1. Prof.dr. Myrvete
Badivuku-Pantina
Lenda: KRIZAT EKONOMIKE
Ligj. 7

2. Kriza e dollarit
Konferenca e Bretton Woods-it nuk
vendosi asnjë lloj kontrolli mbi sasinë e
dollarëve amerikan që do të duhej të
emetoheshin dhe të ishin në qarkullim
 Keshtu u lanë amerikanëve të hapur
mundësinë e mosrespektimit të
angazhimeve dhe detyrimeve të tyre ndaj
llogarive të jashtme


3. Nëse deri në vitin 1958, kudo në botë do
të kishte uri për dollarë, pas këtij viti do të
kishte tepricë dollarësh,
 Kjo ndodhi si pasojë e shpenzimeve të
mëdha amerikane në luftën e Vietnamit,
mandej shpenzimeve të mëdha në
eksplorimin e hapesirës apo stimulimin e
konsumit të brendshëm, madje aq sa të
fillojë të shfaqet një inflacion i fort i dollarit


4. Shkaqet e krizes se dollarit
1. Keqesimi i panderprere i gjendjes
ekonomike ne SHBA, e cila eshte
shprehur ne renien e produktivitetit, ne
ngritjen e cmimeve, ne rritjen e tatimeve,
ne emisionin e dollareve sipas “kerkesave
te botes” si dhe ne fund renia e dollarit ne
pozita inflacioniste

5. 2. Ndihma ushtarake, lufterat si dhe
ndihmat tjera ekonomike (psh. ne vitin
1968 kur ishte kulmi i krizes monetare
43% te, ose mbi 80,5 miliarde dollare,
shpenzimeve te pergjithshme buxhetore te
SHBA jane perdorur per shpenzime
ushtarake (lufta 13 vjecare ne Vietnam)
3. Deficiti i perhershem i bilancit te
pagesave te SHBA

6. 4. Zvoglimi i perhershem i rezervave te arit
monetar, kurse, ne anen tjeter, rritja e
vazhdueshme e kerkesave ne dollare e
shteteve te tjera ndaj SHBA.
Sipas rregullit, keto kerkesa ishin te
shnderrueshme ne ari, qe ishte obligim i
SHBA

7. Te gjitha keto momente kane ndikuar ne
mase te madhe ne humbjen e besimit ne
stabilitetin e dollarit, ne daljen e arit prej
SHBA dhe shkuarja e tyre ne Evropen
Perendimore.
 Keto momente ishin vendimtare per
dobesimin e pozites se dollarit si valute
rezerve


8. Ishte Republika Federale Gjermane ajo që e
ndikuar nga frika e inflacionit, e para i dha një
grusht marrëveshjes se Bretton Woodsit
duke paralajmëruar njëherësh edhe fundin e
kesaj marrëveshje duke‚ reklamuar’
konvertimin në ar të një sasie të mëdha
dollarësh që dispononte.
 Pasuan edhe kërkesa të tjera të shumta nga
shumë shtete të rimbursimit të dollarëve në
ar, duke i vën amerikanët në një situatë të
vështirë për t’iu përgjegjur pozitivisht këtyre
kërkesave të ligjshme konform marrëveshjes
se Bretton Woodsit


9. SHBA, dispononin me sasi ari më pak se
gjysma e dollarëve në qarkullim, apo të
zotëruara nga bankat qëndrore të vendeve
tjera të botës.
 Më 15 gusht 1971, Presidenti amerikan
Richard Nixon, si pasojë e një sërë
tensionesh e problemesh të lidhura më
monedhën amerikane si dhe i shtyrë nga
frika që rezervat e arit do të zvogeloheshin
në mënyre drastike nga ‚epidemia‘ e
kërkesave për të konvertuar dollarët në ar,
vendosi bllokimin e konvertimit të dollarit në


10. Ky vendim u morr pa asnjë konsultim më
partnerët e tij perëndimore, europianë,
japonez, etj, dhe shkaktoi mjaft tensione
në tregjet financiare e monetare
ndërkombëtare.
 Me rezervat e arit që dispononin dhe me
sasinë e jashtëzakonshme të dollarëve në
qarkullim në botë, amerikanët ishin të
bindur se nuk mund të garantonin më
konvertibilitetin e dollarit në ar.


11. Ky ‘diktat’ amerikan i dha fund praktikisht
‘sistemit të Bretton Woods-it’ i cili kishte
përcaktuar baza fundamentale të sistemit
financiar botëror të mbas luftës se dytë
botërore.
 Kjo shkeputje konvertibiliteti në mënyrë
simbolike ndërpreu ekonominë reale nga ajo
financiare.
 Ky vendim futi gjithë sistemin monetar
nderkombëtar në agoni duke pas parasysh
faktin se vlera e të gjitha monedhave
përcaktohej duke ju referuar arit dhe dollarit


12. Marrëveshja e Washingtonit
Më 18 dhjetor 1971, nga ministrat e
financave dhe guvernatorët e bankave
qëndrore të ‘Grupit 10’ (vendet e KEE,
SHBA, Japonia dhe Kanada), u arrit
‘Marrëveshja e Washingtonit’,
 Kjo marreveshje vendosi paritetet
kryesore ndërmjet dollarit dhe monedhave
tjera duke përcaktuar mundësinë e
fluktuacionit prej 2.25%.


13. Por dobësitë e monedhës amerikane quan
në shkurt 1973 drejt një rirregullimi të
pariteteve dhe një zhvlerësim të 10% të
dollarit,
 Disa vite më vonë në një zhvlerësim tjetër
prej 50%
 Me zhvlerësimin e fundit, u rrezua
hegjemonia ekonomike amerikane e
bazuar në dollarin.


14. Më 19 mars 1973, ‘Grupi i 10’-të’ vendosi
braktisjen e përqindjes fikse të këmbimit të
monedhave të ndryshme në raport me
shufrën dollar duke iu krijuar mundësi
bankave qëndrore të vendeve të tjera që
të ndalonin blerjen e dollarëve për të
mbajtur të qëndrueshem paritetin e
monedhave të tyre.
 Këtë ditë lindi dhe sistemi i ri monetar
nderkombëtar i ‘kursit të lëvizshem të
këmbimit’ që është në fuqi edhe sot.


15. Masa monetare amerikane (M3) ka kaluar
nga 743 miliard $ në 1971, në 10276
miliard $ në 2006 (shifra e fundit zyrtare e
publikuar), ose 14 herë më shumë,
 ndërkohë që PBB gjatë të njëjtës përiudhë
është rritur vetëm 3,3 herë duke kaluar
nga 3916 miliard $ në 13197 miliard $


16. Ekonomia dhe familjet amerikane janë
mësuar me këtë sasi kolosale dollarësh të
lehtë për të siguruar duke e integruar në
‘modelin e tyre të jetës dhe konsumit më
kredi’.
 Kredia konsumuese kaloi nga 126 miliard
$ në 1971 në 2535 miliard $ në 2007
