURUN
KANAMASI)KANAMASI)
 Kafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yüzKafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yüz
yaralanmaları, sinüzit, enfeksiyon, burunyaralanmaları, sinüzit, enfeksiyon, burun
anomalisi, yüksek tansiyon, kanamaanomalisi, yüksek tansiyon, kanama
bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir.bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir.
 İlkyardım:İlkyardım: Kişi dik oturtulur, başı hafif öneKişi dik oturtulur, başı hafif öne
eğilir ve burun kanatlarından iki parmaklaeğilir ve burun kanatlarından iki parmakla
bastırılır.bastırılır.
 Burna, alna ve enseye soğuk ıslak bezBurna, alna ve enseye soğuk ıslak bez
konarak lokal soğutma ile kanama kontrolkonarak lokal soğutma ile kanama kontrol
altına alınabilir.altına alınabilir.
 Özellikle endişeli ve yüksek tansiyonluÖzellikle endişeli ve yüksek tansiyonlu
kişilerin sakinleştirilmesi önemlidir.kişilerin sakinleştirilmesi önemlidir.

54. ŞOKŞOK
 Dolaşım sistemi,Dolaşım sistemi, kankanın tüm hücre ve dokularaın tüm hücre ve dokulara
ulaşmasını sağlar. Bu sistem sayesinde herulaşmasını sağlar. Bu sistem sayesinde her
hücreye oksijen ve besin maddesi taşınır vehücreye oksijen ve besin maddesi taşınır ve
hücrelerden metabolik atıklar uzaklaştırılırhücrelerden metabolik atıklar uzaklaştırılır..
 Beyin, medulla spinalis ve kalp gibi organlarınBeyin, medulla spinalis ve kalp gibi organların
devamlı ve belirli miktarda kana gereksinimleridevamlı ve belirli miktarda kana gereksinimleri
vardır ve kan akımının kesilmesine birkaçvardır ve kan akımının kesilmesine birkaç
dakikadan fazla tahammül edemezler. Aksidakikadan fazla tahammül edemezler. Aksi
halde, hücreler ya ölürler ya da fonksiyonlarınıhalde, hücreler ya ölürler ya da fonksiyonlarını
kaybederler.kaybederler.

55.  Kalp, kanın dolaşım sistemi içinde sürekliKalp, kanın dolaşım sistemi içinde sürekli
dolaşmasını sağlar; bir dakikada ortalamadolaşmasını sağlar; bir dakikada ortalama
6 lt kanı, sadece 6 lt alan sisteme6 lt kanı, sadece 6 lt alan sisteme
pompalar. Dolaşım sistemi tarafından,pompalar. Dolaşım sistemi tarafından,
vücudun her tarafına yeterli miktardavücudun her tarafına yeterli miktarda
kanın pompalanamadığı durumakanın pompalanamadığı duruma ŞOKŞOK
denilmektedir. Şokun oluşabilmesi için,denilmektedir. Şokun oluşabilmesi için,
mutlaka kişide bir sorun olmalıdır ve bumutlaka kişide bir sorun olmalıdır ve bu
sorun kontrol altına alınamadığı için kişininsorun kontrol altına alınamadığı için kişinin
durumu gittikçe bozulmalıdır. Örnek :durumu gittikçe bozulmalıdır. Örnek :
kişinin bacak kemiği kırılmış, şiddetlikişinin bacak kemiği kırılmış, şiddetli
kanıyor ve hiçbir müdahale yapılmamışsa,kanıyor ve hiçbir müdahale yapılmamışsa,
şok gelişir.şok gelişir.

56. Şoku oluşturan enŞoku oluşturan en
önemli nedenlerönemli nedenler
aşırı kan kaybıaşırı kan kaybı
geniş ve derin yanıklar geniş ve derin yanıklar
sıvı kaybısıvı kaybı
aşırı kusma ve ishalaşırı kusma ve ishal
aşırı terleme .aşırı terleme .

57. Şok ÇeşitleriŞok Çeşitleri
 Hipovolemik Şok :Hipovolemik Şok : Damar içinde dolaşanDamar içinde dolaşan
sıvı hacmindeki azalma nedeniyle görülensıvı hacmindeki azalma nedeniyle görülen
şok çeşididir. Nedeni: Ani ve şiddetli sıvışok çeşididir. Nedeni: Ani ve şiddetli sıvı
veya kan kaybıdır.veya kan kaybıdır.
 Metabolik Şok :Metabolik Şok : Damar dışı vücutDamar dışı vücut
sıvılarının kaybı söz konusudur. Nedeni:sıvılarının kaybı söz konusudur. Nedeni:
Aşırı kusma, ishal, terleme veya diyabetikAşırı kusma, ishal, terleme veya diyabetik
koma olabilir.koma olabilir.
 Anaflaktik Şok :Anaflaktik Şok : Şiddetli alerjik reaksiyonŞiddetli alerjik reaksiyon
söz konusudur.söz konusudur.
 Nörojenik Şok :Nörojenik Şok : Sinir sisteminin dolaşımSinir sisteminin dolaşım
sistemi üzerindeki kontrolü kaybolmuştur.sistemi üzerindeki kontrolü kaybolmuştur.

58. Şokun Belirti ve BulgularıŞokun Belirti ve Bulguları**Huzursuzluk ve endişe Huzursuzluk ve endişe * *Bakışlar mat veBakışlar mat ve
anlamsız, gözbebekleri genişlemişanlamsız, gözbebekleri genişlemiş
**Hızlı ve zayıf nabız Hızlı ve zayıf nabız * *Susama hissiSusama hissi
**Soğuk ve nemli deri Soğuk ve nemli deri * *Bulantı veBulantı ve
kusmakusma
**Aşırı terleme Aşırı terleme **HipotansiyonHipotansiyon
**Solukluk ve siyanoz Solukluk ve siyanoz * *Hızlı gelişenHızlı gelişen
şokta, şuur kaybışokta, şuur kaybı
**Yüzeysel, hızlı, zor, düzensiz ve tutuk solunumYüzeysel, hızlı, zor, düzensiz ve tutuk solunum
(özellikle göğüs yaralanmalarında)(özellikle göğüs yaralanmalarında)

59. Şokta İlkyardımŞokta İlkyardım
 Öncelikle ABC değerlendirilir ve devamlılığıÖncelikle ABC değerlendirilir ve devamlılığı
sağlanır.sağlanır.
 Sıkı giysiler gevşetilir.Sıkı giysiler gevşetilir.
 Şok PozisyonuŞok Pozisyonu verilir: bacaklar 25-30 cm verilir: bacaklar 25-30 cm
yükseğe (kalp seviyesine) kaldırılır.yükseğe (kalp seviyesine) kaldırılır.
 Kanama durdurulur, kırıklar desteklenir,Kanama durdurulur, kırıklar desteklenir,
yaraların pansumanı yapılır.yaraların pansumanı yapılır.
 Isı kaybına karşı hastanın üstü örtülür.Isı kaybına karşı hastanın üstü örtülür.
 Hastanın nabzı, solunumu düzenli aralıklarlaHastanın nabzı, solunumu düzenli aralıklarla
kontrol edilir.kontrol edilir.
 Yiyecek ve içecek kesinlikle verilmez.Yiyecek ve içecek kesinlikle verilmez.

60. YARALANMALARYARALANMALAR
 Yaralanma(Açık ve Kapalı) Nedir?Yaralanma(Açık ve Kapalı) Nedir?
 Göz YaralanmalarıGöz Yaralanmaları
 Baş YaralanmalarıBaş Yaralanmaları
 Göğüs YaralanmalarıGöğüs Yaralanmaları
 Karın YaralanmalarıKarın Yaralanmaları
 Omurga YaralanmalarıOmurga Yaralanmaları

61. YARALANMAYARALANMA::
 Deri ve derialtı dokularının hasarınaDeri ve derialtı dokularının hasarına
YARAYARA denilmektedir. Yaralanmalardadenilmektedir. Yaralanmalarda
genellikle ağrı ve fonksiyon kaybı vardır.genellikle ağrı ve fonksiyon kaybı vardır.
 Yarayı açık ve kapalı olmak üzere ikiYarayı açık ve kapalı olmak üzere iki
başlık altında inceleyebiliriz. Her türlü açıkbaşlık altında inceleyebiliriz. Her türlü açık
yara enfeksiyon için açık bir kapı demektir.yara enfeksiyon için açık bir kapı demektir.
 O nedenle yaraya hemen müdahaleO nedenle yaraya hemen müdahale
edilmelidir.edilmelidir.

62. KAPALIKAPALI
YARALANMALARYARALANMALAR
 Üstteki deri tabakasında herhangi birÜstteki deri tabakasında herhangi bir
hasar, yani doku kaybı olmamasınahasar, yani doku kaybı olmamasına
rağmen darbe nedeniyle deri altındakirağmen darbe nedeniyle deri altındaki
dokularda meydana gelendokularda meydana gelen
kanamalarla karakterizekanamalarla karakterize
yaralanmalardır. Ekimoz ve hematomyaralanmalardır. Ekimoz ve hematom
olarak sınıflandırılabilirler.olarak sınıflandırılabilirler.

