1. GİRİŞ:
Teknolojide ki gelişmeler ve genellikle rekabet ortamından kaynaklanan değişikliklere bağlı
olarak pazarlama da değişiklik göstermekte ve yeniliklere ayak uydurmaktadır. Pazarlama
yaklaşımlarının ortaya çıkması ve aynı zamanda iletişim teknolojilerinde meydana gelen
gelişmeler sonucunda geleneksel pazarlama araçlarının yerine sosyal medya yeni ve daha az
maliyetli bir araç olmaya başlamıştır.
Pazarlama:
Büyük şirketlerden küçük ölçekli satış kurumlarına kadar hepsinin, ürün ve hizmetlerini tüketici
grubuna en iyi şekilde sunmak ve satış potansiyellerini arttırmak için uyguladığı planlı
eylemleri içeren sürecin tamamıdır. Bu süreçte işletmeler, potansiyel müşterilerin hangi
ürünlere ihtiyaç duyduğunu belirler, ürünlerin satış piyasasını araştırırlar, fiyatlandırma ve
ürünlerin dağıtım planlamasını yaparlar, piyasada tutunmak için uygulamaları gereken
stratejileri belirlerler ve tabii ki marka tanıtımları ve ürün tanıtımları için reklam yaparlar. Bu
süreç, müşteriler satıcı ürünleri ile ne derece ilgilenirse ve ürünlere ne derece talep olursa o
denli başarılı olur.
GEREKSİNİMLER
DEĞİŞİM
MÜŞTERİ
SADAKATİ
ÜRÜN VE
HİZMETLER
İSTEKLER
MÜŞTERİ
TATMİNİ
TALEP
2. Dijital Dünyada Pazarlama:
Günümüzde dijital dünyanın gelişiminde ki hız göz önüne alınarak pazarlama faaliyetlerinde
bu duruma dikkat edilmelidir. Ve pazarlama faaliyetlerini dijital dünya üzerinde
gerçekleştirmek için gerekli işlemler yapılmalıdır. Teknolojik gelişmelerle artık her birey için
dijital ortama erişebilmek çok kolaylaşmıştır. Her bireyin artık teknolojiye oldukça kolay
erişebiliyor olması, hedef kitleye ulaşmayı da oldukça kolaylaştırmıştır. Pazarlanacak
ürün/hizmet için hedef kitle belirlendikten sonra, bu kitleye ulaşılabilecek doğru platform
seçilmeli ve bu şekilde işleyişe başlanmalı.
Bugün Dünya nüfusunun %45’i internet kullanıcısıdır. Bu da 3,5 milyar kişiye tekabül
etmektedir. (Dünya nüfusunun 84 milyon kişi arttığı yılda internet kullanıcılarının sayısı 367
milyon kişi artmıştır. Yani internet kullanıcı sayısı nüfustan beş kat daha hızlı artmaktadır.)
Aşağıdaki tabloda nüfusun ve internet kullanıcılarının sayılarını görebiliyoruz.
Toplam nüfus Mobil cihaz
kullanıcıları
İnternet kullanıcıları Aktif sosyal medya
kullanıcıları
7.676 milyar 5.112 milyar 4.388 milyar 3.484 milyar
Dijital dünya yı pazarlama stratejilerine dahil etmenin alıcılar açısından avantajlarını şu
şekilde maddeleyebiliriz;
* Zaman, mekan ve kolaylık kazanılmaktadır. Çalışma saati tatil gibi durumlarda herhangi bir
kesintiye uğramamaktadır. Çünkü internet var olduğu sürece tüketiciye ulaşmak mümkündür.
* Küresel olarak ticaret yapabiliyor olmak. Uzak bölgelerde ki ürünlere tüketicinin
ulaşabildiği gibi satıcılar da uzak bölgelerde ki müşteriye ulaşmakta zorluk yaşamamaktadır.
* satın alma sürecinin kontrol edilebilirliği. Satın almaya karar verme aşamasında, benzer
nitelikte ki ürünlere ulaşma ve karşılaştırabilme olanakları tüketicilerin doğru kararları
vermelerini kolaylaştırmaktadır.
