ژئوتکنیک لس خاک خواص مهندسی مطالعه

2. ‫ژئوتکنیکی‬ ‫و‬ ‫مهندسی‬ ‫خواص‬ ‫ومطالعه‬ ‫بررسی‬
‫لسی‬ ‫خاکهای‬
:‫وتنظیم‬ ‫گردآوری‬
‫زارعی‬ ‫حامد‬
‫پیشرفته‬ ‫خاک‬ ‫مکانیک‬ ‫درس‬ ‫پروژه‬
‫آذر‬29

3. ‫مطالب‬ ‫فهرست‬
‫شرح‬‫صفحه‬
١‫مقدمه‬2
2‫لس‬ ‫تعریف‬3
3‫ها‬ ‫لس‬ ‫مهندسی‬ ‫شناسی‬ ‫زمین‬ ‫های‬ ‫معیار‬4
4‫نقل‬ ‫حمل‬ ‫مکانیزم‬4
٥‫ها‬ ‫لس‬ ‫بافت‬6
6‫لس‬ ‫ذرات‬ ‫اندازه‬ ‫توزیع‬6
٧‫لسی‬ ‫رسوبات‬ ‫شناسی‬ ‫کانی‬6
٨‫پذیری‬ ‫نفوذ‬٧
٩‫مخصوص‬ ‫جرم‬٧
١0‫خشک‬ ‫چگالی‬٧
١١‫خمیری‬ ‫خواص‬٨
١2‫پوکی‬ ‫نسبت‬e٩
١3‫برشی‬ ‫مقاومت‬١0
١4‫محوری‬ ‫تک‬ ‫مقاومت‬١0
١٥‫محوری‬ ‫سه‬ ‫آزمایش‬ ‫در‬ ‫رفتار‬١١
١6‫تحک‬‫یم‬١2
١٧‫منابع‬١4

4. 2
‫مقدمه‬
‫لس‬،‫ها‬‫نهشته‬‫هاي‬‫بادرفتي‬‫اند‬‫كه‬ً‫عموما‬‫متشكل‬‫از‬‫ذرات‬‫يكنواخت‬‫وزاويه‬‫دار‬ً
‫مي‬‫باشند‬.(Bell 7002)
‫اندازه‬‫ذرات‬‫لس‬‫اغلب‬‫در‬‫حد‬‫سيل‬ً‫ت‬‫(بين‬00‫تا‬00‫درصد)و‬‫همراه‬‫كمي‬‫رس‬‫و‬‫گاهي‬‫ماسه‬
‫مي‬‫باشد‬Bell7002 ))ً‫اين‬‫رسوبات‬‫با‬‫فقدان‬‫اليه‬‫بندي‬‫و‬‫جورشدگي‬،‫يكنواخت‬‫درصحرا‬
‫شناخته‬(‫ميشوند‬.(Bell 7002ً
‫لس‬‫ها‬‫به‬‫سه‬‫گروه‬،‫سيلتي‬‫رسيًو‬‫ماسه‬‫اي‬‫دسته‬‫بندي‬‫مي‬‫شوند‬.‫تركيب‬‫لس‬‫ها‬ً‫عمدتا‬
،‫كوارتز‬،‫فلدسپار،كلسيت‬،‫دولوميت‬،‫ميكا‬‫كانيهاي‬‫آهن‬‫و‬‫منيزيم‬‫دار‬‫و‬‫مواد‬‫رسيًمي‬‫باشد‬.ً
‫لس‬‫ها‬‫به‬‫علت‬‫هوازدگي‬‫شيميايي‬‫كاني‬‫هاي‬‫آهن‬،‫دار‬‫به‬‫رنگ‬‫زرد‬‫ياًقهوه‬‫اي‬‫ديده‬‫مي‬‫شوند‬.
‫زاويه‬‫دار‬‫بودن‬‫ذرات‬‫لس‬‫و‬‫نحوه‬‫رسوبگذاري،سبب‬‫بوجود‬‫آوردن‬‫تخلخل‬‫باال‬‫(تا‬00
‫درصد)مي‬‫شود‬.‫اين‬‫ذراتًتوسط‬‫مواد‬‫ريزتر‬‫بهم‬‫چسبيده‬‫شده‬‫و‬‫ساختار‬‫النه‬‫زنبوري‬ً‫نسبتا‬
‫محكمي‬‫را‬‫ايجاد‬‫مي‬‫كنند‬‫و‬‫در‬‫شرايط‬‫خشك‬‫داراي‬‫شيب‬‫هاي‬‫قائم‬‫وحتي‬‫بيشتر‬‫ميشوند‬
.(Jefferson et al. 7002)ً
‫يكي‬‫از‬‫پديده‬‫هاي‬‫بارز‬‫در‬‫لس‬،‫ها‬‫فرسايش‬‫پذيري‬‫آن‬‫ها‬‫در‬‫برابرجريان‬‫آب‬‫مي‬‫باشد‬.‫عوامل‬
‫زمين‬،‫شناسي‬‫توپوگرافي‬‫و‬‫پوشش‬‫گياهي‬،‫بر‬‫شدت‬‫فرسايش‬‫مؤثرند‬‫بطور‬‫يكه‬‫درصد‬‫پوشش‬
‫گياهي‬‫و‬‫ًزمين‬‫شيب‬‫با‬‫ميزان‬‫توليد‬،‫رسوب‬‫رابطه‬‫معني‬‫داري‬‫دارد‬‫(دولت‬‫خواهي‬0830ً)
‫ميزان‬‫فرسايش‬‫با‬‫نفوذپذيري‬‫نسبت‬‫عكس‬‫دارد‬(‫اعتراف‬0823‫)ًبه‬‫همين‬‫دليل‬‫بهره‬‫برداري‬
‫از‬‫زمين‬‫هاي‬‫لسي‬‫به‬‫صورت‬‫مرتعًموجب‬‫افزايش‬‫نفوذپذيري‬‫و‬‫كاهش‬‫فرسايش‬‫خواهد‬‫شد‬.ً

