Praca licencjacka: Wycena Kapitału Intelektualnego metodą VAIC dla Grupy Żywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.

1. WYśSZA SZKOŁA
INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA
z siedzibą w Rzeszowie
WYDZIAŁ EKONOMICZNY
Kierunek: EKONOMIA
Specjalność: Finanse
Mariusz Andreasik
Nr albumu 30363
Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™
dla Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.
PRACA DYPLOMOWA LICENCJACKA
Promotor: Prof. dr hab. Krzysztof Opolski
Rzeszów 2008

2. Ja niŜej podpisany/a oświadczam, Ŝe składana przeze mnie praca dyplomowa pt.
„Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grupy śywiec S.A. i Grupy Ambra S.A.”
została przygotowana samodzielnie i nie narusza praw autorskich innych osób.
Oświadczam równieŜ, Ŝe praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem
tytułu zawodowego w wyŜszej uczelni.
Oświadczam ponadto, Ŝe niniejsza wersja pracy jest identyczna ze złoŜoną wersją elektroniczną.
.......................................................
data czytelny podpis autora
Oświadczam, Ŝe niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, Ŝe
spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego.
..............................................................
data czytelny podpis promotora
(Prof. dr hab. Krzysztof Opolski)
2

3. Spis Treści
Wstęp ........................................................................................................................................................5
I. Kapitał Intelektualny .........................................................................................................................7
1. Geneza kapitału intelektualnego ...................................................................................................7
2. Pojęcie kapitału intelektualnego ...................................................................................................8
2.1 Definicje kapitału intelektualnego ..........................................................................................9
3. Korzyści wynikające z mierzenia kapitału intelektualnego ........................................................12
II. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™.........................................................................14
1. Ante Pulic – twórca metody VAIC™ .........................................................................................14
2. ZałoŜenia metody VAIC™ .........................................................................................................14
3. Analiza VAIC™ w ujęciu makro ................................................................................................15
4. Analiza VAIC™ w ujęciu mikro ................................................................................................15
5. Etapy wyceny kapitału intelektualnego metodą VAIC™ ..........................................................15
6. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. ..........17
7. Analiza wyników ........................................................................................................................21
7.1 Wykorzystanie zasobów - Grupa śywiec S.A. .....................................................................21
7.2 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa śywiec S.A. ...........................................22
7.3 Wykorzystanie zasobów - Grupa Ambra S.A.......................................................................23
7.4 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa Ambra S.A. ............................................23
8. Szczegółowe porównanie wyników Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. .......................................24
8.1 Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU) ...................................................24
8.2 Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA) .............................................25
8.3 Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA) ........................25
8.4 Współczynnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC) .......................................................26
9. Wskazówki dla Grupy śywiec S.A.............................................................................................26
9.1 Metody zwiększania wartości dodanej .................................................................................27
9.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego ....27
9.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego ................................28
9.4 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego .........................29
9.5 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału intelektualnego .......................29
10. Wskazówki dla Grupy Ambra S.A. ..........................................................................................30
10.1 Metody zwiększania wartości dodanej .............................................................................30
10.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego .31
10.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego ............................31
10.4 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego ......................32
10.5 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego.....................33
III. Alternatywne metody wyceny kapitału intelektualnego .............................................................34
1. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV ...................................................34
1.1 Opis metody ..........................................................................................................................34
1.2 Krytyka metody MV/BV ......................................................................................................34
1.3 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika MV/BV dla Grup śywiec
S.A. i Ambra S.A. ...........................................................................................................................35
1.4 Analiza wyników ..................................................................................................................38
2. Wskaźnik q-Tobina .....................................................................................................................38
2.1 Opis metody ..........................................................................................................................38
2.2 Etapy liczenia........................................................................................................................39
2.3 Krytyka wskaźnika q-Tobina ................................................................................................39
2.4 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika q-Tobina dla Grup śywiec
S.A. i Ambra S.A. ...........................................................................................................................39
2.5 Analiza wyników ..................................................................................................................42
3. CIV ..............................................................................................................................................42
3.1 Opis metody ..........................................................................................................................42
3.2 Etapy liczenia........................................................................................................................42
3

4. 3.3 Krytyka metody CIV ............................................................................................................ 43
3.4 Wycena kapitału intelektualnego metodą CIV dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. .......... 44
3.5 Analiza wyników .................................................................................................................. 47
4. Metoda KCE ............................................................................................................................... 48
4.1 Opis metody ......................................................................................................................... 48
4.2 Etapy liczenia ....................................................................................................................... 48
4.3 Krytyka metody KCE ........................................................................................................... 49
4.4 Wycena kapitału intelektualnego metodą KCE dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. ......... 49
4.5 Analiza wyników .................................................................................................................. 52
5. Porównanie metod wyceny kapitału intelektualnego ................................................................. 53
Wnioski końcowe ................................................................................................................................... 56
Literatura................................................................................................................................................. 57
Spis rysunków ..................................................................................................................................... 60
Spis tabel ............................................................................................................................................. 60
4

5. Wstęp
Koncepcja kapitału intelektualnego dotyczy praktycznie kaŜdej firmy i została rozwinięta przez wielu
teoretyków. JednakŜe jej identyfikacja do dziś przechodzi złoŜony proces. Istnieje wiele definicji, co
najmniej dwie ścieŜki patrzenia na kapitał intelektualny, których prekursorami są światowe postacie w
zakresie badań nad aktywami niematerialnymi, stanowiącymi drugą nazwę kapitału intelektualnego.
Tak wiele, często sprzecznych twierdzeń odnośnie tego pojęcia, dezorientuje firmy, ale i księgowych,
których zachęca się do uwzględnienia kapitału intelektualnego w raportach finansowych. JednakŜe nie
istnieje jedna standardowa, uniwersalna definicja, jeden sposób pomiaru, szacowania wartości kapitału
intelektualnego, dlatego nie jest moŜliwe wprowadzenie tej koncepcji do zasad rachunkowości.
Mimo, iŜ jest wiele podejść do kapitału intelektualnego, jedno stwierdzenie jest wspólne. Zarządzanie
tym kapitałem jest istotne w tworzeniu wartości firmy i inwestycje w ten obszar pozwalają zwiększać
wartość i pozycję przedsiębiorstwa.
Wskutek tego, poniŜsza praca ma na celu przedstawienie genezy i pojęcia kapitału intelektualnego, co
pozwoli zrozumieć istotę i znaczenie wyceny tego obszaru firmy. Ze względu na brak zasad rachun-
kowości odnośnie szacowania wartości aktywów niematerialnych firmy, naukowcy i praktycy podjęli
się stworzenia metod, które pomogą wyznaczyć te wartości.
PoniŜsza praca skupia się na metodzie profesora Ante Pulica, wybitnego eksperta z zakresu badań nad
kapitałem intelektualnym. Jego metoda VAIC™, (Value Creation Efficiency Analysis, czyli Analiza
Efektywności Tworzenia Wartości Przedsiębiorstwa) pozwala na wyznaczenie wskaźnika efektywno-
ści tworzenia wartości dodanej przy wykorzystaniu materialnych i niematerialnych aktywów przedsię-
biorstwa. Według Ante Pulica kapitał intelektualny składa się z nakładów na kapitał ludzki, struktural-
ny i własny. Dotychczas uwaŜano, Ŝe kapitał intelektualny jest równoznaczny z kapitałem ludzkim,
czyli nakładami na pracowników, jednakŜe eksperci uznali, Ŝe istnieją równieŜ inne czynniki, które
decydują o przewadze konkurencyjnej firmy, a nie są one uwzględniane. Jak na przykład wizerunek
firmy czy relacje z klientami i partnerami. Dlatego obecnie kapitał ludzki jest waŜną częścią kapitału
intelektualnego firmy, ale nie jedyną.
PowyŜsza analiza VAIC™ zostanie przeprowadzona dla dwóch spółek akcyjnych, Grupy śywiec S.A.
i Grupy Ambra S.A.. Obie firmy działają w przemyśle spoŜywczym specjalizując się w produkcji
trunków alkoholowych. śywiec S.A. koncentruje się na produkcji piwa, natomiast Ambra S.A. na pro-
dukcji win. Obie firmy wciąŜ przechodzą kolejne fuzje i przejęcia zwiększając swoje kapitały i ofertę
produktów (wody, soki, wina, alkohole mocne). JednakŜe moŜna przyjąć, Ŝe konkurują w tej samej
branŜy o gusta klientów. Istnieje olbrzymia róŜnica w rozmiarach obu firm, Grupa śywiec S.A. cieszy
się pozycją lidera, podczas, gdy Ambra S.A. specjalizuje się w swoich produktach na duŜo mniejszą
skalę. Przychody ze sprzedaŜy Grupy śywiec S.A. są siedmiokrotnie wyŜsze niŜ Grupy Ambra S.A.,
dodatkowo liczba pracowników śywiec S.A. jest siedemnastokrotnie większa niŜ Ambry S.A..
Tak duŜe róŜnice pomiędzy obiema firmami widać bezpośrednio patrząc na dane finansowe i giełdo-
we. JednakŜe kapitał intelektualny i efektywność jego wykorzystania nie są uwzględnione w tych
sprawozdaniach. Dlatego interesujące jest porównanie tak róŜniących się firm w obszarze, który nie
został jeszcze zbadany. Efektywność oznacza skuteczność wykorzystania dostępnych kapitałów jak i
wydajność wynikająca z zarządzania nimi i inwestycjami w te obszary.
Analiza VAIC™ pozwala nie tylko zidentyfikować nieefektywne obszary firmy, ale pozwala wysnuć
wnioski i wskazówki, które pomogą w zarządzaniu kapitałem intelektualnym.
Dla kontrastu i porównania, praca ta przedstawia alternatywne metody wyceny kapitału intelektualne-
go zaproponowane przez takich ekspertów jak J. Tobina (wskaźnik q-Tobina), T. Stewarta (wskaźnik
MV/BV), NCI Research, zmodyfikowany, przez T. Stewarta (CIV) i B. Lev'a (KCE). KaŜda z tych
metod róŜni się sposobem wyliczania wartości kapitału intelektualnego i kaŜda ma swoje zalety, ale i
wady, które zostaną podkreślone.
WaŜne jest zrozumienie róŜnic i celów poszczególnych metod, gdyŜ firma tworząc swój raport o kapi-
tale intelektualnym moŜe się powołać na dowolną metodę, definicję. Dlatego interpretacja wyników
jest kluczem do wyciągnięcia wniosków, które pozwalają na podjęcie odpowiednich decyzji strate-
gicznych i inwestorskich.
5

