Distributed system, Dagitik Sistemler

1. ,
7 d
f
•
' '
o-r "Y
•
...
)
' ..st
-
,.
( l ( '"
r
-·
•
r '-
L
sr~-t-e m fer •1"
--
r I
I

2. rgWWW
!i!i .. tJISI
I
f ..
'
pr
sor •
0
(.~
0
t
,

3. •
V1"IW cag.edu.tr
.. -·- • '11' ....... ,-,,, • I -" ·==--ail& I fl • ti Al,, •. .... 'I
•
i
I~
, ....a

4. y
o
n
o°'"d A n
(2 . ~ ·~' ,,.__.·~__..,,....
-~-· .,....,
~

5. -
=-=-r __ __._,__ ~c w : ,.,. e1•FJUSS'liis ... ;·a·;n pr,..,. .. ,,~=•·=••--••""' ---- ..--. -- .. -- . ..; ··--··--~~·-~~~~~~~~~·~·~~~-~•••It A4S ~- ••'i '.an •s Sf.-.a-i:t •9 '; na :!!"llzntL"" --· ::
'
11 -
~ ---)
- '
__, •
~
:>·· ' 1
'
·-
~
--)-
'
'
.
•
2
7 7
J'

6. •
'..-:..._~ -----7;..,.._.,.,.s ..,_.;is?•---• ,, -•r s -,-._n --~·utm% ,, ,
4
www ag.edu. r
~ ...... , t; -~
~~----
er(
~ r bM :. ~c;v ·ce,
~P
p

7. www ag edu.tr
I
, -..:r.-- '
, ......
() 0 l
r r ae....,_
f "Mt:.
'
P:••.

8. •
,
'
l
,.., l.o ' • ' "'"' r- , -
'-- .,- ' , ' t) ~e L
if~ ' ~
~e<::,,c,
l t
f
u~

9. •
..
I
7
"2
,, Ja
(
'r
c I Orl Cl (I /l 11
•
•
•
l
o o'' "v .

10. •
·;::
-·
•
v
•
-
-
~ ' ''--t~ ,s,"~ .......
osor..
I[§ •
•
'
,
•
•

11. -
__ .. _ .. __ ~_,-------------~--~--- l•O 9 :•SIS I ,.._
_...... , -·- ---·· •• n> ...-• ., ?ro• ,,.. r -czilomuc:C0.• .. '-44
1
- -tt4IPJ ..... e-t'f tm ;II-· -
SC. •' ....
w w ag tr
c
•
( .r
)CJ
• r
•
•

12. r
(
J AJ
r
t
r
~=~--.-.-•..._,,n---·~···__,,__._~._....__,.....__
-
"'# fS,., Cl~
-
,,_..___...-....,. .~~z--·•~•·•7 - #+W· wl'J M .... I
-
........ ! ,.._. ......,. __ , , OC ... _ .._.~· iiiiW ~ 0
~-,, .... Lum-t 4 Qi
.. --·~1·- -··- 4 6llr•••st¥% -
..... .. Iii I - ..... J,i - 0 •-$-·~•!!If-~-I 1_ -
n
J
•
•
•

13. VJWVJ.cag e c u i t r
--------------------=----------------------------1-•---~--·u'' z --........ • .... • •.....,_ - -.~-=I 4 C"at•tt r so ..,.. 1 1 s • 111 c flli ._,,.,..,.,, •z Iii" s ,...,., 1 i ea •:cUte: :14•£
•
l -A'
.... rJodlctr
r.
•
, .,
t
-

