ग्रोवेल द्वारा प्रस्तुत ये हिंदी में पशुपालन गाइड में पशुपालन से सम्बंधित विस्तृत जानकारी दी गई है I इस हिंदी पशुपालन गाइड में निम्नांकित बिन्दुओं पर बिस्तृत जानकारी दी गई है I
डेयरी पशुओं का आवास
गाय व भेंसों के लिए सन्तुलित आहार
नवजात बछडियों की देखभाल
बछड़े/बछड़ियों को सींग रहित करने का समय व लाभ
नवजात बछड़े/बछड़ियों की मुख्य बीमारियाँ व उनकी रोकथाम
मादा दुधारू पशुपन के जननांगों की रचना तथा कार्य
गाय व भेंसों में मद चक्र, मद काल, व मद के लक्षण
पशु प्रजनन की क्रिया तथा इसमें न्यासर्गों (हार्मोन्स) की भूमिका
कृत्रिम गर्भाधान
कृत्रिम गर्भाधान के लाभ व सीमायें
बधियाकरण
मादा पशुओं के प्रमुख प्रजनन विकार
दुधारू पशुओं के प्रमुख रोग व उनका उपचार
चारे का भंडारण
A Brief Guide to Common Dog Diseases and Health Problems
ग्रोवेल का पशुपालन गाइड
1.
2. 1
2
3
4 / म
5 / म म म
6 म
7 म म , म , म षण
8
म ( म )
म
9 म
10 म म
11 ण
12 म म
13 म
14 ण
3. -1
.
म
म म म
म ण
|
:
(1) च :
म ष म -म
म
म म - ण म म
म म
|
(2) च:
म
म
म - म म |
(3) , :
म म म म म
म म |
(4)च , :
म
म म ष म
म
म म
ण म
म ण म |
(5) :
ण म ष ण
म म म
|
4. :
म : :( ) ( ) |
( ) :
म - |
| म म
|
म म , - , , म
म | - म म
: म ण , म ,
म म म म |
(ख)ख :
म म
| म | म म , म म
म म | म म म: म
, - म म |
(ग) ख :
ण म | :
| म , म , म म |
म 12-14 म . म 4.25 .म .(3.5 1.2 म .) 8.6
.म . | ( ) 75 म . 40 म .
म :75 130 म . | ट ( ) 2.5-4.0 म . |
मट ट | ट 30-40 म . 5-7 म . |
म 1.2 म . 2.5 म . | 1.5 म . | म -
म |
म |
म म म |
म |
-2
ग .
ट
ट ट म
ट म म
म म ष म म
|
5. म म
म ट म ण म म ट म म ण
म म म म |
म ण म
ष ण ण
म म ट
म ट |
:-
म म
म म
म म म म म
म म
म म म
म म ण म
म
|
म ण म म
म ट म म ष |
ख
ग ख )
25-
ग )
-
च च च )
-
ख
- -
:-
म
म
म
6. म म म
म म म
म म म |
ग :-
म म म
म म
म ट
म म
ण म
म म - म
म म म |
-3
ख .
म - षण म
ट म म म
:
म म
म |
ट ट
|
म ट म
म ण ट म ट म म
ट म म
म ण म म म म म
ट - म
म म
|
ण म म म म म
म ण म - म म
ट म म ण म म म ण म म
म म म म ण
म ट
7. म ट म
म म म ट ट
म म |
म म म म म
ण म म म म
ट म
म म टम म
म
म ट |
- म म म
म ण ट म म
ट म |
म
म म म म
म म |
म ट
म |
-4
ग .
म म
म म
म म ट टट
म
म म म
म म म म |
म ट
- - म
ट ट ट ष
8. ट
म
म म ट ट म म
म म
म म |
-5
.
म ट म म
म ण म म :-
):
ट म म म म म ण म
म म ट म मण ट म म म म
म म
ट म
म ट ट ट
म म म
- ट मण म ण
म
टट |
:
ट म म
म ट म ट
म म म ट म म
म म म ट म म - म म
ट म |
):
म मण म
म म म म
ट
ट म ट ट
म |
:
म म
म म म
म म ट ट ण
9. म म म म -
म |
):
ट म
म म म म ट ट ट
म |
ख ):
म - म म ण
म म ण म म
म म ष ण म म
म ण मण म
म ट म म ट म म - म
ण म म
म
ट म म म ट म म म
म - म म म ट |
-6
ग च .