6. Zrozumienie istoty i znaczenia kapitału intelektualnego w kreowaniu wartości firmy pozwala kierow-
nictwu przedsiębiorstwa zarządzać tak, by zwiększać jego wartość. W związku z tym, poniŜsza praca
skupia się na metodzie VAIC™, umoŜliwiającej wnikliwą analizę przedsiębiorstwa, która jest punk-
tem wyjścia w tworzeniu strategii firmy.
6

7. I. Kapitał Intelektualny
W niniejszym rozdziale przedstawione zostanie pojęcie kapitału intelektualnego i jego charakterysty-
ka, jako czynnika dynamizującego wzrost wartości rynkowej firmy. Na początku zostanie opisana ge-
neza tego pojęcia, a następnie definicje i podejścia róŜnych autorów, które ewaluowały przez lata.
1. Geneza kapitału intelektualnego
Wielu badaczy kapitału intelektualnego zwraca uwagę, Ŝe rozwój tej koncepcji nastąpił dopiero w la-
tach osiemdziesiątych XX wieku, po publikacji H. Itamiego „Mobilizing Invisible Assets”, w której
określił istotne róŜnice pomiędzy firmami, które świadomie wykorzystują swoje aktywa niematerialne,
a tymi, które nie potrafią nimi zarządzać. JednakŜe W. Rogowski1 zwraca uwagę na publikacje wcze-
śniejsze, które nie bezpośrednio odnosiły się do koncepcji IC (Intellectual Capital – Kapitał Intelektu-
alny), ale nawiązywały do niej w pewnym zakresie. RozwaŜania o kapitale intelektualnym moŜna zna-
leźć w ksiąŜce J. Rae „The, Sociological Theory of Capital” z 18342 roku, a następnie u J. Galbraitha
z 1969 roku w jego listach do Michała Kaleckiego, który opublikował „Intellectual Capital of Michal
Kalecki: A Study in Economic Theory and Policy”3.
Niemniej jednak, to po publikacji H. Itamiego nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania kapitałem
intelektualnym i jego rolą w kreowaniu wartości firmy. Zaowocowało to publikacją K.-E.Sveiby „The
Know How Company”, w której opisał zarządzanie aktywami niematerialnymi. Szwedzcy naukowcy
stworzyli tzw. Grupę Konrada, zajmującą się opracowaniem uniwersalnej metody zarządzania i po-
miaru tych aktyw, co zaowocowało stworzeniem „Raportu Konrada” w 1989 roku. Raport ten skryty-
kował finansowe wyznaczanie wartości firm, które swoją działalność opierają na swojej wiedzy – tzw.,
Knowledge companies4.
W odniesieniu do tych badań, w 1986 roku D.J. Teece z Uniwersytetu Kalifornijskiego napisał ksiąŜ-
kę, „Profiting from technological innovation”, w której wyznaczył kierunki i sposoby, jakie firma po-
winna objąć by w pełni wykorzystać wartości i sukcesy wynikające z innowacji.
Po tych publikacjach, które były często teoretyczne – praktycy tacy jak P. Sullivan zaczęli doradzać
swoim klientom jak zarządzać aktywami niematerialnymi i jak inwestować w innowacje, by zwięk-
szyć wartość swojej firmy5.
Początek lat dziewięćdziesiątych XX wieku był pełen publikacji odnośnie koncepcji kapitału intelek-
tualnego. T. Stewart opublikował dwa artykuły w 1991 i 1994, przedstawiające jego tezę, Ŝe kapitał
intelektualny firmy (w jego definicji są to pracownicy) musi być związany z sukcesem rynkowym
i poziomem zyskowności. Ta teza i badania R.S. Kaplana i D.P. Nortona, (twórcy Balanced Scorecard,
BSC znanej, jako Model ZrównowaŜonej Karty Wyników) rozpowszechniły koncepcję kapitału inte-
lektualnego6. Firmy, które jako pierwsze powołały dyrektorów do spraw kapitału intelektualnego, któ-
rzy mieli zająć się zarządzaniem i raportowaniem oraz inwestycją w aktywa niematerialne to WM-
Data i Skandia AFS oraz Dow Chemical Company. Dyrektorzy, G. Petrash, L. Edvinsson oraz autor
artykułów dotyczących IC P. Sullivan zdecydowali się w 1995 zorganizować konferencję dotyczącą
tej problematyki, podczas której dwanaście światowych firm przedstawiło swoje definicje i sposoby
zarządzania IC w kreowaniu wartości firmy.
1
W. Rogowski, Kapitał intelektualny jako generator nowych czynników konkurencyjności [w:] S. Kasiewicz, W. Rogow-
ski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 62-72.
2
J. Rae, The Sociological Theory of Capital, Macmillan, Londyn 1834.
3
M. Strojny, Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji, [w:] D. Dobija (red.), Pomiar i rozwój
kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa: materiały na konferencję, Polska Fundacja Promocji Kadr i Zarządzania, Warszawa
2003, s. 100.
4
A. Sopińska, P. Wachowiak, Jak mierzyć kapitał intelektualny w przedsiębiorstwie?, [z:] http://www.e-
mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=51, z dnia 19.08.2008.
5
Akademia Balanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:]
http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.
6
P. H. Sullivan, Value-driven Intellectual Capital. How to Convert Intangible Corporate Assets into Market Value, A Brief
History of the ICM Movement, Wiley 2000, s. 238-244.
7

8. Kapitał intelektualny został opisany przez wielu teoretyków i praktyków, jednakŜe główne źródło wie-
dzy o tej koncepcji pochodzi bezpośrednio z firm i na tej bazie informacji powstawały definicje i mo-
dele.
Z racji tego, Ŝe tylu autorów zajmowało i zajmuje się tym pojęciem, wykreowały się dwie ścieŜki my-
ślenia o IC. Pierwsza z nich to „ścieŜka wiedzy i siły umysłu” prezentowana przez T. Stewarta, L.
Edvinssona i K.-E. Sveiby’ego, odwołująca się do inwestycji i rozwoju wiedzy w firmie. Druga ścieŜ-
ka „oparta na zasobach”, której prekursorami byli H. Itami, P. Sullivan i D.J. Teece, zwraca uwagę na
kombinację aktywów niematerialnych z materialnymi w kreowaniu wartości firmy7.
Podsumowując, koncept kapitału intelektualnego rozwinął się bardzo dynamicznie przez ostatnie trzy-
dzieści lat. Obecnie powstało wiele publikacji, ksiąŜek, artykułów, a nawet czasopismo „Journal of
Intellectual Capital”. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe jedynie koncepcja została dostrzeŜona i zdiagnozowa-
na niedawno. Sam kapitał intelektualny, nazywany naprzemiennie „aktywami niematerialnymi”, istniał
w kaŜdej firmie od jej początków. JednakŜe, to dziś współcześni menedŜerowie skupiają się na tej
koncepcji i próbują odpowiedzieć na pytanie: „Jak zarządzać IC, by stworzyć jak największą wartość
firmy i być konkurencyjnym na rynku?”. By odpowiedzieć na te pytania i ułatwić decyzje, teoretycy
i praktycy tworzą nowe metody szacowania, badania kapitału intelektualnego, a następnie sposoby
prezentacji i raportowania do odpowiednich odbiorców (interesariuszy) właściwych treści i informa-
cji8.
2. Pojęcie kapitału intelektualnego
Badając pojęcie kapitału intelektualnego, naleŜy zwrócić uwagę na róŜne nazewnictwo uŜywane przez
autorów z całego świata. W prezentowanej pracy kapitał intelektualny (Intellectual Capital – IC) bę-
dzie uŜywany zamiennie z aktywami niematerialnymi, (Intagible Assets). JednakŜe poszukując metod
badania IC, naleŜy rozszerzyć wyszukiwanie o słowa kluczowe jak „aktywa intelektualne”,
„Knowledge Management”, „kapitał wiedzy” (Knowledge Capital) oraz określenie „Know-how”, bę-
dące wciąŜ uŜywane na uczelniach w Wielkiej Brytanii9.
PoniŜszy rysunek przedstawia równieŜ pozostałe nazwy IC, które uŜywane są naprzemiennie przez
autorów.
.
Rysunek 1 – Opracowanie własne - RóŜne nazwy kapitału intelektualnego10
7
W. Rogowski, Kapitał intelektualny jako generator nowych czynników konkurencyjności [w:] S. Kasiewicz, W. Rogow-
ski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 62-72.
8
J. Hofmann, How intellectual capital creates value, [z:] http://www.dbresearch.com/PROD/DBR_INTERNET_EN-
PROD/PROD0000000000229016.pdf, z dnia 04.08.2008.
9
A. Seetharaman, Kevin Lock Teng Low, A.S. Saravanan, Comparative justification on intellectual capital, Journal of
Intellectual Capital, 2004 (5, nr 4), s. 522-539.
10
L. Edvinsson, M. S. Malone, Kapitał intelektualny, PWN, Warszawa 2001, s. 18.
8