14. •
-
iHA 'lar, sivil alanda deprem, sel, yangm, volkan patlamasi gibi dogal
afetlerin gOzlemlenmesi ve hasar tespit cahsmalan, atmosfer cahsmalan,
hava durumu tahmini, arazi haritasi cikanlmasi, tasrt trafik yogunlugunun
tespit edilmesi gibi alanlarda kullan1lmaktad1r. Askeri alanda ise; kesif,
istihbarat ve gozetleme gOrevleri, tehlikeli bOlgelerin Izlenmesi, hedef
tamma ve takip, ·· tasima, simr izleme gibi bircok gOrevde IHA' lardan
yararlan1lmaktadrr
Tek ve btiytlk bir iHA sistemi kullanmak yerine daha kucuk boyutlu ve cok
saytda iHA'n1n bir arada kull~n1lmas~n1n .sagla?1g1 bircok yarar111.ya~1 s1r,a,
iHA'larm birbirleriyle silrekl1 ve etkin bir sekilde haberle~meler1ne imkan
saglayacak ag gereksinimlerine ihtiyac dogurmasi, bu aglan yeni bir mobil
ag tUrU olarak ele almayt gerekli kilmisttr.
Bildirinin ikinci bolumde iHA'Iann bir arada kullan1ln1as1n1r1 Onen1i~den
bahsedilmi~tir. Dc;uncU bOlUmde klasik Hareketli Tasarsrz Aglar ile I~~
aglannm farkl1l1klar1 ve benzerlikleri ele almrms olup dorduncn ve besinci
ic;erisinde insan bulunmayan ve cogunlukla otonom olarak hareket edebilen
lnsansiz Rava Araclan (iHA), elektronik ve iletisim teknolojilerindeki
gelismeler ile mikro-elektromekanik alamndaki ilerlemeler neticesinde
askeri, sivil ve akademik bircok alanda yaygm olarak kullamlmaktadu
1. Giris
Elektronik ve iletisim teknolojilerindeki gelismeler ile mikro-
elektromekanik alamndaki ilerlemeler Insansiz Hava Araci (iHA)
teknoloj.ilerinin gelismesine onayak olmus, askeri, sivil ve akademik bircok
alanda IHA'lardan istifade edilmeye baslanrmstir. iHA'lar tarafindan icra
edilmesi beklenen gorevlerde, tek ve buyuk bir iHA sistemi kullanmak
yerine daha kucuk boyutlu ve cok sayida iHA' nm bir arada kullamlmasmm
bircok avantaji bulunmasma ragmen, iHA'lar1n birbirleriyle surekli ve etkin
bir sekilde haberlesmelerinin gerekliligi, yeni yOnlendirme ihtiyaclari
dogurmustur, Aynca, dugumlerinin hareketliligi, dugumler arasi mesafeler
ve icra edilen gorevlerin niteligi gibi bircok konuda klasik Hareketli
Tasarsiz Aglar (HTA'lar)'dan aynlan bu aglan, iHA'lar1n gOkyilziinde
olusturdugu merkezi altyapi icermeyen aglar olarak tarnmlanan Ucan
Tasarsiz Aglar (UT A) olarak ele almak daha uygun olacaknr. Bu calismada,
coklu bir iHA sisteminde ag katmaru yonlendirme isleminin etkin olarak
gerc;ekle~tirilebilmesi icin gerekli olan temel gereksinimler ile UTA'lar icin
geltstirilecek yonlendirme protokollerinin sahip olmasi gerektigi
degerlendirilen temel ozellikler aciklanrrustir.

15. ~ekil J- Ornek UTA Uygularna Senaryosu [5]
'•·., .• •
..' , .
•
•••
•
··. /
' ··....
•••••
••
~
,..,, .... ..... .... ····'.. •''. ... ,,.... .'•
••• '"111i1Li;;
:ti.
•• •••••.. ......•••••••••••
'
.. ....
..
HTA'lar, (Mobile Ad-hoc Networks, MANETs) onceden tan1ml.a~m~~
altyapi veya merkezi bir kontro! sistemi olmaksizm, rastgele ya d~ b.~1U:~1 bir
rotada hareket eden dugumlerin olusturdugu agdir. Bu aglar gunumuzde,
ticari ve askeri bircok uygulamada yaygm olarak kullamlmaktadir.
iHA'lartn gokyuzunde olusturdugu merkezi altyapi icerrneyen aglar ise
FANET (Flying Ad hoc Network) olarak adlandmlmaktadir [I]. Bu
cahsmada, FANET'ler icin U~an Tasarsiz Ag (~TA~ a~1 ~ullan1lm1~t1r[4].
~ekil I 'de ornek bir UTA uygulama senaryosu gosterilmistir .
3) Hareketli Tasarsiz Aglar (HTA'lar) ve Ucan Tasarsiz Aglar
(UTA'lar)
bolumlerde ise bu aglarda yonlendirme ihtiyaclan ve bu aglann
karakteristikleri karsilasnrmah olarak aciklanmtstir. Son bolumde ise
bundan sonraki cahsmalarda yaprlabilecekler ele almarak cahsma
tamam lanm istir.
2) Insansiz Hava Araclarmm Bir Arada Kullannm•
IHA' lar tarafindan icra edilmesi beklenen gorevlerde, tek ve buyuk bir iHA
sistemi kullanmak yerine daha kucuk boyutlu ve cok sayida iHA 'nm bir
arada kullamlmasuun cesitli avantajlan vardir. Bu avantajlar susekilde
siralanabilir
• BUyUk ve pahali donammlar kullanmak yerine kucuk ve rnaliyeti daha
az donamrnlann tercih edilmesiyle bakim ve idame masraflan daha dusuk
olacaktir.
• Birden fazla kucuk iHA 'nm ihtiyac duyulan farkh bolgelerde
konumlanmasiyla, kapsanmasi beklenen toplam alan ihtiyaca gore
artmlabilecek olup olceklenebilirlik acrsmdan daha esnek bir cozum
ortaya koyulmasma olanak saglanacaktir.
• Birden cok iHA'n1n ayrn anda gorev yapmasiyla gorevlerin daha kisa
surelerde icra edilebilmesi saglanacaktir,
• Gorev esnasmda herhangi bir iHA 'run gorevini icra etmesine engel
o)acak bir durumla karstlasildigmda diger iHA'lar ile gorevin devam
etmesi ve basanyla tamamlanmasi saglanabilecektir.

