جمع آوری داده اکترومغناطیس ماهواره سنجنده

1. ‫خدا‬ ‫نام‬ ‫به‬
1

2. ‫دور‬ ‫از‬ ‫سنجش‬(Remote Sensing)
‫تنظیم‬ ‫و‬ ‫تهیه‬:‫الهامی‬ ‫مهدی‬ ، ‫ابراهیمی‬ ‫احسان‬
‫مربوطه‬ ‫استاد‬:‫یازرلو‬ ‫دکتر‬ ‫آقای‬ ‫جناب‬
‫تحصیلی‬ ‫سال‬93-92
2

3. ‫مقدمه‬
‫بطورکلی‬‫از‬‫زمانهای‬‫گذشته‬‫تا‬‫کنون‬‫روشهای‬‫مختلفی‬‫برای‬‫جمع‬‫آوری‬‫داده‬‫های‬‫مبتنی‬‫بر‬‫مکان‬‫وجو‬‫د‬
‫دارد‬‫که‬‫از‬‫آن‬‫جمله‬‫می‬‫توان‬‫به‬‫مشاهدات‬،‫نجومی‬،‫فتوگرامتری‬‫نقشه‬‫برداری‬‫و‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫اشاره‬
‫نمود‬.‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫از‬‫زمره‬‫روشهای‬‫جمع‬‫آوری‬‫داده‬‫محسوب‬‫می‬‫گردد‬‫که‬‫در‬‫آن‬‫کمترين‬‫میزان‬‫تماس‬
‫مستقیم‬‫با‬‫اشیاء‬‫و‬‫عوارض‬‫مورد‬‫اندازه‬‫گیری‬‫را‬‫داشته‬‫و‬‫برخالف‬‫ساير‬‫روشها‬‫که‬‫عوامل‬‫انسانی‬‫در‬
‫گردآوری‬‫و‬‫تفسیر‬‫داده‬‫های‬‫زمینی‬‫نقش‬،‫دارند‬‫در‬‫روش‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫اين‬‫وظیفه‬‫بر‬‫عهده‬‫سنجنده‬‫ها‬
‫خواهد‬‫بود‬.
‫دور‬ ‫از‬ ‫سنجش‬ ‫از‬ ‫متعددی‬ ‫تعاريف‬ ‫ادامه‬ ‫در‬(Remote Sensing)‫گردد‬ ‫می‬ ‫ارائه‬:
•‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫دانش‬‫پردازش‬‫و‬‫تفسیر‬‫تصاويری‬‫است‬‫که‬‫حاصل‬‫ثبت‬‫تعامل‬‫انرژی‬‫الکترومغناط‬‫یس‬‫و‬
‫اشیاء‬‫می‬‫باشند‬(Sabins 1997).
•‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫علم‬‫و‬‫هنر‬‫به‬‫دست‬‫آوردن‬‫اطالعات‬‫درباره‬‫يک‬‫شیء‬‫منطقه‬‫يا‬،‫پديده‬‫از‬‫طريق‬
‫پردازش‬‫و‬‫آنالیز‬‫داده‬‫های‬‫اخذ‬‫شده‬‫بوسیله‬‫يک‬‫دستگاه‬(‫بدون‬‫تماس‬‫مستقیم‬‫با‬‫شیء‬‫منطقه‬‫يا‬
‫پديده‬‫مورد‬‫مطالعه‬)‫است‬(ASP, 1983).
•‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫بر‬‫سنجیدن‬‫اشیاء‬‫از‬‫مسافتی‬،‫خاص‬‫يعنی‬‫تشخیص‬‫و‬‫اندازه‬‫گیری‬‫ويژگیهای‬‫ي‬‫ک‬
‫جسم‬‫بدون‬‫تماس‬‫بالفعل‬‫با‬‫آن‬،‫جسم‬‫داللت‬‫دارد‬(Harper‫و‬Dorothy nv1983).
3

4. ‫در‬‫سال‬1972‫اولیــن‬‫ســري‬‫ماهــواره‬‫هاي‬‫لنــدست‬‫با‬‫دوربین‬‫و‬‫سنجنــده‬‫هاي‬RBV (Return Beam
Vidicon)،MSS (multispectral sensor)‫و‬TM(Thematic Mapper)ι‫در‬‫چهار‬‫و‬‫هفت‬‫باند‬‫توسط‬‫اياالت‬
‫متحده‬‫آمريکا‬‫در‬‫مدار‬‫زمین‬‫قرار‬،‫گرفت‬‫از‬‫اين‬‫زمان‬‫تصويربرداري‬‫از‬‫حالت‬‫آنالوگ‬‫خارج‬‫و‬‫بصورت‬‫رقومي‬
‫درآمد‬‫و‬‫دريچه‬‫اي‬‫جديد‬‫براي‬‫پردازش‬‫تصاوير‬‫و‬‫نهايتا‬"‫تعبیر‬‫و‬‫تفسیر‬‫آنها‬‫به‬‫روي‬‫بشر‬‫گشوده‬‫شد‬.
‫در‬‫دورسنجي‬‫طیف‬‫وسیعي‬‫از‬‫تکنولوژي‬‫و‬‫دستگاهها‬‫مورد‬‫استفاده‬‫قرار‬‫مي‬‫گیرد‬‫و‬‫کلیه‬‫تکنولوژيهاي‬
‫دورسنجي‬‫بر‬‫پايه‬‫مفاهیم‬‫خاصي‬‫استوار‬‫هستند‬‫و‬‫کلیه‬‫سیستم‬‫هاي‬‫دورسنجي‬‫شامل‬‫اجزاي‬‫اولیه‬
‫خاصي‬‫میباشند‬.‫چهار‬‫جز‬‫اصلي‬‫در‬‫سیستم‬‫هاي‬‫دورسنجي‬‫وجود‬‫دارد‬‫که‬‫عبارتند‬‫از‬:
4

