1. гүйцэтгэсэн: Ш.Энхтуяа/МКС-ОМ1/

2. Намын систем гэдэг нь засгийн эрх
болон түүнийг хөгжүүлэхийн төлөө
тэмцэж буй намуудын харилцан
нөлөөлөл, өрсөлдөөний механизм
юм. Намын системийг ангилах явцад
дараах гурван үндсэн үзүүлэлтийг
тооцож үзэх нь чухал:
1. намын тоо
2. зонхилох нам, эсвэл үгүй эсэх
3. намуудын хоорондох өрсөлдөх
чадварын төвшин

3. Нэг намын, хоёр намын, олон намын гэсэн намын
системийн ангилал улс төрд түгээмэл байдаг бөгөөд
тухайн улс орон нэг юм уу олон намын тогтолцоотой
байх нь улс оронд тогтож буй улс төрийн дэглэм,
олон түмний улс төрийн идэвх, сонгуулийн хууль гэх
мэт олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Судлаач
М.Дюверже намуудын тоог үндсэн болон хоёр
намын, олон намын системийн ангилалыг хийсэн
бол судлаач Р.Даль сөрөг хүчний өрсөлдөх чадварыг
шалгуур болгон чанд өрсөлдөгч, хамтран ажиллан
өрсөлдөгч, нэгдэн өрсөлдөгч, чанд нэгдэгч гэж
ангилсан бол Ж.Сартори намуудын тоо тэдгээрийн
үзэл суртлын алслалтыг шалгуур болгож хоёр намын
систем, аядуу плюраль систем, туйлширсан плюраль
систем, ноёлох намуудын систем гэж тус тус
ангилсан байдаг.

4. Нэг намын систем коммунист дэглэмтэй орнуудад
тогтож байсан бөгөөд тоталитар, авторитар
дэглэмтэй улс оронд нэг намын систем тогтож,
бусад намууд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулах бодит
нөхцөл хомс байдаг. <<Ноёрхогч>> нам нь төрийн
нэг хэсэг болдог бөгөөд хатуу дэглэмээр бусад намыг
өөрийн үзэл суртал, зохион байгуулалтын тоталитар
хяналтанд байлгадаг байна. Тухайн намуудын
<<хувь заяа>> нь төрийн засгийн эрх барьж байгаа
намд хэрхэн хандахаас шалтнаална.

5. Хоёр намын системтэй улсад зөвхөн хоёр нам л
засгийн эрхийн төлөө тэмцэлдэж, сонгуульд
оролцох чадвартай байна. Хоёр намын системийг
дотор нь төрөлжүүлж болдог. Сонгогчдын 90 хувийн
саналыг гол хоёр нам нь цуглуулж бусад намууд нь
засгийн эрх авч чаддаггүй сонгодог хэлбэр гэж
байдаг. Үндсэн хоёр намын зэрэгцээ, хүч багатай ч
гэсэн засаглалын төлөө тэмцлийн үр дүнд нөлөөлөх
чадвартай гурав дахь нам гарч ирж <<хоёр дээр
нэмэх нэг>> гэсэн <<хоёр намын системийн>> бас
нэг хувилбар байдаг.

6. Засгийн газарын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх
чадвартай, хүчтэй нарийн зохион байгуулалттай
хоёроос дээш намтай системийг олон намын гэж улс
төр судлалд нэрлэдэг. Олон намын системийг хоёр
төрөлд хуваадаг. Эхний төрөл нь тогтнож буй
нийгэм эдийн засгийн байгуулалтай тэрсэлсэн үйл
ажиллагаатай буюу системийн эсрэг намуудаас
бүрдсэн байна.
Хоёрт <<аядуу>> систем ордог. Засгийн эрхийн
төлөө гурваас таван нам тэмцэл явуулдаг. Эдгээр
намуудаас бие дааж нэг ч засгийн эрх барих
боломжгүйгээс эвслийн засгийн газар байгуулдаг.

7. Олон намын системт эвслийн засгийн газар нь ноён
нуруу болсон нэг намтай буюу эсвэл ийм тулгуур
намгүй байдаг. Намын системийн төрөл анги нь
олон янзын хүчин зүйлээс хамаардаг. Намын
системийн хөгжил төлөвшилд сонгуулийн систем их
нөлөөлдөг байгаа.
Эдийн засгийн олон хэвшилтэй, соёлтой, үндэсний,
шашны болон бусад нийгмийг сонирхолуудыг
нэгтгэн бүлэглэх институттэй нийгэмд олон намын
систем төлөвшиж, үйл ажиллагаа өрнүүлэх таатай
нөхцөл бүрдсэн байдаг.

8. Намын системийн талаар нэгдмэл нэг байр суурь
байдаггүй ч гэсэн ямар ч намын систем нийгэмд үр
ашигтай байх шалгууртай байдаг.
Үүнд улс төрийн систем нь:
- нийгмийн эрэлт хэрэгцээ,олон түмний хүсэл,
сонирхолд нийцсэн шийдвэр гаргах
- засгийн газрын бодлогыг шүүмжлэлтэй
зохицуулах
- улс төрийн элитийн үйл ажиллагаанд шударга
хяналт тавих зэрэг нь багтаж байна.

9. Анхаарал тавьсанд баярлалаа