16. -~_,-_---
k d HTA' Jar icin gelistiri lmis cok cesitli yonlendirmeBu fine a ar . ~
proto o er1 · . · k b , 1
k k ·1 h def dU°'Omler arasmdaki en etkin yolu tesptt edere u _)o unayna 1 e e o . . . . .
ettirilmesinin saglanmas1d1r.
Sekil 3.. Gorev Esnasmda Baslangic Sartlannm Degismesi [l]
,.
• Saglam ve guvenilir bir haberlesme altyapisi ihtiyaci
• Dugum sayismm srmrh olmasi (2-20 adet)
• Turn dugumlerin uzerinde GPS unitelerinin bulunmasi ve dugumler
arasmda konum paylasirru
• lletisim kapsama alamnm genis olmasi ihtiyaci
• Dugumlerin yuksek hizlarda hareket etme1eri ( 10-60 m/sn)
UT A'Iann karakteristik ozellikleri asagidaki gibi ozetlenebilir (1,2]:
Hareketlilik Modelleri: UTA'larda dngumler (iHA'lar), HTA'lara gore
cok daha h1zJ1 ve hareketlidirler, HTA'larda hiz olarak genellikle insanlann
yUrUme hizi ve araclann hizlan referans almrrken, UTA' Jarda cok daha
yUksek hizlarda gokynzunde ucan 1HA'Jar1n hizi esas almmaktadir. Bu
durum UTA' lann hareketlilik modellerini HTA'lardan ayirmaktadrr.
DUgUmlerin Hareketliligi: Hiza bagh olarak UTA'larda yer alan
dugumlerin ag topolojileri HTA'lara oranla cok daha hrzh bir sekilde
degismektedir,
Go rev Niteligi: UTA'larda dugumler planh ve cok daha hassas gorevleri
yerine getirirler. Bundan dolayi UT A 'larda dugumleri olusturan elemanlann
fiziksel, elektronik ve mekanik ozelliklerinin cok daha guvenilir ve uzun
omurlu olmasi beklenir.
Diigilmlerin Yogunlugu: UTA'larda dugumler arasi mesafeler HTA 'Iara
gore cok daha fazladir. Her hangi bir carpismayi onlemek icin UT A
dugumleri birbirlerinden kacmmak zorundadir.
•

17. -"'---.----~------------·~--:---------~---~-- ___,__ __ ,._, ..~- - ';;,--------5 • Rf;: I ...
"lAfi1i ,,_, .,, 0 ,a:•W ii
'
;rvr
n mr• &!i
0
llS!t: ... •• I • "~$ Ct •r:o- I
-- -..-~-.. --·-··"""- , w w . c a g e d LJ . t r
Konum Tabanh Yonlendirme Algoritmalart: Proaktif ve reaktif
protokollerin belirgin ozelliklerini iyermele~i~n. yam sira, dugnmlerin
yerlerinin belirlenmesinde OPS .CGI~b~l P.0~1t1011mg System) kullan~rl~r.
GPS, enlem, boylam ve ytikseklik bilgilerini saglamamn yam sira dusuk
maliyetli oldugundan dolayi yaygm olarak kullamlmaktadir [7]. Bu
kapsamdaki protokollere, GPSR (Greedy Perimeter Stateless Routing)
ornek olarak verilebilir (6].
Hibrit Ydnlendirme Algoritmalaru Bu yaklasim proaktif ve reaktif
yaklasimlann avantajlanm bir arada kullanmayi amaclar, Temelde be]li bir
dugum atlama sayisi ile erisilebilecek dugumler icin proaktif, diger
dugumler icin reaktif yaklasim sergileme esasma dayamrlar. Bu tur
protokollere ZRP (Zone Routing Protocol) ornek olarak verilebilir [6].
Reaktif (Istege Bagh) Ydnlendlrme Algoritmalart: Proaktif yonlendirme
algoritmalannm aksine, dugumler arasi rota bilgilerinin sadece gerekli
oldugunda olusturulmasi esasma dayarur. Yani dugumlerden herhangi biri
agdaki diger bir dugume bir paket gondermek istediginde mevcut rotalar
olusturulur. Bu tur algoritmalann en belirgin dezavantaji ihtiyac halinde
rota olusturmamn sebep olacagi zaman gecikmeleridir. Bu tur protokollere,
AODV (Ad Hoc On Demand Distance Vector Routing) ve DSR (Dynamic
Source Routing) ornek olarak verilebilir [6].
En belirgin ozelliklerl, ag topolojisinde herhangi bir degisme olmasa bile
tablo guncelleme mesajlan gondermeye devam etmeleridir. Bu durum, cok
fazla dugum iceren HTA'lar icin ilave paket yuku olusturacaktir. Proaktif
yonlendirme algoritmalanna, OLSR (Optimized Link State Routing) ve
DSDV (Destination Sequence Distance Vector) protokolleri omek olarak
verilebilir [6].
Proaktif (Tabloya Dayah) Yonlendirme Algorltmalari: TUm kaynak ve
~edef dugu~leri arasmda mumkun olan rotalann ihtiyac duyulmaksizin
onceden belrrlenerek, belirli arahklarla gilncellenmesi ve bu rotalann
yonlendirme tablosunda tutulmasi esasi uzerine kuruludurlar.
Hibrit Yonlendirme Algoritmalan ve Konum Tabanh Yonlendirme
Algoritmalan:
4) HT A'larda Yontendtrme