5. •1-‫منبع‬‫انرژی‬
•‫منبع‬‫انرژی‬‫که‬‫خود‬‫تولید‬‫کننده‬‫حجم‬‫وسیعی‬‫از‬‫موج‬‫الکترومغناطیس‬،‫است‬‫سبب‬‫پراکنش‬‫اين‬‫امواج‬‫به‬‫اش‬‫یاء‬‫و‬
‫پديده‬‫های‬‫روی‬‫زمین‬‫شده‬‫که‬‫باز‬‫تابش‬‫آن‬‫به‬‫سنجنده‬‫ها‬‫می‬‫رسد‬.‫بزرگترين‬‫منبع‬‫انرژی‬‫خورشید‬‫محسوب‬‫م‬‫ی‬
‫گردد‬.‫در‬‫بعضی‬‫از‬‫موارد‬‫سنجنده‬‫ها‬‫خود‬‫امواج‬‫الکترومغناطیس‬‫را‬‫تولید‬‫و‬‫به‬‫سمت‬‫عوارض‬‫گسیل‬‫می‬‫دهند‬.
•2-‫اتمسفر‬
•‫هنگامیکه‬‫انرژی‬‫الکترومغناطیس‬‫از‬‫منبع‬‫خورشید‬‫منتشر‬‫شد‬‫در‬‫را‬‫رسیدن‬‫به‬‫اشیاء‬‫و‬‫پديده‬‫های‬‫روی‬‫زمی‬‫ن‬‫از‬
‫محیطی‬‫بنام‬‫اتمسفر‬‫عبور‬‫می‬‫کند‬.‫اتمسفر‬‫از‬‫اليه‬‫های‬‫مختلفی‬‫تشکیل‬‫يافته‬‫که‬‫روی‬‫عبور‬‫امواج‬
‫الکترومغناطیس‬‫تاثیر‬‫می‬‫گذارد‬.‫اين‬‫تاثیر‬‫بصورت‬‫جذب‬‫و‬‫تفرق‬‫انرژی‬‫ظاهر‬‫می‬‫گردد‬.‫يکی‬‫از‬‫پديده‬‫های‬‫م‬‫تداول‬
‫که‬‫در‬‫تصاوير‬‫مشاهده‬‫می‬،‫گردد‬‫ابرها‬‫بوده‬‫که‬‫از‬‫ملکولهای‬‫بخار‬‫آب‬‫تشکیل‬‫شده‬‫اند‬.‫اين‬‫ملکولها‬‫سبب‬‫جذ‬‫ب‬
‫بخش‬‫بزرگی‬‫از‬‫امواج‬‫الکترومغناطیس‬‫می‬‫گردند‬.‫لذا‬‫برای‬‫رهايي‬‫از‬‫اين‬،‫پديده‬‫سنجنده‬‫ها‬‫به‬‫گونه‬‫ای‬‫طراحی‬
‫می‬‫گردند‬‫تا‬‫برای‬‫دريافت‬‫امواج‬‫کمتر‬‫در‬‫محدوده‬‫جذب‬‫اتمسفر‬‫قرار‬‫گیرند‬.‫معموال‬‫طول‬‫موجهای‬‫بلند‬(‫در‬‫محدوده‬
‫ماکرويو‬)‫کمتر‬‫از‬‫اليه‬‫های‬‫اتمسفر‬‫تاثیر‬‫می‬‫پذيرند‬.‫به‬‫همین‬‫دلیل‬‫در‬‫مناطقی‬‫که‬‫در‬‫بیشتر‬‫روزهای‬‫سال‬‫آسمان‬
‫ابری‬،‫است‬‫از‬‫سنجنده‬‫های‬‫راداری‬‫استفاده‬‫می‬‫گردد‬.
5

6. •3-‫اشياء‬‫و‬‫عوارض‬
•‫امواج‬‫الکترومغناطیس‬‫پس‬‫از‬‫عبور‬‫از‬‫اليه‬‫های‬‫اتمسفر‬‫به‬‫اشیاء‬‫و‬‫پديده‬‫های‬‫روی‬‫زمین‬‫رسیده‬‫و‬
‫دست‬‫خوش‬‫تغییرات‬‫جديدی‬‫خواهد‬‫شد‬.‫بدين‬‫صورت‬‫که‬‫قسمتی‬‫از‬‫امواج‬‫به‬‫پديده‬‫ها‬‫برخورد‬‫کرده‬‫و‬
‫جذب‬‫آنان‬‫می‬‫گردد‬.‫قسمتی‬‫از‬‫آنها‬‫عبور‬‫نموده‬‫و‬‫قسمتی‬‫منعکس‬‫می‬‫شوند‬.‫بخش‬‫انعکاس‬‫يافت‬‫ه‬
‫امواج‬‫که‬‫در‬‫فضا‬‫منتشر‬‫می‬،‫گردد‬‫توسط‬‫سنجنده‬‫ها‬‫دريافت‬‫می‬‫گردد‬.
•4-‫سنجنده‬
•‫جمع‬‫آوری‬‫امواج‬‫الکترومغناطیس‬‫جهت‬‫اندازه‬‫گیری‬‫و‬،‫ثبت‬‫از‬‫وظايف‬‫سنجنده‬‫ها‬‫محسوب‬‫می‬‫شوند‬.
‫بطور‬‫کلی‬‫سنجنده‬‫ها‬‫از‬‫لحاظ‬‫منبع‬‫انرژی‬‫به‬‫دو‬‫دسته‬‫سنجنده‬‫های‬‫فعال‬(Active)‫و‬‫سنجنده‬‫های‬
‫غیر‬‫فعال‬(Passive)‫تقسیم‬‫می‬‫گردند‬.
6