3. Dijital dünya yı pazarlama stratejilerine dahil etmenin satıcılar açısından avantajlarını şu
şekilde maddeleyebiliriz;
* internet üzerinden gerçekleştirilen işlemlerin dijital olarak raporlanabilmesi imkanına
sahiptir. Tüketicilerin her bilgisine rahatlıkla erişebilmektedir.
* maliyet oldukça düşüktür ve erişim artmaktadır. Fiziksel bir mağazanın giderlerinden
kaçınmak için oldukça avantajlı bir duruma dönüşebilir.
*rekabet kazancı. Küçük ve orta ölçekli işletmeler için pazara giriş koşullarını sağladığı düşük
maliyet sayesinde de kolaylaştırmaktadır.
SosyalMedya:
Sosyal medya, kullanıcısının kendi ürettiği içeriği yayınladığı ve paylaştığı online ağdır.
Wikipedia da ‚Web 2.0’ın kullanıcı hizmetine sunulmasıyla birlikte, tek yönlü bilgi
paylaşımından, çift taraflı ve eş zamanlı bilgi paylaşımına ulaşılmasını sağlayan medya
sistemi‛ olarak tanımlanmıştır. Kaplan ve Haenlien’ın (2010) tanımına göre sosyal medya,
Web 2.0’ın ideolojik ve teknolojik temelleri üzerine kurulu ve ‚Kullanıcının Yarattığı
İçeriğin‛ oluşturulmasına ve değiştirilmesine izin veren İnternet’e dayalı bir grup
uygulamadır. Blackshaw ve Nazzaro (2004) ise sosyal medyayı diğer bireyleri ürünler,
markalar, kişiler ve konular hakkında bilgilendirmek amacıyla tüketiciler tarafından yaratılan,
başlatılan, dağıtılan ve kullanılan yeni çevrimiçi bilgi kaynakları olarak tanımlamışlardır.
Birçok kişi ve kurum tarafından kullanılması hızlı erişimi kolaylaştırmaktadır. Teknolojik
gelişmelerle yaşantımızın her alanında yer edinen sosyal medya, geleneksel medyaların
(televizyon radyo gibi) yerini çoktan almaya başlamıştır. Sosyal medya aracılığı ile çok fazla
sayıda potansiyel müşteriye daha az maliyetle ulaşabilmek mümkün olduğu için pazarlama
konusunda da sosyal medyanın önemi göz ardı edilemez.
SosyalMedya Pazarlaması:
Bugün 4,8 milyar kişiye internet üzerinden erişmek mümkün iken, sosyal medya üzerinden 3,5
milyar kişiye erişmek mümkündür. Bu da ürün/hizmet i pazarlayabilmek için, 4,8 milyar
potansiyel müşteriye erişebilmek demektir. Sosyal medya da yapılacak reklamlar ve diğer
4. pazarlama stratejileri ile ürünün tanıtımı ve tutundurması 3,5 milyar kişiye ulaştırılabilmesi
potansiyeline sahiptir.
Türkiye’de kişi başı ortalama 9,7 sosyal medya hesabı vardır ve bu durum dünya ortalamsında
8,9 olarak hesaplanmıştır. Ve Türkiye’de günde ortalama 2 saat 46 dk vakit geçirmekte her
birey. Dünya ortalaması ise 2 saat 16 dakikadır. Bunlar göz önüne alındığında şu sonuca
ulaşabiliyoruz; ülkemizde pazarlama stratejileri arasında sosyal medyanın kullanılması etkili
olacaktır çünkü sosyal medyada geçirilen vakit ve kullanıcı sayısı nispeten yüksektir.,
Teknolojinin gelişimiyle birlikte şirketlerin ve çalışma hayatının da değiştiği son yıllarda sosyal
medya da iş hayatının önemli bir parçası haline geldi başlarda e-mail, şimdilerde ise Linkedin
gibi uygulamalar iş dünyasında çok fazla kullanılan araçlar haline geldi. Türkiye ise bu alanda
da ortalamanın üstünde seyrediyor. Dünyada iş alanında sosyal medya kullananların ortalaması
yüzde 24 iken Türkiye ortalaması yüzde 26 düzeyinde.