18. I
• Rota Bulma (Route Discovery): Halihazirda kullamlmakta olan HTA
protokollerinde cogunlukla, kornsu dugumlerin mev~.ut durumlannm
tayin edilmesi islerni onemli yer teskil eder. Ornegin, reaktif
yonlendirme protokollerinde bu islem kaynak dugum tarafmdan bir
hedef dugume bir paket gonderilmek istendiginde ve hedef dugume ait
gecerli bir yolun mevcut kayna~ dugum tablosunda bulunmamas~
durumunda kaynak dugumun brr RREQ (Route Request) paketi
yaymlamasiyla (broadcast) ger~ekl~~ir.. Eger RREQ paketi hede~
dugume ulasrrus ise hedef dugum genye brr RREP (Route .R.eply) paketi
yollar. Aradaki dugumler ise aym R~Q pa~etle~1n1. tekrardan
yaymlarlar. Boylelikle kaynaktan hedefe bir yol tesis e~1lm1§ olur. Bu
islem tasrna (flooding) olarak da adlandmhr [12]. Proaktif protok~llerd:
ise reaktif protokollerde istek an1n~a ger~ekl~~en .ro~~ ?ulma islemi
periyodik olarak gerceklestiginden bir paket gonderimi 191n tekrar rota
1w Ldg.eou.rr
Bu kapsamda, coklu bir iHA sisteminde yonlendirme isleminin etkin olarak
gerceklestirilebilmesi icin asagidaki gereksinimlerin saglanmasi ve UTA' lar
icin gelistirilecek yonlendirme protokollerinin alttaki temel ozelliklere sahip
olmasi gerektigi degerlendirilmektedir:
Gelistirilecek yeni yonlendirme protokolleriyle ya da mevcut protokoller
uzerinde gerceklestirilecek modifikasyonlarla iyilestirmelere ihtiyac olacagi
degerlendirilmektedir.
Aym zamanda, UTA'lar icin onerilen Ortam Erisim Kontrolu (Medium
Access Control, MAC) protokolleri de simrh sayidadir [8-11].
UT A' larda yOnlendirme iizerine yapilmis cok fazla calisma
bulunmamaktadn. UTA'Iann HTA'lardan aynlan yonlerini karsilayabilecek
HT A yonlendirme protokollerinin performanslan arastirmaya acik
alanlardir [ 1 ].
•
IHA'lar1~ yuksek hiz ve hareketliligs sahip olmalan ve iHA'lar arast
~~safen!-11 mumkun oldugunca fazla olmasimn amaclanmasi mevcut
yonlend1rme protokollerinin kullamlrnasuu zorla§t1rmaktad1r.
- "": U1~' laf'dc VE," d' r
cahsmalan oldukca azdir [3].

19. •
-vv
6) Sonuc . . . . .. ,
Tek ve buyuk bir IHA sistenu kullanmak yerme daha kucuk boyutlu ve cok
da iHA 'run bir arada kullamlmasmm sagladrgr yararlann yam sira,say1 . .. "
olarak ele ahnmast sonucunu dogurmustur. (!TA lat rein uygun
• Konum Tespiti: Klasik HTA'larda kesif paketleri cogunlukla ag
servis kalitesi gereksinimleri icin yeterli olsa da, UTA'larda dugumlerin
konum bilgisinin rota bulma ve rota bakim islemlerinde gerekli olacagi
degerlendirilmektedir. Genellikle klasik her-yone (omni-directional)
antenlerin kullamldigi HTA'lardan farkh olarak UTA 'larda yonlu
antenlerin kullamlmasi fikri on plana cikmaktadrr. Boylelikle konum
tespiti isleminin ortam erisim katmanmda gerceklestirilecegi
varsayilabilir. Bu durumun UTA'lar icin haz~~anacak ~eni yonlendirme
protokolleri icin bir avantaj olacagi degerlendirilmektedir [ 14].
• Etkin Iletisim Mesafe ve Kanah: Fiziksel Katman ve Ortam Erisim
Katmam tarafmdan yeterli etkin iletisim mesafe kanalmm temin
edilmesi gerekir. Cunku UTA'larda dugurnler arasi mesafe HTA'lara
oranla daha fazla oldugu icin rota bakirru gereklthglnm az olmasi ve
kaynaktan hedefe dugum atlama sayrsmm minimum tutulmasi beklenir.
Bu durumda yonlu antenlerin (directional antenna) kullanmumn etkin
iletisim mesafesini artmrken rota belirlemede dugum atlama sayisnn
azaltacagi goz Online alindigmda [8,13] UTA'larda yonlendirme
isleminin servis kalitesine (QoS) katki saglayacagi
degerlendirilmektedir.
• Rota Baknm (Route Maintanence): Istenilen paketin hedefe
isleminin lnzh bir sekilde ger~ekle~tirilebilmesi gerekir. Yuksek hizm
neden oldugu anhk topoloji degi~iklikleri ihtiva eden hareketlilik
mode line sahip UT A' lar icin rota bakirm isleminin sikhgi klasik
HT A' lardan daha fazla olmahdir.
paket Yilkilniin az tutulmasi oldukca Onemlidir.