9. Pojęcie „kapitał intelektualny” składa się z terminu „kapitał”, który firma posiada, jest on własny lub
obcy i umoŜliwia uzyskiwanie zysków, gdy jest dobrze ulokowany i zarządzany11. Natomiast połącze-
nie kapitału intelektualnego moŜna rozumieć na wiele sposobów, dlatego powstało wiele definicji,
które zostaną przedstawione i porównane w następnym podrozdziale. Wcześniej jednak, naleŜy za-
uwaŜyć, Ŝe kapitał intelektualny jest wynikiem procesu przekształcania wiedzy i wiedzą samą w sobie,
zamienianą we własność intelektualną12. Współczesne przedsiębiorstwa obierają sobie za cel groma-
dzenie tej wiedzy, by zdobyć przewagę konkurencyjną jak i po to by zwiększyć wartość swojej firmy.
2.1 Definicje kapitału intelektualnego
Wielu autorów podjęło się stworzenia uniwersalnej definicji kapitału intelektualnego, jednakŜe do dziś
nie powstała jednolita, uniwersalna wersja. Jest to równieŜ wynikiem róŜnych podejść, ścieŜek bada-
nia i ujmowania kapitału intelektualnego, jak i modeli biznesowych. Dlatego waŜne jest by przedsię-
biorstwo sporządzając raport o IC zdefiniowało dokładnie swój model biznesowy, a następnie defini-
cję i metodę badania, by nie wyniknęły problemy i rozbieŜności w interpretacji i dalszych raportach.
Wielu autorów, w tym S. Kasiewicz13 zwraca uwagę, iŜ wiedza o kapitale intelektualnym pochodzi
głownie od praktyków, a następnie jest ona definiowana i opisywana przez teoretyków. Dlatego pierw-
szy opis zagadnienia będzie pochodził z agencji konsultingowej.
Definicja KLM, Inc ® Management Consultation14
Kapitał intelektualny to:
1) marka (toŜsamość firmy, która niesie ze sobą wartości rozpoznawalne przez klientów),
2) wartość intelektualna (znaki towarowe, patenty, licencje etc.),
3) aktywna inteligencja (Know-how, tajemnice handlu na rynku, dane rynkowe, bazy klientów, moŜ-
liwość i zdolność do innowacji),
4) kultura firmy (sposób i polityka, praktyka robienia i prowadzenia biznesu),
5) ludzie (ich zdolności, talenty, stosunki, znajomości),
6) doświadczenie i historia firmy,
7) materiały intelektualne (tzw. produkt pracy, czyli coś nowego, co daje wartość dodatnią).
11
Investor Words, Capital, [z:] http://www.investorwords.com/694/capital.html, z dnia 12.08.2008.
12
A. Jarugowa, J. Fijałkowska, Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia
Kadr, Gdańsk 2002, s.58 [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy
interesariuszy, Kraków 2006.
13
S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.
14
KLM, Inc ® Management Consultation, What is intellectual capital ?, [z:]
http://www.klminc.com/intellect_cap/whatis.html, z dnia 17.08.2008.
9

10. Rysunek 2 – Opracowanie własne - Marka i kapitał intelektualny15
PowyŜsza definicja została stworzona przez praktyków dla klientów, czyli dyrektorów przedsię-
biorstw, by pomóc im zrozumieć, co to jest kapitał intelektualny i jakie obszary się w tym zagadnieniu
znajdują. Taki obraz pozwala zrozumieć istotę dobrego zarządzania IC i wpływ na wartość firmy.
Koncepcja kapitału intelektualnego autorstwa I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss16
17
Rysunek 3 – Opracowanie własne - Koncepcja kapitału intelektualnego autorstwa I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss
Autorzy dzielą kapitał intelektualny na cztery obszary18:
- kapitał ludzki (kompetencje, wzajemne stosunki, przywództwo i rozwój),
- kapitał organizacyjny (procesy, infrastruktura, kultura, zarządzanie),
- kapitał rynkowy (relacje z klientami, relacje z dostawcami, kompetencje rynkowe, inne relacje),
- kapitał innowacyjny (procesy doskonalenia, serwis, technologie).
15
http://go.webassistant.com/areopa/pho_pub_view_album.lhtml?-Token.ID=MzAx, z dnia 20.08.2008.
16
I. Warschat, K. Wagner, I. Hauss, Measurement system for the evaluation of R&R knowledge in the Engineering sector,
report on workshop intellectual capital/intangible investments, European commission, 1999, [w:] Akademia Balanced
Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:]
http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.
17
TamŜe.
18
TamŜe.
10

11. PowyŜsza definicja i diagram obrazują złoŜoność kapitału intelektualnego i jak wiele podkategorii na
niego się składa.
Kapitał intelektualny według Skandii
19
Rysunek 4 – Opracowanie własne - Kapitał intelektualny według Skandii
W schemacie Skandii, kapitał intelektualny podzielono na dwa elementy: kapitał ludzki (wiedza, umie-
jętności pracowników) oraz strukturalny. Kapitał strukturalny obejmuje równieŜ relacje z klientami
(kapitał kliencki – relacje z klientami, partnerami) oraz kapitał organizacyjny, czyli inwestycje przed-
siębiorstwa w systemy, narzędzia (kapitał innowacji), procesy pracy, techniki (ISO 9000), które po-
zwalają zwiększyć efektywność i wyniki (kapitał procesów)20.
PowyŜszy schemat i definicja ponownie pokazują, Ŝe kapitał intelektualny to nie tylko wartości we-
wnątrz firmy, ale równieŜ zewnętrzne relacje, stosunki i wizerunek firmy. Pokazuje to, Ŝe zarządzanie
IC to dbanie i kreowanie polityki zapewniającej stabilność wewnątrz firmy i na rynku.
Kapitał intelektualny według T. Stewarta
T. Stewart definiuje kapitał intelektualny: „jest to suma wszystkiego, co kaŜdy w przedsiębiorstwie
wie, a co decyduje o przewadze konkurencyjnej”21 (materiał intelektualny to wiedza, informacje, wła-
sność intelektualna i doświadczenie, które mogą być wykorzystane do tworzenia bogactwa22).
19
L. Edvinsson, M. S. Malone, Kapitał intelektualny, PWN, Warszawa 2001, s. 45 [w:] Akademia Balanced Scorecard,
Kapitał intelektualny, [z:] http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z
dnia 15.08.2008.
20
K. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gazeta IT, 2005 (39, nr 9).
21
T. Stewart, Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Nicolas Brealey, Londyn 1997 [w:] Akademia Ba-
lanced Scorecard, Kapitał intelektualny, [z:]
http://www.bsc.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=50&Itemid=39#_ftn20, z dnia 15.08.2008.
11

12. Definicja T. Stewarta jest dość uboga w porównaniu z poprzednimi i ogranicza się do wiedzy i moŜli-
wości pracowników, a nie firmy, jako jednostki, która ma swoją kulturę i strategię.
Kapitał intelektualny według G. Roosa i J. Roosa
Kapitał intelektualny to suma ukrytych aktywów nieuwzględnionych w sprawozdaniach finansowych,
obejmująca zarówno to, co zostaje w głowach pracowników, jak i to, co zostaje po wyjściu pracowni-
ków do domu23.
Ta definicja obejmuje nie tylko wiedzę i potencjał pracowników, ale równieŜ wynik ich pracy, czyli
relacje firmy z otoczeniem jak i potencjalne innowacje. Jednak, to ujęcie nie jest precyzyjne i pozo-
stawia duŜą swobodę w interpretacji, co nie jest najlepsze, gdy chodzi o gospodarowanie, gdy nie wia-
domo dokładnie, czym się zarządza.
Kapitał intelektualny według L. Prusaka
L. Prusak z firmy Ernst & Young definiuje kapitał intelektualny, jako materię intelektualną, która zo-
stała zmaterializowana, uchwycona i wykorzystana do stworzenia wysoko wartościowych aktywów24.
Prusak nie ujmuje, zatem potencjału i talentu pracowników i firmy, który nie został jeszcze spoŜytko-
wany, lecz posiada moŜliwości rozwoju.
Podsumowując, istnieje wiele definicji, zwracających uwagę na róŜne aspekty kapitału intelektualne-
go, niektóre definicje posiadają elementy pozostałych. Dlatego nie moŜna jednoznacznie skrytykować
poszczególnych definicji, gdyŜ są one podparte badaniami. Wspólną częścią tych definicji jest uzna-
nie, Ŝe kapitał intelektualny nie składa się jedynie z kapitału ludzkiego – pracowników ich wiedzy, ale
równieŜ z efektów działania firmy jak wizerunek, marka czy relacje.
W następnych częściach tej pracy zostaną opisane metody badania i szacowania wartości kapitału inte-
lektualnego dwóch przedsiębiorstw. Wyniki i wartości będą się róŜnić od siebie, równieŜ z powodu
definicji, do jakiej autorzy się odnoszą i na jakie aspekty działania przedsiębiorstwa zwracają oni uwa-
gę.
Główna definicja kapitału intelektualnego w tej pracy brzmi, za Ante Pulicem następująco: „Kapitał
intelektualny jest wynikiem nakładów na trzy obszary firmy. Są to kapitał ludzki (pracownicy), kapitał
strukturalny i kapitał własny”. Metoda VAIC™ pozwala na zbadanie efektywności wykorzystania
poszczególnych kapitałów i zdiagnozowanie obszarów efektywnych i nieefektywnych.
3. Korzyści wynikające z mierzenia kapitału intelektualnego
Istotnym celem badaczy jest zmierzenie tzw. aktywów wiedzy w przedsiębiorstwie, zarówno organi-
zacyjnych jak i kapitałów ludzkich, by uzasadnić inwestycje w kapitał intelektualny. Głównym celem
mierzenia kapitału intelektualnego firmy jest zidentyfikowanie „ukrytych aktywów”, które nie są wi-
doczne w sprawozdaniach finansowych, po to by je rozwijać i ująć w strategii.
NajwaŜniejsze korzyści z mierzenia IC to między innymi25:
• Identyfikacja aktywów niematerialnych,
• Rozpoznanie procesu przepływu wiedzy wewnątrz organizacji,
• Interwencja w obszarach nieefektywnego zarządzania IC,
22
B. Nogalski, J. Rybnicki, Zarządzanie portfelem kapitału intelektualnego, [w:] A. Pocztowski (red.), Kapitał Intelektual-
ny: dylematy i wyzwania, WyŜsza Szkoła Biznesu, Nowy Sącz 2001, s. 83
23
G. Ross, J. Roos, Measuring Your Company;s Intellectual Performance, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska,
kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.
24
A. Jarugowa, J. Fijałkowska, Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia
Kadr, Gdańsk 2002, s.58 [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perspektywy
interesariuszy, Kraków 2006.
25
G. Kannan, W.G. Aulbur, Intellectual capital - Measurement effectiveness, Journal of intellectual capital, 2004 (5, nr 3),
s. 389-913
12