5. 3
‫تعريف‬‫لس‬
‫كلمه‬‫ي‬‫لس،ًاز‬‫لغت‬‫آلماني‬Lösً‫به‬‫معني‬‫شل‬‫گرفته‬‫شده‬‫است‬.‫لئونارد‬‫براي‬‫اولين‬،‫بار‬‫در‬
‫سال‬0372‫،ًاز‬‫اين‬‫كلمه‬‫برايًتوصيف‬‫رسوبات‬‫شكننده‬‫و‬‫سيلتي‬‫منطقه‬‫ي‬،‫هارالس‬‫در‬
‫طول‬‫رودخانه‬‫ي‬،‫راين‬‫در‬‫نزديكي‬‫هايدلبرگ‬‫استفاده‬‫كرد‬‫(كرچن‬‫هايمر‬0090‫)ًسپس‬‫اليل‬
‫در‬‫سال‬0388،‫با‬‫گزارش‬‫اين‬‫رسوبات‬‫از‬‫آلمان‬‫و‬‫ديگر‬،‫نقاط‬‫توجه‬‫جهاني‬‫را‬‫به‬‫اينًرسوبات‬
‫جلب‬‫ًاز‬.‫كرد‬‫آن‬‫تاريخ‬‫تا‬،‫كنون‬‫پژوهش‬‫هاي‬‫فراواني‬‫در‬‫مورد‬‫جنبه‬‫هاي‬‫گوناگون‬‫اين‬
‫رسوبات‬‫درًدنيا‬‫انجام‬‫شده‬‫است‬.‫رسوبات‬‫لسي‬‫حدود‬00‫درصد‬‫از‬‫سطح‬‫زمين‬‫را‬‫پوشش‬
‫داده‬‫و‬‫بيشتر‬‫در‬‫عرض‬‫هاي‬‫جغرافيايي‬80‫تا‬90‫درجه‬‫ي‬‫نيمكره‬‫ي‬،‫شمالي‬‫موسوم‬‫به‬
‫كمربند‬‫لس‬‫قرار‬‫دارند‬.ً
‫با‬‫گذشت‬‫ساليان‬،‫متمادي‬‫هنوز‬‫تعريفي‬‫كامل‬‫و‬‫مورد‬‫قبول‬‫همگان‬‫از‬‫لس‬‫وجود‬ً‫نداردًپيچي‬
‫معتقد‬‫است‬‫كه‬،‫لس‬‫تنها‬‫تجمع‬‫رسوبات‬‫بادرفتي‬‫نبوده‬‫و‬‫با‬‫ذكر‬00‫ويژگي‬،‫لس‬‫تيپيك‬‫را‬
‫اين‬‫گونه‬‫تعريفًمي‬‫كند‬: "،‫لس‬‫رسوبات‬‫شل‬‫با‬‫چيرگي‬‫سيلت‬،‫درشت‬‫بدون‬‫اليه‬ً،‫بندي‬
،‫متخلخل‬‫نفو‬‫ذپذ‬،‫ير‬‫پاي‬‫دار‬‫در‬‫شيب‬‫هاي‬‫باال،ًحساس‬‫به‬‫فرسايش‬،‫آبي‬‫با‬‫رنگ‬‫زرد‬‫پريده‬‫به‬
‫دليل‬‫وجود‬‫ذرات‬‫ريز‬،‫ليمونيت‬‫كوارتز‬‫به‬ً‫عنوان‬‫جزء‬‫اصلي‬‫تشكيل‬‫دهند‬‫ه‬0‫،ًتا‬70‫درصد‬
‫پراكنش‬‫رسوبات‬‫لس‬‫و‬‫شب‬‫ه‬‫لس‬‫در‬،‫دنيا‬(0‫لس‬‫و‬‫شبه‬،‫لس‬(7‫مشتقات‬‫لس‬‫و‬‫شبه‬ً‫لس‬،‫(پاي‬5991)ً

6. 4
‫رس‬‫و‬0‫تا‬70‫درصد‬‫كربنات‬‫است‬."‫تعريفي‬‫كه‬‫توسط‬‫پيچي‬‫ارائه‬‫شده‬،‫سخت‬‫گيرانه‬‫بوده‬
‫و‬‫بسياري‬‫ازًرسوبات‬‫لسي‬‫در‬‫اين‬‫تعريف‬‫قرار‬‫نمي‬‫گيرند‬.‫اسمالي‬‫و‬‫ويتافينزيًبه‬‫صورت‬
‫ساده‬،‫تر‬‫لس‬‫را‬‫اين‬‫گونه‬‫تعريف‬‫كردند‬: "‫رسوباتي‬‫آواري‬‫هستند‬‫كه‬‫از‬‫اليه‬ً‫هاي‬‫نهشته‬‫شده‬
‫به‬‫وسيله‬‫ي‬‫باد‬‫كه‬‫بيشتر‬‫از‬‫كوارتز‬‫با‬‫قطر‬70‫تا‬00‫ميكرون‬ً‫تشكيل‬‫شده‬‫اند‬."‫به‬‫عقيده‬‫ي‬
‫ًنيازي‬ ‫پاي‬‫به‬‫تعاريف‬‫نسخ‬‫هاي‬‫براي‬‫لس‬‫نيست‬‫و‬‫لس‬‫با‬‫ويژگ‬‫ي‬‫هاي‬‫متفاوت‬‫از‬ً‫نظر‬
،‫ضخامت‬‫انداز‬‫ه‬ً‫ي‬،‫ذرات‬،‫رنگ‬‫كاني‬،‫شناسي‬‫تركيب‬‫ژئوشيميايي‬‫و‬‫مورفولوژي‬‫در‬‫نقاط‬
‫مختلف‬‫دنيا‬‫دي‬‫ده‬‫مي‬‫شود‬.‫لسًبه‬‫صورت‬‫ساده‬‫و‬‫مورد‬‫پذيرش‬‫بيشتر‬،‫پژوهشگران‬‫عبارت‬
‫است‬‫از‬"‫رسوبات‬‫آواري‬‫قاره‬‫اي‬‫كه‬‫از‬‫تجمع‬‫رسوبات‬‫باد‬‫رفتيًدر‬‫اندازه‬‫سيلت‬‫تشكيل‬ً
‫شده‬‫اند‬".
‫معيارهاي‬‫زمين‬‫شناسي‬‫مهندسي‬‫لس‬‫ها‬
‫آن‬‫دسته‬‫از‬‫ويژگيهاي‬‫زمين‬‫شناسي‬‫و‬‫فرآيندهاي‬‫حمل‬‫و‬‫نقل،تشكيل‬‫و‬‫خواص‬،‫فيزيكي‬
‫مكانيكي‬‫و‬‫شيميايي‬‫لس‬‫ها‬‫كه‬‫مشخصه‬‫هايًژئوتكنيكي‬‫آن‬‫ها‬‫را‬‫كنترل‬‫مي‬،‫كنند‬‫به‬‫عنوان‬
‫معيارهاي‬‫زمين‬‫شناسيًمهندسي‬‫مد‬‫نظر‬‫قرار‬‫گرفته‬‫است‬.‫اين‬‫معيارها‬‫عبارتند‬‫از‬:‫مكانيزم‬
‫وفاصله‬‫حمل‬‫و‬،‫نقل‬،‫مورفولوژي‬،‫بافت‬‫دانسيته‬،‫خشك‬،‫خواصًخميري‬‫نسبت‬،‫پوكي‬‫تراكم‬
،‫پذيري‬‫تركيب‬‫كاني‬‫شناسي‬‫و‬‫شيميايي‬‫وساختار‬‫لسها‬.
ً
‫مكانيزم‬‫حمل‬‫و‬‫نقل‬
‫عامل‬‫انتقال‬،‫لس‬‫باد‬(‫است‬(Bell 7002‫ذرات‬‫لس‬‫پس‬‫از‬،‫طيًمسافت‬‫زماني‬‫كه‬‫انرژي‬‫باد‬
‫به‬‫حد‬‫اندازه‬‫نيروي‬‫وزن‬‫ذرات‬‫برسد،ته‬‫نشين‬‫مي‬‫شوند‬.‫ذرات‬‫به‬‫صورت‬‫گرد‬‫و‬،‫غبار‬‫معلق‬‫و‬
‫غلتيدن‬،‫ازمنشاء‬‫به‬‫سمت‬‫محل‬‫هاي‬‫رسوبگذاري‬‫حركت‬‫مي‬‫نما‬‫يند‬.‫در‬‫زمان‬ً،‫رسوبگذاري‬
‫تنها‬‫نيروي‬‫حاكم‬‫بردانه‬،‫ها‬‫وزن‬‫آن‬‫هاست‬‫و‬‫اين‬‫ذرات‬‫بهًآهستگي‬‫بدون‬‫جابجايي‬‫افقي‬‫و‬‫به‬
‫آرامي‬‫روي‬‫هم‬‫انباشته‬‫ميشوند‬.ً