7. ‫در‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫از‬‫فاصله‬‫استفاده‬‫مي‬‫شود‬‫يعني‬‫به‬‫وسیله‬،‫هواپیما‬،‫فضاپیما‬‫ماهواره‬‫يا‬‫کشتي‬‫و‬‫از‬‫ط‬‫ریق‬
‫وسايل‬‫نصب‬‫شده‬‫بر‬‫روی‬‫آنها‬‫مانند‬،‫دوربین‬،‫لیزر‬،‫رادار‬‫ردياب‬،‫صوتي‬‫لرزه‬‫سنجها‬‫يا‬‫گراويمترها‬‫اطالعات‬
‫دريافت‬‫مي‬‫شود‬.‫در‬‫واقع‬‫از‬‫وسايل‬‫مختلف‬‫براي‬‫جمع‬‫آوري‬‫اطالعات‬‫درباره‬‫محیط‬‫زيست‬‫استفاده‬‫مي‬‫شود‬.
‫بسته‬‫به‬‫نوع‬‫جمع‬‫آوري‬‫اطالعات‬‫ا‬‫معموال‬‫از‬‫انعکاس‬‫يا‬‫انتشار‬‫امواج‬‫الکترومغناطیس‬‫در‬‫فرکانس‬‫مشخص‬
‫استفاده‬‫مي‬‫شود‬(‫اشعه‬‫مادون‬،‫قرمز‬‫نور‬‫مرئي‬‫و‬‫میکروويوها‬).‫هر‬‫شیئي‬‫که‬‫مورد‬‫آنالیز‬‫قرار‬‫مي‬‫گیرد‬،‫ما‬‫نند‬
‫گیاهان‬،‫خانه‬،‫ها‬‫سطوح‬‫آب‬‫و‬‫هوا‬‫باشد‬‫و‬‫به‬‫دلیل‬‫تنوع‬،‫اشیا‬‫هر‬‫يک‬‫از‬‫اشیا‬‫طول‬‫موجهاي‬‫متفاوتي‬‫را‬‫منعک‬‫س‬
‫يا‬‫منتشر‬‫مي‬‫کنند‬‫و‬‫هر‬‫يک‬‫از‬‫امواج‬‫انعکاس‬‫يافته‬‫يا‬‫منتشر‬‫شده‬‫از‬‫شدت‬‫متفاوتي‬‫برخوردار‬‫هستند‬.‫ه‬‫مه‬‫اين‬
‫عوامل‬‫تابعي‬‫از‬‫شرايط‬‫شیئي‬‫مورد‬‫آزمايش‬‫است‬.‫در‬‫برخي‬‫از‬‫سیستم‬‫هاي‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫از‬‫امواج‬‫صوتي‬
‫استفاده‬‫مي‬‫شود‬‫يا‬‫ممکن‬‫است‬‫از‬‫ساير‬‫روشها‬‫مانند‬‫روشهاي‬‫ثقل‬‫سنجي‬‫يا‬‫میدان‬‫مغناطیسي‬‫کمک‬‫گ‬‫رفته‬
‫شود‬.
‫دورسنجي‬‫مدرن‬‫ا‬‫معموال‬‫شامل‬‫فرآيندهاي‬‫ديجیتالي‬‫است‬‫اما‬‫با‬‫روشهاي‬‫غیر‬‫ديجیتالي‬‫نیز‬‫مي‬‫تواند‬‫ک‬‫ار‬‫کند‬.
7

8. 8

9. 9

10. •-‫سنجنده‬‫ها‬(sensors)
•‫وسیله‬‫هایی‬‫که‬‫تابش‬‫الکترومغناطیس‬‫منعکس‬‫شده‬‫از‬‫پدیده‬‫های‬‫زمین‬‫را‬‫جمع‬‫آوری‬‫می‬‫کنند‬‫و‬‫به‬
‫شکل‬‫مناسب‬‫تصویری‬‫و‬‫یا‬‫رقومی‬‫ارائه‬‫می‬،‫دهند‬‫سنجنده‬‫یا‬‫سنسور‬‫گویند‬.
•‫طبقه‬‫بندی‬‫سنجنده‬‫ها‬
•‫سنجنده‬‫ها‬‫را‬‫بر‬‫اساس‬‫منبع‬‫انرژی‬‫و‬‫بازده‬‫اطالعات‬‫طبقه‬‫بندی‬‫می‬‫کنند‬.
•‫طبقه‬‫بندی‬‫سنجنده‬‫ها‬‫بر‬‫اساس‬‫منبع‬‫انرژی‬:‫در‬‫این‬‫نوع‬‫طبقه‬‫بندی‬‫بندی‬‫سنجنده‬‫ها‬‫به‬‫دو‬‫نو‬‫ع‬
‫فعال‬‫و‬‫غیر‬‫فعال‬‫تقسیم‬‫بندی‬‫می‬‫شوند‬.
•1-‫سنجنده‬‫غیرفعال‬
•2-‫سنجنده‬‫فعال‬
10
‫دور‬ ‫از‬ ‫سنجش‬ ‫اجزای‬

11. •‫الف‬)‫سنجنده‬‫های‬‫فعال‬
•‫در‬‫این‬‫نوع‬‫سنجنده‬‫ها‬‫خود‬‫سنسور‬‫دارای‬‫منبع‬‫انرژی‬‫است‬.‫این‬‫انرژی‬‫برای‬‫اشعه‬‫دادن‬‫به‬‫پدیده‬
‫فرستاده‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫بازتاب‬‫آنها‬‫جمع‬‫آوری‬‫می‬‫شود‬.‫مثل‬‫رادار‬
•‫ب‬)‫سنجنده‬‫های‬‫غیر‬‫فعال‬
•‫این‬‫سنجنده‬‫ها‬‫دارای‬‫منبع‬‫انرژی‬‫نیستند‬‫بلکه‬‫انرژی‬‫منعکس‬‫شده‬‫از‬‫پدیده‬‫های‬‫مختلف‬‫که‬‫تو‬‫سط‬
‫تابش‬‫الکترومغناطیس‬‫خورشیدی‬‫ایجاد‬‫شده‬‫را‬‫جمع‬‫آوری‬‫می‬‫کنند‬.‫مانند‬‫اسکنرها‬‫ودوربین‬‫های‬
‫معمولی‬
11

12. •‫اطالعاتی‬ ‫بازده‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫ها‬ ‫سنجنده‬ ‫بندی‬ ‫طبقه‬:‫تصوی‬ ‫نوع‬ ‫دو‬ ‫به‬ ‫ها‬ ‫سنجنده‬ ‫بندی‬ ‫طبقه‬ ‫این‬ ‫در‬‫و‬ ‫ری‬
‫تصویری‬ ‫غیر‬(‫رقومی‬)‫شوند‬ ‫می‬ ‫تقسیم‬.
•‫الف‬)‫تصویری‬ ‫های‬ ‫سنجنده‬
•‫محدوده‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫هایی‬ ‫سنجنده‬۰.۹-۰.۳‫صـورت‬ ‫بـه‬ ‫را‬ ‫اطالعـات‬ ‫و‬ ‫کننـد‬ ‫مـی‬ ‫بـرداری‬ ‫عکـس‬ ‫را‬ ‫میکرومتر‬
‫دهد‬ ‫می‬ ‫ارائه‬ ‫عکس‬.‫عکاسی‬ ‫های‬ ‫دوربین‬ ‫مانند‬
12

