ddd

1. ВИРТУАЛ ТЕХНОЛОГИЙН ТЭНХИМ,
Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
Мэдээллийн Технологийн
www.emust.edu.mn
хэрэглээ - I
Код: U.IT101

2. IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ - I
Сэдэв: Компьютерийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
2

3. Агуулга:
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
01
01
02
Процессор
1. Компьютерийн тохиргоо
2. CPU
Хадгалах төхөөрөмж
1. Санах ой
2. Хадгалах хэрэгсэл
3. Хадгалах бүтэц
02
Оролт/Гаралтын төхөөрөмж
1. Интерфэйс
2. Бусад
03
3

4. 70 ОНООГ ДҮГНЭХ ЖУРАМ
1. Ирц 5
2. Бие даалт 15
3. Лаборатори 20
4. Сорил 30
Сорилын хугацаа
1. Technology -9 долоо хоног 45 мин
2. Management -13 долоо хоног 40 мин
3. Strategy - 16 долоо хоног 20 мин
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
4

5. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
5
IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ – I
Мэдлэг Чадвар
Энэ лекцээр компьютерийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүд, хадгалах
төхөөрөмж, оролт гаралтын
төхөөрөмжийн талаар
дэлгэрэнгүй танилцана.
Сэдэвтэй холбоотой
асуултуудаар тухай бүр
өөрийгөө сорин мэдлэгээ
баталгаажуулна.
Онолын хэсгийг сайтар
судалж, лабораторын
ажил дээр бататгаж
компьютерийн эд
ангиудыг бие даан
угсрах, тэдгээрийн үйл
ажиллагааны уялдаа
холбоог тааруулан
угсрах чадвартай болно.

6. Төв процессор (Central processor unit) бол
компьютерийн хөдөлгүүр юм. Компьютер
доторх мэдээллийн урсгалыг зохицуулах,
арифметик, логик үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг
учир хамгийн чухал чип юм.
1. Процессор
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
6

7. Процессор /Processor/
Процессор үйл ажиллагааг гүйцэтгэхийн тулд оролт,
гаралт, хадгалах төхөөрөмжүүдийг өөртөө холбон
ажиллуулдаг. Орчин үеийн процессорууд нь хэдэн арван
сая транзисторуудыг маш жижиг талбайд багтаадаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
7

8. 1. Компьютерийн тохиргоо /Computer configuration/
Компьютерийг “input”,
“output”, “control”,
“operation”, “storage” гэсэн
үйл ажиллагаа явагддаг
байхаар төхөөрөмжүүдийг
тохируулсан байдаг.
Төхөөрөмжүүдийн үндсэн
ажиллагааг доор харуулав.
Төхөөрөмж Үүрэг
Control device Програмуудыг хөрвүүлж бусад
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
төхөөрөмжүүдийн зааврыг илгээдэг.
Operation
device
Програмуудын хүрээнд зааврын дагуу
тооцоо хийдэг. Хяналтын
төхөөрөмжтэй хосолж ажилладаг,
үүнийг CPU гэж нэрлэдэг.
Storage device Програм ба мэдээллийг хадгалдаг.
Үндсэн санах ой болон туслах
хадгалалтын төхөөрөмжүүд гэж
хуваадаг.
Input device Үндсэн санах ойд мэдээллийг
оруулдаг.
Output device Үндсэн санах ойгоос мэдээллийг
гаргадаг. (дэлгэц, хэвлэгч гэх мэт)
8

9. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
9
Зураг 1

10. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
11
Жишээ:
Зураг 2

11. • Процессорын ерөнхий ажиллагаа
Компьютерийн оролтын төхөөрөмжөөс ирсэн мэдээлэл
түгээгүүрийн системээр нь дамжиж санах ойд орох ба
тэндээсээ командууд (түүнд ашиглагдах өгөгдлүүд)
процессорын регистрүүд рүү орж, улмаар
боловсруулагддаг. Процессорын үйл ажиллагааны үр дүн нь
эсрэгээрээ регистрээс санах ой уруу, тэндээсээ бусад
төхөөрөмж рүү дамждаг. Процессорт орж ирсэн командыг
удирдлагын хэсэг дэх тайлуур (decoder) гэсэн төхөөрөмж нь
тайлж, яг ямар команд болох нь тодорхой болдог.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
12

12. 2. Процессорын үндсэн тогтолцоо /Basic framework of CPUs/
Эхэн үеийн компьютерийн CPU-үүд олон бичил схемтэй байсан
бол, харин технологийн дэвшилтээс CPU нэг бичил схем дээр
агуулагдах боломжтой болсон.
CPU нь микропроцессор гэж нэрлэгдэх нэг бичил схемээс
бүрдсэн байдаг. Үндсэн үүрэг болон CPU-ийн ажиллагааг
доороос харж болно.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
13

13. Процессорын " control "
ажиллагаа нь төрөл бүрийн
төхөөрөмжүүд рүү зааврыг
илгээх, "operation " ажиллагаа
нь зааврын дагуу програмын
хүрээнд оруулсан тооцооллыг
гүйцэтгэж оруулдаг. Орчин
үеийн CPU-үүдийн хэлбэр хэмжээ
хангалттай жижиг болсон.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
14
2.1 Процессор /CPU/

14. • Процессорын дамжуулах чадвар /CPU throughput/
• Компьютерийн боловсруулах хурд нь CPU-ийн гүйцэтгэлээс
хамаардаг.
• Процессорыг нэг цагт боловсруулж чадах битийн
дугаараар ангилдаг.
• 16-битийн процессор 16, 32-битийн процессор 32, 64-
битийн процессор 64 битийг мэдээллийг боловсруулдаг.
• Өндөр битүүд нь илүү дамжуулах хүчин чадлыг
тодорхойлох ба илүү өндөр процессорын үйл ажиллагааг
илэрхийлдэг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
15

15. • Процессорын төрлүүд
Брэнд Хөгжүүлэгч Тайлбар
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
Pentium
Intel
Анхдагч Pentium-ын дараагаар Pentium Pro, Pentium II,
Pentium III, Pentium 4, Pentium D хувилбарууд гарсан.
Бага зардлаар компьютер хийхэд чиглэсэн. Брэнд болсон
Pentium цувралын хувилбарыг шинэчлэж өөрчлөхгүйгээр,
харин процессорын дараагийн үеийг сайжруулсан.
Celeron
Athlon
AMD
Athlon MP серверүүд, Athlon болон ерөнхий компьютер
Athlon XP, mobile Athlon болон Mobile Athlon 4 зэрэг
зөөврийн компьютерууд багтана.
Duron
Бага зардлаар хийхэд чиглэсэн. Intel Celeron процессортой
өрсөлдөхөөр зохиогдсон.
PowerPC
Motorola, IBM,
Apple (alliance)
PowerPC 601, 603, 604, 740, 750, G4 болон G5 төрлүүд орно.
PowerPC процессорууд Apple-ийн Mac (Macintosh)
компьютерууд шиг тоноглогдсон.
16

16. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
17
Processor Cores Clock Voltage Registers Data
Bus
Max
Memory
L1
Cache
L2
Cache
L3
Cache
Transistors Introduced
8088 1 1x 5v 16bit 8bit 1MB - - - 29.000 June 79
Pentium
60/66
1 1x 5v 32bit 64bit 4GB 2x8kb - - 3.1M Mart 93
Pentium II
(Klamath)
1 >2x 2.8v 32bit 64bit 64GB 2x16k
b
512kb - 7.5M May 97
Celeron
(Covington)
1 >2x 2.8v 32bit 64bit 64GB 2x16k
b
0 - 7.5M Apr 98
Pentium III
(Katmai)
1 >2x 2v 32bit 64bit 64GB 2x16k
b
512kb - 9.5M Feb 99
Celeron III
(Tualatin)
1 >2x 1.5v 32bit 64bit 64GB 2x16k
b
512kb - 44M Oct 01
Pentium 4
(Willamette)
1 >2x 1.75v 32bit 64bit 64GB >16kb 256kb - 42M Nov 00
Celeron 4
(Willamette)
1 >2x 1.75v 32bit 64bit 64GB 2x16k
b
128kb 42 May 02
Pentium D
(Smithfield)
2 >2x 1.4v 64bit 64bit 1TB 32kb 1mb
per
core
- 230M May 05
Celeron D
(Prescott)
1 >2x 1.4v 64bit 64bit 1TB >16kb 256kb - 125M June 04

17. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
18
Processor Cores Clock Voltage Registers Data
Bus
Max
Memory
L1
Cache
L2
Cache
L3
Cache
Transistors Introduce
d
Core Duo
(Yonah)
2 >2x 1.3v 32bit 64bit 64GB >64kb 1MB
per
core
- 151MB Jan 06
Core 2 Duo
(Conroe)
2 >2x 1.3v 64bit 64bit 1TB >64kb 2-4mb
per
core
- 291MB July 06
Core 2
Quad
(Kentsfield)
4 >2x 1.3v 64bit 64bit 1TB >64kb 4mb
per
core
- 582M Dec 06
Core i7
(Bloomfield
)
4 >2x 1.4v 64bit 16bit 1TB >64kb 256kb
per
core
8mb 731M Nov 08
Core
i3/i5/i7
(Lynnfield)
4 >2x 1.4v 64bit 4bit 1TB >64kb 256kb
per
core
8mb 774M Sept 09

18. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
19
2.2 ДДааввттааммжж /Clock frequency/
Бүх хугацааны синхронуудыг хадгалж байхын тулд компьютерууд “clock”
буюу давтамжтай болжээ. Clock хэр хурдан байна дамжуулагч секундэд
олон удаа тестлэгдэх ба ингэснээр систем хурдан ажиллах юм.
Процессорууд чипүүд үргэлж тэдгээрийн давтамжийн хурдаар
илэрхийлэгдэнэ. Давтамжийн хурдыг Hertz-р хэмжих ба нэг Hertz нь
секундэд хийх давтамж (clock tick) юм. MHz буюу секундэд нэг сая удаа
хийх давтамж юм (clock tick).
1 MHz нь 1 секундэд 1 сая цикл эргэлдэнэ гэсэн үг юм.
700 MHz Pentium процессор нь хоёртын утгуудыг секундэд 700 сая удаа
шалгах юм. Процессор чип хурдан байх тусам секундэд олон удаа утгууд
тестлэгдэх ба нэг секундэд илүү олон шийдлүүд гарна.

19. • Мэдээллийг хэмжих нэгж
Мэдээллийн багтаамжийг Byte
нэгжээр хэмжинэ. Компьютер нь
мэдээллийг 2-тын тооллын систем
дээр дүрслэх ба энэ нь 0, 1 гэсэн
хоёр тэмдэгтээс бүрдэнэ. 2-тын
тооллын системийн 1 тэмдэгтийг
1 Bit /бит/ мэдээлэл гэнэ. Энэ нь
мэдээлэл хэмжих хамгийн бага
нэгж юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
2
1Вуtе = 8bit
1024 Вуtе = 1 Kilobyte (1 КВ)
1024 КВ = 1 Меgabyte (1МВ)
1024 МВ = 1 Gegabyte (1GВ)
1024 GВ = 1 Gegabyte (1TВ)

20. • Мэдээлэл дамжжуулах хурдыг хэмжих нэгж
Компьютерийн хурдыг мегагерц МНz
нэгжээр хэмжинэ.
1МНz хурд нь 1 секундэд 1 сая цикл
үйлдэл хийгдэнэ гэсэн үг. Сүүлийн үед
компьютерийн мэдээлэл боловсруулах
хурд их нэмэгдэж байгаа. 1024МHz =
1GНz
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
2

21. • Процессорын хувьд
1. Clock speed буюу процессорын ерөнхий хурд
2. Front Side Bus /FSB/ буюу эх хавтантайтай харьцах процессорын мэдээлэл
дамжуулах хурд
3. L2 cache буюу процессорын өөрийнх нь шуурхай санах ой
AMD CPU үзүүлэлт хөгжлөөрөө Intel CPU – ээс түрүүлж явсан. Одоо
харин Intel CPU хол тасархай түрүүлж байна.Тэгэхээр одоо cache memory
өндөртэй Intel CPU –г сонгох хэрэгтэй.
Одоо өргөн ашиглаж байгаа СPU-нууд
Intel Core i3 3220 series 3.3 GHZ 3M Cache processor
Intel Core i5 3470 series 3.6 GHZ 6M cache processor
Intel Core i7 3770 series 3.9 GHZ 8M cache processor
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
22

22. • CPU-н зааварчилгаа гүйцэтгэлийн тоог тооцоолсон
жишээ
• Дараах байдлаар секундэд гүйцэтгэх үйлдлийн тоог тооцно.
• CPU-ны цагийн давтамж ÷ нэг үйлдлийг гүйцэтгэх
шаардлагатай цаг
= 200MHz ÷ 0.5 цаг
= 200 × 106 цаг секунд дэх ÷ 0.5 цаг зааварчилгаа
= 400 секундэд сая заавар гүйцэтгэдэг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
23