Pazarlama departmanı çalışanlarının da tutundurma faaliyetleri için en önem verdiği
konulardan birisi potansiyel ya da mevcut müşterilerle iletişim içerisinde kalmak ve
bilinirliklerini arttırmaktır. Sosyal medya kullanıcı sayısının çokluğu bu amaçlar için etkin
kullanılabilecek araçlardan birisidir. İnstagram, facebook, twitter, wikipedia en çok bilinen
örneklerdendir. Kişilerin, kamu ve kuruluşlarının, sivil toplum örgütlerinin hatta politikacıların
yer almasının kaçınılmaz olduğu platformlarda pazarlanacak ürün/hizmete yönelik hedef
kitleye ulaşılabilmektedir. İşletmeleri doğrudan müşteriyle buluşturabilirliği önemli bir
pazarlama fırsatıdır. Daha düşük maliyet ve daha büyük etkinlikte gerçekleşmektedir. Maliyetin
düşüklüğü büyük işletmelerden yerel dükkanlara kadar sosyal medyanın pazarlama
avantajlarından yararlanmaktadır.
[Büyük işletmelerden IBM (international business machines), yüzün üzerinde bloğa, Twitter’da
çok sayıda mikroblog hesabına ve DeveloperWorks adında dünya çapında kabul görmüş
foruma sahiptir. YouTube üzerinden makie serilerini yayınlamakta ve pek çok çalışanı bir içerik
paylaşım sitesi Slide-Share’a sunum yüklemektedir. Burger King, Coca Cola gibi markalar
yaratıcı sosyal medya pazarlama stratejileriyle birçok kez gündeme gelmişlerdir.]
Sosyal medya yalnızca büyük çok uluslu işletmelere yönelik değil, aynı zamanda büyük
işletmeler, KOBİ’ler ve hatta kâr gütmeyen, devlet kuruluşları için de uygundur.
5. Geleneksel pazarlama araçlarından farklı olarak sosyal medya, müşteri ile doğrudan diyalog ve
ilişki kurmaktır. Aynı zamanda sosyal medya kullanıcıları içinde bu pazarlanan ürün/hizmet in
içeriğine ulaşmanın ve incelenebilmesinin kolay olması önemli avantajlardan biridir.
Sosyal medyanın varlığı markaların tüketicilerle olan ilişkilerinin yanı sıra, işletmelerin işleyiş
biçimini de etkilemiştir. İşletmeler, mevcut müşterilerine ulaşmak için ve potansiyel
müşterilere ulaşabilmek, bilinirliklerini arttırmak ve imajlarını korumak için her geçen gün daha
fazla sosyal medyayı kullanmaktadır. Bunun yanında tüketicilere etkisi, sosyal medyada içerik
tüketme ve diğer tüketicilerin aktivitelerine de ortak olma gibi aktivitelerdir. Hatta bazı
işletmeler çok takipçili içerik üretici blogger ya da youtube, facebook kullanıcıları pazarlama
stratejilerine dahil etmektedir. Bu kişiler tarafından üretilen içerikler o kişileri takip eden kitle
açısından güvenilirlik açısından başarı sağlamaktadır.