63.  EKIMOZ:EKIMOZ:Deri altındaki sınırsızDeri altındaki sınırsız
kanamalar sonucu oluşan morarmakanamalar sonucu oluşan morarma
ve çürüklerdir. ve çürüklerdir.
 Hematom:Hematom: Deri altındaki sınırlıDeri altındaki sınırlı
kanamalardır, diğer adıyla kankanamalardır, diğer adıyla kan
toplanmasıdır. Hematom sadecetoplanmasıdır. Hematom sadece
yumuşak doku yaralanmalarındayumuşak doku yaralanmalarında
görülmez; kırıklardan veya herhangigörülmez; kırıklardan veya herhangi
bir damar yaralanmasından sonra dabir damar yaralanmasından sonra da
görülebilirgörülebilir..

64. Kapalı yaralanmalarda Kapalı yaralanmalarda
ilkyardım:ilkyardım: Kapalı yaralanmalarda ilkyardım, soğukKapalı yaralanmalarda ilkyardım, soğuk
uygulama, dinlendirme ve yüksekte tutmauygulama, dinlendirme ve yüksekte tutma
şeklindedir. Bir havluya sarılmış buz torbası,şeklindedir. Bir havluya sarılmış buz torbası,
etkilenen alana yerleştirildiğinde kanamayıetkilenen alana yerleştirildiğinde kanamayı
azaltacaktır. Aradan saatler geçtikten sonraazaltacaktır. Aradan saatler geçtikten sonra
soğuk uygulamanın yararı olmayacağından,soğuk uygulamanın yararı olmayacağından,
emilimi hızlandırmak ve ağrıyı azaltmak üzereemilimi hızlandırmak ve ağrıyı azaltmak üzere
sıcak uygulama önerilmektedir. Etkilenen kısım,sıcak uygulama önerilmektedir. Etkilenen kısım,
günde bir kaç kez ılık-sıcak arası suya 10-15günde bir kaç kez ılık-sıcak arası suya 10-15
dakika daldırılır veya sıcak su ile nemlendirilmişdakika daldırılır veya sıcak su ile nemlendirilmiş
havlu ile sarılır. havlu ile sarılır.

65. AÇIK YARALANMALARAÇIK YARALANMALAR
 SIYRIK (Abrezyon):SIYRIK (Abrezyon): Derinin sert veDerinin sert ve
pürtüklü bir yüzeye sürtünmesi sonucupürtüklü bir yüzeye sürtünmesi sonucu
oluşan yüzeysel yaralanmalardır.oluşan yüzeysel yaralanmalardır.
Yaralanan kısımdan kan sızabilir.Yaralanan kısımdan kan sızabilir.
Oldukça ağrılı olabilirler. Sıyrıklar,Oldukça ağrılı olabilirler. Sıyrıklar,
varsa antiseptikle silinebilir yoksavarsa antiseptikle silinebilir yoksa
sabunlu su ile yıkanıpsabunlu su ile yıkanıp kuru ve temizkuru ve temiz
tutulduklarıtutuldukları sürece daha çabuksürece daha çabuk
iyileşirler. Ancak, kirli veya ıslak bir işiyileşirler. Ancak, kirli veya ıslak bir iş
yapılacaksa yara mutlakayapılacaksa yara mutlaka
kapatılmalıdır.kapatılmalıdır.

66.  KESİK (Laserasyon):KESİK (Laserasyon): Keskin veKeskin ve
düzgün yüzeyli nesne ile meydana gelir.düzgün yüzeyli nesne ile meydana gelir.
Kesilmiş düzgün veya parçalı bir yaraKesilmiş düzgün veya parçalı bir yara
oluşur. Kesik şeklindeki yara deri altındakioluşur. Kesik şeklindeki yara deri altındaki
dokuya, kasa, sinire ve kan damarlarınadokuya, kasa, sinire ve kan damarlarına
kadar derinleşebilir.kadar derinleşebilir.
 Kesik yaranın kenarları antiseptikle silinirKesik yaranın kenarları antiseptikle silinir
ve yara ağzı ucuca getirildikten sonrave yara ağzı ucuca getirildikten sonra
üzeri steril gazlı bezle kapatılarak, yaralıüzeri steril gazlı bezle kapatılarak, yaralı
hastaneye götürülür.hastaneye götürülür.

67.  YIRTIK; KISMİ KOPUK (Avülsiyon):YIRTIK; KISMİ KOPUK (Avülsiyon):
Derinin bir parçası ya tamamen kopmuşturDerinin bir parçası ya tamamen kopmuştur
ya da küçük bir kısmı ile bağlı kalmıştır.ya da küçük bir kısmı ile bağlı kalmıştır.
Genelde çok kanarlar. Bu tipGenelde çok kanarlar. Bu tip
yaralanmalarda kısmen yada tam kopmuşyaralanmalarda kısmen yada tam kopmuş
olan deri (flap), yaranın üzerine, normalolan deri (flap), yaranın üzerine, normal
yerine yerleştirilmeli, daha sonra üzeriyerine yerleştirilmeli, daha sonra üzeri
steril pansumanla kapatılmalıdır. Yaralısteril pansumanla kapatılmalıdır. Yaralı
hemen hastaneye götürülmelidir.hemen hastaneye götürülmelidir.

68.  DELİNME:DELİNME: Bıçak gibi kesici-Bıçak gibi kesici-
delici aletler veya kurşun gibidelici aletler veya kurşun gibi
nesnelerle meydana gelir. Yaranesnelerle meydana gelir. Yara
girişi küçük olduğundan, dışagirişi küçük olduğundan, dışa
kanama genellikle önemli değildir.kanama genellikle önemli değildir.
Ancak derindeki dokulara önemliAncak derindeki dokulara önemli
zarar verebilirler. Eğer buzarar verebilirler. Eğer bu
yaralanma göğüs veya karındayaralanma göğüs veya karında
ise öldürücü olabilir. ise öldürücü olabilir.

69. Açık YaralanmalardaAçık Yaralanmalarda
İlkyardımİlkyardım Kanamayı durdur.Kanamayı durdur.
 Yaranın daha fazla kirlenmesini önle ( yaraYaranın daha fazla kirlenmesini önle ( yara
bandı veya steril gazlı bezle kapatarak).bandı veya steril gazlı bezle kapatarak).
 Yaralı kısmın hareket etmesini önle; dinlendir.Yaralı kısmın hareket etmesini önle; dinlendir.
 Yara çok kirli ise mutlaka pansumanlaYara çok kirli ise mutlaka pansumanla
kapatılmadan önce bulunabilecek en temiz su ilekapatılmadan önce bulunabilecek en temiz su ile
yıkanmalıdır. Bulunabilecek en temiz su :yıkanmalıdır. Bulunabilecek en temiz su :
elimizin altında çaydanlıkta kalmış kaynamış veelimizin altında çaydanlıkta kalmış kaynamış ve
soğumuş su, yoksa musluk suyu ya da şişesoğumuş su, yoksa musluk suyu ya da şişe
içinde satılan sular kastedilmektedir.içinde satılan sular kastedilmektedir.
 Eğer açık yara, kirli-paslı metal veya topraklaEğer açık yara, kirli-paslı metal veya toprakla
temas etmişse, mutlaka TETANOS SERUMU temas etmişse, mutlaka TETANOS SERUMU
ve/veya AŞISI yaptırılmalıdırve/veya AŞISI yaptırılmalıdır

70. ** Yarada yabancı cisim varsaYarada yabancı cisim varsa
(Yabancı cisim(Yabancı cisim
batmışsa)batmışsa)
 Yabancı cisimleri çıkarmayaYabancı cisimleri çıkarmaya
çalışmayınçalışmayın
 Yabancı cismi sabitlemekYabancı cismi sabitlemek
üzere kalın pansumanüzere kalın pansuman
malzemesi kullanınmalzemesi kullanın
 Hastayı vakit kaybetmedenHastayı vakit kaybetmeden
hastaneye götürünhastaneye götürün