13. • Regularny monitoring wartości aktywów i rozpoznanie czynników, które wpływają na wzrost
ich wartości,
• Wzrost innowacji,
• Wzrost motywacji wśród pracowników wskutek uznania ich wkładu w rozwój firmy,
• Powstanie nowej kultury firmy nastawionej na wartość osiąganych wyników.
Inwestycje w kapitał intelektualny pozwalają na wzrost przewagi konkurencyjnej i wartości firmy.
Budowanie marki firmy z całą siecią relacji z klientami i partnerami pozwala na stabilizację, co w dłu-
gim terminie umoŜliwia dalszy rozwój przedsiębiorstwa. Obecnie kapitał intelektualny jest waŜniejszy
niŜ zasoby materialne czy finansowe, poniewaŜ nie jest on tak szybko osiągalny i ogólnie dostępny.
Przeciwnie, jest on efektem długich inwestycji i cięŜkiej pracy nad badaniami, budowaniem relacji i
kształceniem kadr, ale i konsumentów. W dzisiejszych, bardzo konkurencyjnych czasach to róŜnica w
kapitale intelektualnym decyduje o sukcesie lub poraŜce firm na rynkach.
13

14. II. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™
1. Ante Pulic – twórca metody VAIC™
Metoda wyceny kapitału intelektualnego VAIC™ została stworzona przez Ante Pulica, jednego z pio-
nierów badań nad problematyką i konceptem IC. Jego głównym osiągnięciem i przedmiotem analizy
jest „Value Creation Efficiency Analysis”, czyli Analiza Efektywności Tworzenia Wartości Przedsię-
biorstwa, która jest obsługiwana przez metodę VAIC™. Pozwala ona wyznaczyć wskaźnik efektyw-
ności tworzenia wartości dodanej oparty przy wykorzystaniu aktywów materialnych i niematerialnych
przedsiębiorstwa, czyli VAIC™26.
Ante Pulic jest profesorem na Uniwersytecie w Zagrzebiu, Chorwacja oraz w Grazu, Austria, gdzie
zajmuje się mierzeniem kapitału intelektualnego dla przedsiębiorstw i krajów27. Jest prezydentem
Stowarzyszenia Kapitału Intelektualnego przy Chorwackiej Izbie Gospodarczej, z którym zbadał po-
nad pięćdziesiąt tysięcy chorwackich przedsiębiorstw, by sprawdzić jak wykorzystywany jest kapitał
intelektualny, jaki ma wpływ na rozwój ekonomiczny.
Swoją metodę wyceny kapitału intelektualnego – VAIC™ zaprezentował na Trzecim Światowym
Kongresie IC w Hamilton w 1988 roku. Od tego czasu wiele przedsiębiorstw, nie tylko w Chorwacji,
ale na całym świecie uŜyło tej analizy, która pozwoliła zrozumieć i wykryć problemy w działaniu
firm28.
Następnie, Ante Pulic powołał do Ŝycia Austriacki Instytut do spraw Badań nad Kapitałem Intelektu-
alnym (Austrian Intellectual Capital Research), wspólnie, z którym rozpoczął prace nad projektem
„Nowe systemy księgowości dla nowej gospodarki” (New Accounting Systems For The New Econo-
my).
Obecnie zajmuje się badaniem i wyceną kapitału intelektualnego pięciuset najlepszych i największych
przedsiębiorstw Unii Europejskiej29.
2. ZałoŜenia metody VAIC™
Ante Pulic opracowując swoją metodę przyjął podstawowe załoŜenia30:
a) Przedsiębiorstwo nie musi być notowane na giełdzie, by podlegać analizie przez VAIC™31,
b) Metoda powinna pozwolić kierownikom określić, w jakim stopniu kapitał ludzki tworzy war-
tość dodaną, poprzez analizę i obserwację bieŜącej działalności operacyjnej wykonywanej
przez kadry,
c) Środki przeznaczone na pracowników nie są traktowane, jako koszty, lecz jako inwestycje -
powodem takiego podejścia jest zmiana sytuacji we współczesnej firmie. Pracodawcy juŜ nie
dyktują warunków swoim pracownikom, ale są od nich zaleŜni, gdyŜ wiedza i jej zasoby - ka-
pitał intelektualny stały się bardziej wartościowe niŜ kapitał finansowy. NaleŜy inwestować w
pracowników kaŜdego szczebla, by zwiększać wartość firmy32,
d) Tworzenie wartości jest podstawowym celem kaŜdego przedsiębiorstwa33,
e) Badanie efektywności tworzenia wartości jest nowym wskaźnikiem badającym sukces firmy,
f) Kapitał intelektualny jest determinującym czynnikiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa,
g) Rynkowa wartość firmy jest połączona i zaleŜna od efektywności i polityki, sposobu tworzenia
wartości,
26
A. Pulic, Basic information on VAIC™, [z:] http://www.vaic-on.ne, z dnia 10.08.2008.
27
A. Pulic, Future IC developments for nations, [z:] http://www.vaic-
on.net/download/Papers/Keynote%20on%20Future%20IC-developments%20for%20nations.pdf.
28
Nowoczesna firma, Profil Ante Pulica, [z:] http://prof.-ante.pulic.nf.pl, z dnia 09.08.2008..
29
A. Pulic, About us, [z:] http://www.vaic-on.net, z dnia 10.08.2008.
30
A. Pulic, MVA and VAIC™ Analysis of randomly selected companies from FTSE 250 in 2000, [z:] http://www.vaic-
on.net/download/ftse30.pdf, z dnia 10.08.2008.
31
K. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gazeta IT, 2005 (39, nr 9).
32
A. Kowalik, Kapitał Intelektualny – czy to działa?, [z:] http://cfo.cxo.pl/artykuly/42142.html, z dnia 07.08.2008.
33
Intellectual Capital Center Croatia, Handbook of intellectual capital management in companies, Zagrzeb 2007.
14

15. Następne załoŜenia powstały po wielu badaniach i nie dotyczą bezpośrednio metody, ale raczej impli-
kacji, jakie mogą wystąpić:
h) Firmy, które mierzą i poprawiają swoją efektywność w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa
wpływają na wartość rynku, branŜy, w której operują34.
3. Analiza VAIC™ w ujęciu makro
Badania nad poszczególnymi firmami powinny być przeprowadzane na podstawie danych zgromadzo-
nych przez trzy do pięciu lat. Taki przedział czasowy pozwala na obserwację trendów i wnikliwą ana-
lizę zmian w poszczególnych okresach. A. Pulic zaleca, by sprawozdania przygotowywać przynajm-
niej, co roku, a idealnie kwartalnie. Tak zaczęła postępować Chorwacja po pierwszej analizie kapitału
intelektualnego kraju, obecnie takie badania są zaplanowane kwartalnie35.
Na poziomie makro, analiza VAIC™ pozwala na wizualizację całkowitej efektywności tworzenia war-
tości przez firmę na przestrzeni paru lat. Znajomość i dokumentacja polityki i strategii firmy pozwala
zrozumieć zmiany wartości kapitału intelektualnego i ewentualną korekcję w dalszych okresach. Dla-
tego istotne jest, by aktualizować te badania i diagnozować sytuację na bieŜąco. Dodatkowo, metoda
pozwala na wizualizację efektywności wykorzystania poszczególnych zasobów – kapitału ludzkiego,
strukturalnego i własnego oraz wartości dodanej.
Podczas analizy przedsiębiorstwa metodą VAIC™ wystarczą sprawozdania finansowe, by zdobyć
wszystkie niezbędne dane do przeprowadzenia badania. Dlatego, pozwala ona na przeprowadzenie
benchmarkingu, czyli porównania wskaźników własnej firmy z konkurencją lub dowolnym przedsię-
biorstwem na świecie. Większość firm jest notowanych na giełdzie i dostęp do sprawozdań finanso-
wych jest łatwy i jawny, w innym przypadku trzeba dochodzić do nich innymi sposobami. Dodatkowo,
gdy firma nie jest notowana na giełdzie, metoda pozwala na obliczenie wartości rynkowej firmy, co
menadŜerom daje głębszy obraz na sytuację i pozycję biznesu.
WyŜsza Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu stworzyła e-barometr w ramach Inicjatywy
Wspólnotowej EQUAL, który pozwala firmom z województwa lubelskiego na zarejestrowanie się
w systemie. Po wprowadzeniu danych ze sprawozdań system wylicza wskaźniki z analizy VAIC™, co
pozwala na późniejszą interpretację wyników.
4. Analiza VAIC™ w ujęciu mikro
Metoda VAIC™ na poziomie firmy pozwala znaleźć najsłabsze punkty w tworzeniu wartości firmy.
Jest to moŜliwe dzięki wnikliwej analizie i monitoringowi procesów (produktów, usług, projektów)
oraz aktywności firmy (produkcji, logistyki i marketingu). BieŜąca obserwacja tych czynników pozwa-
la zrozumieć, jaki wpływ na tworzenie wartości mają poszczególne czynniki, a których efektywność
jest niŜsza. Analiza VAIC™ jest nowym narzędziem dla menadŜerów podczas planowania strategicz-
nego i obierania celów dla firmy, gdyŜ pozwala prognozować wyniki i efektywność wykorzystania
zasobów. Symulacja zachowania firmy i konkurencji na rynku jest bardzo pomocna przy podejmowa-
niu decyzji strategicznych i operacyjnych36.
5. Etapy wyceny kapitału intelektualnego metodą VAIC™ 37
PoniŜsza metoda A. Pulica została opisana w wielu wydawnictwach, dlatego niektóre oznaczenia mo-
gą odbiegać od jego oryginalnych skrótów. PoniŜsze skróty zostały wytłumaczone w języku polskim
i angielskim. Ich zastosowanie wraz z legendą znajdują się poniŜej, jak i w tabelach obliczeniowych na
dalszych stronach.
34
A. Pulic, MVA and VAIC™ Analysis of randomly selected companies from FTSE 250 in 2000, [z:] http://www.vaic-
on.net/download/ftse30.pdf, z dnia 10.08.2008.
35
A. Kowalik, Kapitał Intelektualny – czy to działa?, [z:] http://cfo.cxo.pl/artykuly/42142.html, z dnia 07.08.2008.
36
A. Pulic, Value Creation Efficiency Analysis – VAIC™, [z:] http://www.vaic-on.net/start.htm, z dnia 12.08.2008.
37
A. Pulic, VAIC™ calculation, [z:] http://www.vaic-on.net/download/VAIC-calculation.pdf, z dnia 08.08.2008.
15