13. •‫ب‬)‫سنجنده‬‫های‬‫غیر‬‫تصویری‬
•‫سنجنده‬‫هایی‬‫که‬‫به‬‫طور‬‫مستقیم‬‫تصویر‬‫تهیه‬‫نمی‬‫کنند‬‫بلکه‬‫حاصل‬‫سنجش‬،‫آنها‬‫اطالعاتی‬‫از‬
‫شدت‬‫و‬‫ضعف‬‫انرژی‬‫بازتابی‬‫از‬‫عوارض‬‫زمینی‬‫است‬‫که‬‫به‬‫وسیله‬‫سنجنده‬‫ها‬‫دریافت‬‫و‬‫به‬‫صورت‬
‫عددی‬‫یا‬‫رقومی‬‫ثبت‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫به‬‫صورت‬‫عالیم‬‫رادیویی‬‫به‬‫زمین‬‫مخابره‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫برای‬‫نمایش‬‫و‬
‫آشکار‬‫سازی‬‫توسط‬‫کامپیوتر‬‫پردازش‬‫می‬‫شوند‬.
•‫از‬‫این‬‫نوع‬‫سنجنده‬‫ها‬‫می‬‫توان‬‫به‬‫سنجنده‬M.S.S(‫اسکن‬‫کننده‬‫چند‬‫طیفی‬)‫و‬‫سنجنده‬R.B.V
(‫ویدیکن‬‫پرتو‬‫برگردان‬)‫و‬‫سنجنده‬T.M(‫نقشه‬‫بردار‬‫موضوعی‬)‫اشاره‬‫نمود‬.
13

14. •‫تفاوت‬‫هر‬‫یک‬‫از‬‫این‬‫سنجنده‬‫ها‬‫در‬‫قدرت‬‫تفکیک‬،‫تعداد‬‫باندهای‬‫سنجنده‬‫و‬…..‫می‬‫باشد‬.
•‫نسل‬‫جدید‬‫سنجنده‬،‫ها‬‫سنجنده‬‫های‬‫فراطیفی‬(‫هایپراسپکترال‬)‫می‬‫باشد‬‫این‬‫سنجنده‬‫ها‬‫به‬‫دو‬
‫صورت‬‫فضابرد‬‫و‬‫هوابرد‬‫باشند‬‫می‬:‫سنجنده‬‫های‬‫فضابرد‬‫عبارتند‬‫از‬(Hyperion, Ali, Proba)‫که‬‫در‬‫مدار‬
‫زمین‬‫قرار‬‫گیرند‬‫می‬.‫سنجنده‬‫های‬‫هوابرد‬‫نظیر‬(Hymap, Casi, AVIRS, DBHS)‫نیز‬‫بر‬‫روی‬‫هواپیماهای‬
‫سبک‬‫یاحتی‬‫در‬‫برخی‬‫موارد‬‫بر‬‫روی‬‫هلی‬‫کوپترها‬‫قابل‬‫نصب‬‫بوده‬‫و‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫ارتفاع‬‫کم‬‫پرواز‬‫از‬‫دقت‬
‫بسیار‬‫زیادی‬‫نسبت‬‫به‬‫سنجنده‬‫های‬‫نصب‬‫شده‬‫درماهواره‬‫ها‬‫برخوردار‬‫هستند‬.
•‫تصاویر‬‫هایپراسپکترال‬‫بصورت‬‫داده‬‫های‬‫سه‬‫بعدی‬‫جمع‬‫آوری‬‫و‬‫نمایش‬‫داده‬‫می‬،‫شوند‬‫آوری‬‫جمع‬
‫اطالعات‬‫مکانی‬‫در‬‫جهات‬‫برداری‬x,y‫و‬‫اطالعات‬‫طیفی‬‫در‬‫جهت‬z‫صورت‬‫گیرد‬‫می‬.
•‫این‬‫تکنولوژی‬‫ا‬‫تقریبا‬‫جدید‬‫بوده‬‫و‬‫توسط‬‫محققان‬‫و‬‫دانشمندان‬‫برای‬‫شناسایی‬،‫ها‬‫کانی‬‫پوش‬‫ش‬
‫گیاهی‬‫و‬‫مواد‬‫ساخته‬‫شده‬‫مصنوعی‬‫مورد‬‫استفاده‬‫قرار‬‫گیرد‬‫می‬.
14

15. 15

16. 16

17. 17

18. ‫هایی‬‫ماهواره‬‫با‬‫های‬‫گیرنده‬‫راه‬‫دور‬‫برای‬‫مشاهده‬‫پدیده‬‫های‬،‫زمین‬‫های‬‫ماهواره‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫یا‬
‫های‬‫ماهواره‬‫دید‬‫زمینی‬‫نامیده‬‫شوند‬‫می‬.‫این‬‫ماهواره‬‫ها‬‫بر‬‫اساس‬،‫ارتفاع‬‫مسیرحرکت‬‫و‬‫های‬‫گیرنده‬‫آنها‬‫از‬
‫هم‬‫متمایز‬‫شوند‬‫می‬.
‫ها‬‫ماهواره‬‫از‬‫نظر‬‫کاربرد‬‫به‬‫چند‬‫دسته‬‫تقسیم‬‫شوند‬‫می‬:
‫ماهواره‬‫های‬،‫مخابراتی‬‫های‬‫ماهواره‬،‫هواشناسی‬‫های‬‫ماهواره‬‫منابع‬،‫زمینی‬‫های‬‫ماهواره‬،‫یاب‬‫موقعیت‬
‫های‬‫ماهواره‬،‫شناسی‬‫ستاره‬‫های‬‫ماهواره‬‫جاسوسی‬‫یا‬،‫نظامی‬‫های‬‫ایستگاه‬‫فضایی‬.
‫انواع‬‫های‬‫ماهواره‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬
‫ماهواره‬‫های‬‫سنجش‬‫از‬‫دوری‬‫که‬‫در‬‫حال‬‫حاضر‬‫توسط‬‫کشورهای‬‫مختلف‬‫در‬‫مدار‬‫زمین‬‫قرار‬‫گرفته‬‫اند‬‫به‬‫قرار‬
‫زیر‬‫است‬
•۱-LANDSAT،ASTER،SPOT،IRS،MOS،IKONOS،QUICKBIRD
•2-‫با‬‫های‬‫سیستم‬‫راداری‬:RADARSAT،SEASAT،MAGSAT،ERS،JERS
•3-NOAA(‫هواشناسی‬)
•۴-‫فضاپیمای‬SHUTTLE.
18
‫دور‬ ‫از‬ ‫سنجش‬ ‫های‬‫ماهواره‬