7. 5
‫پس‬‫از‬‫مدتي‬‫ذرات‬‫گرد‬‫و‬‫غبار‬‫بين‬‫ذرات‬‫درشت‬،‫تر‬‫عامل‬‫پيوند‬‫دانه‬‫هاًمي‬‫گردند‬.‫بستر‬
‫رسوبگذ‬ً‫اري‬‫همانند‬‫يك‬‫حوضچه‬‫رسوبي‬‫محيط‬‫آبي،افقي‬‫نيست‬‫لذا‬‫سطح‬‫رسوبگذاري‬‫هم‬
‫شيب‬‫با‬‫توپوگرافي‬‫اوليه‬‫است‬.
‫مكانيزم‬‫رسوب‬‫گذاري‬‫لسها‬‫هم‬‫شيب‬‫با‬‫توپوگرافي‬‫محيط‬‫رسوب‬‫گذاري(حاشيه‬‫غربي‬‫شهر‬)‫گرگان‬ً

8. 6
‫ب‬‫افت‬‫لس‬‫ها‬
ً
‫منحني‬‫دانه‬،‫بندي‬‫تداعي‬‫كننده‬‫بخش‬‫بافت‬‫خاك‬ً‫است‬(Lutenegger et al. 0033)ً
‫نهشته‬‫هاي‬،‫لسي‬ً‫عموما‬‫شامل‬00‫تا‬00‫درصد‬‫ذرات‬‫در‬‫اندازه‬‫سيلت‬‫ميباشند‬.‫بيش‬‫از‬‫سه‬
‫چهارم‬‫لسهايًبررسي‬‫شده‬‫دنيا‬‫در‬‫محدوده‬‫سيلت‬‫قرار‬‫دارند‬‫و‬‫يك‬‫پنجم‬‫آ‬‫نها‬‫رسيًو‬‫مابقي‬
‫ماسه‬‫اي‬‫هستند‬(Lutenegger et al. 0033)
ً
‫توزيع‬‫اندازه‬‫ي‬‫ذرات‬‫لس‬
‫توزيع‬‫اندازه‬‫ي‬،‫ذرات‬‫مهم‬‫ترين‬‫ويژگي‬‫رسوبات‬‫لسي‬‫بوده‬‫و‬‫اولين‬‫ويژگي‬‫مورد‬‫بررسي‬‫در‬
‫مطالعات‬‫لس‬‫استًاگرچه‬‫باور‬‫عمومي‬‫بر‬‫اين‬‫است‬‫كه‬‫در‬‫رسوبات‬،‫لسي‬‫سيلت‬‫غالب‬‫بوده‬‫و‬
‫نماي‬‫توزيع‬‫اندازه‬ً‫ي‬‫ذرات‬‫حدود‬80‫ميكرون‬،‫است‬‫ولي‬‫در‬‫دنيا‬‫رسوبات‬‫لسي‬‫از‬‫نظر‬‫توزيع‬
‫اندازه‬‫ي‬،‫ذرات‬‫تفاوت‬‫هاي‬‫قابل‬‫مالحظه‬‫اي‬‫دارندًرسوبات‬،‫لسي‬،‫معموال‬‫بيش‬‫از‬00‫درصد‬
‫سيلت‬،‫دارند‬‫ولي‬‫درصد‬‫شن‬‫و‬‫رس‬‫آنها‬‫متفاوت‬‫است‬.‫ميزان‬‫شن‬‫در‬‫ًلسي‬ ‫رسوبات‬
‫نبراسكا‬(aNebrask)‫تا‬20‫درصد‬‫رسيده‬‫و‬‫ميانه‬‫ي‬‫اندازه‬‫ي‬ً‫ذرات‬90–00ً‫ميكرون‬
‫است‬.‫ميانه‬‫و‬‫نماي‬‫توزيع‬‫انداز‬‫ه‬‫ي‬‫ذراتًرسوبات‬‫لسي‬‫جنوب‬‫شرقي‬‫و‬‫حاشيه‬‫ي‬‫شرقي‬
‫فالت‬‫لسي‬‫چين‬‫و‬،‫تاجيكستان‬‫به‬ً‫ترتيب‬3 – 09‫و‬00 - 70ً‫ميكرون‬‫است‬.ً
ً
‫كاني‬‫شناسي‬‫رسوبات‬‫لسي‬
‫پيچي‬( 0000 )‫،ًتركيب‬‫كاني‬‫شناسي‬‫اجزاي‬‫مختلف‬‫لس‬‫ها‬‫را‬‫اين‬‫گونه‬‫بيان‬‫كرد‬.‫در‬‫بخش‬
،‫شن‬‫كوارتز‬‫غالب‬‫بوده‬‫و‬‫ًبخش‬ ‫در‬،‫سيلت‬‫كاني‬‫هاي‬(‫كوارتز‬80 - 00ً‫ًانواع‬ ،)‫درصد‬
(‫فلدسپارها‬0-70ً‫درصد)،ًكربنات‬‫ها‬(70-7)‫درصد‬ً‫ميكا‬‫و‬(‫كلريت‬00-2‫درصد)ًو‬‫كاني‬‫هاي‬
(‫سنگين‬9-0‫درصد)ًوجود‬‫دارند‬.‫در‬‫بخش‬‫رس‬‫درشت‬‫و‬(‫متوسط‬7-0.7ً‫ميكرون)ًايليتًمهم‬
‫ترين‬‫كاني‬‫و‬‫در‬‫بخش‬‫رس‬ً‫ريز(كمترًاز‬0.7‫ميكرون)ًاسمكتي‬‫تها‬‫غالب‬‫هستند‬.‫با‬‫اين‬،‫حال‬