Fakat, tüketicilerin sosyal medyada yaptıkları paylaşımlar, bir marka hakkındaki olumlu ve
olumsuz yorumlar olabilmektedir. Sosyal medya sayesinde bireyler marka algıları ve
deneyimleri hakkında ister olumlu ister olumsuz olsun rahatlıkla konuşabilmektedir. Bunun
daha da ötesinde bireyler bir markayı sabote etmeye de çalışabilmektedir. Bunları göz önünde
bulundurarak pazarlama yöneticilerinin sosyal medyada yer almanın kazançlarının yanı sıra
potansiyel riskleri de göz önünde bulundurmaları gereklidir. Bir başka yönden de sosyal
medyada yer almama da riskli olabilir ve gelecek pazarlama fırsatları telafisi olmayacak şekilde
kaybedilmiş olabilir. Bu nedenle işletmeler için olumlu ve olumsuz durumlara yönelik başarılı
sosyal medya pazarlama stratejileri geliştirilmesinin yanında, sosyal medya pazarlamasının
uzun vadeli olarak başarı gösterebilmesi için sürdürülebilir olması da önemlidir. Aksi taktirde
yapılan yatırımlar etkin bir şekilde kullanılmamış, sosyal medya pazarlamasının sürekliliği
sağlanamamış ve her şeyden önemlisi sanal ortamda işletmenin satışlarını ve imajını olumsuz
olarak etkileyecek bilgilerin yayılması engellenememiş olur.
Sürdürülebilir SosyalMedya Pazarlaması
Sürdürülebilirlik, içinde yaşadığımız dünyadaki sorumluluğumuz için yaptığımız her türlü şeyi
ifade etmek için kullanılan ortak bir terimdir. Sürdürülebilirlik kavramı, toplumun sosyal,
kültürel, bilimsel, doğal kaynaklar ve insan kaynaklarının tümünün ihtiyatlı kullanımını
sağlayan ve buna saygı duyma temelinde sosyal bir bakış açısı yaratan katılımcı bir süreç olarak
6. tanımlanmaktadır. Ekonomik, sosyal ve çevresel bir konudur. Farklı ve etkin bir biçimde
tüketmektir.
Sürdürülebilirlik kavramı, ilk olarak sosyal, çevresel ve ekonomik faktörlerin dahil olduğu
‘sürdürülebilir kalkınma’ ile gündeme gelmiştir. Ancak günümüzde turizm, tüketim, işletme,
tedarik, pazarlama gibi kavramların önüne getirilerek anılmaya başlanmıştır. Bu eylemlerin
süreklilik arz etmesi için gerekli stratejilerin buna göre belirlenmesi anlamına gelmektedir.
Pazarlama faaliyetlerinin gerçekleştirildiği sosyal medya için yapılan yatırımların da uzun
vadeli olabilmesi için sürdürülebilir sosyal medya pazarlaması kavramı öne çıkmaktadır.
Sürdürülebilir sosyal medya pazarlaması, işletmelerin, tüketicilerle kolay bir şekilde iletişim
kurmalarını sağlayan sosyal medyayı bütünleşik pazarlama iletişimine katmaları, kısa vadeli
hedeflerinin yanında uzun vadeli hedeflerine yönelik strateji belirlemeleri ve stratejileri
doğrultusunda hareket ederek sosyal medyayı olumlu bir mesaj kanalı olarak kullanmalarıdır.
Pazarlama ve halkla ilişkiler departmanlarının desteği dışında, bilginin içeriği de önemlidir.
İşletmeler kendi çalışanları tarafından da destek görmeli kendine ait sayfalar üzerinden
müşterileri ve potansiyel müşterileri ile iletişime geçmeli ve sosyal medya üzerinde ki
aktifliğini de sürdürmelidir.
Sosyal medya platformları, kullanıcıların kendi belirledikleri içeriklere göre şekillenmektedir.
İşletmeler müşterileri ile sıkı bağlar kurmalıdır. Sosyal medya ortamında müşterileri
istatistiklerle ya da karmaşık içeriklerle sık boğaz etmemeli içerikleri oldukça basit tutmalıdır.
Bunun yanında içerikler eğlenceli ve ilgi çekici olmalıdır. Sonuç olarak sosyal medya
platformlarını müşteriler ve potansiyel müşteriler eğlenmek ve boş vakitlerini geçirmek için
kullanmaktadır ve bu unutulmamalıdır. Bu sebeple, sosyal medya üzerinden pazarlamanın
sürdürülebilir olabilmesi için, başarılı bir medya ekibi de şarttır.