23. 2.3 Шугамын өргөн /Bus width/
CPU, СО болон оролт, гаралтын блокууд өөр хоорондоо тусгай шугамууд холбосон
байдаг. Эдгээр шугамыг мэдээлэл дамжуулах шугам /bus/ гэдэг. Физик бүтцийн
хувьд эдгээр нь эд ангиудыг холбосон цахилгаан утаснууд байна.
Мэдээлэл дамжуулах шугамыг 3 ангилдаг:
–Хаягийн шугам (Address bus)-Хаягийн шугамаар СО-н нүдний хаягийн талаарх
мэдээлэл дамжина.
–Удирдах шугам (Control bus)-Удирдах шугамаар CPU-ийн УТ-ийн гаргасан удирдах
дохионууд дамжина.
–Өгөгдлийн шугам (Data bus)-Өгөгдлийн шугамаар өгөгдөл эсвэл програмын
хэсгүүд дамжина.
Систем шугамууд нь урьдаас тодорхойлогдсон дамжуулах өргөнтэй байдаг. Энэ
өргөнийг bus width гэдэг. Энэ нь нэг удаа хэр хэмжээний мэдээлэл дамжуулах вэ
гэдгийг үзүүлдэг хэмжээ юм. Тиймээс bus width их байх тусам мэдээлэл дамжих
хурд өндөр байна. 8 бит, 16 бит, 32 бит, 64 битийн систем шугамууд байдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
24

24. • Дотоод шугам
" internal bus“ нь CPU
доторхи өгөгдлийг солилцоход
ашиглагддаг дамжуулах зам
юм.
“core clock frequency” нь
дотоод шугамын цагийн
давтамжийг заана.
• Гадаад шугам (FSB)
“external bus” нь CPU, санах ой
болон туслах төхөөрөмжүүдийн
хооронд өгөгдөл солилцоход
ашиглагддаг дамжуулалтын зам
юм.
“external clock frequency”
гадаад шугамын цагийн
давтамжийг хэлнэ, мөн “FSB
clock frequency” гэж нэрлэдэг
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
25

25. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
26
PC Buses
External
Wall-
Powered
PXI
Platform
Desktop
Internal
USB Wireless Ethernet
PCI
PCI
Express
PXI
Express
PXI
Bus-
Powered
Sensor
Networks
Wi-Fi
Зураг 3

26. Хадгалах төхөөрөмж нь компьютерийн
боловсруулах шаардлагатай өгөгдлийг
багтаасан мэдээллийг хадгалдаг төхөөрөмж
юм. Хадгалах төхөөрөмжийг төрөл болон үйл
ажиллагаанаас нь хамааран санах ой болон
хадгалах хэрэгсэл гэж ангилдаг.
2. Хадгалах
төхөөрөмж
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
27

27. 1. САНАХ ОЙ /Memory/
Санах ой нь компьютерийн
микропроцессорт өгөгдлийг богино
хугацаанд хүргэх, командыг түргэн
гүйцэтгэх үүрэг бүхий микросхем юм.
Энэ нь компьютерийн хурд хүчин
чадлыг тодорхойлох бас нэгэн чухал
үзүүлэлт болдог. Компьютерийг
асаахад үйлдлийн системийг санах
ойд ачаалладаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
28

28. 1.1 Санах ойн ангилал /Types of memory/
Дотоод санах ой
Зөвхөн Уншдаг Санах ой буюу Read-Only Memory (ROM), Дурын
Хандалттай Санах ой буюу Random Access Memory (RAM) гэсэн
төрлүүдтэй.
Гадаад санах ой
Гадаад санах ой гэдэг нь хагас дамжуулагчтай (флаш диск),
соронзон (хатуу диск), гэрлэн (CD, DVD, Blu-Ray г.м.) болон
цаасан гэсэн төрлүүдтэй. Эдгээрээс хатуу диск, CD уншигч нь
орчин үеийн ихэнх компьютеруудад стандарт байдаг.
Мэдээллийг хэвлээд гаргах юм бол цаасан дээр буун
сануулагдаж байгаа гэсэн үг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
29

29. • Санах ойн төрлүүд
Санах ой нь өгөгдлийг хадгалахад ашигладаг аргаар ангилж болно.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
30
Зураг 4

30. • Санах ойн хурд
Clock speed Time per clock tick
20 MHz 50 нс
25 MHz 40 нс
33 MHz 30 нс
50 MHz 20 нс
66 MHz 15 нс
100 MHz 10 нс
133 MHz 6 нс
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
3
Санах ой, CPU хоёрыг
холбох "system bus"-ны
давтамж, тус бvрд
харгалзах санах ойн хурд.

31. • ROM /Read Only Memory/
Тогтмол санах ойруу өгөгдлийг бичих боломжгүй зөвхөн уншдаг бөгөөд
компьютерийг асаахад ажиллуулдаг boot програмыг хадгалдаг. Түүний
RAM-аас ялгагдах гол онцлог нь компьютерийг унтраасан байхад ч өөр
дээрх мэдээллээ алдалгүй хадгалсаар байдагт оршино. Учир нь тогтмол
санах ойг компьютер дотор байрлах 3.5V-ийн зай тэжээж байдаг.
Төрөл Шинж чанар
Mask ROM Өгөгдөл нь үйлдвэрлэлийн үе шатанд бичигдсэн бөгөөд дараа нь дахин
бичиж болохгүй.
EPROM Өгөгдөл дахин бичиж болно. Өгөгдлийг хэт ягаан туяаны гэрлийг ашиглан
арилгаж болно.
EEPROM EPROM-ийн өгөгдлийг цахилгаанаар арилгаж болно. Дижитал камер, IC
картанд ашиглаж байгаа EPROM-ийн нийтлэг хэлбэр нь Flash санах ой юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
32

32. • RAM /Random Access Memory/
Компьютер ажиллаж байх үед мэдээллийг хаана хадгалах эсвэл
хааш нь шилжүүлэх зэргийг RAM буюу шуурхай санах ой
зохицуулж байдаг. RAM нь процессороос өгсөн командын дагуу
өгөгдлийг асар хурдан хугацаанд уян болон хатуу диск рүү бичих
эсвэл эдгээрээс болон CDROM-с уншдаг. Гэхдээ эдгээр уншсан
мэдээлэл нь зөвхөн компьютерийг асаалттай байх хугацаанд л
хадгалагдаж байх ба унтраасан тохиолдолд мэдээллээ бүрэн
алддаг байна. Харин дахин асаахад үйлдлийн систем болоод
зарим хэрэгцээт файл болон командуудыг хатуу дискнээсээ дахин
ачаалладаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
33
Зураг 5

