1. Çalışma programı 1
Hücre fizyolojisi: Homeostazis ve fizyolojik kontrol sistemleri
Homeostasis ve Fizyolojik 1. Hafta
(membranlar, kanallar, taşınma, enzimler)
Hayvanlarda sindirim sistemi (sindirim sisteminin yap ısı ve
Kontrol Sistemleri 2. Hafta
fonksiyonları, sindirim tipleri, besin maddeleri ve sindirilmeleri,
hayvanlarda beslenme stratejileri, insanlarda sindirimle ilgili bazı
durumlar)
3. Hafta >>> Yukarıdaki konuya devam <<<
Hayvanlarda solunum sistemi (solunum sisteminin yap ısı ve
fonksiyonları, solunum organları, solunum tipleri, solunum gazlar ının
4. Hafta
taşınması, hemoglobinin yapısı ve fonksiyonu, akciğer ve dokularda
gazların difüzyonu)
Hayvanlarda dolaşım sistemi (dolaşım siteminin yapısı ve fonksiyonları,
omurgasızlarda ve omurgalılarda dolaşım, kalp ve kan damarlar ın yapısı
5. Hafta
ve fonksiyonları, kanın yapısı ve fonksiyonları, insanlarda dolaşımla ilgili
bazı durumlar)
Çalışma programı 2 Çalışma programı 3
6. Hafta >>> Yukarıdaki konuya devam <<< 11. Hafta >>> Yukarıdaki konuya devam <<<
7. Hafta ARA SINAVI Hayvanlarda vücut örtüleri ve fonksiyonları (derinin yapısı ve
12. Hafta
Hayvanlarda boşaltım sistemi (boşaltım sisteminin yapısı ve fonksiyonları, epidermal yapılar ve fonksiyonları
8. Hafta fonksiyonları, boşaltım organları ve mekanizmaları, böbreğin yapısı ve Hareket sistemi (İskelet yapısı ve tipleri; kas yapısı ve tipleri, kasılma ve
13. Hafta
fonksiyonları, insanlarda boşaltımla ilgili bazı durumlar) tipleri; zar hareketleri, sil ve kam çı hareketleri ve kas hareketleri)
Hayvanlarda endokrin sistemi (hormonlar ın sınıflandırılması, etki
9. Hafta mekanizmaları, hormon salgılayan bezlerin yapısı ve salgıladıkları 14. Hafta >>> Yukarıdaki konuya devam <<<
hormonlar, hormonlar ve davran ış)
Hayvanlarda sinir sistemi (sinir sisteminin fonksiyonu ve geli şimi, genel
10. Hafta yapısı, sinirler ve sinirsel iletim, duyu organlar ı, insanlarda sinir sistemi
ile ilgili bazı durumlar)
Önerilen kaynaklar Sınav tarihi ve katkı oranları
Noyan. A. “Yasamda ve Hekimlikte FIZYOLOJI ”. Meteksan. Ankara,
2003. Ara Sınavı Yarıyıl Sonu Sınavı
Çevik, İ. E., Göçmen, B., Mermer, A., “Hayvan Fizyolojisi (Animal
Physiology)”, Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, No: 169, Sınav Tarihleri
Bornova-İzmir, 2001. 07.12.2009
Hatipoğlu, T., “Anatomi ve Fizyoloji”, 6. Baskı, Hatipoğlu Yayınevi,
Ankara, 1987
Özarslan, S., “Karşılaştırmalı Hayvan Fizyolojisi”, İstanbul, 1980 Ara Sınavı Yarıyıl Sonu Sınavı
Solomon, E.P., İnsan Anatomisi ve Fizyolojisine Giri ş (Çev. Doç. Dr. Katkı Oranları
Levent Ertuğrul), Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 2008 - 2009 % 40 % 60
1