Hicken’e göre sürdürülebilir sosyal medya pazarlaması 5 aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar;
araştırma, strateji belirleme, geliştirme, bağlanma ve ölçme olarak sıralanmaktadır.
Araştırma aşaması:
İşletmeler rakiplerinin kim olduğunu belirlemeli ve rakiplerinin sosyal medya üzerindeki
faaliyetlerini düzenli takip etmelidir. Ayrıca işletmeler hedef kitlelerini belirledikten sonra bu
kitleye ne şekilde ulaşacaklarını belirlemeli ve daha sonra seçilen kanal için uygulanacak
kampanyalar ve bu kampanya için sahip olunan olanakların da araştırılıp belirlenmesi
gerekmektedir.
7. Ayrıca işletme sosyal medya üzerinden pazarlama faaliyetleri müşterilerin fikirlerini alarak,
isteklerini bire bir belirtmelerini sağlayarak, talepleri karşılamak konusunda da işletmenin
aktivitelerini kolaylaştırmaktadır. Müşterilerle bu denli yakın ilişki kurabilme potansiyeli
müşterinin bağlılığını sağlayabilmek içinde avantajlıdır. Bu bağlılıkta düzenli karlılık
sağlamaktadır.
Strateji belirlemeaşaması:
Gerekli bilgiler elde edildikten sonra, belirlenecek olan strateji pazarlama stratejisi ile paralel
ilerlemelidir. Belirlenecek kampanyanın başarılı olması için hangi politikaların uygulanacağını,
markayı nasıl ön plana çıkaracaklarını, kampanyanın başarısı için ölçüm kriterlerini ve bunun
gibi bazı konuların cevaplarını bulmalıdır ve buna göre stratejiler belirlenmelidir.
Geliştirmeaşaması:
Belirlenen stratejinin uygulama yollarının tespit edildiği aşamadır. Kullanılacak platform
belirlendikten sonra uygun bir tasarım belirlenmeli ve sosyal medya üzerindeki bu pazarlama
stratejisini geleneksel pazarlama stratejisine göre de düzenlemelidir.
Yer almaaşaması:
Sosyal medya üzerinden ulaşılan potansiyel müşterilerin sorularına verilecek cevapların
hazırlığı gibi işlemlerin gerçekleştirildiği aşamadır. Sosyal medya üzerinden kurulan sayfa
içerisinde detayları açıklayan içerikler bulunmaktadır.
Ölçmeaşaması:
Son aşama olan ölçme aşamasında; işletmenin belirlediği hedeflere ulaşıldığından emin olduğu
aşamadır. Sosyal medyanın pazarlama üzerinde etkisi ölçülmeli ve ikinci aşamada belirtilenlere
ulaşılıp ulaşılmadığı kontrol edilmelidir. Hangi araçlar ne ölçüde başarılı oldu bunlar gözden
geçirilmelidir.
SosyalMedya Etkinliğini Ölçmek:
Bunlara göre işletmeler sosyal medya pazarlamasının etkinliğini ölçmekte ve sosyal medyanın
işletmenin hedeflerine ne şekilde etki ettiğini değerlendirmelidir.
8. Peter DRUCKER: “ölçmediğinizi yönetemezsiniz” demiştir. Bu düşünceye dayanarak sosyal
medyanın başarısını ölçmek, ölçüm kriterlerini belirlemek ve sosyal medya pazarlamalarını
buna göre yönlendirmek daha önemlidir.
Daha önceki yıllarda sosyal medya pazarlamasının ölçülemeyeceği savunulmaktaydı ancak bu
durum zamanla değişti ve sosyal medya pazarlamasında başarılı çoğu yönetici bu ölçümleri
yapma ihtiyacı duymaktadır. Her işletme için yapılan yatırımın getirisi önemlidir ve bu
yatırımların doğru yapılıp yapılmadığını anlayabilmek için bu ölçümlerin yapılması
gerekmektedir. Sosyal medyada pazarlama işletmenin tutundurma maliyetlerini azaltma
potansiyeline sahiptir ve bunu da değerlendirmelidir. Yani işletmelerin sosyal medyaya yatırım
yapması yalnızca satış sayılarını olumlu etkilemek değil aynı zamanda tutundurma
maliyetlerini düşürmek içinde oldukça faydalı olabilir.