33. 1.2 Санах ойн хэрэглээ /Memory applications/
Санах ойн хэрэглээг дараах байдлаар ангилж болно.
Төрөл Шинж чанар
Main
memory
Програм болон CPU-ны боловсруулах өгөгдлийг хадгалдаг санах ой юм. DRAM энэ
зориулалтаар ашиглаж байна.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
Cache
Memory
Санах ой нь CPU болон үндсэн санах ойг хандалтын хурдны ялгааг багасгаж компьютерийг
хурдасгахын тулд ашигладаг. Ихэнхи компьютерууд кэш санах ой, тоноглогдсон байх ба тэд
CPU-ны ойролцоо суурилсан "анхдагч кэш санах ой" болон "хоёрдогч кэш санах ой" гэж
нэрлэдэг. SRAM энэ зориулалтаар ашиглаж байна.
VRAM VRAM (Video RAM) дэлгэцийн адаптер ашигладаг санах ой юм. График зурган мэдээлэл
дэлгэцэнд дамжихын тулд эхлээд үндсэн RAM-наас процессорт уншигдаад дараа нь видео
RAM-д бичигдэнэ. Эндээсээ дэлгэцэнд мэдээлэл болон гарахдаа түүний тоон хэлбэрийн
сигнал аналог хэлбэрт өөрөөр хэлбэл дэлгэцний электрон цацрагт хоолой бүхий
төхөөрөмжийн хүлээж авах сигналын хэлбэрт шилждэг байна.
Virtual
memory
Өнөөгийн өндөр хүчин чадалтай компьютерт бага зардлаар их хэмжээний санах ой гаргахын
тулд хийсвэр ойг ашигладаг. Хийсвэр ой нь үндсэн санах ой буюу RАМ бөгөөд тухайн
компьютерийн физик багтаамжийг ихэсгэх нэг арга гэж хэлж болно. Ингэхийн тулд үндсэн
санах ой буюу RАМ дээрээ хатуу диск болох HARD дискний зарим хэсгийг RАМ хэлбэрээр
ажиллуулж гарган авдаг.
34

34. CPU (хурдан), үндсэн санах ойн (удаан) боловсруулах хурд ялгаатай учраас
"кэш санах ой" нь боловсруулах хурдны хоорондох орон зайд ханддаг.
Өндөр хурдтай кэш санах ой өмнө нь хандсан өгөгдлийг хадгалахад
ашиглагддаг. Харин үүний оронд удаан үндсэн санах ой тухай бүр хандах,
ижил өгөгдлийг дараагийн кэш санах ой үүнийг уншиж ханддаг.
Илүү хурдан дамжуулах нь үндсэн санах ойд хандах давтамжийг бууруулдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
35
Кэш санах ой байхгүй бол, CPU болон үндсэн санах
ойн хооронд тогтмол өгөгдөл солилцход CPU-д
хүлээх цаг хугацаа гаргаж, боловсруулах үр ашгийг
буурдаг.
Зураг 6

35. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
36
CPU үндсэн санах ойгоос унших үед нь кэш санах ойд
өгөгдөл хадгалагдсан байна. Дараагийн удаа зарим
мэдээллийг ашиглах тохиолдолд CPU кэш санах ойгоос
мэдээллийг уншиж, боловсруулалтын үр дүнг сайжруулдаг.
Зураг 7

36. 1.3 Үндсэн санах ойн төрөл
Үндсэн санах ойн төрөл компьютерийн төрлөөс хамаарна.
Үндсэн санах ойг өргөжүүлэх үед компьютерт нь үндсэн санах
ойн зөв төрлийг нэмэх шаардлагатай.
Төрөл Тайлбар Нэгж
SIMM Ихэвчлэн хос хосоороо,
ширээний компьютер дээр
хэрэглэгддэг. Сүүлийн үед
хэрэглээ буурч байна.
32-bit unit
DIMM Зөөврийн компьютеруудад
хэрэглэнэ. Сүүлийн үед
ширээний компьютерууд дэх
санах ой болгон ашиглаж
байна.
64-bit unit
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
SIMM
DIMM
37

37. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
38
Зураг 8

38. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
Зураг 9
39

39. 184 pins
240 pins
240 pins
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
40
Зураг 10

40. 2.1 Соронзон диск /Magnetic disc/
“Соронзон диск" нь өгөгдлийг унших, бичихдээ соронзон
орныг ашигладаг хадгалах хэрэгслийн нэгэн төрөл юм.
Хадгалах
төхөөрөмж
Хадгалах
хэрэгсэл
Тайлбар Хэмжээ
FDD (Floppy
Disk Drive)
Floppy disk Уян хадгалах хэрэгсэл өгөгдлийг уншиж
бичдэг, нимгэн, соронзоор бүрсэн хуванцар
зэргээс бүрддэг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
720KB
1.44MB
HDD (Hard
Disk Drive)
Hard disk Олон шаттай соронзон хучилттай металл
дискнээс бүрдсэн хадгалах хэрэгсэл нь
өгөгдлийг уншиж бичдэг. Компьютеруудын
ашигладаг стандарт хадгалах хэрэгсэл
болсон.
32GB-4TB
SSD (Solid
State Drive)
Solid Drive Өгөгдлийг хадгалахдаа чипэнд суурилсан
санах ойн технологийг ашигладаг.
32GB-512GB
41

41. 2. Хадгалах хэрэгсэл /Storage media/
• "Хадгалах хэрэгсэл“ нь өгөгдөл, файл
хадгалах төхөөрөмж ба түүнийг бас
"туслах хадгалалтын төхөөрөмжүүд“
гэж нэрлэдэг.
• Цахилгаан унтарсаны дараа хадгалах
хэрэгсэл дээр хадгалагдсан өгөгдөл,
хуримтлагдсан байна, энэ нь өгөгдөл
эргэн авч, түүнийг түгээх боломжтой
болгодог.
• Хадгалах хэрэгсэл нь хадгалах
багтаамж их байж, өгөгдөл,
програмыг хадгалж ашиглах
боломжтой болно.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
42
Зураг 11

42. • Соронзон дискний бүтэц
Соронзон диск ашиглахын тулд,
эхлээд форматлах(эхлүүлэх)"
диск ашигласан байх
шаардлагатай юм. Өгөгдлийг
хадгалах боломжтой болгож
"зам" болон “сектор" зохион
байгуулж дискээр форматлана.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
43
Соронзон диск /floppy
диск, хатуу диск/ секторын
нэгжид өгөгдөл
хадгалагдана.
Зураг 12

43. • Соронзон диск унших, бичих үйл
ажиллагааны дараалал
Соронзон толгой тухайн зам руу шилжинэ.
(үйл ажиллагааг эрж хайна)
Тухайн секторыг хүлээж эргэх, эргэн ирнэ.
(Эргэлтийн хугацааг хүлээх)
Тухайн секторээс уншиж бичдэг.
(Өгөгдөл дамжуулах)
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
44

44. • Хэсэгчлэн хуваах болон оновчлолын тооцоо
(defragmentation)
• Хатуу дискны хөндлөн олон хэсэгт өгөгдлийг хадгалахад
"хуваагдал" үүсдэг.
• Дахин дахин өгөгдлийг нэмж, хасах, зөөхөд хөндлөн
үргэлжилсэн секторт мөн хуваагдаж хадгалагддаг.
• Өгөгдөл хуваагдах үед, үйл ажиллагааны тоо нь
нэмэгдүүлж, энэ нь эргээд нэвтрэх хурдыг бууруулдаг.
• Дараа нь тогтмол хугацаанд тусгай програм хангамжийг
ашиглан гүйцэтгэж "оновчтой"-гоор хуваагдмал байдлыг
засвар хийх шаардлагатай байдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
45

45. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
46
Хуваасан хэсэг Хуваах үед үйл Оновчтой хэсэг
ажиллагааны хандах тоо
нэмэгдэж, хандалтын хурд
буурдаг.
Оновчтой байх үед
үйл ажиллагааны
хандах тоо нэмэгдэж,
хандалтын хурд
буурдаг.
Зураг 13

46. • Соронзон дискний багтаамжийг тооцоолох
• Соронзон дискний хадгалах хүчин чадал, өгөгдлийг бичиж шаардлагатай секторуудын
тоог тооцоход дараах томъёог ашиглана.
• Хадгалах багтаамжийг тооцоолох
Секторын хадгалах багтаамж × замын сектор × гадаргуугийн зам × хадгалах
гадаргуун хадгалах багтаамж
• Томъёо дараах онцлог бүхий уян дискний форматлагдсан бол, хадгалах багтаамж нь
хэдэн MB байна вэ?
• Талбайд ноогдох замуудын тоо : 80
• Зам бүрийн сеторын дугаар : 18
• Секторын урт(bytes) : 512
• Хадгалах талбай: 2 талдаа
• 512 байт×18 сектор/ гадаргуу тутамд х 80 зам / гадаргуу тутам× 2 гадаргуу=1.474.560
байт = 1.4MB. Тиймээс хадгалах багтаамж 1.4MB юм.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
47

47. • Өгөгдлийг хадгалахад шаардлагатай
секторуудын тоог тооцоолох томъёо
Өгөгдлийн урт ÷ секторын хадгалах багтаамж··· Ойролцоох бүхэл тоо
• Жишээ нь
• Уян дискд 512 байт сектор байдаг, 500 байт, 1400 байт болон
1,600-д хадгалах шаардлагатай өгөгдлийг хэдэн сектортай байх вэ?
• 500 байт ÷ 512 байт = 0,976 ···· = 1 сектор
• 1400 байт ÷ 512 байт = 2,734 ···· = 3 сектор
• 1600 байт ÷ 512 байт = 3,125 ···· = 4
• 1 сектор + 3 сектор+ 4 сектор= 8 сектор
• Тиймээс, 8 сектор шаардлагатай.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
48

48. 2.2 Оптик диск /Optical disk/
“Оптик диск “ нь өгөгдөл уншиж, бичихдээ лазер гэрэл ашигладаг
хадгалах төхөөрөмжийн нэгэн төрөл юм.
Хадгалах
төхөөрөмж
Хадгалах
хэрэгсэл
Шинж чанар Хадгалах
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
багтаамж
CD-ROM
drive
CD-ROM Зөвхөн уншигддаг төхөөрөмж. Зардал
бага учраас, CD-ROM ашиглан програм
хангамжийн багцуудыг тарааж хэрэглэж
байсан.
650MB
700MB
CD-R
drive
CD-R Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж.
Өгөгдлийг зөвхөн уншиж болдог бөгөөд
үүний дараа нэг удаа бичиж болно.
CD-RW
drive
CD-RW Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж.
1000 удаа бичих боломжтой.
49

49. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
DVDROM
drive
DVDROM Том хэмжээний видео, програм хангамжийг түгээхэд
ашигладаг зөвхөн уншигдах төхөөрөмж.
Нэг талт, нэг
давхарга: 4.7GB
Нэг талт, хоёр
давхарга: 8.5GB
DVDRAM
drive
DVDRAM Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж. Дижитал видео
камер гэх мэт төхөөрөмжүүд их хэмжээний бичлэг
хэрэглэнэ.
DVD-R
drive
DVD-R Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж. Өгөгдлийг зөвхөн
уншиж болдог бөгөөд үүний дараа нэг удаа бичиж
болно. DVD-R дээр тэмдэглэгдсэн өгөгдлийг DVD-ROM
төхөөрөмж болон DVD тоглуулагчид унших болно.
DVD-RW
drive
DVD-RW Энэ төхөөрөмж нь өгөгдлийг уншиж, бичдэг. CD-RW-тэй
ижил 1000 удаа бичигдэх боломжтой.
Blu-ray
drive
Blu-ray Энэ төхөөрөмж нь өгөгдлийг уншиж, бичдэг. Blu-Ray
формат Sony болон Panasonic хамтарсан компаниудын
есөн консерциум багтаасан байна.
CD, DVD-тэй адил -12 см-ийн диаметр нь оптик диск.
Видео зэрэг өгөгдөл , хадгалах хүчин чадал их хадгалах
хэрэгсэл.
Нэг талт, нэг
давхарга: 25GB
Нэг талт, хоёр
давхарга: 50GB
50

50. 2.3 Бусад
Хадгалах
төхөөрөмж
Хадгалах
хэрэгсэл
Шинж чанар Хадгалах
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
багтаамж
Соронзон
туузан
төхөөрөмж
Magnetic
tape
Туузан төхөөрөмж нь өгөгдлийг
үргэлжлүүлэн уншиж, бичдэг. Соронзон
дискний төрлүүд нь ерөнхий
зориулалтаар ашигладаг
компьютеруудыг эхлэх болон дуусахдаа
блок бүрээ унших, бичдэг. Соронзон
хальсны формат "DAT" болон 8мм-ийн
соронзон хальс. Компьютерт DAT
соронзон хальсныг ихэвчлэн өгөгдлийг
нөөцлөхөд ашиглагдаг.
хэдэн арван
GB Хэдэн зуун
хүртэл
MO төхөөрөмж
(Magneto оптик
диск)
MO Лазер гэрэл болон соронзон орноор
өгөгдлийг бичиж, зөвхөн лазер гэрлээр
өгөгдлийг уншдаг. Олон дахин бичих
чадвартай.
хэд хэдэн
зуун MB Хэд
хэдэн GB
51

51. 2.4 Флаш санах ой /Flash memory/
"Флаш санах ой" цахилгаан унтарсан ч агуулгыг хадгалж үлддэг гэдгийг дахин
бичигдэх санах ой нь хувирдаггүй төрөл юм.
Хадгалах хэрэгсэл Шинж чанар Хадгалах
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
багтаамж
USB санах ой Унших, бичих өгөгдлийг флаш санах
ой ашигладаг. Компьютерт холбосон
холбогчтой холбогдож, жижиг
хэмжээтэй, зөөвөрлөхөд хялбар.
хэдэн арван MB
хэд хэдэн арван
GB
SD санах ойн карт Унших, бичих өгөгдлийг флаш санах
ой ашигладаг. Дижитал камер, гар
утсанд хэрэглэгддэг.
52