19. ‫مزایای‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬
‫مزاياي‬‫استفاده‬‫از‬‫تکنیکهاي‬‫دورسنجي‬‫براي‬‫مطالعه‬‫سیاره‬‫ما‬‫بسیار‬‫زياد‬‫است‬.‫به‬‫عنوان‬،‫مثال‬‫اب‬‫زارهاي‬
‫دورسنجي‬‫اين‬‫امکان‬‫را‬‫براي‬‫دانشمندان‬‫فراهم‬‫مي‬‫کنند‬‫تا‬‫بخشهاي‬‫وسیعي‬‫از‬‫زمین‬‫را‬‫مورد‬‫مطالعه‬‫ق‬‫رار‬
‫دهند‬.‫در‬‫حقیقت‬‫اکثر‬‫تحقیقات‬‫زيست‬‫محیطي‬‫که‬‫طي‬‫دو‬‫دهه‬‫اخیر‬‫انجام‬‫شده‬‫به‬‫زمین‬‫به‬‫عنوان‬‫يک‬
‫سیستم‬‫واحد‬‫نگاه‬‫کرده‬‫و‬‫آن‬‫رابررسي‬‫مي‬‫کند‬.‫و‬‫به‬‫دانشمندان‬‫اين‬‫امکان‬‫را‬‫مي‬‫دهد‬‫که‬‫مقیاسهاي‬
‫زماني‬(‫از‬‫نظر‬‫طول‬‫مدت‬‫و‬‫فرکانس‬)‫را‬‫مورد‬‫بررسي‬‫قرار‬‫دهند‬.‫اين‬‫کار‬‫در‬‫گذشته‬‫غیر‬‫ممکن‬‫بود‬.‫تحقی‬‫قات‬
‫هفته‬،‫ها‬،‫ماهها‬‫سالها‬‫و‬‫دهه‬‫ها‬‫انجام‬‫مي‬‫شوند‬.‫اين‬‫تحقیقات‬‫درک‬‫درستي‬‫از‬‫چرخه‬‫هاي‬‫طبیعي‬‫را‬
‫که‬‫در‬‫محیط‬‫زيست‬‫اتفاق‬‫مي‬،‫افتد‬‫به‬‫ما‬‫مي‬‫دهند‬.‫در‬‫حال‬،‫حاضر‬‫اندازه‬‫گیري‬‫نشانگرهاي‬‫زيست‬
‫محیطي‬‫در‬‫هر‬‫فاصله‬‫زماني‬‫که‬‫الزم‬،‫باشد‬‫به‬‫طور‬‫اتوماتیکي‬‫امکان‬‫پذير‬‫است‬‫و‬‫اطالعات‬‫الزم‬‫را‬‫دربار‬‫ه‬
‫پديده‬‫هاي‬‫طبیعي‬‫در‬‫اختیار‬‫دانشمندان‬‫قرار‬‫مي‬‫دهند‬
19

20. •‫يکي‬‫ديگر‬‫از‬‫مزاياي‬‫دورسنجي‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫در‬‫برخي‬‫از‬‫مناطق‬‫زمین‬‫که‬‫امکان‬‫دسترسي‬‫به‬‫آنها‬
‫دشوار‬‫بوده‬‫و‬‫يا‬‫در‬‫موقعیت‬‫هاي‬‫خطرناک‬‫قرار‬،‫دارند‬‫مورد‬‫استفاده‬‫قرار‬‫مي‬‫گیرد‬.‫همچنین‬‫حسگرهاي‬
‫ماهواره‬‫اي‬‫و‬‫هواپیماها‬‫براي‬‫تحقیق‬‫درباره‬‫مناطق‬‫قطبي‬،‫زمین‬‫اتمسفر‬،‫بااليي‬‫آتش‬‫سوزي‬‫جنگل‬‫ه‬‫ا‬‫و‬
‫فعالیتهاي‬،‫آتشفشاني‬‫اقیانوس‬‫هاي‬‫مناطق‬‫دور‬‫و‬‫بیابانها‬‫که‬‫امکان‬‫دسترسي‬‫انسان‬‫به‬‫آنها‬‫دش‬‫وار‬
،‫میباشد‬‫مورد‬‫استفاده‬‫هستند‬
•‫بزرگترين‬‫مزيت‬‫دورسنجي‬‫اين‬‫است‬‫که‬‫محصول‬‫نهايي‬‫آن‬‫ا‬‫معموال‬‫تصويري‬‫است‬‫از‬‫سطح‬‫زمین‬‫اس‬‫ت‬
‫که‬‫مي‬‫توان‬‫آن‬‫را‬‫تجسم‬‫و‬‫يا‬‫تفسیر‬‫کرد‬.
20