20. d u .
'
..
". ~:.. ..' 1
'l r
-
me
-
'
AZ

21. ~.........,.._ ....--~--~=-~~'ii:la1-µa -lC ·--·-===•'1-r 2 -;&4t:P--:c=aa-sS:-e"t•-1--1=-,•-•:--"' '''<=-••· •.-1·1·••-- 1P""•¥-11i"'r--i"cu-•., tt--1itwww•---~~.,...... • ... ca· •••.,...rfn saw••••
1
••. .,... ~"'ttcnc.-:....... -.
t
f
c

22. •
-
.Cw
• Dag1t1k sistemlerdeki bilgisayarlar ayn krtalar
uzerinde, ayru bina veya aynr oda lcerlsinde
bulunabilir. DSiin getirdikleri: ~ Paralele islemler
• Birlikte ve birbirinden bag1ms1z canssn sistemler • Btrlikte cahsan bag1ms1z bilesenter
• i~ferinibirbirinden ba~rmsrzyapartar Mesaj gOnderme ile iletisim
• Ayn1 zamanda program yal1§t1nr, baton bir istem« kaynag1 g1 • Ortak bellek yak (No shared memory)
gtJnlnOr, birfikte ~a/1~1rtar
• lslemler mesaj ahliveriliiyle anlasirtar. • Kaynak paylastrru
• Heterojen (9e~itlilik, farkhhk): networks. hw, os. Plan • Yazrcr, veri tabaru. diQer servisler
• Ortak saat yok: Bilgisayarlar saatlerini krsrth derecede •Genet sistem durumu belirli deQiJ (No global state'
senkronize edebilir • Hicbir i~lem. sistemin genel durumuna dair bir biigi
• Bag1ms1z bozulma: biri bozulsa da digerteri cahsmaya edmernez
devam eder ..j Ortak saat yok
• f~Jemler i<;1n sadece k1s1tft derecede saat esitleme rnurnl
otab1tir
')
f
~I
a=-)•• m
r.
•
'
I
'
'
*
"
r
... 2
v I
'
u('(Y),:
c
••·-.. _

23. ••v . cv
1. Kullan1ctlar1a kaynaktan bir1e§tirmek: Eri~im servisleri uygulama ~l1~t1r1r
• Belirti kaynaklar:
• Yaz1c1lar, bilgisayartar. i~leme gucu, veri
• Neden payla§1m?
• Ekonomi
• lfbirtiQi, Bitgi deOi,-tokufu (grup ~hfmas1)
• Payla~1m problemleri
• Guvenlik
• lstenmeyen i~birtikleri
2. ~effafl1k: Kaynaklar ve i§lemlerin aQ uzennde daQ1t1k olduQu ac;1k degildir
3. Ay1kl1k:Servislerin sentaks ve semantikleri ile ilgili standart kurallar
4. Otc;eklenebilirlik: Daha fazla kullan1c1/kaynak, coQrafya. yOnetim
5. Uzun sore bozulmadan yal1§ma
s+01d
(
0
' ~
Cc nr
°"''7 .
';>
{l(
({(
r'

24. •
w f.J w
• Internet ~e~itliservislerbarmdiran bir<;okfarkhbilgisayar
tOrterinden olusan bOyuk bir ag toplulu~udur.
• ni- .s - "!i rrr
-
...,,__ __ . ......,..._ii ...... , •• ~·· J • d • 4 ' ••=¥'....••! • ...... ]t• • Ht, • zV xw_C':r....,$ & I s
.. ~··· 44 4
PC
sunucu. f!I
ao baOtant1s1. c:c
5
::I' I
•
uydu ba!)lant
BJ
m
~ ISP
• Internet: birbirine baQll <;e~itli bilgisayar aQlan.
• Uygulamalar ifeti~imi mesajlarla saglar
• Dag1t1k sistem kuuamcrlan WNN, email, dosya gonderme
gibi servislerden faydatan1r
• Intranet: bir organizasyon tarafrndan yonenten alt ag.
Yerel govenlik politikasiyla s1n1rl1d1r.
• Uydu baglantrsf, fiber-optik kablolar gibi h1zl1 iletim
kapasitesi olan ag altyap1s1ile bagl1d1rlar
• Kablosuz aglar
fV0 lJ
,.