Sosyal medya kalabalık kitlelere ulaşabilmekte tabii. Ancak ölçümlenmek istendiğinde bu
durum bir dezavantaja dönüşmektedir. Geleneksel yöntemler bu konuda bize yeterli bilgiyi
sağlayamamakta çünkü takipçi sayıları veya etkileşim oranı gibi doğrudan bağlantı kurulması
zor değerler söz konusudur. Bu verilerin çeşitliliği, yatırımın getirisine indirmeyi
zorlaştırmaktadır. Bunun için kampanyaları sosyal medya kanalları üzerinden kaç kişiye
ulaştırılabildiği analiz edilerek bu platformların etkinliği değerlendirilmelidir.
Geleneksel yöntemlerle yapılamayan ölçümler için tüketicilerin sosyal medya kullanım
motivasyonlarını ve müşterilerin markalara katılımlarını değerlendirerek sosyal medya
yatırımlarının getirisini ölçebilirler. Doğrudan satışlara etki etmese de takipçi sayıları ve
etkileşimin yüksekliğini avantaja çevirebilirler. Bunlarla yapılan yatırımların uzun vadeli
getirileri de göz önünde bulundurulabilir.
Yöneticiler geleneksel medyaya olan alışkanlıkla sosyal medyaya yatırım yapılmasına değip
değmeyeceğine dair net rakamlar isteyebilirler. Bu 2 farklı problem doğurmaktadır. Bunlardan
birisi bakış açısının kısa vadeli olmasıdır. Müşterilerle ilişki kurmak bir süre zarfına bağlıdır ve
uzun sürebilmektedir. Tüketicileri, dört temel motivasyon -iletişim kurma (connections),
yaratma (creation), tüketme (consumption) ve kontrol (control)- sosyal medya kullanımına
yönlendirmektedir. Sosyal medyayı değerlendirmede 4C bakış açısı, müşteri odaklı bir kalıp
oluşturduğu için önemlidir. Problemlerden ikincisi ise, bazı yöneticilerin hala sosyal medya
uygulamalarını diğer bir geleneksel pazarlama iletişimi olarak görmesidir. Fakat sosyal medya
yapısı gereği pazarlama çalışanları tarafından değil, tüketici tarafından kontrol edilmektedir.
9. Bu yüzden geleneksel medyaya uymamaktadır. Geleneksel medyaya uymaması farklı ölçüm
kriterlerini kullanma gereğini doğurur.
Bunun için son yıllarda Google, Adobe gibi işletmeler bazı yazılımlar geliştirmektedir.
İşletmelerin pazarlama yöneticilerinin harcamalarını ve harcamaların sonuçlarını sosyal medya
yoluyla takip etmelerini sağlayan yazılımlardır bunlar.
Google analytics; web sitelerinin trafiğinin ölçüldüğü ücretsiz bir yazılımdır. Bu yazılım
sayesinde web sitesi ziyaretlerinin en çok hangi sosyal medya platformu aracılığı ile olduğunu
görüntüleyebilmektedirler. Bu analize göre hangi platform üzerine daha fazla yatırım yapılması
gerektiğine karar vermek kolaylaşmaktadır.
BoomSocial da Google gibi ücretsiz hizmet veren başka bir uygulamadır. Markaların sosyal
medya üzerinde ki performansını ölçmekle kalmayıp benzer rakiplerinide analiz etme imkanı
sunmaktadır. Kalite puan sistemine sahip olan site aynı zamanda sektörel ortalamalar gibi
bilgilere de erişim sağlamaktadır.