2. Fizyoloji Fizyolojide geçen bazı terimler
Fonksiyon bilimi Fizyolojide;
Canlılardaki yaşamsal İşlev, ne yapılması gerektiğini belirler.
olayları inceleyen bilim dalı Mekanizma, işin nasıl yapıldığını açıklar.
Yaşamın başlangıcı - Yaşamın organizasyonu:
gelişimi ve ilerlemesini Hücre canlılığın temel birimidir.
sağlayan fiziksel ve kimyasal Hücreler, dokular, organlar, organ sistemleri ve organizma.
etkenleri açıklamak
Fizyolojik: normal; patolojik
olmayan; organ, doku yada
vücudun normal
fonksiyonuna uyan özellikler
Organ Sistemleri Organ Sistemleri
Sindirim Sistemi Sindirim Sistemi
Solunum Sistemi Solunum Sistemi
Kardiyovasküler Sistem Kardiyovasküler Sistem
Boşaltım Sistemi Boşaltım Sistemi
Endokrin Sistem Endokrin Sistem
Sinir Sistemi Sinir Sistemi
Kas - iskelet sistemi Kas - iskelet sistemi
Bağışıklık Sistemi Bağışıklık Sistemi
Üreme Sistemi Üreme Sistemi
Organ Sistemleri Organ Sistemleri
Sindirim Sistemi Sindirim Sistemi
Solunum Sistemi Solunum Sistemi
Kardiyovasküler Sistem Kardiyovasküler Sistem
Boşaltım Sistemi Boşaltım Sistemi
Endokrin Sistem Endokrin Sistem
Sinir Sistemi Sinir Sistemi
Kas - iskelet sistemi Kas - iskelet sistemi
Bağışıklık Sistemi Bağışıklık Sistemi
Üreme Sistemi Üreme Sistemi
2

3. Organ Sistemleri Organ Sistemleri
Sindirim Sistemi Sindirim Sistemi
Solunum Sistemi Solunum Sistemi
Kardiyovasküler Sistem Kardiyovasküler Sistem
Boşaltım Sistemi Boşaltım Sistemi
Endokrin Sistem Endokrin Sistem
Sinir Sistemi Sinir Sistemi
Kas - iskelet sistemi Kas - iskelet sistemi
Bağışıklık Sistemi Bağışıklık Sistemi
Üreme Sistemi Üreme Sistemi
Organ Sistemleri Organ Sistemleri
Sindirim Sistemi Sindirim Sistemi
Solunum Sistemi Solunum Sistemi
Kardiyovasküler Sistem Kardiyovasküler Sistem
Boşaltım Sistemi Boşaltım Sistemi
Endokrin Sistem Endokrin Sistem
Sinir Sistemi Sinir Sistemi
Kas - iskelet sistemi Kas - iskelet sistemi
Bağışıklık Sistemi Bağışıklık Sistemi
Üreme Sistemi Üreme Sistemi
Organ Sistemleri Organ Sistemleri
Sindirim Sistemi Sindirim Sistemi
Solunum Sistemi Solunum Sistemi
Kardiyovasküler Sistem Kardiyovasküler Sistem
Boşaltım Sistemi Boşaltım Sistemi
Endokrin Sistem Endokrin Sistem
Sinir Sistemi Sinir Sistemi
Kas - iskelet sistemi Kas - iskelet sistemi
Bağışıklık Sistemi Bağışıklık Sistemi
Üreme Sistemi Üreme Sistemi
3