21. ‫دور‬ ‫از‬ ‫سنجش‬ ‫مهم‬ ‫های‬ ‫كاربرد‬
‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫در‬‫بسیاری‬‫از‬‫زمینه‬‫های‬‫علمی‬‫و‬‫تحقیقاتی‬‫كاربردهای‬‫گسترده‬‫ای‬‫دارد‬.‫از‬‫جمله‬
‫كاربردهای‬‫فن‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫می‬‫توان‬‫به‬‫استفاده‬‫از‬‫آن‬‫در‬‫زمین‬،‫شناسی‬‫آب‬،‫شناسی‬،‫معدن‬،‫شیالت‬
،‫كارتوگرافی‬،‫جغرافیا‬‫مطالعات‬‫زیست‬،‫شناسی‬‫مطالعات‬‫زیست‬،‫محیطی‬‫سیستم‬‫های‬‫اطالعات‬
،‫جغرافیایی‬،‫هواشناسی‬،‫كشاورزی‬،‫جنگلداری‬‫توسعه‬‫اراضی‬‫و‬‫به‬‫طوركلی‬‫مدیریت‬‫منابع‬‫زمینی‬‫و‬‫غ‬‫یره‬
‫اشاره‬‫كرد‬
‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫می‬‫تواند‬‫تغییرات‬‫دوره‬‫ای‬‫پدیده‬‫های‬‫سطح‬‫زمین‬‫را‬‫نشان‬‫دهد‬‫و‬‫در‬‫مواردی‬‫چون‬‫بررسی‬‫تغییر‬‫مسی‬‫ر‬
‫رودخانه‬،‫ها‬‫تغییر‬‫حد‬‫و‬‫مرز‬‫پیكره‬‫های‬‫آبی‬‫چون‬‫دریاچه‬،‫ها‬‫دریاها‬‫و‬،‫اقیانوسها‬‫تغییر‬‫مورفولوژی‬‫سطح‬‫زمین‬‫و‬‫غی‬‫ره‬
‫بسیار‬‫كارساز‬‫است‬.‫و‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫این‬‫كه‬‫بر‬‫اساس‬‫ثبت‬‫تغییرات‬‫واختالفهای‬‫بازتابش‬‫الكترومغناطیسی‬‫از‬‫پ‬‫دیده‬‫های‬
‫مختلف‬‫كار‬‫می‬،‫كند‬‫می‬‫تواند‬‫حد‬‫و‬‫مرز‬‫پدیده‬‫های‬‫زمینی‬‫اعم‬‫از‬‫مرز‬‫انواع‬،‫خاكها‬،‫سنگها‬،‫گیاهان‬‫محصوالت‬
‫كشاورزی‬‫گوناگون‬‫و‬...‫را‬‫مشخص‬‫كند‬.‫همچنین‬‫در‬‫در‬‫پیش‬‫بینی‬‫وضع‬‫هوا‬‫و‬‫اندازه‬‫گیری‬‫میزان‬‫خسارت‬‫ناشی‬‫از‬
‫بالیای‬‫طبیعی،كشف‬‫آلودگی‬‫آبها‬‫و‬‫لكه‬‫های‬‫نفتی‬‫در‬‫سطح‬،‫دریا‬‫اكتشافات‬‫معدنی‬‫نیز‬‫كاربرد‬‫دارد‬.‫بدون‬‫شك‬
‫استفاده‬‫از‬‫این‬‫فن‬‫در‬‫مطالعات‬‫اكتشافی‬‫و‬‫منابع‬‫طبیعی‬‫و‬‫سایر‬‫موارد‬‫پیش‬‫گفته‬‫نه‬‫تنها‬‫سرعت‬‫انجام‬‫مطالع‬‫ات‬‫را‬
‫بیشتر‬‫می‬‫كند،بلكه‬‫از‬‫نظر‬‫دقت‬‫و‬‫هزینه‬‫و‬‫نیروی‬‫انسانی‬‫نیز‬‫بسیار‬‫با‬‫صرفه‬‫تر‬‫است‬
21

22. ‫در‬‫زمینه‬‫كاربردهای‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫می‬‫توان‬‫به‬‫طور‬‫اختصار‬‫به‬‫موارد‬‫زیر‬‫اشاره‬‫كرد‬
‫الف‬:‫مطالعه‬‫تغییرات‬‫دوره‬‫ای‬
‫برخی‬‫از‬‫پدیده‬‫ها‬‫و‬‫عوارض‬‫سطح‬‫زمین‬‫در‬‫طی‬‫دوره‬‫زمانی‬‫تغییر‬‫می‬‫یابد‬.‫علت‬‫این‬‫تغییرات‬‫می‬‫توان‬‫د‬
‫عوامل‬‫طبیعی‬‫مانند‬،‫سیل‬،‫آتشفشان‬،‫زلزله‬‫تغییرات‬‫آب‬‫و‬،‫هوایی‬‫یا‬‫عوامل‬‫مصنوعی‬‫مانند‬‫دخالت‬
‫انسان‬‫در‬‫محیط‬‫زیست‬‫باشد‬.‫برای‬‫مثال‬‫تغییر‬‫سطح‬‫آب‬‫دریای‬‫خزر‬‫در‬‫طی‬‫یك‬‫دوره‬۱۰‫تا‬۲۰،‫ساله‬‫تغییر‬
‫میزان‬‫سطح‬‫پوشش‬‫جنگلها‬‫در‬‫شمال‬‫كشور‬‫و‬‫تغییر‬‫پوشش‬‫گیاهی‬‫نخل‬‫در‬‫جنوب‬‫كشور‬‫و‬‫میزان‬‫آس‬‫یب‬
‫آنها‬‫در‬‫دوران‬‫جنگ‬‫را‬‫می‬‫توان‬‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫داده‬‫های‬‫ماهواره‬‫ای‬‫با‬‫دقت‬‫بسیار‬‫زیادی‬‫مطالعه‬‫كرد‬
22