9. 7
‫كاني‬‫شناسي‬‫لس‬‫ها‬‫درًنقاط‬‫مختلف‬‫دنيا‬‫و‬‫حتي‬‫در‬‫قسمت‬‫هاي‬‫مختلف‬‫يك‬‫منطقه‬‫متفاوت‬
‫است.ًدر‬‫حاشيه‬‫ي‬‫نيمه‬‫خشك‬‫فالتًلسي‬،‫چين‬‫تركيب‬‫لس‬‫از‬82 / 3ً‫درصد‬،‫كوارتز‬ً
00 / 8ً‫درصد‬‫پالژيوكالز‬0ً‫درصد‬‫فلدسپار‬ً‫پتاسيم‬70 / 0‫درصدًفيلوسيليكات‬‫ها‬00 / 2ً
‫درصد‬‫كلسيت‬8 / 8ً‫درصد‬‫دولوميت‬‫و‬0 / 0ً‫درصد‬‫آمفيبول‬‫تشكيل‬‫شده‬‫است.ًلس‬‫هاي‬
‫آرژانتين‬‫از‬‫خاكسترهاي‬‫آتشفشاني‬‫منشأ‬‫گرفته‬‫و‬‫داراي‬‫مقدار‬‫زيادي‬‫شيشه‬‫و‬‫فلدسپار‬
‫هستند‬.‫لس‬‫هايًاطراف‬‫رودخانه‬‫ي‬‫راين‬‫در‬‫آلمان‬‫و‬‫م‬‫ي‬ً‫سي‬‫سي‬‫پي‬‫در‬‫آمريكا‬‫تا‬80‫درصد‬
‫كاني‬‫هاي‬‫كربناتي‬‫دارند.ًگچ‬،‫وًانيدريت‬‫بخش‬‫غالب‬‫رسوبات‬‫لسي‬‫شمال‬‫اسپانيا‬‫را‬‫تشكيل‬
‫مي‬‫دهند‬‫كه‬‫از‬‫سازند‬‫هاي‬‫گچي‬‫دوران‬‫سوم‬‫منشأ‬‫مي‬‫گيرند‬.ً
‫نفوذپذ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬ً
‫نفوذپذ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫لس‬‫در‬‫جهت‬‫قائم‬‫بس‬‫ي‬‫ار‬‫ب‬‫ي‬‫شتر‬‫از‬‫نفوذپذ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫آن‬‫در‬‫جهت‬‫افق‬‫ي‬‫است‬‫و‬‫دل‬‫ي‬‫ل‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬
‫امر‬ً‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫وجود‬‫حفرات‬‫عمود‬‫ي‬‫طو‬‫ي‬‫ل‬‫در‬‫ساختار‬‫لس‬‫م‬‫ي‬‫باشد‬‫كه‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬‫حفرات‬‫بعنوان‬‫آثار‬
‫ر‬‫ي‬‫شه‬‫گ‬‫ي‬‫اهان‬‫فس‬‫ي‬‫ل‬‫شده‬‫در‬‫نظر‬‫گرفته‬‫شده‬‫اند‬.‫نهشته‬‫ها‬‫ي‬‫لس‬‫از‬‫نظر‬‫زهكش‬‫ي‬‫بهتر‬‫از‬
‫نهشته‬‫ها‬‫ي‬‫س‬‫ي‬‫لت‬‫واقع‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫باشند‬)‫نفوذپذ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫آنها‬00−3
-00−0
‫متر‬‫بر‬‫ثان‬‫ي‬‫ه‬‫متغ‬‫ي‬‫ر‬‫است‬.(ً‫بر‬
‫خالف‬‫سل‬‫ي‬،‫ت‬‫لسها‬‫مستعد‬‫ي‬‫خبندان‬‫ن‬‫ي‬‫ستند‬‫و‬‫دل‬‫ي‬‫ل‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬‫امر‬‫ن‬‫ي‬‫ز‬‫و‬‫ي‬‫ژگ‬‫ي‬‫نفوذپذ‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫آنها‬‫نسبت‬
‫به‬‫س‬‫ي‬‫لت‬،‫است‬‫اما‬‫همانند‬‫س‬‫ي‬‫لت‬ً‫م‬‫ي‬‫تواند‬‫شرا‬‫ي‬‫ط‬‫سر‬‫ي‬‫ع‬‫از‬‫خود‬‫نشان‬‫دهد‬‫و‬‫تراكم‬‫آن‬‫اگر‬‫غ‬‫ي‬‫ر‬
‫ممكن‬‫نباشد‬‫بس‬‫ي‬‫ار‬‫مشكل‬‫است‬.
‫جرم‬‫مخصوص‬
‫در‬‫خاكها‬‫ي‬‫لس‬‫محدود‬‫ۀ‬‫مقاد‬‫ي‬‫ر‬‫جرم‬‫مخصوص‬(Gs )ً‫محدود‬‫م‬‫ي‬،‫باشد‬‫برا‬‫ي‬،‫مثال‬‫برا‬‫ي‬
‫لسها‬‫ي‬‫چ‬‫ي‬‫ن‬‫جرم‬‫مخصوص‬‫از‬7.90‫تا‬7.2‫متغ‬‫ي‬‫ر‬‫است‬ً
‫چگال‬‫ي‬‫خشک‬ً
‫محدود‬‫چگال‬‫ي‬‫خشك‬‫از‬‫بس‬‫ي‬‫ار‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫تا‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫متغ‬‫ي‬‫ر‬‫است‬(‫برا‬‫ي‬،‫مثال‬‫در‬‫چ‬‫ي‬‫ن‬‫چگال‬‫ي‬‫لس‬
‫از‬‫و‬‫در‬‫لس‬‫كمالپس‬‫در‬‫بر‬‫ي‬‫ت‬‫ي‬‫ش‬‫كولمب‬‫ي‬‫ا،از‬0429-042gr/cm‫متغ‬‫ي‬‫ر‬‫است‬).‫چگال‬‫ي‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫در‬