71. Organ kopmasıOrgan kopması söz konususöz konusu
iseise Mutlaka temiz,Mutlaka temiz, nemli ve soğuktanemli ve soğukta muhafaza edilerek hastaneyemuhafaza edilerek hastaneye
götürülmelidir. (götürülmelidir. ( Asla ıslatılmaz ve dondurulmaz !Asla ıslatılmaz ve dondurulmaz ! ))
 Bunun için;Bunun için;
1- Kopan organ, nemli steril gazlı beze (yoksa en temiz su ile1- Kopan organ, nemli steril gazlı beze (yoksa en temiz su ile
ıslatılarak iyice sıkılmış en temiz kumaş parçasına) sarılır.ıslatılarak iyice sıkılmış en temiz kumaş parçasına) sarılır.
2- Delik olmayan bir naylon torbaya konularak ağzı sıkıca kapatıldıktan2- Delik olmayan bir naylon torbaya konularak ağzı sıkıca kapatıldıktan
sonra, bu naylon torba:sonra, bu naylon torba:
3- Buzlu su içine konarak, hastayla birlikte hastaneye götürülür.3- Buzlu su içine konarak, hastayla birlikte hastaneye götürülür.
BuradaBurada önemli önemli olan nokta:olan nokta: organın dondurulmadan veorganın dondurulmadan ve
ıslatılmadanıslatılmadan hastaneye ulaştırılmasıdır. O nedenle organhastaneye ulaştırılmasıdır. O nedenle organ
doğrudan su içine veya buz üzerine konmaz ! doğrudan su içine veya buz üzerine konmaz !
*Hasta ve kopan organ uygun koşullarda 6-12 saat içinde hastaneye*Hasta ve kopan organ uygun koşullarda 6-12 saat içinde hastaneye
yetiştirildiğinde; organın eski işlevlerini aynen yerine getirmeyetiştirildiğinde; organın eski işlevlerini aynen yerine getirme
olasılığı çok yüksekolasılığı çok yüksek

72. GÖZ YARALANMALARIGÖZ YARALANMALARI
 1- Yaralanmalar:1- Yaralanmalar:
 Korneada yabancı cisim bulunmasıKorneada yabancı cisim bulunması
(göze yabancı cisim kaçması)(göze yabancı cisim kaçması)
 Göze yabancı cismin batmasıGöze yabancı cismin batması
 YırtılmalarYırtılmalar
 2- Yanıklar:2- Yanıklar:
 Kimyasal yanıklarKimyasal yanıklar
 lsı (termal) yanıklarılsı (termal) yanıkları
 Işın yanıklarıIşın yanıkları

73. 1- YARALANMALAR1- YARALANMALAR
 Göze yabancı cisim kaçması:Göze yabancı cisim kaçması: Yabancı cisimYabancı cisim
( toz, kirpik vb) kornea üzerindedir veya gözkapağı( toz, kirpik vb) kornea üzerindedir veya gözkapağı
altındadır. Bu durumda göz temiz su ile yıkanır.altındadır. Bu durumda göz temiz su ile yıkanır.
Eğer cisim göz kapağının altındaysa, göz kapağıEğer cisim göz kapağının altındaysa, göz kapağı
ters çevrilerek pamuklu çubukla uzaklaştırılabilir.ters çevrilerek pamuklu çubukla uzaklaştırılabilir.
 Yabancı cisim batmışsa:Yabancı cisim batmışsa: Genel kural buradaGenel kural burada
da geçerlidir: Batan cisimler çıkarılmaz, sabitlenir.da geçerlidir: Batan cisimler çıkarılmaz, sabitlenir.
Üzeri koni biçiminde bir malzeme (veya bardak) ileÜzeri koni biçiminde bir malzeme (veya bardak) ile
kapatılır. Gözler birlikte hareket ettiğindenkapatılır. Gözler birlikte hareket ettiğinden sağlamsağlam
göz de kapatılmalıdırgöz de kapatılmalıdır ..
 Yırtılmalar:Yırtılmalar: Yaralı göz hemen steril gazlı bezleYaralı göz hemen steril gazlı bezle
kapatılır, sağlam gözde kapatıldıktan sonra en kısakapatılır, sağlam gözde kapatıldıktan sonra en kısa
sürede hastaneye götürülmelidir.sürede hastaneye götürülmelidir.

74. 2- YANIKLAR2- YANIKLAR
 Kimyasal Yanıklar:Kimyasal Yanıklar: Tek ve ilk acil tedaviTek ve ilk acil tedavi
yıkamaktır.yıkamaktır. YıkamakYıkamak için her türlü temiz su (varsaiçin her türlü temiz su (varsa
serum fizyolojik tercih edilmelidir) kullanılabilir.serum fizyolojik tercih edilmelidir) kullanılabilir.
Koşullar suyu göze dökmeyi, hastanın başınıKoşullar suyu göze dökmeyi, hastanın başını
musluk altına sokmayı, su ile dolu bir kap içine gözmusluk altına sokmayı, su ile dolu bir kap içine göz
sokularak göz kapaklarının hızla kırpıştırılmasınısokularak göz kapaklarının hızla kırpıştırılmasını
gerektirebilir. Gözü yıkarken suyun akış yönü içtengerektirebilir. Gözü yıkarken suyun akış yönü içten
dışa doğru olmalıdır, aksi halde sağlam gözdedışa doğru olmalıdır, aksi halde sağlam gözde
etkilenebilir. Daha sonra her iki gözde kapatılaraketkilenebilir. Daha sonra her iki gözde kapatılarak
hastaneye ulaştırılır. Yıkama süresi en az 15hastaneye ulaştırılır. Yıkama süresi en az 15
dakika olmalıdır.dakika olmalıdır.
 Isı (alev) yanıkları:Isı (alev) yanıkları: Göz kapakları genellikleGöz kapakları genellikle
kapanır ve yapışabilir. O nedenle her iki gözkapanır ve yapışabilir. O nedenle her iki göz
yıkandıktan sonra ıslak pansumanla kapatılarakyıkandıktan sonra ıslak pansumanla kapatılarak

75.  Işın yanıkları:Işın yanıkları: Kızılötesi ışınlar, çıplak gözleKızılötesi ışınlar, çıplak gözle
güneş tutulmasının izlenmesi, lazer ışınıgüneş tutulmasının izlenmesi, lazer ışını
retinada ağrısız ancak kalıcı görme kaybınaretinada ağrısız ancak kalıcı görme kaybına
neden olur. Kaynak yapmak, uzun süreli güneşneden olur. Kaynak yapmak, uzun süreli güneş
lambasına, ultraviyole ışınlarına ve parlaklambasına, ultraviyole ışınlarına ve parlak
ışınlara (karla kaplı alanlar, çöl, durgun denizışınlara (karla kaplı alanlar, çöl, durgun deniz
gibi) maruz kalmak gözde yüzeysel yanıklaragibi) maruz kalmak gözde yüzeysel yanıklara
neden olabilir. İlk anda fazla belirti görülmezken,neden olabilir. İlk anda fazla belirti görülmezken,
3-5 saat sonra kızarıklık, şişlik, aşırı gözyaşı3-5 saat sonra kızarıklık, şişlik, aşırı gözyaşı
salgılanması görülebilir. Gözler yine ıslaksalgılanması görülebilir. Gözler yine ıslak
pedlerle kapatılarak, kişi hastaneye götürülür.pedlerle kapatılarak, kişi hastaneye götürülür.
 Hangi tip göz yaralanması olursa olsun, yaralıHangi tip göz yaralanması olursa olsun, yaralı
gözün yanı sıra sağlam göz de mutlakagözün yanı sıra sağlam göz de mutlaka
kapatılmalıdır, yaralı gözün daha fazla zararkapatılmalıdır, yaralı gözün daha fazla zarar
görmemesi için!.görmemesi için!.

76. BAŞ (KAFA)BAŞ (KAFA)
YARALANMALARYARALANMALAR
 Kafa üstü düşme, denizde yereKafa üstü düşme, denizde yere
çakılma, trafik kazalarında ön camaçakılma, trafik kazalarında ön cama
çarpma sonucu görülen, açık veyaçarpma sonucu görülen, açık veya
kapalı olarak sınıflandırabileceğimiz kapalı olarak sınıflandırabileceğimiz
kafa yaralanmalardır.kafa yaralanmalardır.

77. Açık Kafa YaralanmalarıAçık Kafa Yaralanmaları
 Yaralanma gözle görülebildiğinden gerekli pansumanYaralanma gözle görülebildiğinden gerekli pansuman
yapılır, mümkünse baş 30 derece yüksekte tutularakyapılır, mümkünse baş 30 derece yüksekte tutularak
(yarı oturur pozisyonda) hastaneye nakledilir. Eğer(yarı oturur pozisyonda) hastaneye nakledilir. Eğer
kulaktan veya burundan açık kırmızı renkli kanama ya dakulaktan veya burundan açık kırmızı renkli kanama ya da
kanla birlikte berrak sıvı geliyorsa, BOS ( beyin-omurilikkanla birlikte berrak sıvı geliyorsa, BOS ( beyin-omurilik
sıvısı) geliyor demektir. Bu şiddetli kafasıvısı) geliyor demektir. Bu şiddetli kafa
yaralanmalarında (genellikle de kırıklarında) görülür. Buyaralanmalarında (genellikle de kırıklarında) görülür. Bu
gibi durumlarda kanayan burna ya da kulağa gevşekgibi durumlarda kanayan burna ya da kulağa gevşek
pansuman konarak dışarı akış sağlanır.pansuman konarak dışarı akış sağlanır. KesinlikleKesinlikle
tampontampon yapılmaz!yapılmaz!. Eğer BOS kulaktan geliyorsa,. Eğer BOS kulaktan geliyorsa,
pansuman konulduktan sonra yaralı o kulağın üzerinepansuman konulduktan sonra yaralı o kulağın üzerine
gelecek şekilde yan yatırılır ve hastaneye nakledilir.gelecek şekilde yan yatırılır ve hastaneye nakledilir.