म म
म म
म म म |
)|
:
म म म म म
म ष म
म म म ण म म ण म
|
:
ट -म म म म
म ट ण
ष ण म ण म ण म |
10. ग :
म म ट
म ण ण म
म म षण म
म म |
:
म - म म म
म ण म म म म |
ग ):
म म म
ट म |
-7
ग च .
म म म म म
म म म
म म म म
म म |
म म म ट म म ट - म
म म म म म म म
ष ण |
:
म म |
म म |
|
म |
|
|
- |
म म म म |
:
म म ण म म
ट म म |
ण |
म टट ट |
- |
11. म म |
म |
म म ट |
|
:
म |
म म म |
म |
म म म |
म म |
ग :
म म ट म म म
म ट म म म म म म म
ट म ट
म म म ण
|
ग ग ग ग च -1
ग ग
ग
ग
ग
8-21 30-60 20-36
12-18
1
ग -280
-308
च :
म म ट म म म
म ष म षण म म
म म म म ट म म म ट ण म
म - ट - म म म म
ष म म म म म म ष
12. म म ष म म म ट ष
म म म म म - - म
म म म ट - - म म म म
म म ण
म |
-8
ग .
म म म ट म म म
ष ट म म ण म म म
म म ण म ट
म म ण
ण म ण म -
म म ट म
ष ण म ण म ण ट म
ण ण
म |
म म म म ण ण म
म म म ण म म
म ट ट म
ट म म ट ण
म म ट म ण
|
म ण ण ष
म ष म म
ट म म ण
ण म म म |
म म ण ष ष ण
ष म ण ष
म - म टट
म ण म ट
म म म
म म म म म |
म ट ण - म म म म म म
ण म म म म ट म
ण |
13. -9
ग .
म म म म ष
म म म म म म म ण ष म
म म |
:
म म
म म म म
म ण ण म
ण म ण म म म म म ण
म म म
ष ण ण ण ष म
ण ष म म म म
म |
म -
ण म म म म म
ष म ण म म म
ण
|
ग ग :
ण ण म म
म म ट म म
म |
ग ):
म म म म
म म ण ट म
म ण |
ग ग :
- ट ट
ण ट
ट म ण
ट ट
14. ट ण |
ग :
म म म ट
म म ट म
- म
म म म ट
म म ट
ण म ट म
|
ख ख :-
म ण म
|
ण म म म
ण म |
म म म ण
|
ग च
म
म म
ण म म - म
म ण म म - म
ण म म म म
म |
-10
ग .
ग
म म म :-
( म ण म
ष म - ष म
म |
म म |
म म म ण म
|
म म |
15. म म ण |
म म म |
म |
म म म म म |
म ष म म म म
ण |
म म |
ग :
म म म |
म
|
म ष |
म ष ण ण म म |
म ण म म
|
-11
.
:
ण म ण
म ण
:
म ण म ण |
ण
म ष म टम ट ष
म म ट ट ट म |
ट ण :
- म ण म ष
म म ण म |
ण म
|
म म म म
|
|
ण म म ण |
16. ट | म म म ट
म म ट म
ष म ष |
ट ण म |
ट म म ट |
ट म ष ष म |
ट म म म |
ट |
ण:
म म ट म म म
ष म ष म
ष ष |
-12
ख .