10. 8
‫نسبت‬ً‫تخلخل‬‫و‬‫پوك‬‫ي‬‫انعكاس‬‫ي‬‫افته‬‫است‬.‫لوتنگر‬‫و‬‫هالبرگ‬ً‫مشاهده‬‫كرده‬‫اند‬‫كه‬‫چگال‬‫ي‬‫توده‬ً
‫ا‬‫ي‬‫لس‬‫ناپا‬‫ي‬‫دار‬(‫همانند‬‫لس‬‫پئور‬‫ي‬‫ن‬)‫ب‬‫ي‬‫ن‬gr/cm0.82-0.00ً‫متغ‬‫ي‬‫ر‬‫است‬.‫كلونجرًدر‬‫ي‬‫افت‬
‫كه‬‫چگال‬‫ي‬‫لس‬‫دست‬‫نخورده‬‫در‬‫م‬‫ي‬‫سور‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬‫س‬‫ي‬‫ن‬‫كم‬‫ي‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫تر‬‫بوده‬‫و‬‫در‬‫محدوده‬
gr/cm0.7-0.89ً‫قرارداشت‬.ً‫هرگاه‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬‫مصالح‬‫مرطوب‬‫شده‬‫ي‬‫ا‬‫متراكم‬‫م‬‫ي‬ً،‫گشت‬‫چگال‬‫ي‬
‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫ي‬‫افته‬‫وًگاه‬‫ي‬‫تا‬gr/cm0.9ً‫ن‬‫ي‬‫ز‬‫م‬‫ي‬‫رس‬‫ي‬‫د‬.ً
‫خواص‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬
‫در‬‫خاكها‬‫ي‬‫لس‬‫ي‬‫خاص‬‫ي‬‫ت‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫از‬‫كم‬‫تا‬‫متوسط‬‫متغ‬‫ي‬‫ر‬‫است‬،‫خاص‬‫ي‬‫ت‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫در‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬
‫خاكها‬‫باًافزا‬‫ي‬‫ش‬‫درصد‬‫رس‬‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫م‬‫يي‬‫ابد‬.‫گ‬‫ي‬‫بس‬‫و‬‫هلندًخاطر‬‫نشان‬‫كرده‬ً‫اند‬‫كه‬‫حدود‬
‫روان‬‫ي‬‫درًحدود‬70-80ً‫درصد‬‫و‬‫مقاد‬‫ي‬‫ر‬‫استثنا‬‫يي‬‫برا‬‫ي‬‫لس‬‫ها‬‫ي‬‫رس‬‫ي‬‫تا‬20‫درصد‬‫متغ‬‫ي‬‫ر‬
‫است‬.‫مقاد‬‫ي‬‫ر‬‫شاخصًخم‬‫ي‬‫را‬‫يي‬‫گزارش‬‫شده‬‫ب‬‫ي‬‫ن‬0-77ً‫درصد‬‫م‬‫ي‬‫باشد‬.ً
‫مقاد‬‫ي‬‫ر‬‫حدود‬‫اتربرگ،گزارش‬‫شده‬‫توسط‬‫درب‬‫ي‬‫شا‬‫ي‬‫ر‬‫و‬‫ملورزًبرا‬‫ي‬‫ي‬‫ك‬‫لس‬‫در‬‫چ‬‫ي‬‫نًبد‬‫ي‬‫ن‬
‫صورت‬‫بود‬:‫حد‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬:07-77ً‫حد‬‫روان‬‫ي‬:87-80‫و‬‫شاخص‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬:00-02.‫همه‬‫مقاد‬‫ي‬‫ر‬ً‫در‬ً
‫باال‬‫ي‬‫خط‬Aً‫در‬‫رو‬‫ي‬‫نمودار‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫قرار‬‫م‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫رند‬‫كه‬‫نشان‬‫م‬‫ي‬‫دهد‬‫آنها‬‫خاكها‬‫ي‬‫غ‬‫ي‬‫ر‬‫آل‬‫ي‬‫با‬
‫خم‬‫ي‬‫را‬‫يي‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫تا‬‫متوسط‬‫هستند‬.‫خم‬‫ي‬‫را‬‫يي‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫نشان‬‫م‬‫ي‬‫دهد‬‫كه‬‫خاك‬‫با‬‫ي‬‫د‬‫نسبت‬‫به‬
‫تغ‬‫يي‬‫رات‬‫درصدًرطوبت‬‫بس‬‫ي‬‫ار‬‫حساس‬(‫باشدًشكل‬0‫)خواص‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫لس‬‫ها‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫سور‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬‫س‬‫ي‬‫ن‬
‫را‬‫كه‬‫توسطًكلونجر‬‫گزارش‬‫شده‬‫نشان‬‫م‬‫ي‬‫دهد‬.ً
ً

