1. ÇOCUĞU TANIMAK NEDEN GEREKLİDİR? ÇOCUĞU TANIMA TEKNİKLERİ NELERDİR?
Okul öncesi çağı çocuğu çok hızlı gelişip, değişik aşamalardan geçtiği için kaydedilmeyen gelişmeler
kolaylıkla gözden kaçabilir. Çocukla ilgili olarak tutulan tüm kaset ve dosyalar belli bir amaca yönelik
olmalıdır. Örneğin çocuğu tanıma, tutarlı olarak gelişimini izleme, aşamalarını anne-babasına bildirme
ya da bilgi toplama zeka aşamalarını, becerilerini zaptetme v.b.
Çocuklara ilişkin gözlem, bilgi toplama, inceleme ve değerlendirme kayıtlarının çocuğa, aileye ve okula
yarar sağlayabilmesi için şu ölçülere önem verilir.
1- Bilimsel açıdan belli standartlara uygun olması.
2- Kişisel yargılardan uzak ve nesnel olması (objektif).
3- Kayıtların saklanmasında gizliliğe saygı gösterilmesi.
4- Gözlem ve değerlendirmelerin güncel, doğru ve tutarlı olması.
5- Plan ve programın uygulanmasına yardımcı olması.
6-Çocuğun gelişim ve davranışlarıyla ilgili yargıların birden fazla eğiticinin gözlem kayıtlarına
dayandırılması gereklidir.
Hangi düzeyde ve nerede olursa olsun, eğitimde bireylerin gelişim durumlarını ilgilerini, ihtiyaçlarını,
yeteneklerini ve içinde bulundukları çevre şartlarını bilmek ve karşılaştıkları problemler hakkında fikir
sahibi olmak gerekmektedir. Özellikle okul öncesi çağda çocukların çevre uyarıcılarından çabuk
etkilendikleri ve bu yüzden davranışlarında çok sık değişikliklerin olduğu düşünülecek olursa onlara
uygun bir eğitim ortamı hazırlayabilmek için tanıma faaliyetlerinin ne denli önemli olduğu
kendiliğinden ortaya çıkar. Ayrıca, çocuklarda görülebilen problemlerin nedenlerini ortaya çıkarmak
için de tanıma faaliyetlerine ihtiyaç vardır.
Çocuğu tanımak için tek başına yeterli olabilecek bir teknik yoktur. Bunun için pek çok tekniğin birlikte
kullanılması gerekmektedir.
Tanıma çalışmalarında çocuk tek başına değil çevresi ile birlikte ele alınmalı ve bu çalışmalar bir sistem
içinde sürekli devam ettirilmelidir.
Tüm bunları dikkate alarak, titizlikle yürütülen tanıma çalışmalarında dahi çocuğu eksiksiz ve her
yönüyle tanımak mümkün değildir. Çünkü insanın çok karmaşık bir yapısı vardır. Onun kişiliği ile ilgili
kesin yargılara varmak ve bunların değişmeyeceğini düşünmek hatalıdır.
Tanımada esas amaç çocuğun kendini tanımasına yardımcı olmaktır. Çocuğun yeteneklerinin sınırlarını
ne yapıp, neyi yapmayacağını kavraması, eğitimini ve ona yapılacak yardımı kolaylaştıracaktır.

2. Bireyin tanınmasında kullanılmak üzere geliştirilmiş pek çok teknik vardır. Bunların bir kısmı okuma-
yazmaya dayalı oldukları için çocuklara uygulanamaz. Bir kısmı ise konuşma ile kendini ifade edebilme
becerisine dayalı olduğu için çocuğu tanımada kullanılması güçtür. Testler ise özel uzmanlık
gerektirdiği için öğretmen tarafından kullanılıp, sonuçları yorumlanamaz. Çünkü mevcut
öğretmenlerimizin yetişme programları buna uygun değildir.
TANIMA TEKNİKLERİ
1- Gözlem, Anektod
2- Vaka incelemesi
3- Görüşme (Mülakat)
4- Projektif teknikler
a)Cümle tamamlama testi
b)Tematik algı testi
c)Mürekkep lekesi testi
5- Değerlendirme ölçeği
1-Gözlem, Anektod : Çocukların doğal bir ortamda belli bir amaca yönelik olarak sistemli, planlı
gözetlenmelerinin sonucu objektif olarak kaydetme yolu ile bilgi toplamadır.
Gözlem çoğu zaman günlük etkinlikler sırasında yapılır. Gözlem sonuçlarının hemen kaydedilmesi için
kullanılması kolay bir tekniğin önceden belirlenmesi şarttır. Bunun için hazır bazı formlar kullanılacağı
gibi öğretmen kendisi de form geliştirebilir. Gözlem sonuçları en kolay ve objektif olarak ölçekler
kullanılarak kaydedilebilir. Bu çalışmalar yapılırken önce çocukların yaşlarına göre değişik gelişim
boyutları açısından göstermeleri gereken davranışlar oluş sırası dikkate alınarak, alt alta sıralanmış,
sonra gelişim boyutunun özelliğine göre davranışın çocukta olup olmadığı işaretleneceği ya da
davranışın hangi derecede bulunduğunun işaretleneceği formlar hazırlanmıştır. Ayrıca, gözlenebilmesi
için özel durum yaratılması gereken bazı davranışlar için öğretmenlere rehber olabilecek öneriler de
geliştirilmiştir.
Bu formlar dışında öğretmenler beklenmedik bir durumla karşılaştıklarında tarihi ve saati yazarak
olayı olduğu gibi kaydedip, çocuğun dosyasına koymalıdırlar.
Yapılan gözlemin özelliğine göre gelişi güzel, sistemli ve özel durumlarda olmak üzere üç türlü
gözlemden söz edilir.
2-Vaka İncelemesi : Eğitimde ve psikolojide çok kullanılan bir inceleme yöntemidir. Bu yöntemin