16. Rysunek 5 - Koncepcja modelu VAIC™38
Na podstawie powyŜszego wykresu koncepcji modelu VAIC™ wyodrębnione zostały poszczególne
etapy wyceny wskaźnika VAIC™39.
I Etap
Wyliczenie wartości dodanej (VA – Value Added).
Wartość dodana według Brytyjskiego Ministerstwa Handlu jest najbardziej odpowiednim
wskaźnikiem mierzącym wyniki biznesu oraz bogactwa wykreowanego przez działalność fir-
my40.
Kalkulacja A: VA = OUT – IN
a) OUT – całkowite przychody ze sprzedaŜy wyrobów i usług,
Dane z rachunku zysków i strat,
a) IN – nakłady przedsiębiorstwa, czyli wszystkie wydatki oprócz nakładów na kapitał ludzki
(wynagrodzenia i świadczenia wobec pracowników),
Dane z rachunku zysków i strat.
Kalkulacja B: VA = OP + EC + D + A
a) OP – Zysk Operacyjny (Operating Profit),
b) EC – Koszty Pracowników (Employee Costs),
c) D – Deprecjacja (Depreciation),
d) A – Amortyzacja (Amortisation).
PowyŜsza kalkulacja B została zaprezentowana przez A. Pulica, jako alternatywa do pierwszej41. Jed-
nakŜe, w tej pracy kalkulacje metodą VAIC dla Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. zostały przeprowa-
dzone uŜywając kalkulacji A.
II Etap
Wyliczenie efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego w tworzeniu war-
tości dodanej (VACA - Value Added Capital Coefficient).
Kalkulacja: VACA = VA ÷ CE
a) VA – wartość dodana (Value Added),
38
A. Pulic, VAIC™ - An Accounting Tool for IC Management, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał inte-
lektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006.
39
W. Regulski, Kapitał intelektualny, zarządzanie wiedzą a moŜe zarządzanie personelem?, Gazeta IT, 2005 (39, nr 9).
40
S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perpektywy interesariuszy, Kraków 2006.
41
A. Pulic, VAIC™ calculation, [z:] http://www.vaic-on.net/download/VAIC-calculation.pdf, z dnia 08.08.2008.
16

17. Wskaźnik wyliczony w etapie I,
b) CE – kapitał własny przedsiębiorstwa (Capital Employed),
Dane z bilansu.
III Etap
Wyliczenie efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU - Human Capital Coeffi-
cient).
Kalkulacja: VAHU = VA ÷ HC
a) VA – Wartość Dodana (Value Added),
Wskaźnik wyliczony w etapie I,
b) HC – Kapitał Ludzki (Human Capital), – czyli wydatki na pracowników (wynagrodzenia
i wszelkie świadczenia),
Dane z rachunku zysków i strat.
IV Etap
Wyliczenie efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA – Structural Capital
Efficiency).
Kalkulacja: STVA = SC ÷ VA
a) SC – Kapitał Strukturalny (Structural Capital),
SC = VA – HC (Wartość dodana, Etap I – Kapitał ludzki, Etap III),
b) VA – Wartość Dodana (Value Added),
Wskaźnik wyliczony w etapie I.
V Etap
Obliczenie VAIC™ - wskaźnika efektywności tworzenia wartości dodanej oparty na wykorzy-
staniu aktywów materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa.
Kalkulacja: VAIC = VACA + VAHU + STVA
a) VACA - efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego w tworzeniu war-
tości dodanej (VACA - Value Added Capital Coefficient),
Wskaźnik wyliczony na etapie II,
b) VAHU – efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU - Human Capital Coeffi-
cient),
Wskaźnik wyliczony na etapie III,
c) STVA – efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA – Structural Capital
Efficiency),
Wskaźnik wyliczony na etapie IV.
6. Wycena kapitału intelektualnego metodą VAIC™ dla Grup śywiec S.A.
i Ambra S.A.
PoniŜej znajdują się wyliczenia wszystkich wskaźników potrzebnych do wyznaczenia najwaŜniejszego
indykatora VAIC™. Wszystkie dane pochodzą ze sprawozdań finansowych opublikowanych na ofi-
cjalnych serwisach internetowych obu grup. Dla Grupy śywiec S.A. dane pochodzą z okresu 2002 -
200742 natomiast dla grupy Ambra S.A. z lat 2004 – 2007, o dwa lata mniej, co wynika z dostępności
do danych i opublikowanych przez powyŜsze spółki akcyjne43.
42
Grupa śywiec S.A., http://www.grupazywiec.pl/inwestorzy/raporty_roczne/, z dnia 25.07.2008.
43
Grupa Ambra S.A., http://www.ambra.com.pl/pl/93.php, z dnia 24.07.2008.
17

18. Wszystkie oznaczenia i skróty zostały wytłumaczone w języku angielskim i polskim i znajdują się w
legendzie po tabelach z wyliczeniami. Dla wyliczeń Grupy śywiec S.A. znajduje się istotny komentarz
dotyczący zmian rachunkowości w 2005 roku, co ma wpływ na wartości danych, ale nie na wartość
poszczególnych współczynników i wskaźników.
18

19. Tabela 1 - VAIC™ dla Grupy śywiec S.A.
Metoda VAIC™
Grupa śywiec S.A.
Rok Rok
Etap Wskaźnik Metoda Objaśnienia 2002 2003 2004 2005 2006 2007
zł '000 zł '000 zł '000 zł '000 zł '000 zł '000
VA = OUT - IN k alk ulacja Wartość dodana 498 124,00 759 718,00 700 656,00 786 834,00 895 309,00 1 015 872,00
OUT = przychody rachunku Przychody ze
ze sprzedaŜy zysków i strat sprzedaŜy 2 956 538,00 3 204 647,00 3 629 089,00 2 867 630,00 3 163 878,00 3 513 816,00
1
IN - koszty (oprócz Dane z Koszty operacyjne
kosztów zasobów rachunku (oprócz kosztów
ludzkich) zysków i strat zasobów ludzkich)
2 458 414,00 2 444 929,00 2 928 433,00 2 080 796,00 2 268 569,00 2 497 944,00
własny bilansu Kapitał własny 1 121 861,00 1 105 856,00 1 153 418,00 1 200 309,00 899 775,00 786 423,00
Zmiana (Patrz Komentarz)
Efektywność
wykorzystania
2
zaangaŜowanego
kapitału własnego
VACA = VA/CE k alk ulacja (VACA) 0,44 0,69 0,61 0,66 1,00 1,29
Wynagrodzenia 301 391,00 307 108,00 334 756,00 325 436,00
Dane z ubezpieczenia
443 071,00 454 365,00
rachunku społeczne i inne
3 HC = Kapiał ludzki zysków i strat świadczenia 65 102,00 72 870,00 71 931,00 68 730,00
Suma 366 493,00 379 978,00 406 687,00 394 166,00
wykorzystania
VAHU = VA/HC k alk ulacja kapitału ludzkiego 1,36 2,00 1,72 2,00 2,02 2,24
SC = kapitał
strukturalny (VA -
4 HC) k alk ulacja Kapitał strukturalny 131 631,00 379 740,00 293 969,00 392 668,00 452 238,00 561 507,00
wykorzystania
STVA = SC/VA k alk ulacja kapitału 0,26 0,50 0,42 0,50 0,51 0,55
Współczynnik
5 intelektualnej wartości
VAIC = VACA +
VAHU + STVA k alk ulacja dodanej (VAIC) 2,07 3,19 2,75 3,15 3,52 4,08
19

