3. • Vaziyet deki konumu ve yapı zemin ilişkisi. (Bodrumsuz yapılar için temel derinliği)
• Çevre ölçüsü
• Aks sayısı, ismi, aks aralarındaki mesafe
• Plan kotları, döşemedeki boşluklar. (Bu boşluklar teyit için elektrik ve mekanik
projelerede bakılmalıdır.)
• Kat yükseklikleri
• Döşeme sistemi mimari projede işlenmiş olmalıdır.(Kaset, kiriş plak vb)
• Mimari ve Statik projede merdivenlerden geçen bir kesit olmalıdır.
• Statik proje Çelik yapı ise mimari çelik projesi ile tamamen işlenmelidir. Özellikle
cephe kısımlarında çok fazla detay eksiği olduğundan çizilen ile imalat arasında
farklar çıkmaktadır. Genel olarak mimari olarak çözülmemiş bir yer kalmamalıdır.
Mimari proje ile uyum;
4. • Statik projede
alınan zemin
parametrelerin
onaylı zemin
etüd projesi ile
uyumluluğu
Zemin etüd ve varsa geoteknik rapor ile uyumu
5. Statik proje hesap ve çizim kontrolü
• Statik proje kontolünde ilk kontrol edilmesi gereken hangi şartnameye
göre yapıldığını gösteren şartname referanslarıdır. (Örneğin hafif çelik yapı
TS648 kapsamı dışındadır.)
6. • TS 498 “Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin
• Hesap Değerleri”
• TS 648 “Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları”
• TS 4561 “Çelik Yapıların Plastik Teoriye Göre Hesap Kuralları”
• TS 3357 “Çelik Yapılarda Kaynaklı Birleşimlerin Hesap ve Yapım
Kuralları”
• DBYBHY “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında
• Yönetmelik”
Yerli Yönetmelikler:
7. • ASCE-7 “Binalar ASCE ve diğer yapılar için minimum tasarım
• yükleri”
• IBC 2003 “Uluslararası Bina Yönetmeliği
• AISC 360-05 “Binalar için Yapısal Çelik Şartnamesi”
• AISC 341-05 “Çelik Binalar için Sismik Koşullar”
• AISC 325-05 “Çelik İnşaat El Kitabı”
• AISC Design Guides -1~ 21
• AWS D1.1 “Kaynak Yönetmeliği-Çelik”
• AASHTO “Karayolu Köprü Şartnamesi”
• FEMA 450 “NEHRP Recommended Provisions for Seismic
• Regulations for New Buildings and other structures”
Amerikan Yönetmelikleri:
8. • “Eurocode-Yapı EN 1990 Eurocode Tasarımının Temelleri”
• EN 1991-1 “Eurocode-Yapılara olan etkiler- Genel etkiler”
• EN 1991-2 “Eurocode-Yapılara olan etkiler- Köprülerdeki Trafik
• Yükleri”
• EN 1993-1 “Eurocode-Çelik Yapıların Tasarımı-Genel Kurallar ve
• Bina Kuralları”
• EN 1993-2 “Eurocode-Çelik Yapıların Tasarımı-Çelik Köprüler”
• EN 1994-1 “Eurocode-Çelik ve Beton Karma Yapıların Tasarımı-
• Genel Kurallar ve Bina Kuralları”
• EN 1994-2 “Eurocode-Çelik ve Beton Karma Yapıların Tasarımı-
• Genel Kurallar ve Köprüler
Avrupa Yönetmelikleri:
9. • Statik proje yapılırken kullanılan hesap analiz programının datalarının
proje sözleşmesinde projecinin temin edeceğine dair madde olmalıdır.
• Bu maddeye istinaden, alınan datalar ile hesap kontrol edilmeli ve
hesap raporunun verilen model ile uyumlu olması çok önemlidir.
Zemin gerilmesini kurtarmak için kat silinerek alınan raporlar ile
karşılmıştır.
10. • Statik yapı modellenirken yapılan hatalarda mimari uyumdan sonra,
parametrelerin ve yüklerin yanlış alındığı problemi gelmektedir. Yükün
az alınması tehlikeli sonuçlar doğuracağı gibi çok alınması da fazla
gereksiz maliyete yol açmaktadır.
11. • Müşterinin özel kullanım için vereceği yükler dışında şarname
değişikliğine kadar TS498(Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında
Alınacak YüklerinHesap Değerleri) şartnamesi kullanılmakta idi.