MarkalarınSosyalMedya Kullanımının TüketiciDavranışıÜzerinde ki
Etkisi
Sosyal medya pazarlamasına yönelik tutumların müşteri portföyünü ve markanın bilinilirliğini
doğrudan etkilemektedir. Bu da markanın imajını pozitif yönde etkilemektedir. Yani sosyal
medya marka imajı ve tutumu üzerinde oldukça etkilidir.
Markalar, tüketicilerin ilgisini çekecek ve beğenisini kazanacak içerikler paylaşmalı ve marka
farkındalığını arttırıcı paylaşımlarda bulunmalı. Böylece markanın güvenilirliği de artacaktır ve
markaya karşı oluşturulacak tutumlara katkı sağlanacaktır.
Sosyal medya ortamında satın aldıkları ürün ile ilgili fikir ve görüşlerini paylaşabilen
kullanıcılar marka imajı ve markaya yönelik tutumlarda diğer kullanıcıları markaya karşı
olumsuz yönde de etkileyebilmektedir. Bu faktör marka imajına ve marka tutumuna karşı etkili
olacağından markanın pazarda beğenilen, takdir edilen, sevilen ve fiyat yönüyle ulaşılabilen
mal ve hizmet olduğunu kanıtlaması, markada olumsuz imaj yaratılmasına imkan
vermeyecektir.
Sosyal medyada markaların takipçi sayısı, takipçilerin yorumları ve paylaşılan mesajların
içerikleri marka hakkında yaratılan imaj ve markaya karşı oluşan tutumların yansımasıdır. Fakat
bazı markaların sosyal medyada yer almadığı, bazılarının ise yer aldıkları takdirde başarı
10. sağlayamadığı görülebilmektedir. Sonuç olarak, gelişen ve değişen teknoloji ile markalar sosyal
medya pazarlaması üzerinde yoğunlaşmaktadır. Yeni neslin internet çağı ile büyüdüğü göz
önünde bulundurulduğunda, geleneksel medya pazarlamasının büyük bir bölümünün sosyal
medya pazarlamasıyla gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
KAYNAKÇA:
https://acikerisim.iku.edu.tr/handle/11413/1104
https://acikerisim.iku.edu.tr/handle/11413/1422
https://acikerisim.iku.edu.tr/handle/11413/711
https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=chd3yfExXMEC&oi=fnd&pg=PR4
&dq=social+media+marketing&ots=u7Q1t-E6Z_&sig=Lun-
kLd6hXdzKkzkDxF4gt_S4PE&redir_esc=y#v=onepage&q=social%20media%20mar
keting&f=false
https://dokuz8haber.net/toplum-yasam/verilerle-dunyada-internet-ve-sosyal-medya-
kullanimi-turkiye-instagram-kullaniminda-birinci-
sirada/#:~:text=Bug%C3%BCn%20d%C3%BCnya%20n%C3%BCfusunun%20y%C3
%BCzde%2045,5%20milyar%20insana%20tekab%C3%BCl%20ediyor.&text=D%C3
%BCnya%20%C3%A7ap%C4%B1ndaki%20sosyal%20medya%20kullan%C4%B1c
%C4%B1,ile%20y%C3%BCzde%2045'e%20%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1.
https://earsiv.kmu.edu.tr/xmlui/handle/11492/594#sthash.QAg3d0a5.jRv9pJ49.dpbs
https://www.researchgate.net/profile/Alev_Kocak_Alan/publication/324531695_ILET
ISIMIN_YENI_YUZU_DIJITAL_PAZARLAMA_VE_SOSYAL_MEDYA_PAZAR
LAMASI/links/5aeab832a6fdcc03cd90cd10/ILETISIMIN-YENI-YUeZUe-DIJITAL-
PAZARLAMA-VE-SOSYAL-MEDYA-PAZARLAMASI.pdf
https://www.researchgate.net/profile/Melda_Tomas/publication/291409051_Sustainab
le_Social_Media_Marketing_and_Measuring_Effectiveness_of_Social_Media_Marke
ting/links/56af2c1d08ae28588c62e6e9/Sustainable-Social-Media-Marketing-and-
Measuring-Effectiveness-of-Social-Media-Marketing.pdf