52. 3. Хадгалалтын шаталсан бүтэц /Storage hierarchy/
“Хадгалалтын шаталсан бүтэц" нь
компьютерт ашигладаг
хадгалалтын төхөөрөмжүүдийн
бүтцийг төлөөлүүлэн пирамид
хэлбэртэй шаталсан бүтэцийн
схемийг ашигладаг.
Хадгалах төхөөрөмжүүд өгөгдлийг
хандалтын хурдны дарааллаар
давхарлан байрлуулсан.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
53
Зураг 14

53. Оролтын төхөөрөмж гэдэг нь боловсруулах
төхөөрөмжид ямарваа нэгэн өгөгдлийг оруулах
үйлдэл хийдэг төхөөрөмж юм. Гаралтын
төхөөрөмж гэдэг бол таны оруулсан өгөгдлийг
дүрс, дуу авиа, текст хэлбэрээр хүргэх үйлдэл
хийдэг төхөөрөмж юм.
3.Оролт, гаралтын
төхөөрөмж
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
54

54. 1. Оролт/Гаралтын интерфэйсүүд /Input/Output devices/
• “Оролт/гаралтын интерфэйс" гэж компьютер, төхөөрөмж
хоёрын хоорондох өгөгдлийг (цахилгаан дохио) солилцох
завсрын төхөөрөмж болон систем юм.
• Компьютер болон туслах төхөөрөмжүүдийн хооронд
өгөгдлийн төрлийг солилцох хэсгийг харуулав.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
5

55. • Аналог
"Аналог" мэдээлэл нь тасралтгүй
утга илэрхийлж байна. Хугацаа
үргэлжилсэн байдаг тул
өөрчлөлтүүд нь давалгаа
маягаар илэрдэг.
Унтралт, дуу чимээ дамжуулах
зай нь ихсэх тусам улам бүр тод
болдог.
• Дижитал
"Дижитал" мэдээлэл нь тодорхой
тоон утгаар илэрхийлэгддэг.
Өөрчлөлтийн улмаас тоон утга
хувиргадаг ба хөндлөн график
загвар гарна. Дижитал мэдээлэл
буурахад өртөмтгий биш ба дуу
чимээ дамжуулах зай нь нэмэгддэг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
56
Зураг 14 Зураг 15

56. Компьютер үйл явцын мэдээлэлийг цахилгаан дохионд
тулгуурлан тоон утга болгон хувиргадаг. Өөрөөр хэлбэл
компьютер зохицуулдаг, тоон мэдээллийг боловсруулдаг.
Компьютер болон захын төхөөрөмжүүдийн хооронд
цахилгаан дохионы хариуд дамжуулагчийн үүрэг гүйцэтгэдэг
интерфэйс.
Оролт гаралтын интерфэйсийг өгөгдлийг дамжуулахад
хэрэглэдэг цуваа интерфэйс, зэрэгцээ интерфэйс, утасгүй
сүлжээний интерфэйс гэж хуваагддаг байна.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
57

57. 1.1 Цуваа интерфэйс /Serial interface/
“Цуваа интерфэйс " нь
тухайн үед нэг бит
өгөгдлийг шилжүүлдэг
интерфэйс юм.
Энэ нь цөөн тооны дохио
шугамууд ашигладаг, урт
зайд дамжуулахад
тохиромжтой, дохио
өөрчлөгдөхөд өртөмтгий
биш байдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
58
Зураг 16

58. Standard Тайлбар
RS-232C Модем эсвэл хулганыг компьютерт холбохын тулд ашигладаг.
Интерфэйс. PC / AT төрлийн компьютеруудын доторхи бүтээсэн
стандарт юм.
USB Гар, хулгана, хэвлэгч, эсвэл дэлгэц зэрэг дагалдах олон төрлийн
төхөөрөмжийг холбоход хэрэглэгддэг интерфэйс. USB нь 127 хүртэл
төхөөрөмжүүдтэй холбогдож ашигладаг. Өгөгдөл нь дамжуулах хурд
өндөр хурдны горимд (USB 2.0) нь 480Mbps, бага хурдны горимд (USB
1.1) нь 1.5Mbps байдаг.
IEEE1394 Дижитал видео камер, эсвэл DVD-RAM гэх мэт төхөөрөмжүүдийг
холбоход хэрэглэгддэг интерфэйс юм. 63 хүртэл төхөөрөмжүүдтэй
холбогдож ашигладаг. Түүнчлэн "FireWire" болон гэх "i.Link.“ гэж
нэрлэдэг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
59
Зураг 17

59. 1.2 Зэрэгцээ интерфэйс /Parallel interface/
“Зэрэгцээ интерфэйс" нь хэд
хэдэн битээс бүрдсэн бүлгээр
өгөгдөл дамжуулдаг
интерфэйс юм.
Энэ нь дохионы шугамын багц
ба зэрэгцээ өгөгдөл илгээдэг,
энэ нь дохионы хэлбэлзэл
хандлагатай байдаг. Энэ нь
алс зайд дамжуулахад
тохиромжгүй болгодог.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
60
Зураг 18

60. Standard Тайлбар
IEEE1284 Голчлон хэвлэгчийг компьютерт холбогдож ашигладаг интерфэйс.
Хэвлэгчээс гадна сканнер болон MO төхөөрөмжүүдийг холбоход
хэрэглэдэг.
SCSI
(pronounced
“scuzzy”)
Small Computer System Interface нь компьютерийг хатуу диск, CD-ROM,
сканнер, принтер, tape төхөөрөмж болон бусад төхөөрөмжүүдтэй
холбодог өмнөх холбох байгууламжаас хурдан, ANSI стандартын
интерфэйс юм. Хамгийн сүүлийн үеийн SCSI-гийн стандарт болох 16-bit
bus бүхий Ultra-2 SCSI нь секундэд 80 мегабайт хүртэлх хурдаар
мэдээллийг дамжуулах боломжтой. Bus-ийн өргөнөөс шалтгаалаад нэг
SCSI портонд 7-15 хүртэлх төхөөрөмжийг залгадаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
61
Зураг 19

61. • SCSI-3 нь зарим тусгай зориулалтын төрлийн
төхөөрөмжүүдийг холбоход хэрэглэгдэх үндсэн болон
нэмэлт командуудыг агуулсан байдаг. Энэ командууд
нь зөвхөн SCSI-3 параллель интерфейст ашиглаад
зогсохгүй Fibre Channel, Serial Bus Protocol болон Serial
Storage Protocol (SSP) гэх мэт нэмэлт параллель, сериал
протоколуудад зориулагдсан байдаг.
Өргөн хэрэглэгддэг SCSI стандарт нь Ultra-2 бөгөөд энэ
нь секундэд 80 Mегабайт хүртэл хурдтайгаар өгөгдөл
дамжуулахын тулд 40 Mhz-ийн хурдыг (clock)
ашигладаг. Энэ стандарт нь бага хүчдэлийн (Low
Voltage Differential) сигнал ашиглан 12 метр хүртэл
урттай кабель ашиглах бололцоотой болсон.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
62