78. Kapalı Kafa YaralanmalarıKapalı Kafa Yaralanmaları
 Gözle görülür bir yaralanmaGözle görülür bir yaralanma
olmadığından, vurma, çarpma, düşme,olmadığından, vurma, çarpma, düşme,
darbe sonrası veya yüksek tansiyonudarbe sonrası veya yüksek tansiyonu
olan kişilerde aşağıdaki belirtilerolan kişilerde aşağıdaki belirtiler
görülürse ;görülürse ; bilinci kapalıysabilinci kapalıysa yanyan
yatırılarak,yatırılarak, bilinci yerindeysebilinci yerindeyse başbaş
yüksekte olacak şekilde yatırılarak,yüksekte olacak şekilde yatırılarak,
hastaneye götürülmelidir.hastaneye götürülmelidir.

79. BelirtilerBelirtiler
 Fışkırır tarzda kusmaFışkırır tarzda kusma
 Aniden başlayan baş ağrısı, baş dönmesi veyaAniden başlayan baş ağrısı, baş dönmesi veya
kulak çınlamasıkulak çınlaması
 Kol (lar) veya bacak (lar) da karıncalanma, uyuşma,Kol (lar) veya bacak (lar) da karıncalanma, uyuşma,
ilerleyen kuvvet kaybı, felçilerleyen kuvvet kaybı, felç
 Sebepsiz uyku hali, konuşmada pelteklik, anlamsızSebepsiz uyku hali, konuşmada pelteklik, anlamsız
konuşmalar, kendini kaybetme, bilinç kaybıkonuşmalar, kendini kaybetme, bilinç kaybı
 Solunumda yavaşlama, iç çekmeler, sesli solunum,Solunumda yavaşlama, iç çekmeler, sesli solunum,
hızlanan ve yavaşlayan solunumhızlanan ve yavaşlayan solunum
 Nabızda değişiklikler, vücut ısısında yükselme (kanNabızda değişiklikler, vücut ısısında yükselme (kan
basıncında yükselme)basıncında yükselme)
 Kanama ilerledikçe gözbebekleri büyüklüğündeKanama ilerledikçe gözbebekleri büyüklüğünde
farklılık (ANİZOKORİ), çift görme, görmedefarklılık (ANİZOKORİ), çift görme, görmede
bulanıklık.bulanıklık.

80.  İlkyardım:İlkyardım: YukarıdaYukarıda
bahsedilen nedenlerbahsedilen nedenler
sonucunda bu belirtilerdensonucunda bu belirtilerden biribiri
veyaveya birkaçıbirkaçı görülürse,görülürse,
yukarıda anlatıldığı şekildeyukarıda anlatıldığı şekilde
hemen hastaneyehemen hastaneye
götürülmelidirgötürülmelidir

81. GÖĞÜSGÖĞÜS
YARALANMALARIYARALANMALARI
 Tüm organ yaralanmalarında olduğuTüm organ yaralanmalarında olduğu
gibi göğüs yaralanmaları da vurma,gibi göğüs yaralanmaları da vurma,
çarpma, darbe sonucu oluşur veçarpma, darbe sonucu oluşur ve
ilkyardım uygulamaları açısından ikiilkyardım uygulamaları açısından iki
başlıkta ele alınabilir.başlıkta ele alınabilir.

82. Kapalı göğüs yaralanmalarıKapalı göğüs yaralanmaları
 Üstteki deri dokusu sağlamdır. AncakÜstteki deri dokusu sağlamdır. Ancak
vurma, çarpma, darbe sonucu derialtıvurma, çarpma, darbe sonucu derialtı
dokusundaki hasar nedeniyledokusundaki hasar nedeniyle
morarma, ağrı, kaburga kemiklerindemorarma, ağrı, kaburga kemiklerinde
(kostalarda) kırıklar ve akciğerde(kostalarda) kırıklar ve akciğerde
yırtılma-yaralanma görülebilir. Ayrıcayırtılma-yaralanma görülebilir. Ayrıca
travma olmaksızın şiddetli kurutravma olmaksızın şiddetli kuru
öksürük sonucunda da akciğerlerdeöksürük sonucunda da akciğerlerde
yaralanma dolayısıyla da kapalı göğüsyaralanma dolayısıyla da kapalı göğüs
yaralanması ortaya çıkabiliryaralanması ortaya çıkabilir..

83. BelirtileriBelirtileri

Şiddetli göğüs ağrısı,Şiddetli göğüs ağrısı,
 Solunum güçlüğü,Solunum güçlüğü,
 Öksürme ile kanlıÖksürme ile kanlı
balgam veya tükürükbalgam veya tükürük
gelmesigelmesi

84. İlkyardımİlkyardım
Bu belirtilerBu belirtiler
görüldüğünde kişigörüldüğünde kişi
hemen hastaneyehemen hastaneye
götürülmelidirgötürülmelidir!!

85. Açık göğüs yaralanmalarıAçık göğüs yaralanmaları
Bıçak, şiş, kurşun gibiBıçak, şiş, kurşun gibi
delici cisimlerle veyadelici cisimlerle veya
kaburga kemiğikaburga kemiği
kırıklarında, kırık uçlarınkırıklarında, kırık uçların
göğüs duvarınıgöğüs duvarını
delmesiyle meydana gelirdelmesiyle meydana gelir

86. Belirti ve bulgularBelirti ve bulgular
 Yaralanan bölgede solunumla birlikteYaralanan bölgede solunumla birlikte
görülen veya artan şiddetli ağrı ,görülen veya artan şiddetli ağrı ,
 Öksürükle kan gelmesi (hemoptizi),Öksürükle kan gelmesi (hemoptizi),
 Yetersiz oksijenlenme nedeniyleYetersiz oksijenlenme nedeniyle
mukozalarda morarma (siyanoz)mukozalarda morarma (siyanoz)
 Kan basıncında düşmeKan basıncında düşme

87. İlkyardımİlkyardım
 KAPALI GÖĞÜS YARALANMALARInda kişiKAPALI GÖĞÜS YARALANMALARInda kişi
mümkün olduğunca kısa sürede hastaneyemümkün olduğunca kısa sürede hastaneye
nakledilmelidirnakledilmelidir. Yarı oturur pozisyonda. Yarı oturur pozisyonda !!
 * YELKEN GÖĞÜS söz konusuysa, o taraftaki kol* YELKEN GÖĞÜS söz konusuysa, o taraftaki kol
45 derecelik açı ile göğüs üzerine kapatılır. Üçgen45 derecelik açı ile göğüs üzerine kapatılır. Üçgen
sargı bezi ile kol vücuda derin bir nefes aldırdıktansargı bezi ile kol vücuda derin bir nefes aldırdıktan
sonra bağlanır. Hasta yarı oturur pozisyondasonra bağlanır. Hasta yarı oturur pozisyonda
hastaneye götürülür.hastaneye götürülür.
 * AÇIK GÖĞÜS YARALANMALARInda, öncelikle* AÇIK GÖĞÜS YARALANMALARInda, öncelikle
açık yara kapatılarak içeriyeaçık yara kapatılarak içeriye hava emilimihava emilimi
engellenmelidirengellenmelidir . Bunun için herhangi bir temiz,. Bunun için herhangi bir temiz,
delik olmayan plastik/naylon torba, aluminyum folyodelik olmayan plastik/naylon torba, aluminyum folyo
(sigara ya da çikolata ambalajında bulunan) veya(sigara ya da çikolata ambalajında bulunan) veya
nemli sık dokunmuş bir kumaş parçası kullanılabilirnemli sık dokunmuş bir kumaş parçası kullanılabilir

88.  Eğer plastik/naylon kullanılacaksa:Eğer plastik/naylon kullanılacaksa:
Yara üzerine kapatıldıktan sonra dörtYara üzerine kapatıldıktan sonra dört
bir tarafı flasterle vücuda yapıştırılır.bir tarafı flasterle vücuda yapıştırılır.
Ancak bir köşesi açık bırakılır. OndanAncak bir köşesi açık bırakılır. Ondan
sonra yelken göğüste olduğu gibisonra yelken göğüste olduğu gibi
sabitlenerek ve aynı pozisyon verilereksabitlenerek ve aynı pozisyon verilerek
hastaneye götürülürhastaneye götürülür

89. KARINKARIN
YARALANMALARIYARALANMALARI
 Kapalı karın yaralanmaları:Kapalı karın yaralanmaları: Vurma, çarpma,Vurma, çarpma,
darbe sonucu oluşabileceği gibi apandisitdarbe sonucu oluşabileceği gibi apandisit
patlaması, barsak düğümlenmesi, karın içindepatlaması, barsak düğümlenmesi, karın içinde
iltihaplanma ve kanamalar sonucunda da oluşabilir.iltihaplanma ve kanamalar sonucunda da oluşabilir.
 Belirtileri:Belirtileri:
 Karın ağrısı, hareketle artan ağrıKarın ağrısı, hareketle artan ağrı
 Bulantı, kusmaBulantı, kusma
 Karında şişkinlik, sertlik, hassasiyet (hasta karnınaKarında şişkinlik, sertlik, hassasiyet (hasta karnına
dokundurmaz)dokundurmaz)
 Hasta hareket etmekten kaçınırHasta hareket etmekten kaçınır
 Ateş, dudaklarda kuruma, susuzluk hissiAteş, dudaklarda kuruma, susuzluk hissi

90. İlkyardımİlkyardım
 Hemen hastaneye götürülürHemen hastaneye götürülür
 Kusma olasılığına karşı uyanık olunur(Kusma olasılığına karşı uyanık olunur(
kusma olasılığına karşı hasta yankusma olasılığına karşı hasta yan
yatırılabilir)yatırılabilir)
 Şoka karşı hazırlıklı olunurŞoka karşı hazırlıklı olunur
 Ağrının yeri, şiddeti, tipi ve süresiAğrının yeri, şiddeti, tipi ve süresi
kaydedilir.kaydedilir.