11. 9
‫نسبت‬‫پوكي‬(e)
‫برخي‬‫از‬‫لس‬‫هاي‬،‫چين‬‫نسبت‬‫پوكي‬‫بين‬0.30 < e < 0.30ً‫تخلخل‬‫بين‬20 < n <22
‫درصد‬‫دارند‬.‫لس‬‫هاي‬‫ليبي‬‫نيز‬‫نسبت‬‫پوكيًبين‬0.32 < e < 0.00‫دارند‬‫كه‬‫مقادير‬‫دو‬
‫ناحيه‬‫نزديك‬‫به‬‫هم‬‫مي‬‫باشد‬(Lutenegger et al. 0033)
‫مقاومت‬‫برش‬‫ي‬
‫براساس‬‫تحق‬‫ي‬‫قات‬‫انجام‬‫شده‬‫توسط‬‫كلونجرًمقاومت‬‫برش‬‫ي‬‫لس‬‫ها‬‫در‬‫درصد‬‫رطوبتًطب‬‫ي‬‫ع‬‫ي‬
‫قابل‬‫توجه‬‫م‬‫ي‬‫باشد‬،‫به‬‫طور‬‫ي‬‫كه‬‫م‬‫ي‬‫توانند‬‫حت‬‫ي‬‫در‬‫صورت‬‫ي‬‫كه‬‫وزن‬‫حجم‬‫ي‬‫آنها‬‫كم‬،‫باشد‬‫م‬‫ي‬ً
‫توانند‬‫بصورت‬‫د‬‫ي‬‫واره‬‫قائم‬‫به‬‫ارتفاع‬00‫تا‬72‫متر‬‫بدون‬‫تك‬‫ي‬‫ه‬‫گاه‬‫پا‬‫ي‬‫دار‬‫بمانند‬.‫در‬‫رطوبت‬
‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫لسًها‬‫به‬‫علت‬‫قفل‬‫شدگ‬‫ي‬‫ذرات‬‫خاك‬‫و‬‫س‬‫ي‬‫مان‬‫شدگ‬‫ي‬‫،دارا‬‫ي‬‫ضرائب‬‫مقاومت‬‫برش‬‫ي‬
(φ،C)ً‫باالئ‬‫ي‬ً‫هستند‬.ً
‫چسبندگ‬‫ي‬‫ظاهر‬‫ي‬‫خاك‬‫ممكن‬‫است‬‫به‬‫ي‬‫ك‬‫ك‬‫ي‬‫لوگرم‬‫بر‬‫سانت‬‫ي‬‫متر‬‫مربع‬‫هم‬‫برسد‬‫كه‬‫در‬‫اثر‬
‫ًشدن‬ ‫مرطوب‬‫مقدار‬‫آن‬‫به‬0.20ً‫ك‬‫ي‬‫لوگرم‬‫بر‬‫سانت‬‫ي‬‫متر‬‫مربع‬‫كاهش‬‫م‬‫ي‬‫ي‬‫ابد‬.‫شكل‬
(‫شماره‬7‫)تاث‬‫ي‬‫ر‬‫مرطوبًشدگ‬‫ي‬‫خاك‬‫با‬‫دانس‬‫ي‬‫ته‬‫ها‬‫ي‬‫مختلف‬‫را‬‫بر‬‫پارامترها‬‫ي‬‫مقاومت‬‫برش‬‫ي‬
‫خاك‬‫نشان‬‫م‬‫ي‬‫دهد‬.ً
‫شكل‬(5)‫خواص‬‫خم‬‫ي‬‫ر‬‫ي‬‫لس‬‫ها‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫سور‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬‫س‬‫ي‬‫ن‬

12. 01
ً
‫مقاومت‬‫تک‬‫محور‬‫ي‬
‫بر‬‫طبق‬‫نظر‬‫م‬‫ي‬‫لوو‬‫ي‬‫چًمقاومت‬‫فشار‬‫ي‬‫تك‬‫محور‬‫ي‬‫لسها‬‫در‬‫حالت‬‫ي‬‫كه‬‫خاكًدچار‬‫هوازدگ‬‫ي‬
‫نشده‬‫و‬‫در‬‫باال‬‫ي‬‫سطح‬‫آبها‬‫ي‬‫ز‬‫ي‬‫رزم‬‫ي‬‫ن‬‫ي‬‫قرار‬‫داشته‬،‫باشند‬‫به‬‫چند‬‫صد‬‫ك‬‫ي‬‫لو‬‫ن‬‫ي‬‫وتن‬‫برًمتر‬
‫مربع‬‫م‬‫ي‬‫رسد‬.‫مقدار‬‫مقاومت‬‫فشار‬‫ي‬‫تك‬‫محور‬‫ي‬quً‫با‬‫تغ‬‫يي‬‫رات‬‫دانس‬‫ي‬‫ته‬‫خشك‬‫اول‬‫ي‬‫ه‬‫خاك‬
‫رابط‬‫ۀ‬ً‫مستق‬‫ي‬‫م‬‫و‬‫با‬‫مقدار‬‫رطوبت‬‫طب‬‫ي‬‫ع‬‫ي‬‫خاك‬‫رابطه‬‫معكوس‬‫دارد‬.ً
‫برا‬‫ي‬‫نمونه‬ً‫هائ‬‫ي‬‫با‬‫دانس‬‫ي‬‫ته‬‫خشك‬،‫باال‬‫تغ‬‫يي‬‫ر‬‫شكل‬‫جانب‬‫ي‬‫در‬‫تنش‬‫قائم‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫شروع‬‫م‬‫ي‬‫شود‬
‫ول‬‫ي‬‫برا‬‫ي‬ً‫نمونه‬ً‫ها‬‫ي‬‫با‬‫دانس‬‫ي‬‫ته‬‫پا‬‫يي‬،‫ن‬‫تغ‬‫يي‬‫ر‬‫شكل‬‫جانب‬‫ي‬‫در‬‫تنش‬‫ي‬‫نزد‬‫ي‬‫ك‬‫به‬‫مقاومت‬‫فشار‬‫ي‬
‫تك‬‫محور‬‫ي‬quً‫رخ‬‫م‬‫ي‬(‫دهدًشكل‬8‫)ارتباط‬‫ب‬‫ي‬‫ن‬‫مقاومت‬‫فشار‬‫ي‬‫تك‬‫محور‬‫ي‬quً‫و‬‫درصد‬
‫رطوبت‬‫اول‬‫ي‬‫ه‬w%ً‫خاكها‬‫ي‬‫لس‬‫دست‬‫نخورده‬‫را‬‫نشان‬‫م‬‫ي‬‫دهد‬‫با‬‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫مقدار‬‫رطوبت‬‫خاك‬
‫مقاومت‬‫فشار‬‫ي‬‫خاكًكاهش‬‫م‬‫ي‬ً‫ي‬‫ابد‬.ً
‫ش‬( ‫كل‬2‫)تاث‬‫ي‬‫ر‬‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫رطوبت‬‫بر‬‫رو‬‫ي‬φ‫و‬C

