1. Okan Yüksel
701216008

2. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
SUNUMPLANI
• Post-Modernizm ve Post-Yapısalcılık
• Modernizm Neydi?
• Post-Modernizm Ne?
• Post Yapısalcılık Ne?
• Post-Modernizm, Post-Yapısalcılık ve Uluslararası İlişkiler
• Nietzsche, Derrida ve Post Modernizm, Post-Yapısalcılık
• Post-Modernizm, Post-Yapısalcılık ve Foucault
• Michel Foucault Kimdir?
• Foucault ve Post-Modernizm, Post-Yapısalcılık
• Foucault ve Arkeoloji
• Foucault ve Soybilimi
• Foucault’a Göre İktidar-Bilgi İlişkisi
2

3. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Modernizm, aydınlanmayla birlikte ortaya çıkan, hümanizm ve
demokrasi temeli üzerine yükselen bir düşünce sistemidir.
• «Modern» kavramının kökeni oldukça eskiye dayanmaktadır:
«Modern» köken itibariyle Latince bir kelime olan «modo»
(son zamanlar, tam şimdi)’den türetilen modernus teriminden
gelen bir sözcüktür.
• İlk defa Milattan Sonra 5. yüzyılda ‘antiqiqus’un karşıt
anlamına gelecek şekilde Hristiyanlığı, pagan kültüründen
ayırmak için kullanılmıştır. Bu kavrama göre eski dünya;
karanlık, putperest, pagan dünyayı nitelenir. Yeni dünya ise
Hristiyan modern dünyadır.
3

4. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Kökeni itibariyle, yeniyi eski
olanın aleyhine olacak şekilde
olumlayan bu kavram, daha
sonra, ironik bir şekilde
Hristiyan Ortaçağı’nda yine
aynı kökten gelen
«modernitas» terimiyle
değer bakımından oldukça
farklı bir muhteva kazanmış,
zaman ve gelenek tarafından
kutsanmamış yeni olan her
şeyi kötülemek için
kullanılmaya başlamıştır.
4

5. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Modernizmi ortaya çıkaran temel koşullar; sanayi devrimiyle
birlikte toplumsal ve siyasal yapıda meydana gelen değişimler,
teknolojik ve bilimsel gelişmelerdir.
• Klasik Çağdan Modernizme geçiş önemli bir belirleyenin yön
değiştirmesiyle oldu. Klasik çağda dinin ve kilisenin egemenliği
altında olan batı düşünce dünyası ‘modernizm’ ile din
etkisinden kurtularak buluştu. Bu, Modernizme geçişin en
önemli belirleyicisi oldu. Çünkü modernzimle birlikte akıl ve
aklın egemenliğinde ortaya çıkan felsefi ve bilimsel söylemler
her türlü yaklaşımı yeniden şekillendirdi.
5

6. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Dinin kutsal, soyut ve Tanrı temelli açıklamalarının yerini
bilimsel, somut ve akıl odaklı değerlendirmeler aldı.
Pozitivizim, rasyonalizm, emprizm, varoluşçuluk gibi felsefi
akımlar toplumsal hayatı ve bilimsel yaklaşımı belirleyen
önemli felsefi söylemler oldu.
• Modenizmin temel kavramları rasyonellik, aklın egemenliği,
mantık, bilimsel ve evrensel doğrular, sistematik düşünme ve
pozitivizm oldu.
• Modernizm, akıl ve bilimi ilerlemenin aracı olarak gördü;
nesnel ve evrensel bilgiye akıl ve deney yoluyla ulaşılabileceği
temel savına dayandı. Modernizmin siyasal ve kültürel
özellikleri ise ilerlemeci tarih anlayışı, dindışı siyasal ve
toplumsal hayat oldu.
6

7. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Modernizmin, Bacon, Descartes ve
Newton’un geliştirdiği mekanik dünya
düzeni üzerinde yükseldiğini
söyleyebiliriz.
• Modernizme göre toplumsal ve sosyal
her türlü davranış evreni yöneten doğa
yasalarına bağlanmıştır. Doğa
yasalarının insanlara ve sosyal
kurumlara uygulanmasıyla mükemmel
düzenlenmiş bir toplum ortaya çıkacağı
savı ortaya atılmıştır.
7

8. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Modernizm, genel anlamda aydınlanmayla birlikte ortaya
çıkan, hümanizm ve demokrasi temeli üzerine yükselen bir
düşünce sistemidir.
• Modernizmin temel karakteristikleri literatürde farklılık
göstermektedir. Örneğin, Pippin’e göre bu karakteristikler;
• üzerinde tefekkür edilecek olan bir tabiat anlayışından ziyade
yönetilecek bir tabiat düşüncesi,
• tabiata materyalistik ve matematikleştirilebilir bir yaklaşım,
• açıklamada nihai neden fikrinin reddi,
• bilgi ile ulaşılabilecek sonlara yönelik realistik bir yaklaşım,
• temelinde bilimsel bilginin bulunduğu ilerlemeye yönelik genel
inanç şeklinde sıralanabilir.
8

9. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Lawrence j. Hatab ise, modernizmin eleştiri, rasyonalite,
sübjektivizm ve optimizim olarak dört temel karakteristiği
bulunduğunun altını çizer.
• Eleştiri; yeni bilim ve insan aklına duyulan inançla, gelenektsel
kurum, inanç sistemleri ve yapılara yönelik şüpheyi ifade
etmektedir. Hatab’a göre geleneksel olana bir meydan okuma söz
konusu olmaktadır.
• Rayonalite; rasyonel düzenliliğe sahip bir dünya tasarımı üzerinde
temellenmektedir. Buna göre insan zihni, söz konusu düzenliliği
keşfetmeye muktedirdir ve insan özünde rasyonel bir varlık
olduğu için ayrıcalıklı bir yere sahiptir. 9

10. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Modernizmneydi?
• Sübjektivizm; yaşam deneyimlerini düzenleyen, onların
arkasındaki soyut prensipleri keşfetmeye muktedir bireysel
öznenin merkeziliğine işaret eder. Bu anlam çerçevesi içinde özne,
ampirik olumsallıkları geride bırakan ve aklın evrensel hakikatleri
kavramaya muktedir bir varlık olarak değerlendirilir.
• Optimizm ise insani kapasitenin bireysel ve kolektif olarak
ilerleyeceğine yönelik bir güven ve inancı ifade eder. Buna göre
bilimsel ve teknolojik ilerlemeye paralel olarak ekonomik refah da
artacak ve insanlar kendi tutkularını ve farklılıklarını
aşabileceklerdir.
10

11. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• «Post-modernizm» kavramını sadece kendi içinde bir
bütünlüğü olan, bağımsız, kendi oluşum dinamikleri içinde
ortaya çıkmış bir kavram olarak algılamak doğru değildir.
Çünkü post-modernizm kökenini modernizmden almaktadır.
• Post-modernist düşünürler her ne kadar post-modernizmi
tanımlarken onu, modernizmin devamı, modernizmin reddi,
modernizmin sonu gibi birbirinden tamamen farklı temellere
dayandırarak açıklıyorlarsa da değişmeyen gerçek, post-
modernizmin, modernizm ile mutlaka ve bir şekilde ilintili
olduğudur.
11

12. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Post-modernizm genel olarak modern olarak adlandırılan
dönemden sonra gelen yeni bir dönemi adlandıran ve bu
döneme uygun düşünce biçimlerini belirten bir kavram
olarak kullanılmaktadır.
• Post-modernizmdeki ‘post’ öneki Latincede “sonra”
anlamına gelir ve Modernizm sonrasını ifade ederken bir
yandan da yeni bir dönemi, yeni bir değişim sürecinin
başlangıcını belirtir.
12

13. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Post-Modernizm kavramsallaştırması
ilk olarak Frederico de Onis tarafından
1930’lu yıllarda modernizme karşı
küçük bir çaptaki tepkiye işaret etmek
için kullanılmıştır.
• Söz konusu terim 1970 ve 80’li
yıllarda mimaride, görsel ve sahne
sanatlarında gittikçe yaygınlaşan ve
sanatta post-modernizme ilişkin bir
takım açıklamları da muhtevasına
alan bir kavram haline gelmiştir. 13

14. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Yine 1970’li ve 80’li yıllarda Post-modernizm, Lyotrad, Vattimo,
Derrida, Foucault, Habermas, Baudrillard ve Jamerson gibi
birçok teorisyenin çalışmalarıyla birlikte felsefi bir söylem olma
özelliğini kazanmıştır.
• Tarihsel olarak ele alındığında, post-modernizmin doğuşunda
modernizmin başarısızlığıyla ilgili tecrübelerin önemli bir
yerinin olduğu görülebilir. 20. yüzyıl iki büyük dünya savaşına,
sosyalizm ve faşizim gibi totaliter rejimlere, temelinde
kapitalizmin bulunduğu sömürgecilik girişimlerine, araçsal
rasyonalizme, yaşam biçiminde gözle görülür bir
standardizasyona ve artık insanlığın geleceğini tehdit edecek
ekolojik sorunlara sahne olmuştur. 14

15. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Bütün bu yaşanan olumsuz
tecrübeler modernitenin özgür,
müreffeh ve mutlu bir geleceğe
ilişkin projesini ve bu projenin
temel varsayımlarını kuşkulu
hale getirmiştir.
• Bu kuşku kültür, sanat, felsefe
ve sosyal teori gibi birçok alanda
yansımalarını bulmuştur.
15

16. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Modernizmi ortaya çıkaran koşullar; sanayi devrimiyle birlikte
toplumsal ve siyasal yapıda meydana gelen değişimler ile
demokrasi, hümanizm gibi ideolojilerin dünyaya egemen
olması iken; Post-modernizmi ortaya çıkaran koşullar ikinci
dünya savaşı, sağ sol rekabeti, gelişen dünya ekonomisi, liberal
demokrasi, kapitalizm ve teknolojik gelişmelerdir.
• Yirminci yüzyıldaki bu değişimler yeni bir dünya düzenin
beraberinde getirmiştir. Bu yeni dünya düzeninin düşünce
alandaki yansıması Post-modern dünya görüşüne kaynaklık
etmektedir. 16

17. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Post-modernizmde de her felsefi sistemde olduğu gibi bir
‘gerçek’ anlayışı vardır. Zira her felsefe hakikat arayışıyla başlar.
• Postmodernistler apriori kabul edilen mantık ve akıl tarafından
prangalanan gerçekliği reddederler. Modernizmin tek, evrensel
ve mutlak gerçeklik anlayışı post-modernizmde çoğul, tikel ve
göreli hale dönüşür. Hakikat belirsizdir; çünkü yorumlar
değişkendir.
• Postmodernite, rasyonel düzen ve mutlak hakikat gibi, en
başta belirlenmiş amaçlara asla ulaşılamayacağı gerçeğiyle
kendisini uzlaştırır.
17

18. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Modern akıl evrenselliği, birlik ve bütünlüğü, aynı kuralların
her yerde geçerli olduğu görüşünü gerektirmektedir. Post-
modernizm ise aksine her durumun farklı olduğunu ve özel bir
biçimde anlaşılması gerektiğini ileri sürerek bu görüşe karşı
çıkar.
• Gerçeğin tek olmamasının bir diğer nedeni de değişken
olmasıdır. Gerçeğin değişkenliği ise dayatmalara bağlıdır. Çünkü
insan modernizmde olduğu gibi belirleyen değil; belirlenendir.
Dolayısıyla post-modernizme göre gerçekler yapay ve
kurmacadır. Bunlar mevcut ve egemen kültürler tarafından
insanlara dayatılır ve böylece teknoloji, bilim ve kültür
ortamında birey yok olur.
18

19. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Post-modernizm mutlak bir gerçekliğe ulaşılamayacağı ve
dünyanın aslında bu temelden hareketle düzensiz bir yapıda
olduğunu benimser.
• Dünya modernizmde olduğu gibi kendi içinde bir bütünlüğü
olan ve bu bütünlükten yola çıkarak genel geçer hükümlere
ulaşabileceğimiz bir yapıya sahip değildir.
• Post-modernizmin yorumladığı yeni dünya düzeninde
düzensizlik, belirsizlik ve parçalanma düzeni hakimdir.
19

20. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
• Özetleyecek olunursa,
Post-modernizm, her koşulda geçerli olabilecek evrensel
gerçeklere ulaşmanın imkansızlığı karşısında, öznenin bilgi
ve kapasitesinin sınırlılığını kabul ederek, farklılıklar ve
belirsizlikleri kabul edip kesin açıklamalar beklentisinde
olmadan yaşanması gerekliliğidir.
20

21. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-ModernizmNe?
21
Düzen/Kontrol Düzensizlik/Kaos
Kesinlik Belirsizlik
Gelişme/Gelecek Statik/Bugün
Homojenlik Heterojenlik
Fikir Birliği Çoğulculuk
Hiyerarşi Eşitlik
Uyum Uyumsuzluk
Öngörü Şans

22. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-YapısalcılıkNe?
• Post-yapısalcılık terimi, içerdiği "post" öntakısının bildirdiği
"sonralık" tan da anlaşılacağı üzere, yapısalcılığa karşı son
derece önemli bir dizi eleştirinin dile getirildiği ortak bir felsefe
düzlemini ya da çerçevesini ifade eder.
• Bu eleştiri damarının çok büyük bir bölümü ilerleyen
bölümlerde inceleyeceğimiz, yakın dönemlerin en büyük
felsefecileri arasında sayılan Derrida ve Foucault gibi isimler
tarafından dillendirilip temellendirilmiştir.
• Post-yapısalcılıkta, özellikle felsefe metinlerinde görülen
bilgiyi, sorunsuz olduğu düşünülerek yapılan belirtik ya da
örtük varsayımları ortaya koyarak sorun haline getirilmesi
amacı söz konusudur. Post-yapısalcı felsefenin önemli bir
bölümünü yazarlarca ya da okurlarca metinlerde oluşturulan
anlamların nasıl oluşturulduklarını sorgulamaya yönelik bir
anlam, dil ya da metin felsefesi oluşturmaktadır.
22

23. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-YapısalcılıkNe?
• Post-yapısalcı felsefenin en önde gelen düşünürlerinden
Derrida, bütün bir Batı felsefesi geleneğinin insan
düşüncesinin ya da var oluşunun sınırlarını çiğnemek pahasına
bilgi ile gerçekliğin özsel yapısını bulgulamak amacıyla
gerçekleştirmiş olduğu araştırmalara ilişkin yapısökümcülük
adıyla anılan kapsamlı bir eleştirel okuma sunmaktadır.
• Derrida yaptığı yapısökümcü okumalarda çeşitli stratejiler
izleyerek, klasik felsefe metinlerinin dile getirilmemiş yönlerini
ortaya serip metnin üstüne kurulduğu ikilikçi yapıyı çökertmeyi
amaçlamaktadır. Buna bağlı olarak da metnin içinde ilk
okunuşta tutarlı ve mantıksal olan ayrımların gerçekte kendi
içinde tutarsız ve mantıkdışı oldukları gösterir. (İlerleyen
bölümlerde göreceğiz.)
23

24. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkvePost-Pozitivizm
• Post-modern, post-pozitivist ve post yapısalcı teorilerin ilgi
alanları açısından bazı farklılıklar göze çarpmaktadır:
• Post-modern bilim adamları, daha çok modernitenin eleştirisi
üzerine odaklanmaktadırlar.
• Post-pozitivistler, esas olarak pozitivist geleneğin epistemolojik
duruşuna meydan okumaktadırlar.
• Post-yapısalcılar ise çalışmalarında dil, diskur, yapı sökümü
kavramlarıyla dikkat çekmekte, onlar da geleneksel
modernist/pozitivist duruşa karşı olmaktadırlar.
• Farklı görünseler de üç gruptaki bilim adamları da genel olarak
modernitenin ve onun bilimsel yaklaşımının eleştirisine
odaklanmış ve bunu da benzer bir dil kullanarak yapmışlardır. 24

25. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveUluslararasıİlişkiler
• Post-pozitivizm ve post yapısalcılık olarak da ifade edilen ve
geleneksel teorilerin tarafsızlık ve nesnellik iddialarını
sorgulayan post-modernizmin uluslararası ilişkiler alanındaki
sorunların çözümüne ilişkin kapsamlı bir analiz çerçevesi
oluşturduğunu söylemek mümkün değildir.
• Post-modernizm geleneksel teoriler arasında sayabileceğimiz
realizm, neo-realizm, liberalizm ve neo-liberalizm gibi teorileri
eleştirmekle kalmakta ve daha ileriye gitmemektedir.
25

26. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche:
• 1833 doğumlu bir Alman felsefecisi olan Nietzsche’yi nihlizmden
ayrı düşünmek mümkün değildir. Nietzsche’nın nihlizminde,
Hristiyanlık başta olmak üzere Batı’nun tüm değerlerini reddediş
vardır.
• Nietzsche, bu düşüncelerini «Tanrı Öldü» diyerek özetlemiştir.
Burada öldürülen, soylu bir ahlak ve felsefeye dayanmadığına
inandığı Hristiyanlık düşüncesindeki Tanrı inancıdır. Çünkü
Nietzsche bunu boş bir inanç olarak nitelerken her türlü
ilerlemenin önünde bir engel olarak görmektedir.
• Esas olarak Nietzsche’nin düşüncesi her türlü inanç ve değere
karşı olan her türlü metafizik ve ahlaki gücü yok sayarak hiçbir
iradeye boyun eğmemektir.
26

27. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
‘Artık başınızı kutsal şeylerin sırrına
gömmeyin. Aksine, onu özgürce
taşıyın. Yaşama anlam kazandıran
bir kafa taşıyın.’
F. Nietzsche (BBZ)
27

28. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche:
• Tanrıyı öldüren Nietzsche, insanın kendi kaderini eline
almasını tavsiye etmektedir.
• Üst insan ve güce erişme ile beraber ele alındığınca
nihlizim, Nietzsche’de bir boşveriş olmayıp insanın kendini
geliştirmek için harici sınıflamalardan arınmasının
gerektiğidir.
• Nietzsche’ye göre insan, kendi kaderini zamanın
hakikatlerinden bağımsız bir şekilde değiştirmeli ve asıl
amacı olan «üst insan»a ulaşmalıdır. 28

29. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
İnsan, aşılması gereken bir şeydir. Onu yenmek için ne
yaptınız? Şimdiye kadar bütün varlıklar kendilerinden
üstün varlık yarattılar. Siz bu büyük yaratışın
gerisinde mi kalacaksınız? İnsanı aşacağınız yerde
hayvana dönmeyi mi tercih edeceksiniz?
İnsana göre maymun nedir? Gülünecek veya acı bir
utanç verecek birşey. İşte insan da üstüninsan’a
göre böyle olmalı: Gülünecek veya acı bir utanç
verecek birşey!
F. Nietzsche (BBZ)
29

30. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche:
• Nietzsche’de ahlak anlayışı reddedilmemektedir. Aksine
Hristiyanlığın yoz inancına dayanan geleneksel ahlak anlayışı
reddedilmekte ve daha yüksek bir ahlak anlayışı vaaz
edilmektedir.
• Nietzsche, bu çerçevede takdim edilen «iyi» ve «kötü» gibi
değerleri kabul etmemekte ve hatta «iyi»nin kötü, «kötü»nün
iyi olabileceğini Böyle Buyurdu Zerdüşt, İnsanca, Pek İnsanca
gibi eserlerinde çarpıcı bir dille ortaya koymaktadır…
30

31. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche:
‘En büyük kötülük, en büyük iyiliktir. Çünkü iyilik
yaratıcılıktır. Yıkıcı olmadan, yok etmeden
yaratılamayacağına göre, iyilik kötülükten doğar.’
F. Nietzsche (BBZ)
‘Ümit mi? Ümit en son kötülüktür! Ümit kötülüklerin en
kötüsüdür, çünkü işkenceyi uzatır.’
F. Nietzsche (İPİ)
31

32. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche:
• Nietzsche, gelenekseli aşmak için mevcudu reddederek işe
başlamayı önermektedir. Ona göre kişinin ahlaklı yaşayabilmesi
için kendisini toplumun ahlakından kurtarması gerekmektedir.
Çünkü üstün insana giden yok toplumun yoz ahlakından
geçmemekte ve bu tehlikeli görülmektedir.
‘İnsanlara gitme, ormanda kal. Hayvanlar arasına
gitsen daha iyi. İnsanlar arasında olmak, hayvanlar
arasında olmaktan daha tehlikeli.’
F. Nietzsche (BBZ)
32

33. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche ve Uluslararası İlişkiler:
• Nietzsche’nin uluslararsı ilişkiler akanındaki en çarpıcı etkisi
«Ahlakın Soybilimi» adlı eserinde su yüzüne çıkmaktadır. Bu
çalışmasında Nietzsche, tüm evrenin güç isteğiyle bir amaca
doğru daha fazla gelişme isteğiyle everildiğini ifade etmektedir.
‘Cinsel arzu, aslında, karşındaki insanın zihni ve bedeni
üzerinde mutlak hakimiyet kurmak için duyulan
arzudan ibarettir… Daha derinlere bakarsanız, bu
arzunun da tüm diğer insanlardan daha üstün olma
arzusu olduğunu görürsünüz.’
F. Nietzsche (ŞB)
33

34. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Friedrich Nietzsche ve Post-Modernizm
• Nietzsche, söz konusu düşünceleriyle, eleştirel okulun ilk
öncülerinden olarak görülebileceği gibi esas olarak post-
modernizmi ve post-yapısalcı ekolü derinden etkileyen bir
yazar olarak değerlendirilmektedir.
• Post-modernist ya da post-yapısalcı olduğunu söylemek
mümkün olmasa da Nietzsche’nin bu akımların özünü
oluşturan hakikati sorgulamak ve «değerleri» yargılamak
noktasında öncü bir isim olduğunu olduğunu söylemek yanlış
olmayacaktır. 34

35. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida:
• Jacques Derrida, bir Fransız
sömürgesi olan Cezayir’de 1930
yılında seferad Yahudisi bir ailenin
çocuğu olarak dünyaya geldi.
• Cezayirli Müslümanlardan farklı
olarak Fransa vatandaşlığına giren
Derrida 22 yaşında Fransa'ya
taşındı ve Ecole Normale
Superieur'de felsefe eğitimine
başladı. Cezayirli filozof, bu sırada
Louis Althuser ve Michel Foucault
ile tanıştı.
35

36. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida:
• Derrida çok yönlü bir insan olarak dikkat çekti. Örneğin,
1940'lı yıllarda lisedeyken çeşitli spor dallarıyla yakından
ilgilendiği, asıl hayalinin bir futbolcu olmak olduğundan
sıklıkla söz edilmekte.
• Derrida bir filozoftu ancak bu onu günlük hayatın içerisinden
koparmadı. Derrida, bir filozof olduğu kadar bir aktivistti de.
Dünyadaki sosyal ve politik gelişmeleri yakından takip etti.
Fransa'da göçmen hakları için (özellikle Cezayirli göçmenler),
Güney Afrika'daki ırkçılığa karşı ve Çekoslovakya'daki rejim
muhaliflerini desteklemek için (ki bir kez de orada gözaltına
alındı) gösteriler örgütledi. 36

37. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida:
• Derrida 1967'de yapısökümcü yaklaşımın taslağını
oluşturduğu söylenebilecek üç kitap yayınladı:
• Dil Yetisi ve Fenomen (Speech and Phenomena - 1973),
• Yazı ve Fark (Writing and Difference - 1978) ve
• Grammatoloji Üzerine (Of Grammotology - 1998)
• Grammatoloji'de arkadaşı Levinas'ın hissedilir etkisi altında
Batı felsefesinin pre-Sokratiklerden Heidegger'e uzanan
çizgisini bir analize ve eleştiriye tabi tuttu. Derrida konuşma
ve eylem arasında dolaysız bir bağ olduğu savına yaslanan ve
kimliğin/özdeşliğin ve/ya da öznelliğin merkezi varlığına
dayandığını ortaya koyduğu Batı felsefesinin ayrıcalıklı logos
kavramını karşısına alıyordu.
37

38. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Post-yapısalcı yaklaşımların çok kullandığı bir kavram olan
yapısökümü, özellikle Jacques Derrida’nın çalışmalarında
geniş biçimde ele alınmaktadır.
• Yapısökümü, zaman zaman karıştırılan yıkmak kavramıyla
aynı şey değildir. Derrida’nın ne kastettiğini anlamak için
kendisinin Batı metafiziğini veya logo merkezciliği eleştirisini
incelemek gerekir.
38

39. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• PEKİ NEDİR LOGO MERKEZCİLİK?
• Logo merkezcilik, esas olarak Batı düşüncesine dayanan
çağdaş düşüncede kalıplaşmış bir düşünce biçimi olup, daha
ziyade içeri/dışarı, erkek/kadın, hatırlamak/unutmak,
mevcut/yok gibi dikotomiler* üzerinde yürütülmektedir. Bu
dikotomilerin her biri diğerinin zıttı anlamına gelmektedir.
Aslında her bir ayrım kendi içinde birincinin ikinciye üstün
görüldüğü bir hiyerarşiyi simgelemektedir.
• * Dikotomiler: Birbirinin zıttı olan ancak biri olmadan diğerinin anlam
ifade etmeyeceği şeyleri anlatan sosyal ve siyasal bilim terimi. 39

40. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Logo Merkezci Dikotomi Örnekleri:
• Varlık x Yokluk
• Kimlik x Farklılık
• Konuşmak x Yazmak
• İçsel x Uluslararası
• İyilik x Kötülük
• Dost x Düşman 40

41. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Peki, «Kadın-Erkek» sorunu?
• Man x Woman
• Masculin x Feminin
• Kadın x Erkek 41

42. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Derrida’ya göre öncelikli olan kavram diğeri olmadan ele
alınamaz. Birinci kavram ikinciyle anlam kazanmaktadır. Daha
doğrusu ikinci kavram birinciye varlık kazandırmaktadır.
Örneğin, «hatırlamak» kavramı ancak «unutmak» varsa bir
anlam ifade eder.
• Her bir dikotomideki kavramın biri diğerinden bağımsız
değildir. Örneğin kimlik kavramını anlamak için farklılığın ne
olduğunu bilmemiz gerekir.
• Derrida’ya göre bizler dünyayı bu tür dikotomilerin
penceresinden okumaktayız.
42

43. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Derrida ve yapısökümü anlayışına göre dikotomiler ve
yapıların belirledikleri şeyler temelsizdir ve tek başlarına bir
anlama sahip olmaktan ziyade ancak zıtlarıyla bir anlama
sahip olabilirler.
• Yapısökümsel bir yaklaşım, ihmal edileni ve dışlananı analize
dahil etmeyi gerektirmektedir. Argümanın dışlanana
dayandığı gösterilmektedir. Yapısökümü dilde söz konusu
olan hakim hiyerarşileri yapısökümü ile tersine çevirmektedir
ve böylece yazmayı okumaya üstün kılmaktadır.
43

44. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Derrida’ya göre dikotomiler hiyerarşiyi tersine çevirmek de
yeterli değil. Örneğin bir hakim anlayış erkeklik karakterinin
(masculity) kadınlığa (feminity) ait karakterlere tercih
edilmesidir. Burada kadınlık ve erkekliği yer değiştirmek
sadece kadınlık karakterinin üstün olduğu bir başka hiyerarşi
yaratmaktır. Derrida bunu da yeterli görmemektedir.
• ESAS ÖNEMLİ OLAN BU İKİSİNİN TEK BAŞINA BİR ANLAMI
OLMADIĞINI GÖSTERMEKTİR. YAPILMASI GEREKEN METNİ
ÖNYARGILARDAN UZAK OLARAK VE HİYERARŞİLERDEN VE
BİRİNCİYİ İKİNCİYE ÜSTÜN GÖREN DİKOTOMİLERDEN
ETKİLENMEDEN ELE ALMAKTIR. DERRİDA’NIN YAPISÖKÜMÜ
METNİ YERİNDEN EDEREK ONU BİR ANLAMDA YENİDEN
KONTEKSTİNE OTURTMAKTIR.
44

45. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
NietzscheveDerrida
• Jacques Derrida ve Yapısökümü
• Yapısökümü, logosentrik düşüncenin temellerinin zayıf ve
güvenilmez olduğuna dikkat çekmeye çalışır. Logosentrik
düşünceye göre, bilgi ve doğru ulaşılabilir bir şey olup, farklı
mantık yürütmelerle ve analizlerle varılabilir.
• Yapısökümcü yaklaşım ise bu düşünce tarzının sorunlu
olduğunu göstermeye çalışmakta ve etik-siyasal kararlara
ihtiyaca dikkat çekmekte ve tam bilginin imkansızlığını
göstermektedir. Bu noktada moderniteye de ciddi bir eleştiri
söz konusudur.
45

46. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault Kimdir?
• 1984 yılında, genç denebilecek bir
yaşta, 58 yaşında öldüğünde,
Foucault 20. yüzyılın en büyük
düşünürlerinden biri olarak kabul
ediliyordu.
• Özellikle sık sık ziyaret ettiği
ABD’de çoğu tarihçinin baş tacı
ettiği Foucault, savunduğu tezleri
ve yaptığı kapsamlı çalışmalarıyla,
günümüzde de halen pek çok
tartışmayı ateşlemektedir.
46

47. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault Kimdir?
• Liberal düşünce ile gelenekçi ve tutucu Marksist yaklaşımları
reddeden Foucault, pek çoklarınca çağdaş entelektüelin bir
modeli haline gelmiştir.
• 1950’lerin sonunda De Gaulle’cü diplomatlarla dostluk kuran
genç kültür ateşesi, 1960’ların ortasında yapısalcılığın
öncülerinden biri olarak Fransız düşüncesinin yeni yıldızı,
Mayıs 1968’de öğrenci ayaklanmaları Fransa’yı ve De
Gaulle’cülüğü sarsarken sıkı bir solcu ve Maocu olan Foucault,
tüm bu süreçte aynı zamanda, akademi dünyasının en üst
basamaklarına tırmanan da bir isim oldu.
47

48. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault Kimdir?
• Bir filozofun düşündüklerini eyleme de aktarmasını savunan
Foucault’nun hayatına kaybetmesine de ilginç bir şekilde bu
düşüncesi neden olmuştur. Doğum kontrolünü burjuvanın
bireylerin cinsel hayatlarına ve üremelerine müdahale etmesi
olarak değerlendiren ve bu nedenle prezervatif kullanmayı
reddeden Foucault, Paris'in gettolarındaki AIDS’li olma ihtimali
yüksek zenci hayat kadınlarıyla da yakın ilişkiler kurmuştur.
• Foucault, 1984 yılında AIDS nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
48

49. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault Kimdir?
• Foucault, güç-iktidar ilişkileri gibi temel konulardaki
görüşleriyle devrimci bir filozof olarak dikkat çekmektedir.
Foucault’un görüşleri felsefe, tarih, antropoloji, sosyoloji,
siyaset bilimi ve kültürel çalışmalar gibi pek çok alanı
etkilemiştir.
• Foucault her ne kadar post-modernizm ve post-yapısalcılıkla
anılsa da kendisi bu tür tasnifleri kabul etmemiş ve pek çok
röportajında kendisine yöneltilen ‘Post-modernist misiniz?’
sorusuna olumsuz yanıt vermiştir.
49

50. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Foucault’nun Çalışmaları
• Foucault’un çalışmalarını üç döneme ayırmak mümkündür.
• Foucault ilk dönem çalışmalarını «Şeylerin Düzeni», «Kliniğin
Doğuşu» ve «Bilimin Arkeolojisi» adlı eserleri oluşturmaktadır.
Foucault, ilk dönem çalışmalarında daha çok disiplin olgusu
üzerinde durarak, insanlığın disiplini nasıl keşfettiği ve
geliştirdiğine odaklanmıştır.
50

51. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Foucault’nun Çalışmaları
• Foucault’nun ikinci tür çalışmaları ya da yaklaşımı daha ziyade
«bölünmül pratikler» üerinde durmaktadır. Bu bağlamda bu ikili
ayrımlarda akıllı/deli, iyi/hastalık, masum/suçlu gibi ayrımlar
dikkat çekmektedir. Foucault, empirik/arşiv çalışmaları
aracılığıyla, bu tür bölünmüş pratiklerin tarihsel ve keyfi
yapıldığını düşünmektedir.
• Foucault’un üçüncü tür yaklaşımına en iyi örnek «Cinselliğin
Tarihi» adlı çalışması olarak gösterilebilir. Filozof, bu çalışmasında
disiplinci pratiklerin ve tahakküm yöntemlerinin ve araçlarının
toplum tarafından nasıl içselleştirildini göstermektedir. 51

52. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Foucault’nun Çalışmaları
• Foucault’nun çalışmalarının en önemli noktası, yüzyıllar boyunca
hiç sorgulanmamış olan, sorgulanmadıkları için de doğallaşıp
insanlara ikinci bir doğa olarak sunulan düşünce ve anlayışları da
tartışıp sorgulama çabası vermesi olmuştur.
• Foucault, toplumun «normal» diye nitelendirdiği düşünce ya da
yapıların ebedi bir gerçekliğe sahip olduğu düşüncesine karşı karşı
çıkmak suretiyle birtakım toplumsal yapıların meşruiyetini de
sorgulamıştır.
• Foucault, çoğu zaman «normal» ve «patalojik» kavramlarının
tarihsel olarak değişken, eğer yüklü ve politik, teknolojik,
iktisadi anlamlarla bezenmiş olduğu görüşündedir. 52

53. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve ‘Arkeoloji’
• Foucault’nun felsefi düşüncelerini oluştururken kullandığı
yöntem “Arkeolojik Çözümleme” dir. Foucault, «arkeoloji»
kavramını beşeri bilimleri araştırmada takip ettiği tarihsel ve
deneysel özelliği ifade etmek için kullanmaktadır.
• Arkeoloji, düz bir tarih araştırması (doğu ve yanlış göstermek)
yöntemi olmaktan öteye, olguların nasıl, hangi koşullarda
ortaya çıktığını da araştırma yöntemidir.
53

54. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve ‘Arkeoloji’
• Foucault, Kant’tan ödünç alıp, geliştirdiği bu araştırma
yöntemini antik dönemden başlayarak düşüncenin geçirdiği
tüm evreleri incelemek, dönemlere ait düşünsel ilişkileri
çözümlemek, bir dönem ile bir sonraki dönem arasındaki
düşünsel bağları keşfetmek için çok daha genelleyici ve çok
daha aşkın bir düzlemde kullandı.
• Böylece Foucault, tüm düşünce dünyasını tarihsel bir
arşivleme çalışmasıyla incelemiştir. Bu çalışmanın sonucu
olarak Foucault’nun düşüncenin kesintisiz olan evrimini
savunan idealizmi, hümanizmi ve çağlar arası doğrusal tarihsel
nedenselliği reddettiğini görüyoruz.
54

55. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve ‘Arkeoloji’
• Foucault’ ya göre çağlar ya da dönemler arası geçişlerde
kökten bir kopuş yoktur ve bir tarihsel dönemden başka bir
tarihsel döneme geçişte şeylerin aynı tarzda algılanması ve
ifade edilmesi doğru değildir.
• Çünkü her bir dönem kendi oluşum yapısı ve dinamikleri
içinde aynı olan temel unsurları aslında yeniden
yaratmaktadır.
55

56. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve ‘Soybilimi’
• Foucault çalışmalarının ilerleyen aşamasında «arkeoloji»
yerine «soybilimi» kavramını özellikle de Nietzsche’nin
«Ahlakın Soybilimi» çalışmasından esinlenerek «Bilginin
Soybilimi» kavramını kullanmayı tercih etmiştir.
• Nietzsche «Ahlakın Soybilimi» adlı çalışmasında Ahlak
anlayışının ilerleyen süreçte nasıl değiştiğini incelemektedir.
56

57. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve ‘Soybilimi’
• Foucault, «Bilginin Soybilimi» kavramıyla, belli bir
doğruluk iddiasının veya doğruluk rejiminin bu statüsünü
nasıl elde ettiği ve diğer doğruluk iddialarını nasıl yerinden
ettiğiyle ilgilenmektedir. Yani doğruluk/hakikat iddialarına
kuşkuyla bakmaktadır.
• Nietzsche nasıl ahlakın soylular tarafından kendilerini
meşrulaştırmak için ortaya konulduğunu gösteriyorsa,
Foucault da benzer bir yöntemle bilginin ve haliyle
doğruluk ile hakikatin nasıl da ‘üretildiğini’ gözler önüne
sermektedir.
57

58. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve «Dilenci Örneği»
• Foucault’un bakış açısıyla tarihsel süreçte «dilenci»ye
bakacak olursak, dilenciliğin hakikatte iyi mi kötü mü,
yoksa ne iyi ne de kötü mü olduğunu daha net görebiliriz…
58

59. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve «Dilenci Örneği»
• Orta Çağ’da mendicant (Yaşamlarını dilencilik yaparak
halktan topladıkları bağışlarla sürdüren keşişlerden oluşan
tarikatlar.) tarikatlara mensup olanlar arasında yoksulluk
yüceltilmiş bir değerdir.
• Ancak 16. yüzyılda çalışmanın kutsanmasıyla birlikte
dilencilik eleştirilmeye, kötülenmeye başladı. Dilenciler
hor görüldü, hatta şehirlere girmeleri yasaklandı.
• Bugün ise dilenciler ordusu Foucault’un deyimiyle suç
olarak görülmeye başlandı ve «polisiye» bir sorun haline
geldi.
59

60. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Güç-İktidar
• Güç ya da iktidar, klasik düşünce yapısı içerisinde sahip
olunan bir şey olarak görülür. «Gücü var» denilir. Bireyler ya
da devletler güce sahip olabilirler, hatta bazıları
diğerlerinden daha fazla güce sahip de olabilir.
• Foucault, gücün belli kurumlar tarafından sahip olunan bir
şey olmaktan ziyade gücü ilişki sonucunda üretilen bir şey
olarak görmektedir. Dolayısıyla başlı başına üretilen bir şey
olarak görmektedir. Foucault’a göre, güç/iktidar bir takım
güç/iktidar ilişkileri sonucunda ortaya çıkan birşeydir.
60

61. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Güç-İktidar
• Foucault’a göre güç ilişkisine meydan okumak için «karşı
koymak» tan kaçınmak gerekmektedir:
• ÇÜNKÜ; güç (iktidar), direnmeden (karşı koymak) farklı
olmayıp onunla var olmaktadır. (Bknz. Yapısökümü)
• BU HALDE; eğer bir karşı koyma ya da direnme söz konusu
değilse o zaman ortada bir iktidar/güç de yoktur.
61

62. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Güç-İktidar
• Fazla somutlaştırmak gerekirse;
• Rüzgarın gücünü ölçmek için
rüzgarın önüne engel konulur
ve ancak bu engel üzerinden
hız/güç hesaplanır.
• Engel olmadıktan sonra
rüzgarın gücü söz konusu
değildir. 62

63. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• Modern düşünce geleneğinde bilgi, iktidarın
etkisinden ayrı ele alınmakta ve aralarında herhangi
bir ilişki kurulmamaktadır. Örneğin, uluslararası ilişkiler
çalışmalarında veya benzeri bilimsel çalışmalarda
nesnel bilgiye ulaşmada değer, çıkar ve iktidar/güç
ilişkilerinin dikkate alınmaması gerektiği düşünülür.
• Modern düşünce geleneğinde bilginin saf aklın ürünü
olduğu ve bu tür dışsal unsurlardan etkilenmediği,
doğal olarak evrensel de olduğu varsayılır.
63

64. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• Foucault, modern düşüncenin bilginin saf aklın ürünü
olduğu ve bu tür dışsal unsurlardan etkilenmediği
savını eleştirmekte ve bilgi ile iktidar arasında bir ilişki
olduğunu göstermeye çalışmaktadır.
• Foucault ve post-modern düşünce bilgi üretimini basit
bir bilişsel sorun olmak yerine, normatif ve siyasal bir
sorun olarak ele almaktadır. Foucault’ya ve post-
modernlere göre «bilgi iktidardan bağımsız değildir».
64

65. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• Foucault, modern düşüncenin bilginin saf aklın ürünü
olduğu ve bu tür dışsal unsurlardan etkilenmediği
savını eleştirmekte ve bilgi ile iktidar arasında bir ilişki
olduğunu göstermeye çalışmaktadır.
• Foucault ve post-modern düşünce bilgi üretimini basit
bir bilişsel sorun olmak yerine, normatif ve siyasal bir
sorun olarak ele almaktadır. Foucault’ya ve post-
modernlere göre «bilgi iktidardan bağımsız değildir».
65

66. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• Foucault, Hobbesyen bir iktidar anlayışına karşıdır.
İktidar bir merkezde toplanıp, orada vücut bulmaz.
İktidar her yerdedir.
• Foucault, Disiplin ve Ceza adlı çalışmasında «suç» ve
«ceza» kavramlarının doğuşunu iktidarın varlığı ile
ilişkilendirmektedir. İktidardaki için ‘ceza’ kitleleri
kendisine itaat ettirmek için bir araçtır. Foucault’un
daha ilginç tespiti zamanla bu araçların da değiştiğidir.
Örneğin hapishanelerin yerini zamanla çalışma
kampları almıştır.
66

67. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• İktidarın bir yansıması olan disiplin yöntemlerinin
zaman içinde değiştiğine dikkat çeken Foucault,
teknolojinin gelişmesiyle iktidarın kullandığı ceza
yöntemlerinin de değiştiğini belirtmektedir.
• Foucault, söz konusu disiplin araçlarının toplumsal
hayatın geri kalanına da tesir ettiğini belirtip bilgi-
iktidar ilişkisine dikkat çekmektedir.
67

68. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• Foucault, iktidarın salt bir güç olarak kalmadığına,
hayatın her alanına yansımalarının söz konusu
olduğuna değinmektedir.
• İktidar böylelikle merkezileşmemekte, günlük hayatın
her alanında yani eğitim ve bilimde de yönlendirici
olarak yer almaktadır.
• Her bir birey, iktidarın elindeki eğitim ve bilim gibi
farklı araçlar ve kurumlar aracılığıyla disipline
edilmektedir.
68

69. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Michel Foucault ve Bilgi-İktidar İlişkisi
• Bilginin üretilme süreci ile iktidar gerçekten de bu
kadar birbiriyle ilişkili mi?
• Eğer iktidar bilgiyi kullanıyorsa, bugün iktidar kitleleri
disipline etmek için post-modernizmi kullanıyor
denilebilir mi?
69

70. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Foucault, kendi çalışmalarının bile genel geçer daimi
doğrulardan olmadığına inanır ve çalışmalarının kullanıldıktan
sonra atılmasını öğütler… ( Aksi halde kendisi ile çelişir? )
‘Ben, kitaplarımın molotof kokteyli ya da mayın tarlası
olmasını isterim, tıpkı donanma fişekleri gibi
kullanıldıktan sonra kendilerini yok etmesini isterim’
M. Foucault
70

71. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Foucault, molotof kokteyli ya da bomba metaforuyla aslında
ne yapmak istediğini çok net bir şekilde ortaya koyuyor:
• Foucault, hem kendisi de bir bomba gibi patlayarak
aydınlanmanın hakikatini sarsıyor, hem de bir bomba
gibi patladıktan sonra yok oluyor. Yani kendisi de bir
hakikat ortaya koymuyor. Bizi soru işaretleriyle baş başa
bırakıyor.
71

72. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
POST-MODERNİZM/POST-YAPISALCILIK
veMichelFoucault
• Foucault, molotof kokteyli ya da bomba metaforuyla aslında
ne yapmak istediğini çok net bir şekilde ortaya koyuyor:
• Foucault, hem kendisi de bir bomba gibi patlayarak
aydınlanmanın hakikatini sarsıyor, hem de bir bomba
gibi patladıktan sonra yok oluyor. Yani kendisi de bir
hakikat ortaya koymuyor. Bizi soru işaretleriyle baş başa
bırakıyor.
72

74. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
KAYNAKÇA
• Kitap:
• ARI, Tayyar, Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya,
İşbirliği, Bursa: MKM Yayıncılık, 8. Baskı, 2013
• BOYNE, Roy, Foucault ve Derrida: Aklın Öteki Yüzü, Ankara: Bilge
Su Yayınları, 2009 (Çev: İsmail Yılmaz)
• GÜÇLÜ, A. Baki ve diğerleri, Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim ve
Sanat Yayınları, 2008
• KÜÇÜKALP, Kasım, Nietzsche ve Postmodernizm, İstanbul: Kibele
Yayınları, 2010
• NIETZSCHE, Friedrich, Böyle Buyurdu Zerdüşt, İstanbul: İskele
Yayıncılık, 2009 (Çev: Mustafa Bahar)
• YALOM, Irvin, Nietzsche Ağladığında, İstanbul: Ayrıntı Yayınları,
2009(?) (Çev: Aysun Babacan) 74

75. Post-Modernizm,Post-YapısalcılıkveFoucault
KAYNAKÇA
• Makale, Tez ve Elektronik Kaynaklar:
• AKDOĞAN, Vefa, Jacques Derrida Ve Postyapısalcı Yapı Söküm
Politikası, http://www.toplumvesiyaset.comuploadsdokumana012edd8a380b783.DOC
• BALKIN, Jack M., Yapısöküm, http://home.uludag.edu.tr:usersucmazPDFilh2004-
13%281%29M16.pdf (Çev: Kasım Küçükalp)
• ÇOLAK, Betül, Post-Modernizm Bağlamında Michel Foucault’nun
Ahlak Anlayışı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi Sos. Bil. Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, 2008
75