91. YAPILMAYACAKLARYAPILMAYACAKLAR
 Ağrı kesici verilmez (teşhis koymayıAğrı kesici verilmez (teşhis koymayı
engelleyeceği için)engelleyeceği için)
 Yiyecek veya içecek kesinlikleYiyecek veya içecek kesinlikle
verilmez (ameliyata alınmasınıverilmez (ameliyata alınmasını
engeller)engeller)
 Karın üzerine sıcak uygulama (sıcakKarın üzerine sıcak uygulama (sıcak
su termoforu, ısıtılmış ütü, vb)su termoforu, ısıtılmış ütü, vb)
kesinlikle yapılmaz (soğuk uygulamakesinlikle yapılmaz (soğuk uygulama
yapmak dala akılcıdır).yapmak dala akılcıdır).

92. Açık batın yaralanmalarıAçık batın yaralanmaları
 Hasta sırtüstü yatırılır. YaraHasta sırtüstü yatırılır. Yara
çevresi antiseptikle iyiceçevresi antiseptikle iyice
silindikten sonra yara ağzısilindikten sonra yara ağzı
ucuca getirilerek üzeri sterilucuca getirilerek üzeri steril
gazlı bezle kapatılır vegazlı bezle kapatılır ve
hastaneye götürülür.hastaneye götürülür.

93. Dikkat edilecek hususlarDikkat edilecek hususlar
 Eğer iç organlar dışarı çıkmışsa, içeriEğer iç organlar dışarı çıkmışsa, içeri
sokulmaya çalışılmaz. Yara üzerindesokulmaya çalışılmaz. Yara üzerinde
toplanır, ılık ve nemli steril gazlı bezletoplanır, ılık ve nemli steril gazlı bezle
örtülür ve aşağıda bahsedilenörtülür ve aşağıda bahsedilen
pozisyonlardan biri verdirilerekpozisyonlardan biri verdirilerek
hastaneye götürülürhastaneye götürülür

94.  Yara vücut eksenine paralelseYara vücut eksenine paralelse
(yukarıdan aşağı doğru ise): hasta(yukarıdan aşağı doğru ise): hasta
sırtüstü yatırılır vesırtüstü yatırılır ve bacaklarbacaklar
dümdüz uzatılırdümdüz uzatılır ..
 Yara vücut eksenine dikseYara vücut eksenine dikse
(sağdan-sola/enlemesine ise): hasta(sağdan-sola/enlemesine ise): hasta
sırtüstü yatırılır vesırtüstü yatırılır ve bacaklar dizdenbacaklar dizden
bükülerekbükülerek mümkün olduğuncamümkün olduğunca
karna doğru çekilirkarna doğru çekilir

95. OMURGAOMURGA
YARALANMASIYARALANMASI
 Omurga 33 omurdan oluşmuştur. Boyun(servikal 7), sırtOmurga 33 omurdan oluşmuştur. Boyun(servikal 7), sırt
(torakal 12), bel (lumbal 5), sakral (5) ve kuyruk sokumu(torakal 12), bel (lumbal 5), sakral (5) ve kuyruk sokumu
(koksiks 3) olmak üzere beş bölüme ayrılır (Şekil 21). Omurlar(koksiks 3) olmak üzere beş bölüme ayrılır (Şekil 21). Omurlar
arasında bulunan kıkırdak yastıkçıklar (diskler) hem hareketiarasında bulunan kıkırdak yastıkçıklar (diskler) hem hareketi
sağlarlar hem de kemiklerin aşınmasını önlerler. Omurlarsağlarlar hem de kemiklerin aşınmasını önlerler. Omurlar
kuvvetli bağlarla birbirlerine bağlanmışlardır, bu bağlarkuvvetli bağlarla birbirlerine bağlanmışlardır, bu bağlar
birbirine komşu omurlar arasında küçük eğimlere olanakbirbirine komşu omurlar arasında küçük eğimlere olanak
sağlamanın yanı sıra, birbirlerinin üzerinde durmasınısağlamanın yanı sıra, birbirlerinin üzerinde durmasını
sağlarlar . Omurgayı oluşturan omurların arka kısmındasağlarlar . Omurgayı oluşturan omurların arka kısmında
bulunan boşluk ile oluşan kanal (spinal kanal), omurilik vebulunan boşluk ile oluşan kanal (spinal kanal), omurilik ve
onu örten zarları içermektedir. Beyin omurilik sıvısı (BOS) buonu örten zarları içermektedir. Beyin omurilik sıvısı (BOS) bu
zarlar arasında dolaşmaktadır. Tüm sinirler omurilik yoluylazarlar arasında dolaşmaktadır. Tüm sinirler omurilik yoluyla
beyne ulaşırlar. Omurga yaralanmalarında kırıklar ve/veyabeyne ulaşırlar. Omurga yaralanmalarında kırıklar ve/veya
ezilmeler meydana geldiğinde omurilik etkilenirse felç hattaezilmeler meydana geldiğinde omurilik etkilenirse felç hatta
ölüm meydana gelebilir. Bir omurun diğeri üzerinde hafifölüm meydana gelebilir. Bir omurun diğeri üzerinde hafif
kayması veya diskin kayması(bel fıtığı-herni), milimetrik dahikayması veya diskin kayması(bel fıtığı-herni), milimetrik dahi
olsa sinirlerin baskı altında kalması için yeterlidir. Bu nedenleolsa sinirlerin baskı altında kalması için yeterlidir. Bu nedenle
omurga yaralanmalarında hastanınomurga yaralanmalarında hastanın KESİNLİKLEKESİNLİKLE
HAREKET ETTİRİLMEMESİHAREKET ETTİRİLMEMESİ gerekir.gerekir.

96.  Hasta sert bir zemin üzerine yatırılarak (yaHasta sert bir zemin üzerine yatırılarak (ya
da baş-sırt-kalça aynı düzlemde olacakda baş-sırt-kalça aynı düzlemde olacak
şekilde) taşınmalıdır.şekilde) taşınmalıdır.
 Omurga yaralanması olasılığı yüksek olanOmurga yaralanması olasılığı yüksek olan
kazalar; otomobil-motosiklet kazaları,kazalar; otomobil-motosiklet kazaları,
denize dalmalar, yüksekten düşmeler vb'denize dalmalar, yüksekten düşmeler vb'
dir.dir.
 Kaza sonrası bilinci kapalı her hastadaKaza sonrası bilinci kapalı her hastada
omurga yaralanması olasılığıomurga yaralanması olasılığı
varsayılmalıdır.varsayılmalıdır.

97. Belirti ve bulgularBelirti ve bulgular
 Ağrı:Ağrı: Hastanın bilinci yerindeyse ağrısını dile getirebilir.Hastanın bilinci yerindeyse ağrısını dile getirebilir.
Bazen hasta ağrıdan yakınmayabilir bu gibi durumlardaBazen hasta ağrıdan yakınmayabilir bu gibi durumlarda
hastanın hareket yeteneği gözlenir, Şayet hastahastanın hareket yeteneği gözlenir, Şayet hasta
atellenmiş gibi yatıyorsa, hareket etmekten kaçınıyorsaatellenmiş gibi yatıyorsa, hareket etmekten kaçınıyorsa
ağrısı nedeniyle bu şekilde yatıyordur. omurgaağrısı nedeniyle bu şekilde yatıyordur. omurga
yaralanması olasılığı çok yüksektir.yaralanması olasılığı çok yüksektir.
 Kollar ve/veya bacaklarda uyuşma, karıncalanma veyaKollar ve/veya bacaklarda uyuşma, karıncalanma veya
güçsüzlük.güçsüzlük.
 Şekil bozukluğu: Omurgada pek rastlanmaz. İstisnaŞekil bozukluğu: Omurgada pek rastlanmaz. İstisna
olarak boyun omurlarında görülebilir; baş bir tarafaolarak boyun omurlarında görülebilir; baş bir tarafa
bükülmüştür.bükülmüştür.
 Hassasiyet.Hassasiyet.
 Paralizi (güç kaybı) ve/veya duyu kaybı. Kol ve/veyaParalizi (güç kaybı) ve/veya duyu kaybı. Kol ve/veya
bacağını hareket ettirmesi istenerek motor kaybı;bacağını hareket ettirmesi istenerek motor kaybı;
dokunarak ta duyu kaybı saptanabilir.dokunarak ta duyu kaybı saptanabilir.