23. 23

24. ‫ب‬:‫مطالعات‬‫زمین‬‫شناسی‬
‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫داده‬‫های‬‫ماهواره‬‫ای‬‫می‬‫توان‬‫مرزهای‬‫بسیاری‬‫از‬‫سازندهای‬‫زمین‬‫شناسی‬‫را‬‫از‬‫یكدیگر‬
‫تفكیك‬،‫كرد‬‫گسله‬‫ها‬‫را‬‫مورد‬‫مطالعه‬‫قرار‬‫داد‬‫و‬‫نقشه‬‫های‬‫گوناگون‬‫زمین‬‫شناسی‬‫تهیه‬‫كرد‬.‫از‬‫جمله‬
‫نقشه‬‫های‬‫زمین‬‫شناسی‬‫گوناگون‬‫كه‬‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫داده‬‫های‬‫ماهواره‬‫ای‬‫می‬‫توان‬‫تهیه‬،‫كرد‬‫نقشه‬
‫گسله‬‫ها‬‫و‬‫شكستگی‬،‫ها‬‫نقشه‬‫سازندهای‬‫سنگی‬،‫مختلف‬‫نقشه‬‫خاكشناسی‬‫و‬‫نقشه‬‫پتانسیل‬
‫ذخایر‬‫تبخیری‬‫سطحی‬‫را‬‫می‬‫توان‬‫نام‬‫برد‬.‫افزون‬‫براین‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫گستره‬‫بسیار‬‫وسیع‬‫زیر‬‫پوشش‬‫هر‬
‫تصویر‬‫ماهواره‬،‫ای‬‫چنین‬‫تصاویری‬‫برای‬‫مطالعات‬‫كالن‬‫منطقه‬‫ای‬‫برای‬‫زمین‬‫شناسان‬‫بسیار‬‫مفید‬‫است‬
24

25. 25

26. ‫ج‬:‫مطالعات‬‫كشاورزی‬‫و‬‫جنگلی‬
‫تشخیص‬‫و‬‫تمایز‬‫گونه‬‫های‬‫گیاهی‬،‫مختلف‬‫محاسبه‬‫سطح‬‫زیر‬‫كشت‬‫محصوالت‬،‫كشاورزی‬‫مطالعه‬
‫مناطق‬‫آسیب‬‫دیده‬‫كشاورزی‬‫بر‬‫اثر‬‫كم‬‫آبی‬‫یا‬‫حمله‬‫آفتهای‬‫مختلف‬‫به‬‫آنها‬‫از‬‫جمله‬‫مهمترین‬‫كاربرده‬‫ای‬
‫داده‬‫های‬‫ماهواره‬‫ای‬‫است‬.‫تهیه‬‫نقشه‬‫جامع‬‫پوشش‬‫گیاهی‬‫هر‬‫منطقه‬،‫تهیه‬‫نقشه‬‫آبراهه‬‫ها‬‫و‬‫ارتباط‬
‫آنها‬‫با‬‫مناطق‬‫مستعد‬‫كشت‬‫و‬‫برآورد‬‫میزان‬‫محصول‬‫زیر‬‫كشت‬‫از‬‫كاربردهای‬‫دیگر‬‫چنین‬‫اطالعاتی‬‫است‬.
‫الزم‬‫به‬‫ذكر‬‫است‬‫كه‬‫وزارت‬‫بازرگانی‬‫و‬‫كشاورزی‬‫كشور‬‫ایاالت‬‫متحده‬‫آمریكا‬‫از‬‫ابتدای‬‫تكوین‬‫تكنولوژی‬
‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫همه‬‫ساله‬‫محصول‬‫كشاورزی‬‫كشور‬‫آمریكا‬‫و‬‫تمام‬‫كشورهای‬‫جهان‬‫را‬‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫تصاویر‬
‫ماهواره‬‫ای‬‫برآورد‬‫می‬‫كند‬‫تا‬‫برای‬‫برنامه‬‫ریزی‬‫بازار‬‫و‬‫تولید‬‫اطالعات‬‫مفید‬‫و‬‫الزم‬‫را‬‫بدست‬‫آورد‬.‫افزون‬‫ب‬‫ر‬
‫این‬‫مطالعه‬‫میزان‬‫انهدام‬‫جنگلها‬‫و‬‫یا‬‫میزان‬‫پیشرفت‬‫جنگل‬‫كاری‬‫از‬‫كاربردهای‬‫دیگر‬‫این‬‫تصاویر‬‫اس‬‫ت‬
26

27. 27

28. ‫د‬-‫مطالعات‬‫منابع‬‫آب‬
‫مطالعه‬‫آبهای‬‫سطحی‬‫منطقه‬‫و‬‫تهیه‬‫نقشه‬‫آبراهه‬،‫ها‬‫بررسی‬‫تغییر‬‫مسیر‬‫رودخانه‬‫ها‬‫بر‬‫اثر‬‫عوامل‬
‫طبیعی‬‫یا‬،‫مصنوعی‬‫تخمین‬‫میزان‬‫آب‬‫سطحی‬‫هر‬‫منطقه‬‫از‬‫جمله‬‫جالب‬‫ترین‬‫كاربرد‬‫داده‬‫های‬‫ماهواره‬‫ای‬
‫است‬.‫كشور‬‫ما‬‫از‬‫جمله‬‫كشورهایی‬‫است‬‫كه‬‫با‬‫وجود‬‫داشتن‬‫منابع‬‫آب‬‫های‬‫سطحی‬‫در‬‫بسیاری‬‫مناطق‬
‫از‬‫مشكل‬‫كم‬‫آبی‬‫رنج‬‫می‬،‫برد‬‫كه‬‫استفاده‬‫از‬‫تكنولوژی‬‫نوین‬‫و‬‫به‬‫دست‬‫آوردن‬‫اطالعات‬‫دقیق‬‫می‬‫توان‬‫د‬
‫راهگشای‬‫استفاده‬‫بهتر‬‫از‬‫منابع‬‫آب‬‫كشور‬‫باشد‬.
28

29. 29

30. ‫ح‬-‫مطالعات‬‫دریایی‬
‫از‬‫تكنولوژی‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫به‬‫خصوص‬‫در‬‫چند‬‫زمینه‬‫مهم‬‫كاربردهای‬‫دریایی‬‫می‬‫توان‬‫استفاده‬‫كرد‬‫كه‬‫از‬
‫آن‬‫جمله‬‫مطالعات‬‫دوره‬‫های‬‫پیشروی‬‫و‬‫پس‬‫روی‬‫كرانه‬‫دریا‬‫؛‬‫مطالعات‬‫عمومی‬‫ویژگی‬‫ها‬‫و‬‫خصوصیات‬
‫توده‬‫های‬‫آبی‬‫مثل‬‫نقشه‬‫دمای‬‫سطح‬‫و‬‫رنگ‬‫آب‬‫و‬‫نقشه‬‫تراكم‬‫میزان‬‫كلروفیل‬‫و‬‫پالنكتون‬‫و‬‫مطالعات‬
‫مربوط‬‫به‬‫تأثیر‬‫سایر‬‫پدیده‬‫ها‬‫بر‬،‫دریا‬‫از‬‫جمله‬‫وضعیت‬‫حركت‬‫وتندی‬‫امواج‬‫دریا‬‫و‬‫غیره‬‫هستند‬.
‫تا‬‫به‬‫حال‬‫سنجنده‬‫ها‬‫و‬‫ماهواره‬‫هایی‬‫فقط‬‫برای‬‫مطالعات‬‫دریاها‬‫و‬‫اقیانوسها‬‫طراحی‬‫و‬‫ساخته‬‫شده‬
‫است‬.‫مهمترین‬‫این‬‫ماهواره‬‫ها‬‫عبارتند‬‫از‬‫ماهواره‬“‫موس‬”‫ژاپن‬‫و‬‫ماهواره‬“‫سی‬‫ست‬”‫آمریكا‬.
30