25. Q~edu.VvWVv c
~~~---~------...-.. ,..,_. ,___.nsn-~-r.·--~ t a•t;o : =·-•• 1 Mt
_____ ,, _..._.._~ "~ -- 9 U ·;;;=o• arttlFr& +-.z::zaa:•: .. 1ii'i I&;- AAA
-=-ii!! '£' J a r .- !it •• I ~··· t Ar£''... .- J cfi"IS;autW Jlt""' • ' •• , - -
• •
" • Act1Vk!Y.html • •
.......... ~·-··~·· .. ·········
•• ••
http://www. w3c. erg/Protocols/ Activity html
wwww3c.org ~
File system of • · · · 1 ·.· · .wwww3c org .. " • Pro ocors • • .
• •
http·/fWWW cdk3.neV
www.cdk3 net
Web servers Browsers
Internet
•
http://www.google m/search?q=kindberg
,,,,,------../www.google.com
• Uygun konumlara yerle~tirilmi~ (yazrct gibi} kaynaklart
degerlendirmek iyin kablosuz veya kablolu ag arac1l1g1 ile Home
intranet kavnaktanna sOrekli erisim destegi
-_____ .._._J
------
Printer
v, G) · Mobile I
_-, phone J
.....-..~-,. --
Camera Laptop I Host site
Home tntranet
WAP
gatevayWireless LAN
Host intranet
I
I
I
I
I
I
I
&. -
r---------- ..... --,
Internet
router/firewall
the rest of
the Internet
other servers
a 1 •1
print
email serve
e
File server
I
I
~ Localarea
Web server network
z
email server Desktop
com uters
prtnt and other servers-

26. ..
hava
Veya ... ?
& L
s rtlar..and n dolayt)~It
Kon um J Tasmma I Dag1l1n1 feffafl1g1
Ya ... ?
Mu teriniz ~ok farkl1 bir donarun sisrerni kull •ityorsa! (PC,
MAC~~ ..)
. ~ ~ farklt bir i~lecin sisten i~ {Windows. Unix, .. )
.. farklr bi veri gosterim bi~111li? (ASCII. EBCDIC .. ~)
Onfine kitapcr World Wide Web Uzerinde
Mii~ter'ler endi bilgisayarlar1yl sizin bilgisayanruza (web
sunucunuza baglanabilir:
Stokunuza bakabilir
Siparil verebilir
••«
I
,..
Orn: http:// .dcs.qmw.ac.uklres arch/dls rtb/oook.hn I..
Ilk k1s1m: Kullan1lacak protokol. (:'dan onceki krsrrn)
Orn kteki proto el http 'di c"Hyp rli Xt Transport Protocol ).•
lkinci k1s1m:Web sunucusunun domain ismi, (// ile I arasi).~·
Or e teki dom in ismi: . .dcs.qrnw, c.uk.
Kalan kisrrn: (Tek •rtan sonraki krsirn).0 domain tizerindeki
kaynaQ1 (dosyayt) gosterir ·· Web sunucusunun kulland1Q1 list
dizinden itibaren isirnlendirttir, research/distrib/book.html.
••

27. -
..
eri '';¥'- zor u ar
...
orrie
"'
Oyle b ~ r1l1 ofursunuz da milyonlarca insan ayru anda online
maQ za111z1 ayni anda zlyar t eder e?
••
Scalabiltty Olceklenebihrlik
Ya ... ?
Biril ·1 ver i~ lmak icin sisterninize girmeye (;al1~1rsa?
-, . k )• • 1 g1 ~ er e.
. . . mlif teriniz sipari~ veri de. onr, dan vermedim diyerek
UI un t slir 1ini r ddeder e~
Sec rity Giivenlik
Veya ... ?
e
•
1 ~:?»I zo 4
u a1--
••
Stok bilgi i:zi t ri t b ru cok r ?
Sipar·~ na · 1 d 11 U eri 1iz111 bilgis y ,., ~Okerse!
F tllt tol r nc (H t · pay1
nda sip, ti
l<ull mm)
Y:. 1
a ....
•
ti ..

28. ~effaf OS: Kullarncrlara, tek bir biJgisayar sisterni gibi gOrUnUr;
baQ1ms1z bllgisayarlar topf uluQu olarak deQiJ.
~effafltkr;~itleri
Erisim:Ver i gOsterirn.ir;deki fat.kl, r. ve kaynaklara nasn eri~ildigi gf~enu:Yer.el
ve uzak ka naklara er1~1m a ni r~lemler1e .sagfan1r: Orn., Necworl< F1Je
Sy terns ( g Dosya Siscem eri
Konum: Bir ~r.i;iain buhmdu u yer gizJenrr. K yn.aklara. flzJkiel konumfar1.
bilinmeden er1~1hr: fan admm domain name) rnakine adres1nden ayr,ma g1b1.
Migration (T~inma):Kaynagr11 yet· deg1~ti1~me durumu gizlenir