3. kullanılmasında gözlemden de yararlanılır. Genel olarak uyum sorunları olan kişileri tanımak ve
uyumsuzluklarının nedenlerini ortaya çıkarmak için kullanılır.
Vaka incelemesi çocuklarda görülen çeşitli uyum sorunlarını gidermede oldukça başarılı bir yöntem
olarak kabul edilmektedir. Ancak, bu inceleme işini uzman kişiler yapar. Fakat, öğretmenler de bu işi
yapabilir.
3-Görüşme : Okul öncesi kurumlarda görüşme çocuk hakkında bilgi toplamak amacı ile ana-babayla
yine planlı ve sistemli bir şekilde yapılır. Görüşme isteği ana-babadan veya öğretmenden gelebilir. Her
iki halde de bu işi ayaküstü değil, iki tarafında uygun bulduğu bir zamanda ayrı bir odada ve sakin bir
ortamda yapılmalıdır. Ayrıca, görüşme sırasında veliye kibar ve saygılı davranmalı, tepeden bakmamalı
ve onu rahatlatmalıdır.
Görüşme yoluyla çocuğun okul dışındaki yaşantısı hakkında fikir sahibi olunacağından veliye konuşma
fırsatı vermeli ve iyi bir dinleyici olunmalıdır.
Anlatılanlar hakkında hemen yorum yapılmamalı, eleştiri ve nasihatlerde bulunulmamalıdır. Bu tip
davranışla velinin konuşmasını engeller ya da onu olayları olduğu gibi değil de olması gerektiği gibi
anlatmaya sevk eder.
Görüşme sırasında ne şekilde not alınacağını önceden karar vermeli ve bu veliye açıklanmalıdır. Ama
hiçbir zaman sürekli yazı yazan birisi durumuna düşülmemelidir.
Görüşmede standart formlar kullanmak çok zaman mümkün değildir. Her çocuğun Her çocuğun özel
durumu vardır. Bundan dolayı da her görüşme başka amaçla yapılmaktadır ve soruların da buna
uygun olarak hazırlanması gerekir.
Sonuçlar çok zaman velinin özel yaşantısını ilgilendirdiği için cevap vermek istemediğinde fazla ısrar
etmemelidir.
Eğer çocuğun problemi varsa veliler genellikle görüşme sonunda reçete gibi çözümler bekler. Bundan
kesinlikle kaçınılmalıdır. Öğretmen ona durumu bir daha inceleyeceğini ve kendisi ile tekrar bir
görüşme yapabileceklerini ve o zaman daha sağlıklı önerilerde bulunabileceğini söyleyebilir. Ancak,
çok acil bir durum varsa ve problemin nedeni açık seçik belli ise o takdirde problemin nedenlerini
ortadan kaldırmaya yönelik önerilerde bulunulabilinir.
4-Projektif Teknikler : Kişinin iç dünyası ve dolayısı ile kişiliği ile ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek için
kullanılan tekniklerdir. Kişiye belirsiz, eksik ve karmaşık uyaranlar verilerek, ondan bu özelliklerin
tanımlamasını, anlam vermesi, belli bir düzene koyması, anlatması ve bunların kendisinde yarattığı
duygu ve düşünceleri yansıtması istenir. Bunların hepsi dolaylı bilgi edinme yoludur. Kişi verdiği
bilgilerin nasıl değerlendirilebileceğini bilmez. Bu testlerin değerlendirilmesi ise daha çok yoruma
bağlıdır. Projektif tekniklerden bazıları şunlardır.

4. a) Cümle tamamlama testi : Kişiye başı veya sonu eksik, yarım bırakılmış cümleler verilir. Bu cümleleri
o anda aklına gelen ilk sözcüklerle anlamlı bir şekilde tamamlaması istenir. Böylece o kişi hakkında
bilinçli ya da bilinçsiz bazı duygu ve düşünceler elde edilir. Bu test genel olarak yüzeysel bir test olarak
kabul edilir.
b) Tematik algı testi : Bu testin temelinde üzerinde siyah-beyaz resimler bulunan kartlar vardır. Kişinin
özelliğine göre önceden seçilmiş kartlar gösterilir ve bunlara uygun bir hikaye anlatması istenir. Kişinin
istekleri tutumları, davranışları, değer yargıları, duyguları ile açığa vurulmamış özellikleri yorumlanır.
Bu testte bir puanlama yoktur. Kişinin vurguladığı konulara bakılarak yorum yapılabilir.
c) Mürekkep lekesi (Rorschach) testi : Okul öncesi çocukları için uygun değildir.
5-Değerlendirme Ölçeği : Bu bir kimsenin kişilik yapısı ve özellikleri hakkında bir ya da birkaç kişinin
kanaat bildirmesi demektir. “Bu insanı nasıl bilirsiniz?