62. 1.3 Утасгүй сүлжээний интерфэйс /Wireless interface/
“Утасгүй сүлжээний интерфэйс" хэт улаан туяаны буюу утасгүй
дамжуулах технологи ашиглан өгөгдлийг дамжуулдаг интерфэйс юм.
Дамжуулах хурд удаанаас хурдан байх боловч дамжуулах зай нь хэдэн
арван богино метр байна. Утасгүй сүлжээний интерфэйсүүд
ерөнхийдөө ийм богино хугацааны хэрэгцээнд тохирсон байна.
Standard Тайлбар
IrDA Хэт ягаан туяаны холбоог ашигладаг интерфэйс. Дамжуулах зай нь хоёр
метр дотор ерөнхийдөө байдаг. Төхөөрөмжүүдийн хооронд обьектууд саад
учруулж байгаа бол, хөндлөнгийн өгөгдлийг дамжуулах тохиолдол гардаг.
Bluetooth 2.4GHz зурвасыг ашигласан утасгүй холбооны интерфэйс нь 10 метрийн
хязгаар дотор 1Mbps дамжуулах хурдаар хангадаг. Компьютер, хэвлэх
төхөөрөмж, PDA, гар утас дотор багтсан байдаг. IrDA –тай харьцуулахад
обьектууд саад учруулах нь харьцангуй тэсвэртэй.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
63

63. Компьютерийн техник хангамж гэдэг нь
бидний гарт баригдаж, нүдэнд харагдаж
байгаа бодит биет тоног төхөөрөмжүүдийг
хэлнэ. Эдгээр нь өөрийн гэсэн нэр, хүчин
чадал, онцлог шинж чанартай байдаг бөгөөд
өөрийн гэсэн гүйцэтгэх үүрэгтэй.
4. Компьютерийн
техник хангамж
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
64

64. 1.1 Компьютерийн төрөл /Types of computers/
Төрөл Тайлбар Хэрэглээ
Супер компьютер
/Supercomputer/
Маш хурдан, өндөр гүйцэтгэлтэй,
шинжлэх ухаан ба технологийн
өгөгдлүүдийг боловсруулдаг.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
Цаг агаар урьдчилан
мэдээлэх, замын
хөдөлгөөний хяналт,
сансрын хөгжил, гэх мэт
Ерөнхий зорилгын
Компьютер /General
purpose
computer/
Оффисын боловсруулалт ба шинжлэх
ухаан, технологийн өгөгдлүүдийг хамтад
нь боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл
“Mainframe” компьютер юм.
Галт тэрэг суудал захиалга,
онлайн банкны
хадгаламжийн систем, гэх
мэт
Оффисын
компьютер /Office
computer/
Корпорациудад ашиглагддаг оффисын
зориулалтын компьютер. Өөрөөр хэлбэл,
“business server” компьютер юм.
Бараа материалын хяналт,
борлуулалт
удирдлага, гэх мэт
Cloud computing Өндөр хүчин чадалтай Super Computer-
уудыг цөөн тоогоор байгуулж тэдгээр
компьютеруудад дэлхийн хаанаас ч
хандах боломжтой
65

65. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
6
Төрөл Тайлбар Хэрэглээ
Virtual computing Desktop компьютер болон laptop дээр
дахин нэгэн virtual компьютер үүсгэх
боломжийг олгоно. Windows хэрэглэж
байхдаа ubuntu үйлдлийн системийг
зэрэг хэрэглэж болдог.
Apple компьютер Apple фирмийн үйлдвэрлэн гаргадаг
энэхүү компьютер нь үйлдлийн систем,
хэрэглээний програмууд нь персональ
компьютерийнхтэй адилгүй, тусгай
зориулалтын програм хангамжууд
шаарддаг.
Хэрэгцээндээ тохируулан
ашиглана.
Ухаалаг гар утас
/Smartphones/
Smartphone гэдэг нь компьютерийн
хийдэг олон үйлдлийг хийж чадах хүчин
чадал бүхий ухаалаг гар утас юм.
Tаблет компьютер
/Tablet PC/
Таблет компьютер гэж мобайл
компьютер, зөөврийн компьютер хоёрыг
нэгтгэж үйлдвэрлэсэн төхөөрөмж юм.

66. 1.2 Хувийн компьютерийн төрөл /Types of PCs/
Төрөл Тайлбар
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
Шинж чанар
Хэмжээ
(Хүнд)
Өргөтгөх Эрчим хүч
хэрэглээ
Desktop Ширээний компьютер
Tower Босоо байрлалтай
Slimline Хэвтээ байрлалтай
All in One Дэлгэцэндээ бүх эд ангиуд нь
нэгтгэгдсэн
Laptop Зөөврийн компьютер, 100В/200В
цахилгаанд залгаж ашиглана.
Notebook Энэ компьютер нь A4 ба B5 гэсэн
хэмжээтэй байна.
PDA Гарын алга шиг хэмжээтэй хувийн
Их
компьютер. Ө.х “Palmtop” ихэвчлэн хаяг,
хуваарь зэрэг хувийн мэдээллийг
удирдахад хэрэглэдэг. Интернэтэд
холбогддог. Бага
Их
Бага
Их
Бага
67

67. 2. Оролтын төхөөрөмжүүд /Input devices/
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Тэмдэгтүүд болон тооны
Оролтын төхөөрөмж
Компьютерийн гар
/Keyboard/
Тэмдэгт оруулахад зориулагдсан стандарт
төхөөрөмж
Заах төхөөрөмж Хулгана /Mouse/ Хулгана нь гадаргуу дээр хөдөлгөснөөр
хавтгай дэлгэцэнд талбарыг онилон заах
оньст компьютерийн тоноглол юм
Trackball Байршилын мэдээллийг бөмбөлөг ашиглан
оруулдаг төхөөрөмж
Trackpad
(Мэдрэгч самбар)
Хавтгай гадаргуу дээр хураагаа хөдөлгөж
заагчийг удирддаг төхөөрөмж
Pointing stick 4 зүгт хөдөлдөг гарны дунд байрладаг
төхөөрөмж.
Digitizer/
tablet
Төлөвлөгөөний зургийг болон тусгай
зориулалтын зургийг хавтгай гадаргуут
төхөөрөмжинд ‘stylus pen’ ашиглан зурдаг.
Touch Panel/
screen (мэдрэгч
дэлгэц)
Мэдрэгч дэлгэцийг ашиглан дүрс,
товчлууруудтай ажиллана.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
68