20. Tabela 2 - VAIC™ dla Grupy Ambra S.A.
Metoda VAIC™
Grupa Ambra S.A.
Rok
Etap Wskaźnik Metoda Objaśnienia 2002 2003 2004 2005 2006 2007
zł '000 zł '000 zł '000 zł '000
VA = OUT - IN k alk ulacja Wartość dodana 45 874,00 49 450,00 199 681,00 229 421,00
OUT = przychody ze Dane z rachunku
sprzedaŜy zysków i strat Przychody ze sprzedaŜy 523 757,00 370 748,00 430 271,00 505 351,00
1
IN - koszty (oprócz
Dane z rachunku Koszty operacyjne (oprócz
kosztów zasobów
zysków i strat kosztów zasobów ludzkich)
ludzkich)
477 883,00 321 298,00 230 590,00 275 930,00
CE = kapitał własny Dane z bilansu Kapitał własny 72 340,00 87 460,00 203 691,00 214 264,00
Efektywność wykorzystania
2
zaangaŜowanego kapitału
VACA = VA/CE k alk ulacja własnego (VACA) 0,63 0,57 0,98 1,07
Wynagrodzenia 13 791,00 16 224,00
ubezpieczenia społeczne i inne 38 806,00 50 719,00
Dane z rachunku świadczenia 2 642,00 3 247,00
3
HC = Kapitał ludzki zysków i strat SUMA 16 433,00 19 471,00 38 806,00 50 719,00
Efektywność wykorzystania
VAHU = VA/HC k alk ulacja kapitału ludzkiego (VAHU) 2,79 2,54 5,15 4,52
SC = kapitał strukturalny
(VA - HC) k alk ulacja Kapitał strukturalny 29 441,00 29 979,00 160 875,00 178 702,00
4
Efektywność wykorzystania
STVA = SC/VA k alk ulacja kapitału strukturalnego (STVA) 0,64 0,61 0,81 0,78
VAIC = VACA + VAHU Współczynnik intelektualnej
5 k alk ulacja wartości dodanej (VAIC)
+ STVA 4,07 3,71 6,93 6,37
20

21. Tabela 3 - Legenda dla metody VAIC™
Legenda: Oznaczenie - nazwa angielska (nazwa polska)
VA - Value Added (Wartość Dodana)
OUT - Output (Wyniki)
IN - Input (Nakłady)
CE - Capital Employed (Kapitał Przedsiębiorstwa)
VACA - Value Added Capital Coefficient (Efektywność Wykorzystania
ZaangaŜowanego Kapitału Własnego w Tworzeniu Wartości Dodanej)
VAHU - Human Capital Coefficient (efektywność wykorzystania kapita-
łu ludzkiego)
STVA – Structural Capital Coefficient (Efektywność Wykorzystania Ka-
pitału Strukturalnego)
SC - Structural Capital (Kapitał Strukturalny)
VAIC - (Wskaźnik Efektywności Tworzenia Wartości Dodanej oparty na
wykorzystaniu aktywów materialnych i niematerialnych przedsiębiorstwa
Komentarz:
Zmiany w stosowanych zasadach rachunkowości: Z dniem 1 stycznia 2005 roku Grupa Kapitałowa
śywiec S.A. zmieniła stosowane zasady rachunkowości z polskich zasad rachunkowości, na MSSF
(Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej). Dane finansowe za 2004 rok zostały
przekształcone zgodnie z zasadami MSSF i dlatego nie są porównywalne z danymi wykazanymi
w ubiegłorocznym sprawozdaniu finansowym.
7. Analiza wyników
7.1 Wykorzystanie zasobów - Grupa śywiec S.A.
Zasoby (Resources) - Grupa śywiec S.A.
1 400 000,00
1 200 000,00
1 000 000,00
800 000,00
600 000,00
400 000,00
200 000,00
0,00
Wartość
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
HC - Kapitał ludzki
SC - Kapitał strukturalny
CE - Kapitał własny
Rysunek 6 - Zasoby (Resources) – Grupa śywiec S.A.
Wartość dodana systematycznie rosła, równieŜ, gdy nastąpiła częściowa wyprzedaŜ kapitału własnego
w latach 2005 – 2007. Natomiast kapitał ludzki i strukturalny systematycznie rosły, lecz nie zdecydo-
wanie, w badanym okresie.
21

22. 7.2 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa śywiec S.A.
Efektywność (Efficiency) - Grupa śywiec S.A.
4,50
4,00
3,50
3,00
Wartość
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
VAHU - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego
STVA - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego
VACA - Efektywność wykorzystania zaangażowanego kapitału własnego
VAIC - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej
Rysunek 7 - Efektywność (Efficiency) – Grupa śywiec S.A.
Współczynnik VAIC™ rósł zdecydowanie w okresie 2004-2007 co świadczy o rosnącej efektywności
wykorzystania aktywów materialnych oraz kapitału intelektualnego w procesie kreowania wartości
spółki. Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego rośnie od 2004 roku, obniŜka efektywności
spadła na przełomie 2003 roku, ale nastąpiła poprawa tego współczynnika.
W 2007 roku kaŜde 100 PLN pochodzące z zaangaŜowanego kapitału własnego przedsiębiorstwa, ka-
pitału ludzkiego i strukturalnego wykreowały wartość dodaną w wysokości 408 PLN.
22

23. 7.3 Wykorzystanie zasobów - Grupa Ambra S.A.
Zasoby (Resources) - Grupa Ambra S.A.
250 000,00
200 000,00
150 000,00
100 000,00
50 000,00
Wartość
0,00
2004 2005 2006 2007 Rok
HC - Kapitał ludzki SC - Kapitał strukturalny
CE - Kapitał własny VA - Wartość dodana
Rysunek 8 - Analiza VAIC™ - Zasoby (Resources) – Grupa Ambra S.A.
Od przełomu 2005 roku nastąpił gwałtowny wzrost kapitału własnego, strukturalnego, co pozwoliło na
wzrost wartości dodanej. Grupa Ambra S.A. powiększyła te dwa kapitały, natomiast kapitał ludzki
systematycznie, lecz powoli równieŜ wzrastał.
7.4 Efektywność wykorzystywania zasobów - Grupa Ambra S.A.
Efektywność (Efficiency) - Grupa Ambra S.A.
8,00
7,00
6,00
5,00
Wartość
4,00
3,00
2,00
1,00
0,00
2004 2005 2006 2007
Rok
VAHU - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego
STVA - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego
VACA - Efektywność wykorzystania zaangażowanego kapitału własnego
VAIC - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej
Rysunek 9 - Analiza VAIC™ - Efektywność (Efficiency) – Grupa Ambra S.A.
23

24. Współczynnik VAIC™ gwałtownie wzrósł w latach 2005-2006, by następnie się ustabilizować. Tak
samo wzrosła efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego. Natomiast efektywność wykorzystania
kapitału strukturalnego i własnego była jednolita, niejednoznacznie wzrostowa.
Na koniec okresu badanego w 2007, kaŜde 100 PLN pochodzące z zaangaŜowanego kapitału własnego
przedsiębiorstwa, kapitału ludzkiego i strukturalnego wykreowały wartość dodaną w wysokości 637
PLN.
8. Szczegółowe porównanie wyników Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.
8.1 Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)
Porównanie VAHU Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.
6,00
5,00
5,15
4,52
4,00
Wartość
2,79
3,00 2,54
2,00
2,24
2,00
1,72 2,00 2,02
1,00 1,36
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
VAHU - Grupa śywiec S.A. VAHU - Grupa Ambra S.A.
Rysunek 10 - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego(VAHU)
Grupa Ambra S.A. ma większą efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego. Oznacza to, Ŝe jej pra-
cownicy wnoszą więcej wartości do firmy niŜ kadra Grupy śywiec S.A. lub inaczej mówiąc, Ambra
S.A. inwestując w kapitał ludzki uzyskała więcej niŜ Grupa śywiec S.A.. Na koniec okresu wskaźnik
VAHU dla Grupy Ambra S.A. wyniósł 4,52, gdy dla Grupy śywiec S.A 2,24 co daje róŜnicę 2,28 na
korzyść Ambry S.A. Interpretując powyŜsze wyniki tak, jak A. Pulic w swoich analizach, wynika, Ŝe
z kaŜdej złotówki zainwestowanej w jednego pracownika, Grupa Ambra S.A. uzyskała 4,52 PLN,
a Grupa śywiec S.A. 2,24 PLN. Taki zwrot inwestycji jest bardzo wysoki, zwłaszcza, gdy trend wciąŜ
jest pozytywny i wzrasta, co roku.
24

25. 8.2 Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)
Porównanie STVA Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.
0,90
0,80 0,78
0,64 0,81
0,70 0,61
0,60 0,50
Wartość
0,55
0,50
0,50 0,51
0,40 0,42
0,30
0,20 0,26
0,10
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
STVA - Grupa śywiec S.A. STVA - Grupa Ambra S.A.
Rysunek 11 - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)
Ponownie Grupa Ambra S.A. ma przewagę nad Grupą śywiec S.A. w efektywności wykorzystania
kapitału, tym razem strukturalnego. JednakŜe przewaga ta wynosi tylko 0,23. Obie firmy zanotowały
wzrost z lekkimi wahaniami w badanym okresie.
8.3 Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA)
Porównanie VACA Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.
1,40
1,29
1,20
1,00
1,07
1,00
Wartość
0,80 0,63 0,66 0,98
0,69
0,60
0,61
0,40 0,44 0,57
0,20
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
VACA - Grupa śywiec S.A. VACA - Grupa Ambra S.A.
Rysunek 12 - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego (VACA)
Grupa śywiec S.A. ma przewagę wynoszącą 0,22 dla współczynnika VACA, czyli posiada lepszą
efektywność wykorzystania kapitału własnego, jednakŜe róŜnica nie jest duŜa.
25