Relocation (Yeniden konumlandtrma): Kayn:ig1n kullamrn esnasioda, y r
degi~orrnedururnu gizfe111r
M'gr:ation I rel?c.ation .~<:ffafl~- i. bir sistenidek! k.ulfan1c1Jar1n v-eya
uygulam:a!ann 1~lenifer1n1 etki erneden ca inabilrn lerine of. nak s 91 r:
<;atr~ma esnasinda (runtime) bir is1nl sunucusundan (name server) bir bafkastna
'ge~•fyapma
Bir :veldt veya tJ1emin (agent/process) bir du_gumden (node) digerine u,mmast IJDi
W 'W.Loy c, u'-'.
Dagrtik bir sistemde seffafhk
Donan1m mimat6i!e1·i
Ilet:i~irn n"tim rileri
Program1ama dilteri
• Yaz1J11narayuz~eri
Guvenlik ot~ufer-i
BiJgi gost:er·inifer·i
Heteroge1-ieity (<;e~itlilik)
<;e~itli bile~enler birbiriyfe uyumlu ~ekilde <;aJ1~abifmef i
lslet:i1n sist:en1leriit
Heterogeneity (Cetitlilik)
<;el1tJi bile~enler birb1riyte uyu1tllu ~ekdde~ah abilmeli
Distribution transparency (DaQ1n1kl1k~effafl1Q1)
Da91n1khQ1n vati1Q1 n1iin1kiin olduki;;a kullan1c1dan saklanmah
Fault tolerance (Hata pay1)
Bir bite~en1n bozuln·u•s• ( isrn! bo21.tkluk) tUn1 sisternin bozuf masma
seb ep oin1arl1al1
Scalability (Ol~eklenebilirlik)
Si tern, ara n kt1llan1c1 ay1s1n.. raQn1en verirnli c;ah~niaya devam
edebil eli
S1sten1e yen1 kaynak] r ektenerek performans art.i~1 saQlanabiJmefi.
I rsaca zorh klar I

29. Bozl.ll1-n.a f?effafl1g1: H'et.a pay1
• Bozulma: sunulan bir servisin ar-trk tarifine uygun
cal1~mamasJ
Hat:a: bozulma sebebi (bile~en boxulrnasr gi,bi)
• Hata payr: hat:alara raQmen bozulmama
Orn: c-rn aiI f1'es ajIar 1n1 n o r1r-adaTl ,iIeti Im es i
www. ay ~uu.,
Ag f effaflig1: erisim + konurn ~effafl1klar1
Perfo1,1nans:Yuk deQilimine gore perforrnansr artrrrnak ·~insisternin
cekrar yap1land1rclmast saglanrr. 6rn ... bile~enlerindinamik ofarak eklenip
kaldmlrnast .. Kullarucr sayrst artmca, dogrusaf yaprlardan basamakh
(hierarchical) yapalara gecilmesi ...
Scaling (Ol~ekleme): Sistefr!ir.' v_e uygularnalarm, siste~ ya~•s•nd~ veya
uygulama afgoritmaJar1nda de§•~tkl1gegerek olmadan gen1~Jealmes1ne
olanak saglar..
..... effaflrk <;e~itleri-3
Replsc tion (Ko yal ma): Bir kayrtagin birden f.uJa yerde yede-inin
{kopyas1~1!') r. ~ .t uQu gi~l.e~ir. Kopy· larin 1~ kaynaklara, sadece bir · opya
v rn11~ g1b1 er111 ir. Guven hrf1k ve perform ns kepyalarla rt1r1J1r. ama
ull m 1Iar1n veya 1.1ygulama geliitiricilerinin kopyalardan haberi olmaz.
• Concurrenc (Birlikte ~al1sm. ): Bir kayna - in birden fazfa kulfan1c1
taraf1ndan p ·y a.~1fdt91 gizlenir, Bir isle1n, difjer ni i~let11lerin de aynt
kayn klara risme ce ofdugunun fnrkJndn cln amahdrr
F ilue · (Bozulrna]: Bir kaynag1n bozulma veya dUzelme durumu
izlenir; Bozulmala1 elsa d • gOrevl r raman1lanab1fir. Mesaj iletim tekran,
11· g sunucusu di.igurs1unun bozt1kJugo. web itesin: ~okertmemeli.
P istenc (SU. klilik): Bir yanhm kayna91n1n bellekre veya disk
inerinde olma durumu gizlenir
~ et- 1]: · D·Uzeyi
~effatl1k
Her zamar) istenmez; farkl• krcalar-da bulunao f<uiJan•c1tar
(con~ext-~ ware). :t1111e-zone (zan,an-dilimi), brz
Her Z.."'lrnan mUmklin otrnaz: Hat.alar1n glzler,rnesi (bir bilgtsayar
yava~ rm, bozuk mu)
YUksek Jeffafltk ile performans arasrrrdakl denge
~I
I

30. WWW
.. f/
1~1n
1~1emler ·. verileri ctieilrh kalacal ~ekilde. senkronize olmah
(e~itler1r11eti~ (orn. Bank hesabr).