13. 00
ً
‫رفتار‬‫در‬‫آزما‬‫ي‬‫ش‬‫سه‬‫محور‬‫ي‬
‫بر‬‫اساس‬‫مطالعات‬‫انجام‬‫شده‬‫توسط‬‫بل،مقاومت‬‫لس‬‫وابسته‬‫به‬‫تخلخل‬‫اول‬‫ي‬،‫ه‬‫درصدرطوبت‬
‫اول‬‫ي‬،‫ه‬‫درجه‬‫شكستن‬‫پ‬‫ي‬،‫وندها‬‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫درصد‬‫مصالح‬‫دانه‬ً‫ا‬‫ي‬‫تحت‬‫تراكم‬‫و‬‫تغ‬‫يي‬‫ر‬‫در‬
‫درصدرطوبت‬‫م‬‫ي‬‫باشد‬.‫هنگام‬‫ي‬‫كه‬‫خاك‬‫ي‬‫با‬‫داشتن‬‫حفرات‬‫بزرگ‬‫همزمان‬‫با‬‫تخلخل‬‫ز‬‫ي‬‫اد‬‫و‬
‫درصد‬‫رطوبتباال‬‫بارگذار‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫شود‬.‫در‬‫ابتدا‬‫پ‬‫ي‬‫وندها‬‫ي‬‫مربوط‬‫به‬‫س‬‫ي‬‫مان‬‫ي‬‫شدن‬‫م‬‫ي‬‫شكنند‬‫و‬‫در‬
‫نت‬‫ي‬‫جه‬‫چسبندگ‬‫ي‬‫خاك‬‫پا‬‫يي‬‫ن‬‫آمده‬‫و‬‫خاك‬‫دچار‬‫نرم‬‫شوندگ‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫شود‬.‫با‬‫بارگذار‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬،‫شتر‬‫دانه‬ً
‫ها‬‫ب‬‫ي‬‫شتر‬‫و‬‫ب‬‫ي‬‫شتر‬‫در‬‫همفشرده‬‫م‬‫ي‬‫شوند‬‫و‬‫بنابرا‬‫ي‬‫ن‬‫اصطكاك‬‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫ي‬‫افته‬‫و‬‫موجب‬‫بروز‬‫رفتار‬
‫سخت‬‫شوندگ‬‫ي‬‫توسط‬‫خاكم‬‫ي‬‫گردد‬.‫زاو‬‫ي‬‫ه‬‫اصطكاك‬‫داخل‬‫ي‬‫لس‬‫ب‬‫ي‬‫ن‬80‫تا‬28‫درجه‬‫متغ‬‫ي‬‫ر‬
‫است‬.‫با‬‫افزا‬‫ي‬‫ش‬‫شاخص‬‫روان‬‫ي‬،‫لس‬‫مقاومت‬‫برش‬‫ي‬‫آن‬‫كاهش‬‫م‬‫يي‬‫ابد‬‫و‬‫در‬‫شاخص‬‫روان‬‫ي‬‫ي‬‫ك‬‫به‬
‫حدود‬‫صفر‬‫م‬‫ي‬‫رسد‬.‫نتا‬‫ي‬‫ج‬‫آزما‬‫ي‬‫شسه‬‫محور‬‫ي‬‫در‬(‫شكل‬2‫)آمده‬‫است‬.ً
ً
( ‫شكل‬3‫)ار‬‫ت‬‫باط‬‫ب‬‫ي‬‫ن‬‫مقاومت‬‫فشار‬‫ي‬‫تک‬‫محور‬‫ي‬qu‫و‬‫درصدرطوبت‬W%‫برا‬‫ي‬‫لس‬‫ها‬‫ي‬‫دست‬‫نخورده‬