98. İlk Yardımİlk Yardım
 Tüm yaralanmalarda olduğu gibi öncelikleTüm yaralanmalarda olduğu gibi öncelikle
ABC kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır.ABC kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır.
 Kanamalar kontrol altına alınır, yaralarKanamalar kontrol altına alınır, yaralar
kapatılır.kapatılır.
 HastaHasta SERT VE DÜZ BİR ZEMİNSERT VE DÜZ BİR ZEMİN
üzerinde,üzerinde, SIRTÜSTÜ YATIRILARAKSIRTÜSTÜ YATIRILARAK
taşınır. Boyun kısmı (servikal omurlar)taşınır. Boyun kısmı (servikal omurlar)
battaniye, havlu ya da ayakkabılarla sağa-battaniye, havlu ya da ayakkabılarla sağa-
sola hareket etmemesi için desteklenir. Sertsola hareket etmemesi için desteklenir. Sert
ve düz zemin için; kapı, iki uzun sopave düz zemin için; kapı, iki uzun sopa
arasına gerilmiş battaniye kullanılabilir.arasına gerilmiş battaniye kullanılabilir.
Elbette ki varsa SEDYE en uygun taşımaElbette ki varsa SEDYE en uygun taşıma

99.  Trafik kazasında, kazazede araçtanTrafik kazasında, kazazede araçtan
baş-sırt-kalça aynı hizadabaş-sırt-kalça aynı hizada olacakolacak
şekilde çıkarılmalıdır, bunuşekilde çıkarılmalıdır, bunu
sağlayabilmek için çevredesağlayabilmek için çevrede
bulunabilecek (1 m civarında) sopa yabulunabilecek (1 m civarında) sopa ya
da tahta parçasından yararlanılabilir.da tahta parçasından yararlanılabilir.
Tahta sırta dayanarak aynı düzlemdeTahta sırta dayanarak aynı düzlemde
kalması sağlanabilir.kalması sağlanabilir.

100. ORGAN KOPMASI VE ORGAN KOPMASI VE
İLKYARDIMİLKYARDIM
 Organ kopması (amputasyon, amputeOrgan kopması (amputasyon, ampute
organ); vücutta çıkıntı oluşturanorgan); vücutta çıkıntı oluşturan
organların herhangi bir nedenleorganların herhangi bir nedenle
bulunduğu yerden ayrılmasıdır.bulunduğu yerden ayrılmasıdır.
 Çıkıntı oluşturan organlar: burun,Çıkıntı oluşturan organlar: burun,
kulaklar, çene, kollar, bacaklar, eller,kulaklar, çene, kollar, bacaklar, eller,
ayaklar, parmaklar şeklindeayaklar, parmaklar şeklinde
sıralanabilirsıralanabilir

101.  Organın yerinden ayrılması, genellikle kazalarOrganın yerinden ayrılması, genellikle kazalar
sonucunda görülmekle beraber tedavi amaçlı dasonucunda görülmekle beraber tedavi amaçlı da
(örnek: gangren nedeniyle ayakların(örnek: gangren nedeniyle ayakların
kesilmesi…)olabilmektedir. Kaza nedeniylekesilmesi…)olabilmektedir. Kaza nedeniyle
oluşan organ kopmalarının en önemli nedenleri:oluşan organ kopmalarının en önemli nedenleri:
motorlu araç kazalarında sıkışma, iş kazaları,motorlu araç kazalarında sıkışma, iş kazaları,
düşme veya kesici nitelikteki bir şeyin düşmesidüşme veya kesici nitelikteki bir şeyin düşmesi
ve benzeridir.ve benzeridir.
 Kopan organ, 24 saat içinde(McCarthy, 1990)Kopan organ, 24 saat içinde(McCarthy, 1990)
uygun koşullardauygun koşullarda , uygun hastaneye, uygun hastaneye
nakledildiği takdirde, yerine dikildiğinde eskinakledildiği takdirde, yerine dikildiğinde eski
görevini sürdürebilir. görevini sürdürebilir.

102. 1- 1- HASTA İÇİNHASTA İÇİN
UYGUN KOŞULLARUYGUN KOŞULLAR
 Kanama hemenKanama hemen
doğrudan basınçladoğrudan basınçla durdurulmalıdırdurdurulmalıdır
 Hastanın soluk yolunun, solunumununHastanın soluk yolunun, solunumunun
ve dolaşımının devamlılığıve dolaşımının devamlılığı
sağlanmalıdırsağlanmalıdır
 Şoka karşı önlem alınmalıdır:Şoka karşı önlem alınmalıdır:
ayakların yükseltilmesi gibiayakların yükseltilmesi gibi

103.  Kanama, doğrudan basınca ve kalpKanama, doğrudan basınca ve kalp
seviyesinden yükseğe kaldırmaya rağmenseviyesinden yükseğe kaldırmaya rağmen
durdurulamamışsa, son seçenek olarakdurdurulamamışsa, son seçenek olarak
turniketurnike uygulanabilir. Doğrudan turnikeuygulanabilir. Doğrudan turnike
uygulanması, dokunun beslenmesiniuygulanması, dokunun beslenmesini
bozacağından istenmemektedir;bozacağından istenmemektedir;
beslenmesi bozulan organın yerinebeslenmesi bozulan organın yerine
dikilmesinde sorunlar ortaya çıkmaktadır. dikilmesinde sorunlar ortaya çıkmaktadır.

104. 2-2- KOPAN ORGAN İÇİN KOPAN ORGAN İÇİN
UYGUN KOŞULLARUYGUN KOŞULLAR
 ISLATILMAMALIDIR (doğrudanISLATILMAMALIDIR (doğrudan
su içine konulmamalıdır)su içine konulmamalıdır)
 DONDURULMAMALIDIRDONDURULMAMALIDIR
(doğrudan buz ile temas(doğrudan buz ile temas
etmemelidir; kuru buzetmemelidir; kuru buz
kullanılmamalıdır)kullanılmamalıdır)

105.  Organ nemli ve soğuk tutulmalıdırOrgan nemli ve soğuk tutulmalıdır . Bunun. Bunun
için: bulunabilen en temiz kumaş (çevrede hiçbiriçin: bulunabilen en temiz kumaş (çevrede hiçbir
şey yoksa kazazedenin fanilası kullanılabilir)şey yoksa kazazedenin fanilası kullanılabilir)
bulunabilen en temiz su (varsa çaydanlıktakibulunabilen en temiz su (varsa çaydanlıktaki
kaynamış ve soğumuş su, içme suyu, muslukkaynamış ve soğumuş su, içme suyu, musluk
suyu vs.) ile nemlendirilir(ıslatılıp sıkılır). Kopansuyu vs.) ile nemlendirilir(ıslatılıp sıkılır). Kopan
organ nemlendirilmiş bu kumaş parçasınaorgan nemlendirilmiş bu kumaş parçasına
yerleştirilerek, sarılır ve bulunabilen en temiz,yerleştirilerek, sarılır ve bulunabilen en temiz,
deliksiz bir plastik torbaya konur. Ağzı sıkıcadeliksiz bir plastik torbaya konur. Ağzı sıkıca
bağlandıktan sonra içinde su ve buz parçalarıbağlandıktan sonra içinde su ve buz parçaları
olan bir başka torba yada kap içine yerleştirilirolan bir başka torba yada kap içine yerleştirilir

106. KIRIK - ÇIKIK -KIRIK - ÇIKIK -
BURKULMABURKULMA
 KIRIK :KIRIK : Kemik dokusununKemik dokusunun
bütünlüğünün bozulmasıdır.bütünlüğünün bozulmasıdır.
 Çeşitleri :Çeşitleri :
 Kapalı kırık;Kapalı kırık; deri bütünlüğününderi bütünlüğünün
bozulmadığı, çevre dokuların çok fazlabozulmadığı, çevre dokuların çok fazla
zarar görmediği kırıklardır.zarar görmediği kırıklardır.
 Açık kırık;Açık kırık; kırık kemik uçlarınınkırık kemik uçlarının
görülebildiği, çevre dokuların zarargörülebildiği, çevre dokuların zarar
gördüğü kırıklardırgördüğü kırıklardır

107. Kırıkta belirti ve bulgularKırıkta belirti ve bulgular
 Ağrı,Ağrı,
 Morarma, çürük, şişlikMorarma, çürük, şişlik
 Şekil bozukluğu (deformite), simetrideŞekil bozukluğu (deformite), simetride
bozulma,bozulma,
 Hareket edememe, hareket kısıtlanmasıHareket edememe, hareket kısıtlanması

108. Kırıkta İlkyardımKırıkta İlkyardım
 Kanama varsa kontrol altına alınır,Kanama varsa kontrol altına alınır,
yara varsa kapatılıryara varsa kapatılır
 Kırığın çevre dokulara zararKırığın çevre dokulara zarar
vermemesi için ekstremite (kolvermemesi için ekstremite (kol
veya bacak)veya bacak) desteklenir.desteklenir.