31. 31

32. ‫و‬-‫طبیعی‬ ‫بالیای‬ ‫مطالعه‬
‫با‬ ‫وغیره‬ ‫طوفان‬ ،‫آتشفشان‬ ،‫زلزله‬ ،‫سیل‬ ‫قبیل‬ ‫از‬ ‫طبیعی‬ ‫بالیای‬ ‫از‬ ‫ناشی‬ ‫خسارت‬ ‫میزان‬ ‫برآورد‬ ‫امروزه‬
‫است‬ ‫متداول‬ ‫بسیار‬ ‫ای‬ ‫ماهواره‬ ‫های‬ ‫داده‬ ‫از‬ ‫استفاده‬.‫وكاهش‬ ‫جلوگیری‬ ‫برای‬ ‫مناسب‬ ‫راهبرد‬ ‫تعیین‬
‫ای‬ ‫ماهواره‬ ‫های‬ ‫داده‬ ‫كاربردهای‬ ‫دیگر‬ ‫جمله‬ ‫از‬ ‫طبیعی‬ ‫بالیای‬ ‫خسارت‬‫است‬.
32

33. 33

34. ‫ی‬-‫معادن‬ ‫اكتشاف‬
،‫مختلف‬ ‫موجي‬ ‫طول‬ ‫محدوده‬ ‫و‬ ‫يكپارچه‬ ‫و‬ ‫وسیع‬ ‫ديد‬ ‫با‬ ‫هايي‬‫داده‬ ‫داشتن‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫دورسنجي‬ ‫هاي‬‫بررسي‬
‫كانسارها‬ ‫جويي‬‫پي‬ ‫در‬ ‫ها‬‫روش‬ ‫بهترين‬ ‫از‬‫باشد‬‫مي‬.
‫با‬‫و‬ ‫قوسي‬ ‫جزاير‬ ،‫ترمال‬ ‫اپي‬ ‫طالي‬ ‫ذخاير‬ ‫و‬ ‫دنیا‬ ‫بزرگ‬ ‫پورفیري‬ ‫كانسارهاي‬ ‫تمركز‬ ‫اينکه‬ ‫به‬ ‫توجه‬
‫ها‬‫زون‬‫ی‬‫فرورانش‬‫بیشتر‬‫هاي‬‫دهانه‬ ‫حاشیه‬ ‫بزرگ‬ ‫هاي‬‫گسل‬ ‫محل‬ ‫و‬ ‫وسیع‬ ‫شده‬ ‫دگرسان‬ ‫نواحي‬ ‫در‬
‫آتش‬‫ف‬‫شاني‬‫دورسنجي‬ ‫هاي‬‫بررسي‬ ‫لذا‬ ،‫باشد‬ ‫مي‬ ‫گرم‬ ‫آب‬ ‫هاي‬ ‫چشمه‬ ‫حوالي‬ ‫هاي‬ ‫تراورتن‬ ‫با‬ ‫همراه‬ ‫يا‬
‫کانسارها‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫شناخت‬ ‫در‬ ‫وسیله‬ ‫بهترين‬ ‫تواند‬‫مي‬‫باشد‬.
34

35. 35

36. ‫نهایی‬ ‫اهداف‬
•‫داده‬‫های‬‫سنجش‬‫از‬‫دور‬‫به‬‫دلیل‬‫یكپارچه‬‫و‬‫وسیع‬،‫بودن‬‫تنوع‬،‫طیفی‬‫تهیه‬‫پوشش‬‫های‬‫تكراری‬‫و‬
‫ارزان‬،‫بودن‬‫درمقایسه‬‫با‬‫سایر‬‫روشهای‬‫گردآوری‬‫اطالعات‬‫از‬‫قابلیت‬‫های‬‫ویژه‬‫ای‬‫برخوردار‬‫است‬‫كه‬
‫امروزه‬‫عامل‬‫نخستین‬‫در‬‫مطالعه‬‫سطح‬‫زمین‬‫و‬‫عوامل‬‫تشكیل‬‫دهنده‬‫آن‬‫محسوب‬‫می‬‫شود‬.‫امكان‬
‫رقومی‬‫بودن‬‫داده‬‫ها‬‫موجب‬‫شده‬‫است‬‫كه‬‫سیستم‬‫های‬‫كامپیوتری‬‫بتوانند‬‫از‬‫این‬‫داده‬‫ها‬‫به‬‫طور‬
‫مستقیم‬‫استفاده‬‫كنند‬‫و‬‫سیستم‬‫های‬‫داده‬‫ها‬‫جغرافیایی‬‫و‬‫سیستم‬‫های‬‫پردازش‬‫داده‬‫ها‬‫ماهواره‬‫ای‬
‫با‬‫استفاده‬‫از‬‫این‬‫قابلیت‬‫طراحی‬‫و‬‫تهیه‬‫شده‬‫است‬.‫سهل‬‫الوصول‬‫بودن‬‫داده‬،‫ها‬‫دسترسی‬‫سریع‬‫ب‬‫ه‬
‫نقاط‬‫دور‬‫افتاده‬‫و‬‫دقت‬‫باالی‬‫آنها‬‫از‬‫امتیازات‬‫خاص‬‫این‬‫فن‬‫محسوب‬‫می‬‫شود‬.
36

37. ‫دیدار‬ ‫امید‬ ‫به‬...
37