Sanırım kar ve rüzgar yükleri hariç hala diğer yükler için geçerli
durumda.
• Kar ve rüzgar yükleri için TS EN 1991-1-3 (kar) TS EN 1991-1-4 (rüzgar)
geçerli.
12. • Müşterinin özel vereceği yükler için bahsedilen, genellikle sanayi
tipindeki yapılarda makine yükü, boru köprüleri için borulama yükü,
depo yükü gibi şartnamede yer alsa bile daha fazla istenen yükler
olabilmektedir. Bu yüklerin doğru girilmesi ölümcül düzeyde önem arz
etmektedir.
13. • Data kontrolünde;
• Bina kat adedi
• Etkin yer ivmesi katsayısı
• Bina önem katsayısı
• Spektrum katsayısı
• Taşıyıcı davranış katsayısı
• Elemanlara etkitilen yükleri
Datadan kolaylıkla kontrol edebiliriz
14. • Proje kontrolündeki diğer bir konu ise yapılan matematiksel modelin
ne kadar doğru tasarladığı ile ilgilidir. Merdivenlerin girilmiş olması,
saçakların konsolların iç duvarların girilmesi gibi mimari plana
olabildiğince yakın bir modelin oluşturulmuş olması gerekmektedir.
15. • Betonarme projelerde bu daha çok mimari plana maksimum yaklaşıklık ile ilgili iken, çelik
projelerde bunun üzerine birde elemanların mesnetlenme koşullarıda eklenmektedir.
16. • Hesap programının data isteği burada daha çok lazım olmaktadır. Bir kiriş yada kolonun sabit,
kayıcı ya da moment aktaran mı olduğunu incelemek için modelden kontrol daha kolay
olmaktadır.
17. • Birde bu alınan mesnetlenme koşullarının çizimde ne kadar doğru
yapıldığıdır. Moment aktaran bir kirişin moment aktarmayan olarak
çizilmesi durumunda mesnetlere moment aktaramayacak ve açıklık
momenti kurtarmayacaktır.
18. • Hesap raporlarında yukarıda bahsedilen parametrelerin data ile uyumlu olmasını ve sonuçların
daha önce bahsetmiştik.
19. • Çelik projelerde ek olarak bağlantı
hesabının yapılması
gerekmektedir. Düğüm noktası
hesaplarının genellikle hesap
raporlarında yer almadığı sadece
program çıktılarından ibaret
olduğu görülmektedir. Böyle bir
raporun kabul edilmeyeceği
bilinmelidir.
20. Düğüm noktalarının hesabı herkesin anlayıp, hangi değerin nereden geldiğini takip edebileceği şekilde
verilmelidir. Benzer bağlantıların hepsi için tekrarlayan açıklamalar yapılmasına gerek olmasada farklı
ve kritik olan tüm bağlantı hesapları, Deprem yönetmeliğinde belirtilen artırılmış deprem yükü
etkilerine göre hesabının gösterilmesi gereklidir.
21. • Betonarme ve Çelik karkas sisteminin bir arada kullanıldığı yapı sisteminde ki genellikle bu çelik
çatının betonarme yapıya oturtulması şeklinde yapılmaktadır. Bu durumlarda çelik çatıdan gelen
yüklerin betonarme sisteme hangi mesnetlenme şartı ile bağlanmış ise ona göre yüklerin
etkitilmiş olmasına bakılmalıdır.
22. • Mümkün ise bir arada modellenmiş halindeki modlarına bakılmalı,
ötelenmeler kontrol edilmelidir. Ayrıca gelen yük temel gerilmelerinde
de bu yüklerinde etkitilmiş mi kontrol etmek gereklidir.
23. Statik proje çizim kontrolü
• Mimari, elektrik ve mekanik proje süperpozelerinden sonra proje
çiziminin hangi şartname referans alınmış ise o şartname kriterlerine
göre çizimlerinin yapılmış olması kontrol edilmelidir.
• Ülkemizde betonarme projeler için geçerli olan TS500 ve 2007
Deprem yönetmeliğindeki betonarme eleman, donatı için kriterlerine
uyumlu olmalıdır.
24. Pafta sıralaması
• Betonarme projelerde, imalat sırasına göre pafta sıralaması yapılmaktadır.