109. DESTEK (ATEL)DESTEK (ATEL)
 Kırığı tespit etmek ( hareketKırığı tespit etmek ( hareket
etmesini önlemek ) amacı ileetmesini önlemek ) amacı ile
kullanılan tahta parçası, mukavva,kullanılan tahta parçası, mukavva,
sert karton, yastık üçgen sargısert karton, yastık üçgen sargı
bezi gibi malzemelere verilenbezi gibi malzemelere verilen
genel ad.genel ad.

110. DesteklerkenDesteklerken
(Atellerken) Dikkat(Atellerken) Dikkat
Edilecek HususlarEdilecek Hususlar
 Kırık parçalara kesinlikle dokunulmazKırık parçalara kesinlikle dokunulmaz
veya içeri yerleştirilmeye çalışılmazveya içeri yerleştirilmeye çalışılmaz
 Kırığın üstünde ve altında yerKırığın üstünde ve altında yer
alan eklemler de destekleniralan eklemler de desteklenir
(( atele dahil edilir)atele dahil edilir)
 Uçlara doğruUçlara doğru (el ve ayaklar vücudun(el ve ayaklar vücudun
uç noktalarıdır)uç noktalarıdır) tüm eklemlertüm eklemler
desteklenirdesteklenir

111.  Şişlik ve ödemi önlemek üzereŞişlik ve ödemi önlemek üzere
kol veya bacak yerçekimindenkol veya bacak yerçekiminden
kurtarılır (kol ise kalpkurtarılır (kol ise kalp
seviyesinde tutulur, bacak iseseviyesinde tutulur, bacak ise
uzatılır).uzatılır).
 Ağrı şiddetli ise ve kişiAğrı şiddetli ise ve kişi kendikendi
içebilecek durumdaysaiçebilecek durumdaysa
ağrı kesici verilebilirağrı kesici verilebilir

112. ÇIKIKÇIKIK
 Eklemi oluşturan kemiklerden birininEklemi oluşturan kemiklerden birinin
yerinden ayrılmasıdır. Ligament veyerinden ayrılmasıdır. Ligament ve
kapsül yaralanması gibi ciddi sorunlarkapsül yaralanması gibi ciddi sorunlar
ortaya çıkabilir. Eklem yüzeyleriortaya çıkabilir. Eklem yüzeyleri
birbirinden tamamen ayrılmış kemikbirbirinden tamamen ayrılmış kemik
uçları değişik pozisyonlarda kilitlenmişuçları değişik pozisyonlarda kilitlenmiş
olabilir. Herhangi bir hareket hem çokolabilir. Herhangi bir hareket hem çok
güçtür hem de ağrılıdırgüçtür hem de ağrılıdır

113. Çıkmaya en yatkınÇıkmaya en yatkın
eklemlereklemler
parmak, omuz, dirsek,parmak, omuz, dirsek,
kalça, ayak bileği vekalça, ayak bileği ve
çene eklemleridir.çene eklemleridir.

114. Belirti ve bulgularBelirti ve bulgular
 Şekil bozukluğu,Şekil bozukluğu,
 Hareketle artan ağrı,Hareketle artan ağrı,
 Morarma, şişlik,Morarma, şişlik,
 Hareket kısıtlanması veya kaybı.Hareket kısıtlanması veya kaybı.

115. Çıkıkta İlkyardımÇıkıkta İlkyardım
 Hareket etmemesi için desteklenir.Hareket etmemesi için desteklenir.
Desteklerken kıvrılma varsa veDesteklerken kıvrılma varsa ve
açılmıyorsa zorlanmaz, bulunduğuaçılmıyorsa zorlanmaz, bulunduğu
halde tespit edilir .halde tespit edilir .
 Ağrı kesici verilebilir.Ağrı kesici verilebilir.
 Hastaneye götürülür.Hastaneye götürülür.

116. BURKULMABURKULMA
 Eklemin normal hareket sınırınınEklemin normal hareket sınırının
ötesine bükülmesi ve gerilmesiötesine bükülmesi ve gerilmesi
sonucu, kapsül ve ligamentlerinsonucu, kapsül ve ligamentlerin
zedelenmesi veya yırtılmasıdır. Dahazedelenmesi veya yırtılmasıdır. Daha
ziyade diz, ayak ve el bileğindeziyade diz, ayak ve el bileğinde
meydana gelir.meydana gelir.

117. BulgularıBulguları
 Hassasiyet, şişlik, morluk,Hassasiyet, şişlik, morluk,
ağrı, harekette kısıtlanmaağrı, harekette kısıtlanma

118. Burkulmada İlkyardımBurkulmada İlkyardım
 Ekstremite (kol veya bacak) hareketEkstremite (kol veya bacak) hareket
ettirilmez, dinlendirilir.ettirilmez, dinlendirilir.
 Yükseğe kaldırılır (yerçekimindenYükseğe kaldırılır (yerçekiminden
kurtarılır) .kurtarılır) .
 Morarma ve şişliği önlemek üzereMorarma ve şişliği önlemek üzere
soğuk uygulama yapılır. Olayınsoğuk uygulama yapılır. Olayın
üzerinden birkaç saat geçmişse,üzerinden birkaç saat geçmişse,
soğuk uygulamanın yararı yoktur, busoğuk uygulamanın yararı yoktur, bu
durumda şişlik, morluk ve ağrıyıdurumda şişlik, morluk ve ağrıyı
azaltmak üzere sıcak uygulamaazaltmak üzere sıcak uygulama

119.  Soğuk uygulama için :Soğuk uygulama için : buz torbasına veyabuz torbasına veya
sağlam bir plastik torbaya buz parçaları konup,sağlam bir plastik torbaya buz parçaları konup,
havluya ya da bir yastık kılıfına sarıldıktan sonrahavluya ya da bir yastık kılıfına sarıldıktan sonra
burkulan kısma yerleştirilir.burkulan kısma yerleştirilir.
 Sıcak uygulama için :Sıcak uygulama için : Derin bir kaba ılık-Derin bir kaba ılık-
sıcak arası su konur ve burkulan kısım içinde 15sıcak arası su konur ve burkulan kısım içinde 15
dakika kadar bekletilir. Günde birkaç kezdakika kadar bekletilir. Günde birkaç kez
yapılacak bu uygulama iyileşene kadaryapılacak bu uygulama iyileşene kadar
tekrarlanabilir. Ya da sıcak su içinde ıslatılmıştekrarlanabilir. Ya da sıcak su içinde ıslatılmış
sıkılmış havlu ile bölge sarılır hemensıkılmış havlu ile bölge sarılır hemen
soğumaması için üzerine naylon örtülebilir.soğumaması için üzerine naylon örtülebilir.

120. YANIKLARYANIKLAR

121. YANIK NEDİR?YANIK NEDİR?
 Isı, ışın, elektrik veya kimyasalIsı, ışın, elektrik veya kimyasal
maddelere maruz kalma sonucundamaddelere maruz kalma sonucunda
deri ve derialtı dokularderi ve derialtı dokularda meydanada meydana
gelen bir çeşit yaralanmadırgelen bir çeşit yaralanmadır

122. YanıklarınYanıkların
değerlendirilmesideğerlendirilmesi
 1-Derinlik1-Derinlik
1. derece yanıklar:1. derece yanıklar: Derinin sadece en üstDerinin sadece en üst
tabakasının zedelendiği yanıklardır. Kızarıklık,tabakasının zedelendiği yanıklardır. Kızarıklık,
gerginlik ve ağrı görülür. Örnek: güneş yanıkları.gerginlik ve ağrı görülür. Örnek: güneş yanıkları.
2. derece yanıklar:2. derece yanıklar: Derinin üst ve değişenDerinin üst ve değişen
oranlarda alt kısmının etkilendiği yanıklardır.oranlarda alt kısmının etkilendiği yanıklardır.
Kızarıklık, gerginlik, ağrı ve su toplanması (bül) ileKızarıklık, gerginlik, ağrı ve su toplanması (bül) ile
karakterizedir.karakterizedir.
3. derece yanıklar:3. derece yanıklar: Tüm deriyi kapsayan; derialtıTüm deriyi kapsayan; derialtı
dokularına, derin dokulara ve hatta kemiklere kadardokularına, derin dokulara ve hatta kemiklere kadar
ulaşan yanıklardır. Deri kuru kayış gibi olabilir veyaulaşan yanıklardır. Deri kuru kayış gibi olabilir veya
renk değişikliği görülebilir (kömür gibi, beyaz veyarenk değişikliği görülebilir (kömür gibi, beyaz veya
kahverengi olabilir ). Şiddetli yanıklarda, yüzeyselkahverengi olabilir ). Şiddetli yanıklarda, yüzeysel
sinir uçları ve kan damarları zedeleneceğindensinir uçları ve kan damarları zedeleneceğinden
yanık alanda his kaybı olabilir, buna karşınyanık alanda his kaybı olabilir, buna karşın

123. 2- Yüzey miktarı :2- Yüzey miktarı : Dokuzlar kuralıDokuzlar kuralı ileile
belirlenir.belirlenir.
3- Kritik alanların yanması :3- Kritik alanların yanması : Eller ayaklar,Eller ayaklar,
yüz ve cinsel organlar.yüz ve cinsel organlar.
4- Hastanın yaşı :4- Hastanın yaşı : Çok genç veya çok yaşlıÇok genç veya çok yaşlı
olma.olma.
5- Hastanın genel sağlık durumu :5- Hastanın genel sağlık durumu : DiğerDiğer
yaralanmalar veya hastalıklar (diabet,yaralanmalar veya hastalıklar (diabet,
kalp, kronik böbrek hastalığı vb gibi).kalp, kronik böbrek hastalığı vb gibi).