26. 8.4 Współczynnik intelektualnej wartości dodanej (VAIC)
Porównanie VAIC Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.
8,00
7,00
6,93 6,37
6,00
5,00
Wartość
4,07
3,71
4,00 3,19 4,08
3,00 3,52
2,75 3,15
2,00 2,07
1,00
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
VAIC - Grupa śywiec S.A. VAIC - Grupa Ambra S.A.
Rysunek 13 - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej(VAIC)
RóŜnica pomiędzy obiema spółkami dla współczynnika, VAIC™ wynosi 2,29 na korzyść Grupy Am-
bra S.A.. Oznacza to, Ŝe kaŜde 100 PLN grupy Ambra S.A. pochodzące z zaangaŜowanego kapitału
własnego, kapitału ludzkiego i strukturalnego generuje wartość dodaną w wysokości 637 PLN, a pod-
czas gdy 100 PLN z tych samych środków grupy śywiec S.A. generuje 229 PLN mniej.
Podsumowując, Grupa Ambra S.A wykorzystuje kapitał strukturalny, własny i ludzki efektywniej niŜ
Grupa śywiec S.A. JednakŜe istotne jest stwierdzenie, Ŝe obie firmy konsekwentnie zwiększają swoją
efektywność w zarządzaniu i gospodarowaniu swoimi kapitałami, a w szczególności kapitałem intelek-
tualnym.
9. Wskazówki dla Grupy śywiec S.A.
Grupa śywiec S.A. z kaŜdych zainwestowanych 100 PLN uzyskuje 408 PLN, co jest bardzo dobrym
wynikiem. JednakŜe analiza VAIC™ pozwala na znalezienie problemów i punktów, w których firma
popełnia błędy. Ewentualna korekcja, zmiana polityki, strategii firmy pozwoli na zwiększenie zwrotu
z inwestycji. PoniŜej znajdują się porady dla Grupy śywiec S.A., które mają na celu zwiększenie
współczynnika, VAIC™, a co za tym idzie wzrostu zwrotu z inwestycji.
26

27. 9.1 Metody zwiększania wartości dodanej
Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA) -
4 000 000,00 Grupa śywiec S.A.
3 500 000,00
3 000 000,00
2 500 000,00
Wartość
2 000 000,00
1 500 000,00
1 000 000,00
500 000,00
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
Wartość dodana (VA)
Przychody ze sprzedaŜy
Koszty operacyjne (oprócz kosztów zasobów ludzkich)
Rysunek 14 – Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA)
PowyŜszy wykres obrazuje, Ŝe wartość dodana systematycznie rośnie, jednak nie jest to znaczący
wzrost. Przychody ze sprzedaŜy rosną z roku na rok, przy czym koszty operacyjne rosną prawie rów-
nolegle. By zwiększyć wartość dodaną naleŜałoby zmniejszyć koszty operacyjne przy zachowaniu
tendencji wzrostowej przychodów ze sprzedaŜy. Grupa śywiec S.A. jest przedsiębiorstwem produk-
cyjnym i koszty są uzaleŜnione od przychodów, jednakŜe prawdopodobnie moŜliwe jest efektywniej-
sze korzystanie z ekonomii skali i obniŜenie kosztów operacyjnych bez nakładów na kapitał ludzki,
który jak załoŜono jest inwestycją, a nie kosztem.
9.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału
własnego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału własnego - Grupa śywiec S.A.
1 400 000,00 1,29 1,40
1 200 000,00 1,20
1,00
1 000 000,00 1,00
Wartość
800 000,00 0,69 0,61 0,66 0,80
600 000,00 0,60
400 000,00 0,44 0,40
200 000,00 0,20
0,00 0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rok
Wartość dodana
Kapitał własny
Efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)
Rysunek 15 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)
27

28. Grupa śywiec S.A. poczyniła znaczne postępy w badanym okresie odnośnie efektywności wykorzy-
stania zaangaŜowanego kapitału własnego. Przyczyniła się do tego rosnąca wartość dodana oraz po-
mniejszanie kapitału własnego. Firma ta jest producentem, dlatego zrozumiałym jest, Ŝe tylko do pew-
nego momentu moŜe wyprzedawać kapitały własne. Dlatego teŜ, by zwiększyć efektywność tego
wskaźnika (VACA), potrzebny jest wzrost wartości dodanej, a metodę osiągania tego przedstawiono
we wcześniejszym punkcie.
9.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału ludzkiego - Grupa śywiec S.A.
1 200 000,00 2,50
2,02 2,24
2,00 2,00
1 000 000,00 2,00
1,72
800 000,00
Wartość
1,50
600 000,00 1,36
1,00
400 000,00
200 000,00 0,50
0,00 0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rok
Wartość dodana
Kapitał ludzki
Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)
Rysunek 16 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)
PowyŜszy wykres obrazuje, Ŝe Grupa śywiec S.A. zrobiła postępy w efektywności wykorzystania
kapitału ludzkiego. JednakŜe wzrost tego wskaźnika jest determinowany przez wartość dodaną i kapi-
tał ludzki. Wydatki na pracowników systematycznie wzrastały o niewielką wartość, podczas, gdy war-
tość dodana powiększała się z roku na rok. Receptą na wzrost współczynnika VAHU jest wzrost war-
tości dodanej lub obniŜenie wydatków na kapitał ludzki przy obecnym poziomie wartości dodanej.
28

29. 9.4 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału strukturalnego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału strukturalnego - Grupa śywiec S.A.
1 200 000,00 0,55 0,60
0,50 0,51
0,50
1 000 000,00 0,42 0,50
800 000,00 0,40
Wartość
600 000,00 0,30
0,26
400 000,00 0,20
200 000,00 0,10
0,00 0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rok
Wartość dodana
Kapitał strukturalny
Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)
Rysunek 17 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)
Grupa śywiec S.A. Najmniej efektywnie wykorzystuje kapitał strukturalny. Aby zwiększyć ten współ-
czynnik potrzebny jest wzrost wartości dodanej. JednakŜe, gdy tempo wzrostu pozostanie takie same
potrzebne będą obniŜki wydatków na kapitał ludzki w firmie.
9.5 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału intelektualnego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału intelektualnego (VAIC) - Grupa śywiec S.A.
4,50
4,00
3,50
3,00
Wartość
2,50
2,00
1,50
1,00
0,50
0,00
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
VAHU - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego
STVA - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego
VACA - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego
VAIC - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej
Rysunek 18 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC)
29

30. Na współczynnik VAIC™ składają się wszystkie czynniki zamieszczone na powyŜszym wykresie.
Dlatego, aby zwiększyć efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego Grupa śywiec S.A. po-
winna poprawiać wyniki poszczególnych wskaźników równocześnie. Aby to osiągnąć naleŜy się za-
stosować do porad i wskazówek zamieszczonych we wcześniejszych podpunktach analizujących po-
szczególne wskaźniki. W przypadku Grupy śywiec S.A. istotne jest poprawienie efektywności wyko-
rzystania kapitału strukturalnego oraz zaangaŜowanego kapitału własnego.
10. Wskazówki dla Grupy Ambra S.A.
Grupa Ambra S.A. uzyskuje 637 PLN z kaŜdych 100 PLN zainwestowanych w przedsiębiorstwo. Jest
to bardzo wysoki współczynnik zwrotu z inwestycji. JednakŜe warto obserwować na bieŜąco sytuację
wewnątrz firmy, aby szybko reagować na zmiany i dostosowywać strategię do konkurencji. Jest to
moŜliwe, gdyŜ metoda VAIC™ pozwala na benchmarking firm konkurencyjnych, ale i całkowicie
odległych w sensie ekonomicznym od siebie. Dlatego, gdy konkurencja radzi sobie lepiej moŜna zaob-
serwować, w którym elemencie ich inwestycje są efektywniejsze i dlaczego. Grupa Ambra S.A. radzi
sobie bardzo dobrze, jednakŜe poniŜej znajdują się wskazówki jak zwiększyć efektywność wykorzy-
stywania kapitału intelektualnego.
10.1 Metody zwiększania wartości dodanej
Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA) -
600000 Grupa Ambra S.A.
500000
400000
Wartość
300000
200000
100000
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Rok
Wartość dodana (VA)
Przychody ze sprzedaŜy
Koszty operacyjne (oprócz kosztów zasobów ludzkich)
Rysunek 19 - Czynniki wpływające na wzrost wartości dodanej (VA)
Grupa Ambra S.A. zwiększyła wartość dodaną w latach 2005-2007 zdecydowanie dzięki drastycznej
obniŜce kosztów operacyjnych przy zachowaniu tendencji wzrostowej w przychodach ze sprzedaŜy.
Kontynuacja takiej polityki pozwoli na stabilny wzrost wartości dodanej.
30

31. 10.2 Metody zwiększania efektywności wykorzystania zaangaŜowanego kapitału
własnego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału własnego - Grupa Ambra S.A.
250000 1,2
0,98 1,07
200000 1
0,8
0,63
Wartość
150000
0,57
0,6
100000
0,4
50000 0,2
0 0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rok
Wartość dodana
Kapitał własny
Efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)
Rysunek 20 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału własnego (VACA)
Wzrost efektywności wykorzystania kapitału własnego przez Grupę Ambra S.A. nastąpił w latach
2005-2007 dzięki wzrostowi wartości dodanej. JednakŜe jednocześnie nastąpił wzrost inwestycji w
kapitał własny, ale na tyle zrównowaŜony, Ŝe efektywność nie spadła, lecz wzrosła. Aby zwiększyć
efektywność naleŜy kontynuować wzrost wartości dodanej i przeanalizować, czy potrzebna jest tak
duŜa wartość kapitału własnego.
10.3 Metody zwiększania efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału ludzkiego - Grupa Ambra S.A.
250000 5,15 6
200000 4,52 5
4
Wartość
150000 2,79
2,54 3
100000
2
50000 1
0 0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rok
Wartość dodana
Kapitał ludzki
Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)
Rysunek 21 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego (VAHU)
31

32. Efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego Grupy Ambra jest na bardzo wysokim poziomie.
Kluczem do sukcesu jest wzrost wartości dodanej przy relatywnie powolnym wzroście kapitału ludz-
kiego. Aby zwiększyć wskaźnik VAHU naleŜy kontynuować wzrost wartości dodanej lub obniŜyć
koszty kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa.
10.4 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału strukturalnego - Grupa Ambra S.A.
250000 0,81 0,9
0,78 0,8
200000 0,64 0,7
0,61
0,6
Wartość
150000
0,5
0,4
100000
0,3
50000 0,2
0,1
0 0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Rok
Wartość dodana
Kapitał strukturalny
Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)
Rysunek 22 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego (STVA)
Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego jest na relatywnie wysokim poziomie w porówna-
niu do Grupy śywiec S.A., jednak by zwiększyć współczynnik STVA naleŜy zmniejszyć wartość ka-
pitału strukturalnego i zachować tendencję wzrostową wartości dodanej.
32

33. 10.5 Metody zwiększania efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego
Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania
kapitału intelektualnego (VAIC) - Grupa Ambra S.A
8,00
7,00
6,00
5,00
Wartość
4,00
3,00
2,00
1,00
0,00
2004 2005 2006 2007
Rok
VAHU - Efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego
STVA - Efektywność wykorzystania kapitału strukturalnego
VACA - Efektywność wykorzystania zaangaŜowanego kapitału własnego
VAIC - Współczynnik intelektualnej wartości dodanej
Rysunek 23 - Czynniki wpływające na efektywność wykorzystania kapitału intelektualnego (VAIC)
Grupa Ambra S.A. ma bardzo wysoki wskaźnik VAIC™ głównie dzięki bardzo wysokiej efektywno-
ści wykorzystania kapitału ludzkiego i wysokiemu współczynnikowi intelektualnej wartości dodanej.
JednakŜe efektywność wykorzystania kapitału własnego i strukturalnego jest na niskim poziomie
i naleŜy zastosować wskazówki i porady z poszczególnych podpunktów zamieszczonych wcześniej, by
zwiększyć wartość efektywności wykorzystania kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa.
33

34. III. Alternatywne metody wyceny kapitału intelektualnego
1. Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV
1.1 Opis metody
Wskaźnik MV/BV (Market Value / Book Value) został wprowadzony do literatury i analizy kapitału
intelektualnego przez T. Stewarta44. Jest to bardzo powszechna metoda i wielu analityków powołuje
się na nią w swoich badaniach. Głównym załoŜeniem tej metody brzmi: „róŜnica pomiędzy wartością
rynkową, a wartością księgową stanowi kapitał intelektualny”.
Kapitał intelektualny = Wartość rynkowa – Wartość księgowa
Wartość księgowa
Wartość rynkowa
Kapitał intelektualny
Rysunek 24 – Opracowanie własne - Schemat wartości firmy45
Na tej podstawie T. Stewart wprowadził wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej, zwany
dalej MV/BV, który oblicza się następująco:
MV/BV = wartość rynkowa ÷ wartość księgowa
Aby obliczyć wartość rynkową potrzebne są dane odnośnie ilości akcji i ich cena. Do obliczeń dla
Grup śywiec S.A. i Ambra S.A. zastosowano ceny akcji na koniec roku z ostatniego notowania Giełdy
Papierów Wartościowych w Warszawie. W przypadku, gdy firma nie jest notowana na giełdzie, stosu-
je się analizę porównawczą uwzględniającą informacje o wartość spółek giełdowych.46
Z drugiej strony, wartość księgową oblicza się za pomocą wyceny wartości księgowej. Najpowszech-
niejsza metoda według M. Kicińskiej47 to „wycena wartości księgowej aktywów netto, która stanowi
sumę księgowej wartości wszystkich aktywów przedsiębiorstwa pomniejszoną o księgową wartość
kapitałów obcych. Konsekwentnie, szczegółowe obliczenie wskaźnika MV/BV wygląda następująco:
MV/BV = wartość rynkowa (cena 1 akcji × liczba akcji) ÷ wartość księgowa (aktywa – kapitały obce)
W poniŜszych obliczeniach wskaźnika MV/BV przyjęto, Ŝe kapitały obce dla obu grup to zobowiąza-
nia krótko i długoterminowe. Niektórzy eksperci uwzględniają równieŜ rezerwy i rozliczenia między-
okresowe, jako kapitały obce, jednak w poniŜszej analizie nie zostało to wzięte pod uwagę.
1.2 Krytyka metody MV/BV
Najistotniejszą wadą powyŜszej metody jest opieranie jej na wartości rynkowej, która jest często prze-
szacowana lub odwrotnie. Wynika to z wielu niezaleŜnych od zarządu działań i sił wpływających na
kształtowanie się kursu akcji. Przyjmowanie ceny akcji z jednego dnia, nawet na koniec okresu nie
uwzględnia zjawisk cyklicznych i zewnętrznych. Kolejną krytyką metody jest to, Ŝe kapitał intelektu-
alny jest róŜnicą pomiędzy wartością rynkową, a wartością księgową. Autorzy jak Bukh i Larsen uwa-
Ŝają, Ŝe kapitał intelektualny to coś więcej niŜ to, co wynika z takiego działania matematycznego.48
44
T. Stewart, Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations, Nicholas Brealey, Londyn 1997.
45
M. Kunasz, Próba wyceny kapitału intelektualnego przedsiębiorstw notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w
Warszawie, [z:] http://mikro.univ.szczecin.pl/bp/pdf/16/13.pdf, z dnia 06.08.2008.
46
S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapitał intelektualny – spojrzenie z perpektywy interesariuszy, Kraków 2006.
47
M. Kicińska, Światowe standardy wyceny kapitału intelektualnego, [w:] S. Kasiewicz, W. Rogowski, M. Kicińska, kapi-
tał intelektualny – spojrzenie z perspektywy interesariuszy, Kraków 2006, s. 196-219.
48
P.N. Bukh, H.T. Larsen, J. Mouritsen, Constructing intellectual capital statements , Scandinavian Journal of Manage-
ment, 2001 (17, nr 1), s. 87-108.
34

35. Dane o kapitale intelektualnym nie byłyby porównywalne pomiędzy krajami i przedsiębiorstwami
z innych rejonów świata z powodu róŜnych metod rachunkowości. Dlatego A. Pulic i J. Mouritsen
nawołują do stworzenia jednolitych standardów wyceny kapitału intelektualnego.
1.3 Wycena kapitału intelektualnego przez zastosowanie wskaźnika MV/BV dla
Grup śywiec S.A. i Ambra S.A.
W poniŜszych tabelach znajdują się obliczenia wskaźnika MV/BV dla Grupy śywiec S.A. i Ambra
S.A. Dla obliczeń przyjęto następujące załoŜenia:
• Cena akcji pochodzi z ostatniego notowania Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie dla
badanego roku.
• Kapitały obce są to zobowiązania krótko i długoterminowe.
• Wszystkie dane bilansowe i z rachunku zysków i strat pochodzą z oficjalnych sprawozdań fi-
nansowych poszczególnych Grup.
35

36. Tabela 4 - Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV dla Grupy śywiec S.A.
Wskaźnik wartości rynkowej do wartości księgowej MV/BV
Grupa śywiec S.A.
Rok Rok
Etap Wskaźnik Metoda 2002 2003 2004 2005 2006 2007
zł zł zł zł zł zł
Sprawozdanie
Liczba akcji finansowe 11 335 454 11 335 454 11 330 617 11 335 422 11 296 462 10 721 923
Cena akcji
1 (na koniec
roku, w PLN) Dane z GPW 390 434 452 484,5 490 640
Zmiana (Patrz Komentarz)
Wartość Liczba akcji X cena
rynkowa akcji 4 420 827 060 4 919 587 036 5 121 438 884 5 492 011 959 5 535 266 380 6 862 030 720
Suma księgowa
wartości wszystkich 1 893 856 000 2 032 546 000 2 119 248 000 2 380 309 000 2 328 159 000 2 439 097 000
aktywów
zobowiązania
pomniejszona o długoterminowe
Wartość 2 760 000 125 920 000 249 000 000 467 126 000 509 718 000 228 857 000
2 księgową wartość
księgowa zobowiązania
kapitałów obcych
krótkoterminowe 542 737 000 602 262 000 514 576 000 712 874 000 918 666 000 1 423 817 000
Wartość księgowa:
1 348 359 000 1 304 364 000 1 355 672 000 1 200 309 000 899 775 000 786 423 000
Wskaźnik
wartości
rynkowej do
3 wartości Wartość rynkowa / Wartość księgowa
księgowej
MV/BV 3,28 3,77 3,78 4,58 6,15 8,73
Komentarz:
Zmiany w stosowanych zasadach rachunkowości. Z dniem 1 stycznia 2005 roku Grupa Kapitałowa śywiec S.A. zmieniła stosowane zasady rachunkowo-
ści z polskich zasad rachunkowości na MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej). Dane finansowe za 2004 rok zostały prze-
kształcone zgodnie z zasadami MSSF i dlatego nie są porównywalne z danymi wykazanymi w ubiegłorocznym sprawozdaniu finansowym.
36