• Temel paftası
• Kolon aplikasyon planı
• Kat kalıp planı
• Kat kalıp donatı planı tekrarlayan şekilde son kata kadar devam eder
• Ardından Kiriş detayları
• Kolon aplikasyon planının içerisinde yer almamış ise Kolon boyuna açılım
detayları
• Merdiven detayları
25. • Temel paftası
• Birkez daha burda belirtelim ki çizimler yapılan hesap ile uyumlu olmalıdır.
• Temel paftasında seçilen temel sisteminin minimum koşullarının sağlaması, onaylı zemin etüd
raporunda verilen zemin emniyet gerilmesinden düşük olması kontrol edilmelidir.
26. • Temelde ilk bakılması gereken vaziyete göre temel alt kotudur. Temel
alt kotunun bodrumsuz yapılar için don yapılan kente göre belirlenen
donma derinliğinin altında olmalıdır.
27. • Temellerin izolasyonunun eksiksiz şekilde çizilmesi ve yerinde
yapılması, betonarme elemanların temelden gelecek suyun
kapileritesi yüzünden ileride oluşacak çiçeklenme oluşumunun önüne
geçeceği ve bina kalitesini koruyacağı bilinmelidir.
28. • Bina içerisindeki 20cm duvarlar için sıkıştırılmış toprak ile taşınan
döşemenin altına duvar altı hatıl konulması gereklidir.
29. • Temel donatı planında asal donatıların TS500 de belirtildiği gibi Sürekli
Temeldeki çekme donatısı oranı, herbir doğrultuda, hesapta göz
önüne alınan kesite göre 0,002 den az ve donatı aralığı 250 mm den
fazla olamaz.
30. • Ancak radye temel kirişsiz döşeme gibi çalıştığı için kirişsiz
döşemelerde yer alan, «Donatı aralığı ise, tablasız döşeme kalınlığının
1,5 katından ve kısa doğrultuda 200 mm fazla olamaz» ibaresi dikkate
alınmalıdır.
31. • Bindirme boyu beton ve donatı kalitesi ve çapa bağlı olarak
TS500 de aşağıdaki denklemdeki gibi tanımlanmıştır. Buna ek olarak
Konum1 de olan donatılar için 1,4 ile çarpılması önerilmiş Deprem
şartnamesinde 1,5 ile çarpılması önerilmiştir.
Genellikle kullandığımız C20
betonu ve S420 betonu için
kenetlenme boyu denklemde
43,8Ødir. Deprem şartnamesine
göre 43,6x1,5=66Ø alınmalıdır.
32. • Donatı yerleşimi ile ilgili kontrol edilmesi gereken kriterlerden biriside
pas payıdır.
36. • Yapıda perde
bulunuyor ise
perde kalınlığının
kat yüksekliğinin
1/15 inden daha
az olmaması
kontrol
edilmelidir.
37. • Kalıp planı
• Daha öncede
belirttiğimiz gibi
Mimari proje ile tam
uyumlu olmalıdır.
38. • Donatı Kalıp Planı
• Kalıp planlarında
genellikle yapılan
hatalardan biriside
mesnet bölgesinde,
özellikle süreksiz
mesnetlerde alt
donatı pilyesinden
gelen mesnet
donatısıyla
bırakılmasıdır. İlave
donatıların atılmış
olması kontrol
edilmelidir.
40. • Kiriş detaylarında dikkat etmemiz gereken önemli
hususlarından biriside bindirme yerlerinin kontrolüdür. Açıklık
donatısının ortada, mesnet donatısının mesnetlerde
bindirilmemesi istenmektedir.
• Birden fazla çubuğa ek yapılması gereken durumlarda, ek
yerleri şaşırtılmalıdır. İki ekin merkezinden merkezine ölçülen
uzaklık en az 1,5 l0 kadarsa, ekler şaşırtılmış sayılır.
41. • Kirişlerde donatı ile diğer bir konuda donatı yığılmasıdır. Donatıların
arasındaki mesafe betonun donatıyla beraber çalışabilmesi için
şartnamede belirtilen donatı aralığının altına düşülmemesi gerekir.
42. • Bir önceki resimdeki
gibi çok sık olan donatı
düzenlemesinden
kaçınmak için çift sıra
yapılması düşünülebilir,
bu durumda da çift
sıraya geçtiğimizde
donatıların ağırlık
merkezi faydalı
yüksekliği az da olduğu
değiştirdiğini bilmeliyiz
ve programın bunu
hesapladığından emin
olmalıyız.
Şekil Sn. Prf. Dr. Adem DOĞANGÜN’ün kitabından alınmıştır.