ग - ग )
म म ण
ण ण ण म
ण म म म ण
ट ण म ण म :-
ग :-
म म ण म
ट म म म
|
ख ग :-
म म म ण ण ष म ण
ण म म ण ण म म म
(early म ण ण म |
ग :-
म म म म
षण म म |
:-
म ण म ण
ट ट म म (luteal insuffic
म |
17. ग ग :-
म म ट ट - ट म ण
ष ण म म म ण म म |
च :
ट ण ण
ण
ण म म म म
ण ण म
ण
|
म ट म ण ष म ट ट
ष म
|
म म ण
ण
मण |
म ष म म ण
म म |
म म म म
ट ट
म |
ट म म म ण म
ण म म |
ष षण म म म
म ण ट म म |
म ट - ण म |
:
म म म म
म म म म म ट
ण |
:
ण म म ट म
ण |
षण म म ष म
|
:
म म म ट म
ण |
18. ग :
ण ट म ट म म म म
म म म ण |
ख
म म ण म ट म म
म म म |
ट ट ण :
म म ट म म म |
म म ण :
म म म ण म म म म म
ण |
च :
म म ण म |
म म |
- ट |
ट |
ट म ट ट ण म म ट ट
|
ट म ट म
|
ट म |
ग ):
म ट ण म म ट
म म म म ट
म ट म ष म ट ट
ण म म म ण
म म ट म ट म म
म ट म |
म ट म ट म ण - म म
म ट म |
च :
म ट म ट म ट ट
ट ट ट म म ट ष
म म म म म
म |
19. (4) ग ):
म म म म म म म - म
ण म
म म ट म
म म म
|
च :
म ट - ट म
म म म |
ग :
म म ण म
म म म
म ट म म म - म
म म म
म |
ग :
म ण म ण म ट |
:
म ण म म म
ट म म |
म |
|
म म ण
म ट ण
|
:
म म
ट ट म
टट म |
ण - ण म ण म ट ट
मण म म म म
ण म म म ट
च :
म ण म ण
म म |
म - म ट ण |
|
3. |
म म
20. षण म म |
ण - म
म म मण ण
ट
म ट |
च :
म म ष - म ट
ट ट
म म म म
ट म
ट ट - ट ट
म ण ष
म म ण
ट म ट |
ग ):
म - ट म
ट म ट
म म
|
ण म ण :-
|
म म |
ट |
|
|
च :
म
ट
म
म म म ट
म ट म
ट
म ट
म ट ट ट ट ट
म म ट
म |
म म म ण म
म म म ट ट म म
|
21. -13
ख ग च .
म ण म म ष ण ण म ट
षण मट म म म ण म म म
म म म म
म ट म म म
ट म म म
म म म म
म :
ग
ख :
म ष ण म म म
म ट म
म म म म म म
म म म
म |
ग :-म - ण ष ण - म
म म - - - ट- ट- - म म म म म :
- ष ण म- ण म
म म म म |
:- म म
म ष ण म म म म म
म म म म म म ट
ष ण म म
म म ण |
ग :- - ट -
म म - ण
म म -
ट म म
ण - म म ण
म म ण म
म म म म
म म म
म म म म म
|
22. च :- म म ण
म मण ट ट ट
म ट ट म म - म ट ट
म |
ग च :-
म ट ष म ट म
ट म म म म म म ण ट
|
म |
म - |
म म |
|
- |
म म |
ग ):
ष ण म
म
म म
म - म म म
ट म म म
म म म म म म म
- म म म म म म
म ट
ट म म म |
ग ग ):
म ष ण म ट म
म म म म ण म
ष ण म ट म म
म म म म म
ट म म म म ण
म ष ण म म म
म म म म ण म
ट म |
:- म म म म
म म ण ट म ण
म |
म म म -
म - म -
23. - म म
ट म म म ण म म
ट म म म |
म म ण म
- - म
ट म म ण
म |
म म म म ण म म म
म |
च :- ण म
म ट म म ट
म ट म ण
म म ट म
ण म ट ण
म |
ख ग
ग ग च
म म म म
म म ट म म
ण म ण म म
म म म ट ण
म |
म - म
म म ट
ट म म म म ट ट
म |
ग ख ( ):
ण म म
म ट म
-
|
म - म
म ण ट म
म ण म
24. ट म म म
म ट
|
ग ):
ण म म म म म म म
म म - ट म म म
म ट
|
म - म ट
ट म म - म म - ट - ट म
म |
ग ग-
ख ):
म म ट ट म
म म म
ट म म म
- म
म म म ण म
म |
च :- म म म ट
म म म
म |
ग-
चच :-
म म म
म म ट म
म म ट - मण म
म
|
:-
म ट
म म
25. म म म |
म म म ण
म म ट |
-14
च .
म म म ट
म म -
- म म
म म म
ण म ष म ण
ट म म
ट ण |
ख ख ):
म म 15-
ण म ट म म
म मट म
म म ट ट म म
म
म |
च ख :- म ट - म म
- म ट म म
ष ण |
ख च ग ख :- म ट ट म ट - ट
म म - म ट म म ट
|
ग च ख :- म ष म
म म
म म म म
ष म म
ण ष ट म म |
ख च :
च च म ट
ष
26. म |
ट म
म म - म ट म म
म ट
ट ट म
म म
ट ट
म |
च )
म ट ण |
म |
म म म म म
|
|
:-
म म |
म |
|
म |
:-
म म म म म
म म
|
:-
म ण म
म म म ट
म ट म म म ट
म म
म ट म म म म |
ग :-
म ण
ट ट म म
ट
|
:-
म म ट ट म ट
27. ट म ट म -
ट ट - म म ट
म म म
म म
म ट ट
ट म म म म म
- म - म |