;. Bu. da§n:1k o'mayan iste11'llerde ernafor kttltan1ni1ndan da.hn
Birlikte ~at1~tlanortamdaki bir nesnenin gtivende olmast
Resource (Kaynak):
Yalruz bit· kitJllan1c1 ~ k1stt.lt verrm
<;oklu isren ci ~lep eri: birlikre er·i~im
Payla~rlan kaynakfara coklu eri~imin desteklenip
yonetilmesi:
Sistemler nasrl ol~eklenebilir olur? Sadece donamm eklemekle
mumkun degil. Bir makinenin 20 kuuamcrya hizmet verrnesi, iki
makinenin 40 kuttamcrya hizmet verecegi anlamma gelrnez,
Zamanla her ~ey~ogaltr, kullamcrlar artar, bilgisayar say1s1 buyur'.t
veri miktart fazlalasrr, .....
Kaynak ve kullaruci saytsmda belirgin bir aro~ olsa da et.kili o1arak
~11~mayadevam edebifmeli.
Siscern, kucuk bir lntranet'ten lnternet'e kadar uzanan bircok farkh
ol~.ekte verimli olarak ~al1~abilmeti..
6lceklenebilirli1<
-Iat ..G p y rrre kG 1'"liznJ.alar1
Hata algslarna
Checksun)s (saglatna). hear~beat (ka1p at•~t}•. ~ ..
Hat:a r11askelerne
BozLtk n"csajtaa tr' 1.:ek•·ar go11dertn'li. fnz.talt1 · .. .,
Hat:aya anusamaha
Except:ion f1andling (lscisria i~len:ie). tin1eouts (zaman
a ~ltl1lart )~ ....
Hatadan kurtulr·r1a
Rollback (get·& sar-n1a) tl'lck .. nizrl·•alar1 .....
•
·--
'·.,
'•'.... .._~•&:~

31. •
WVW.Loy
__... ii v n 1 · 1<: II
Availability (Ula~tlabilirlik)
Kaynak eri in yollar1ndaki ~ak1~111alara kar~1 koruma.
Or·1 . S r vis aldtrtlartn1n r ddi
Reddedilernerne
Bi1- bilgini gOnderit1Y1e I ahnrna d lili
Orn,. Dijit 1111 za
Kaynaklar yetkili kullarucrlarca erisileblhr ve istekleri
doQrultusunda kullamlabrlir;
Confidentiality (Gizlilik)
~ tkisiz bir yterc gor-ulineye <ar~1 koruma.
Orn. Bilgiye yetkili i~im sa I mak icin kullarul r ACL'ler
{E1·i im kontrol lis et - ri).
Integrity (BUtilnltik)
De t~imeveya bozulm ya kar~r koruma,
Orn. Bir p ra ist~Qinde hesap 1 umarasi veya miktar deQerinin
de i~tirilniesi
A~1k sistem:
' ... dtizenli geli~tirilmi~uygulama yazihrrrlarrrun, kiicuk
de i~ikliklerle, cok cesitli sistemlere ta~anabifmesini, ve yerel ve
uzak sistemlerdeki di er uygulamalarla birlikte i~leyebilmesini
sa lamak, ve kullarncilarla, tastnabllirf i kolaylasnran bir tarz ile
etkilesrnek icln arayUzler. servisler ve desteklenen formadara
yeter1i veren bir sistemdir." (POSIX Open Systems
Environment rehberi).
Acrk tarif/standart ge1i~tiriciler- topluluklar:
Si, I f~W3C, ISOf IEEE. OM Gt T1c rt ortal hkl r. .••
Yeni servisler, var olan bilesenler bozulmadan eklenebilir.
_,,... 1·~
...,,,., . 1 ..k """"' i·~ ~.......]j 1
. ::U
..~. ..,,_
.I
.,
'I .. •--.:

32. ,.,.,. , ...........
ag.edu.t.
f6' <ta OP ts '•Ats; -
•
DaQ1t1k sistemler her yerde bulunur.
Internet. dunyarnn her bir yarundaki kullanrcilann. her bir
yandaki servislere erlsirnlerlni sa lar.
Kaynak paylasirm da rnk sistem kurmaya tesvik eden
etmenlerin basta gelenidir.
OS kurulumu blrcok zorluQu beraberinde getirir:
<;e~idiiik.A~tkhk. GUvenlik. 0 ~eklenebihrlik. Hara denerimi,
Bi1·t1kte ~att~m,. ~effafl1k.
;DaQ1t1k sisternler kUreselle~meyi sa lar:
Topltiluk Sanal 01k1n1I r, kurulu~ta.-. sosyal aglar)
Selene e-Science Bitin )
Busine ..s (e-Bussiness} ti.)
••
Ozet
••
Orn. eri im I ontrol fist leri
,,.
Orn. p ssword ( ifre), a~t anahtarla yetkilendirme
Authorization Yetkilendirme
...
Orn, Blowfish RSA
Authentication Do rulama
I
•
,_.. n1zn1a a1~1