68. • Оролтын төхөөрөмжүүд
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Зураг оруулдаг
төхөөрөмжүүд
Image scanner Тоон фото зураг, зураг, хэвлэмэл материал,
гараар бичсэн тэмдэгтүүдийг компьютер руу
тоон өгөгдөл болгон оруулдаг төхөөрөмж
Digital camera Энгийн камер боловч зургийн өгөгдлийг
тоон өгөгдөл рүү шилжүүлдэг.
Barcode уншигч Бүтээгдэхүүнд байрлуулсан баркодыг
оптикаар уншдаг төхөөрөмж
OCR (Optical
Character
Reader)
device
Гараар бичсэн тэмдэгтүүд болон хэвлэсэн
тэмдэгтүүдийг оптикаар уншдаг төхөөрөмж
OMR (Optical
Mark Reader)
device
Хариултын хуудсан дээр харандаагаар
харанхуйлж байгаа тэмдэгтийг оптикаар
уншдаг төхөөрөмж.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
69

69. • Оролтын төхөөрөмжүүд
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Бусад оролтын
төхөөрөмж
Дуу авиа
оруулдаг
төхөөрөмж
Компьютерийн үйл ажиллагааны дуу авиа
болон микрофоноор дамжуулан дуу авиаг
компьютер руу оруулна.
Гараар тэмдэгт
оруулдаг
төхөөрөмж
Хавтгай гадаргуут төхөөрөмжинд гараараа
бичсэн тэмдэгтүүдийг компьютер руу
оруулна.
Соронзон карт
уншигч
Соронзон тууз бүхий картуудыг уншина.
Үүнд: зээлийн карт болон дебит карт
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
70

70. 3. Гаралтын төхөөрөмжүүд /Output devices/
3.1. Дэлгэц
Төрөл Шинж чанар
Катодон цацрагт
хоолой /CRT display/
Катодон цацрагт хоолойг ашиглан бүтээгдсэн. Ихэвчлэн 15, 17,
21 инчийн хэмжээтэй байна. Өндөр дэлгэцийн гүйцэтгэлтэй
боловч сул тал нь эрчим хүч ихээр ашиглаж, овор хэмжээ
томтой.
Шингэн талстан
дэлгэц /LCD display/
Шингэн талстыг ашиглан бүтээгдсэн. 10-с 60 инч хэмжээтэй.
Органик гэрэлт
диодон дэлгэц /OLED
display/
Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим
хүчийг хэмнэдэг давуу талтай. Органик нэгдлүүдээр бүтээгдсэн.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
71

71. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
7
Төрөл Шинж чанар
Катодон цацрагт
хоолой /CRT display/
Катодон цацрагт хоолойг ашиглан бүтээгдсэн. Ихэвчлэн 15, 17,
21 инчийн хэмжээтэй байна. Өндөр дэлгэцийн гүйцэтгэлтэй
боловч сул тал нь эрчим хүч ихээр ашиглаж, овор хэмжээ
томтой.
Шингэн талстан
дэлгэц /LCD display/
Шингэн талстыг ашиглан бүтээгдсэн. 10-с 60 инч хэмжээтэй.
Органик гэрэлт
диодон дэлгэц /OLED
display/
Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим
хүчийг хэмнэдэг давуу талтай. Органик нэгдлүүдээр бүтээгдсэн.

72. 3. Гаралтын төхөөрөмжүүд
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
73
Зураг 20

73. 3. Гаралтын төхөөрөмжүүд
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
74
Зураг 21
Зураг 22

74. Дэлгэцний үзүүлэлт:
Дэлгэц нь доор дурьдсан зүйлүүдээр хоорондоо ялгагдаж
байдаг. Үүнд:
- Үйлдвэрлэсэн компани
- Дэлгэцний хэмжээ - Inch
- Wide эсэх
- Өнгө ялгаруулалт
- Үйлдвэрлэсэн технологи гэх мэт
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
75

75. 2.1 Хэвлэгч
Төрөл Шинч чанар
Лазер хэвлэгч
/Laser printer/
Хуурай технологийн хорыг ашиглан компьютераас өгсөн зураг,
хүснэгтэн мэдээллийг хэвлэнэ.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
76

76. • Цуваа хэвлэгч
Төрөл Шинж чанар
Бэхэн хэвлэгч
/Inkjet printer/
Шингэн технологийн хор мэдээллийг хэвлэнэ. Хямд өртөгөөр
өндөр чанартай хэвлэгч
Цэгэн цохилтоор хэвлэгч
/Dot impact printer/
Нүүрс төрөгчийн цаасыг ашиглан хэвлэнэ. Гадаад паспортны
дугаар, төмөр замын билет зэрэгт ашиглана.
Дулаан дамжуулалтаар
хэвлэдэг хэвлэгч
/Thermal transfer printer/
Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим
хүчийг хэмнэдэг давуу талтай. Органик нэгдэлүүдээр
бүтээгдсэн.
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
77

77. • Хэвлэгч гүйцэтгэлийг үнэлэхэд
Нэгж Тайлбар ашигладаг нэгжүүд
Dpi Нэг инчид ноогдох /dot per inch/ (ойролцоогоор 2,5 см квадратад)
нягтаршилыг тодорхойлно. Жишээ нь: 600dpi дөрвөлжин хэмжээс нь
600*600=360.000 цэг
Ppm Минутанд хэвлэх хуудасны /page per minute/ тоо. Тухайн хэвлэгчийн
хурдаас шалтгаална. Хуудас хэвлэгчийг тодорхойлдог нэгж.
Cps Секундэд хэвлэх тэмдэгтийн /characters per second/ тоо. Цуваа
хэвлэгчийг тодорхойлдог нэгж
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
78

78. Дүгнэлт
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
.
79
01
02
Өнөөдрийн лекцээр компьютерийн процессор түүний тохиргоо,
хадгалах төхөөрөмж түүний санах ой, хадгалах хэрэгслүүдийн
бүтэц, оролт гаралтын төхөөрөмжүүд, интерфэйсүүдийн талаар
тодорхой мэдээллүүдийг олж авлаа. Хичээлүүдийг бүх оюутнууд
үзэж болохоор оглайнаар тавина. Лабораторийн ажлын цаг дээр
10-15 мин тогтмол тухайн хичээлийн агуулгаар тест ажиллах тул
хичээлийг нэмэлт материал болон хавсаргасан материалаас
бататган дэлгэрүүлэн уншсан байх шаардлагатай.

79. Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
80

80. Нэмэлт материал
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
81
1. Applied Information Technology Engineer Examination
2. http://www.wikihow.com
3. http://shontko.blog.gogo.mn/read/entry110675
4. http://www.tftcentral.co.uk/specs.htm
5. http://support.dell.com/support/edocs/monitors/2408WFP/e
n/UG/about.htm

81. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА
Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
82