124. HAFİF YANIKLARHAFİF YANIKLAR
**2. derece yanıklardır2. derece yanıklardır
Vücut yüzeyinin, Vücut yüzeyinin,
**% 2 sinden az olan 3.% 2 sinden az olan 3.
derece yanıklardır.derece yanıklardır.
**% 15 inden az olan.% 15 inden az olan.

125. ORTA ŞİDDETLİ YANIKLARORTA ŞİDDETLİ YANIKLAR
 ErişkinlerdeErişkinlerde vücut yüzeyinin,vücut yüzeyinin,
 % 2-10 u arasındaki 3. derece% 2-10 u arasındaki 3. derece
yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organyanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ
hariç)hariç)
 % 15-25 i arasındaki 2. derece% 15-25 i arasındaki 2. derece
yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organyanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ
hariç)hariç)
 % 50-75 i arasındaki 1. derece% 50-75 i arasındaki 1. derece
yanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organyanıklar (el, ayak, yüz, cinsel organ

126.  ÇocuklardaÇocuklarda vücut yüzeyinin,vücut yüzeyinin,
 % 10-20 si arasındaki 2. derece% 10-20 si arasındaki 2. derece
yanıklar (el, ayak, yüz, cinselyanıklar (el, ayak, yüz, cinsel
organ hariç)organ hariç)
 BebeklerdeBebeklerde, tüm 1. derece, tüm 1. derece
yanıklar (el, ayak, yüz, cinselyanıklar (el, ayak, yüz, cinsel
organ hariç)organ hariç)

127. ŞİDDETLİ YANIKLARŞİDDETLİ YANIKLAR
 ErişkinlerdeErişkinlerde vücut yüzeyinin,vücut yüzeyinin,
 % 10 undan fazla olan 3. derece% 10 undan fazla olan 3. derece
yanıklar ve 3. derece el, ayak,yanıklar ve 3. derece el, ayak,
yüz, cinsel organ yanıkları.yüz, cinsel organ yanıkları.
 % 25 inden fazla olan 2. derece% 25 inden fazla olan 2. derece
yanıklar.yanıklar.

128.  ÇocuklardaÇocuklarda vücut yüzeyinin vücut yüzeyinin
% 20 sinden fazla olan 1.% 20 sinden fazla olan 1.
derece yanıklarderece yanıklar
 BebeklerdeBebeklerde, tüm 3. derece, tüm 3. derece
yanıklaryanıklar

129. ISI YANIKLARIISI YANIKLARI
Yaş ısı (buhar, her türlüYaş ısı (buhar, her türlü
kaynayan sıvı -su, yağ)kaynayan sıvı -su, yağ)
ve kuru ısı (sıcakve kuru ısı (sıcak
metaller, ütü, alev, güneş)metaller, ütü, alev, güneş)
ile meydana gelirler.ile meydana gelirler.

130. İlkyardımİlkyardım
 Yanma sürecini sona erdirerek dahaYanma sürecini sona erdirerek daha
fazla yaralanmayı önlemek gerekir ;fazla yaralanmayı önlemek gerekir ;
alevi söndürmek, kızgın metalialevi söndürmek, kızgın metali
uzaklaştırmak, yaş ısıya maruz kalmışuzaklaştırmak, yaş ısıya maruz kalmış
giysileri çıkarmak vb gibi. (DİKKAT:giysileri çıkarmak vb gibi. (DİKKAT:
alev yanığında sentetik giysiler deriyealev yanığında sentetik giysiler deriye
yapışmışsa dokunulmaz; kaynar sıvıyapışmışsa dokunulmaz; kaynar sıvı
yanığında eğer olayın üzerindenyanığında eğer olayın üzerinden
zaman geçmişse giysiler soğuk suyazaman geçmişse giysiler soğuk suya
tutulmadan önce çıkarılmaz aksi haldetutulmadan önce çıkarılmaz aksi halde
yapışan deride çıkar) yapışan deride çıkar)

131. 1. derece yanıklar1. derece yanıklardada
*ASLA yoğurt, salça, diş macunu,*ASLA yoğurt, salça, diş macunu,
zeytinyağı vb. şeyler sürülmez !zeytinyağı vb. şeyler sürülmez !
*En az 10 dakika*En az 10 dakika soğuk suyasoğuk suya tutulur.tutulur.
*Gerginliği azaltmak üzere yağlı krem*Gerginliği azaltmak üzere yağlı krem
veya ağrısını almak ve gerginliğiveya ağrısını almak ve gerginliği
azaltmak üzere yanık merhemiazaltmak üzere yanık merhemi
sürülebilir.sürülebilir.
*Geniş yanıklarda, kişi kendi içebilecek*Geniş yanıklarda, kişi kendi içebilecek
durumdaysa bol sıvı içirilirdurumdaysa bol sıvı içirilir

132. 2. derece yanıklar2. derece yanıklardada
 Tedavi 1. derece yanıklarla aynıdır.Tedavi 1. derece yanıklarla aynıdır.
İlave olarak; büller ASLAİlave olarak; büller ASLA
PATLATILMAZ ! GerekiyorsaPATLATILMAZ ! Gerekiyorsa
hastaneye götürülerek sterilhastaneye götürülerek steril
koşullarda pansuman yaptırılır. Eğerkoşullarda pansuman yaptırılır. Eğer
bül geniş bir alanı kapsıyorsa, üsttekibül geniş bir alanı kapsıyorsa, üstteki
deri ASLA SOYULMAZ ! Eğerderi ASLA SOYULMAZ ! Eğer
patlamışsa, o zaman içindeki sıvıpatlamışsa, o zaman içindeki sıvı
boşaldıktan sonra o kısım antiseptikleboşaldıktan sonra o kısım antiseptikle
silinip üzeri steril gazlı bez ile kapatılıpsilinip üzeri steril gazlı bez ile kapatılıp
sargı beziyle sarılır. Zira flaster yanıklısargı beziyle sarılır. Zira flaster yanıklı

133. 3. derece yanıklar3. derece yanıklardada
 Hastanın mutlaka bir yanık merkezine veyaHastanın mutlaka bir yanık merkezine veya
hastaneye götürülmesi gerekir. Hasta bilinçlihastaneye götürülmesi gerekir. Hasta bilinçli
(kendi içebilecek durumda) ise bol sıvı(kendi içebilecek durumda) ise bol sıvı
içirilir. ALKOLLÜ ve ASİTLİ içecekleriçirilir. ALKOLLÜ ve ASİTLİ içecekler
İÇİRİLMEZ!İÇİRİLMEZ!
 Açık yanık yarası hava ile temas ettiğiAçık yanık yarası hava ile temas ettiği
sürece ağrıya neden olacağından, yaranınsürece ağrıya neden olacağından, yaranın
hemen hava ile teması kesilmelidir, bununhemen hava ile teması kesilmelidir, bunun
için yara nemli steril gazlı bez ileiçin yara nemli steril gazlı bez ile kapatılırkapatılır..
Böylece enfeksiyondan da korunmuş olurBöylece enfeksiyondan da korunmuş olur..

134. KIZGIN MADDE SIÇRAMASIKIZGIN MADDE SIÇRAMASI
 Kızgın yağ, katran, zift gibi maddelerKızgın yağ, katran, zift gibi maddeler
vücuda sıçradığında, yakıcı etkilerivücuda sıçradığında, yakıcı etkileri
soğuyana kadar devam eder. Busoğuyana kadar devam eder. Bu
nedenle bunların sıçradığı kol ya danedenle bunların sıçradığı kol ya da
bacak hemen soğuk su içerisinebacak hemen soğuk su içerisine
sokularak uzun süre bekletilmelidirsokularak uzun süre bekletilmelidir