14. 02
ً
‫تحك‬‫ي‬‫م‬
‫از‬‫آزما‬‫ي‬‫ش‬‫تحك‬‫ي‬‫م‬‫مضاعف‬‫م‬‫ي‬‫توان‬‫برا‬‫ي‬‫ارز‬‫ي‬‫اب‬‫ي‬‫درجه‬‫رمبندگ‬‫ي‬‫خاك‬‫استفاده‬‫نمود‬.‫آنها‬
‫همچن‬‫ي‬‫ن‬ً‫آزما‬‫ي‬‫ش‬‫تحك‬‫ي‬‫م‬‫مضاعف‬‫را‬‫برا‬‫ي‬‫ارز‬‫ي‬‫اب‬‫ي‬‫رفتار‬‫خاك‬‫در‬‫مقابل‬‫اشباع‬‫شدن‬‫و‬
‫بارگذار‬‫ي‬‫در‬‫ترازها‬‫ي‬ً‫مختلف‬‫تنش‬‫توسعه‬‫دادند‬(‫دو‬‫آزما‬‫ي‬‫ش‬‫تحك‬‫ي‬‫م‬‫بر‬‫رو‬‫ي‬‫دو‬‫نمونه‬‫ي‬‫كسان‬
‫انجام‬‫م‬‫ي‬،‫گردد‬‫ي‬‫ك‬‫ي‬‫بادرصد‬‫رطوبت‬‫طب‬‫ي‬‫ع‬‫ي‬‫و‬‫د‬‫ي‬‫گر‬‫ي‬‫در‬‫حالت‬‫اشباع‬‫و‬‫در‬‫هر‬‫دو‬‫مورد‬
‫بارگذار‬‫ي‬‫مشابه‬‫صورت‬‫م‬‫ي‬‫گ‬‫ي‬‫رد‬).ً‫آنها‬ً‫متعاقبا‬‫آزما‬‫ي‬‫ش‬‫را‬‫به‬‫نحو‬‫ي‬‫اصالح‬‫كردند‬‫كه‬‫شامل‬
‫بارگذار‬‫ي‬‫ي‬‫ك‬‫نمونه‬‫دست‬‫نخورده‬‫در‬‫درصدرطوبت‬‫طب‬‫ي‬‫ع‬‫ي‬‫در‬‫دستگاه‬‫تحك‬‫ي‬‫م‬‫تا‬‫ي‬‫ك‬‫مقدار‬‫بار‬
‫دلخواه‬‫م‬‫ي‬،‫باشد‬‫درا‬‫ي‬‫ن‬‫لحظه‬‫نمونه‬‫غرقاب‬‫م‬‫ي‬‫شودو‬‫در‬‫نت‬‫ي‬‫جه‬‫رمبندگ‬‫ي‬‫رخ‬‫م‬‫ي‬‫دهد‬‫و‬‫كرنش‬
‫ناش‬‫ي‬‫از‬‫رمبندگ‬‫ي‬‫ثبت‬‫م‬‫ي‬،‫شود‬‫سپس‬‫نمونه‬‫تحت‬ً‫بارگذار‬‫ي‬‫ب‬‫ي‬‫شتر‬‫قرار‬‫داده‬‫م‬‫ي‬‫شود‬.ً‫تحك‬‫ي‬‫م‬
‫كل‬‫پس‬‫از‬‫غرقاب‬‫كردن‬‫را‬‫م‬‫ي‬‫توان‬‫به‬‫صورت‬‫ضر‬‫ي‬‫ب‬ً‫رمبندگ‬(‫ي‬Ccolً)ً‫ب‬‫ي‬‫ان‬‫نمود‬‫كه‬‫ا‬‫ي‬‫ن‬
‫رابطه‬‫توسط‬‫فدابه‬‫صورت‬‫ز‬‫ي‬‫ر‬‫ارائه‬‫شده‬:ً
𝐶𝑐𝑜𝑙 =
∆h
h
𝐶 =
∆𝑒
0+𝑒
ً
‫كه‬‫در‬‫آن‬Δh‫تغ‬‫يي‬‫رارتفاع‬‫نمونه‬‫پس‬‫از‬‫غرقاب‬‫كردن‬hً‫ارتفاع‬‫نمونه‬‫قبل‬‫از‬‫غرقاب‬‫كردن‬
Δe‫تغ‬‫يي‬‫رنسبت‬‫تخلخل‬‫نمونه‬‫در‬‫هنگام‬‫غرقاب‬‫كردن‬‫و‬eً‫نسبت‬‫تخلخل‬‫نمونه‬‫پ‬‫ي‬‫ش‬‫از‬
‫غرقاب‬‫كردن‬‫است‬.ً‫از‬‫موارد‬‫فوق‬‫م‬‫ي‬‫توان‬‫چن‬‫ي‬‫ن‬‫نت‬‫ي‬‫جه‬‫گرفت‬‫كه‬‫پس‬‫از‬‫مرطوب‬‫شدن‬
( ‫شكل‬4‫)رفتار‬‫لس‬‫در‬‫آ‬‫زما‬‫ي‬‫ش‬‫سه‬‫محور‬‫ي‬

15. 03
‫خاكها‬‫ي‬‫رمبنده‬،‫نشستها‬‫ي‬‫قابلًتوجه‬‫ي‬‫م‬‫ي‬‫تواند‬‫در‬‫ز‬‫ي‬‫ر‬‫سازه‬ً‫ها‬‫ي‬‫واقع‬‫بر‬‫رو‬‫ي‬‫خاكها‬‫ي‬
‫رمبنده‬‫ا‬‫ي‬‫جاد‬،‫شود‬‫در‬‫برخ‬‫ي‬‫موارد‬‫ا‬‫ي‬‫نًنشستها‬‫به‬‫چند‬‫متر‬‫ن‬‫ي‬‫ز‬‫م‬‫ي‬‫رسند،ًنشستها‬‫ي‬‫مذكور‬
‫موجب‬‫گس‬‫ي‬‫ختگ‬‫ي‬‫پ‬‫ي‬ً‫ن‬‫ي‬‫ز‬‫م‬‫ي‬‫گردند‬.ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً

16. 04
‫منابع‬
‫ارزيابي‬‫لس‬‫هاي‬‫استان‬‫گلستان‬‫بر‬‫اساس‬
‫معيارهاي‬‫زمين‬‫شناسي‬‫مهندسي‬
ً
ً
ً
‫لس‬:‫ويژگي‬‫ها‬‫و‬‫كاربردها‬‫براي‬
‫مطالعات‬‫اقليم‬‫گذشته‬ً
ً
ً
‫اصالح‬‫خاكهاي‬‫رمبنده‬‫به‬‫روش‬ً‫تزريق‬ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً
ً
5)‫گروه‬‫زمين‬‫شناسي‬‫دانشكده‬‫علوم‬‫پايه‬‫دانشگاه‬
‫فردوسي‬‫مشهد‬
2)‫گروه‬‫زمين‬،‫شناسي‬‫دانشكده‬‫تحصيالت‬‫تكميلي‬
‫دانشگاه‬‫آزاد‬‫اسالمي‬‫واحد‬‫زاهدان‬
‫عليرضا‬‫كريمي‬:‫استاديار‬‫علوم‬،‫خاك‬‫دانشكده‬،‫كشاورزي‬‫دانشگاه‬‫فردوسي‬‫مشهد‬ً
‫حسين‬‫خادمي‬:‫استاد‬‫علوم‬،‫خاك‬‫دانشكده‬،‫كشاورزي‬‫دانشگاه‬‫صنعتي‬‫اصفهان‬ً
‫احمد‬‫جالليان‬:‫استاد‬‫علوم‬،‫خاك‬‫دانشكده‬،‫كشاورزي‬‫دانشگاه‬‫صنعتي‬‫اصفهان‬
‫بابك‬‫محمد‬‫عليزاده‬‫رفيع‬