4. Fizyolojik Sistemlerin De ğerlendirilmesi Fizyolojide ana konular
Hücre Homeostasis
Hücre içi sıvı Yapı - İşlev İlişkileri
Hücre dışı sıvı
Sistemlerin integrasyonu
Organizma
Koruyucu hücreler
İletişim
Aktarıcı hücreler Zarlar ve madde değişimi
Dış çevre Enerji
Homeostasis
Kitle dengeleri
Nihai özellikler
Homeostasis Homeostazis ve kontrolü
Dış dünyanın değişimleri Dış ve iç değişiklikler
içerisinde iç çevrenin Homeostasisten uzaklaşma
sabitliğinin sürdürülmesi Düzeltme çabaları
Organizmanın iç çevresinin Algılayıcılar, eşgüdümleme
merkezleri
dinamik dengesi
Hücre ve organ yanıtları
Homeostasis; Başarılı telafi
Kimyasal, Homestasis tekrar sağlanır
Isısal ve Telafi başarısızlığı
Patofizyoloji
Sinirsel faktörler ile
Hastalık
sürdürülür.
Ölüm
Homeostazis ve kontrolü Homeostatik Kontrol Mekanizmaları
Organizmanın değişken faktörleri bulunur
Reseptörler çevreyi izler ve değişimlere (uyarım)
cevap verir
Kontrol merkezi değişim sürerken ayar noktasını
belirler
Oluşan cevap uyaranı etkiler
4

5. Geribildirim (feedback) prensipleri Negatif geribildirim
Yanıt; kendini oluşturan uyaranı azaltır
Örnek:
Kan glikoz düzeyinin düzenlemesi
Kan oksijen - karbondioksit düzeylerinin
düzenlenmesi
Kan sodyum ve sıvı bileşiminin düzenlenmesi
Vücut ısısının düzenlenmesi
Vücut sıvıları asitliğinin düzenlenmesi
Beden ağırlığının düzenlenmesi
Negatif geribildirim Negatif geribildirim
(4) Kan basıncı düşer
(3) Beyin sinyalleri (1) Kalbin etkisiyle
ile kalbin
kasılması kan
yavaşlar damarlarında
basın çartar
(2) Karotid arter de bulunan
baroreseptörler beyne kan
basıncının arttığına dair
bilgi iletir
Pozitif geribildirim Pozitif geribildirim
Yanıt; başlangıç uyaranını daha da artırır (abartır)
Örnek:
Kanın pıhtılaşmasının düzenlenmesi
Doğum eylemi
AP oluşumunda Na iyonu girişi
5

6. Adaptif kontrol sistemi
İleri beslemeli (feed-forward) kontrol Örnek:
Hareketin kontrolü
Dış çevrenin izlenmesi
Öğrenme
Membran Hücre zarının yapısı
İki anlamda kullanılır
Daha önce ışık mikroskobuyla varl ığı saptanmasına rağmen, elektron
Hücre zarı mikroskobunun bulunu şundan sonra yapısı ayrıntılı olarak
açıklanmaya başlanmıştır.
Membranöz dokular
Protein (%55), lipit (%42) ve az miktarda karbonhidrat (%3)
Perikardiyal zar moleküllerin-den yapılmıştır.
Sinovial zar Zarda bulunan lipitler, proteinler ve karbonhidratlar i çin bilgi toplanırken
Kutanöz zar özellikle bu maddelerin zar ın görev yapabilmesi için zar içinde ne
şekilde düzenlenmesi gerektiği de göz önüne alınır.
Şimdiye kadar elde edilen veriler lipitlerin zarda bimoleküler tabaka
halinde dizildiğini göstermektedir
Proteinler ise yaptıkları görevlere göre zarda yer alırlar ve zarın
bütünlüğünü sağlarlar. Böylece belli bir proteinin faaliyeti o zara belli bir
karakter verir.
Hücre zarının kalınlığı 75-100 angstrom (7,5-10 nm) arasında
değişmek-tedir.
Hücre zarının yapısı Hücre zarı proteinleri
Sıvı Mozaik Zar Modeline g öre; Hücre zarının proteinleri iki
Bimoleküler lipit tabakalarının arasına
mozaik şeklinde proteinler serpiştirilmiş
tiptir.
olup yerleri sabit değildir, görev sırsında İntegral proteinler, zar boyunca
yer değiştirirler.
yer alırlar.
Bu model tüm hücrelerin dış zarlarını ve
içteki organellerin (mitokondri, golgi, Hücre içerisine ve dışına
endoplazmik retikulum ve çekirdek zarı madde naklini gerçekleştirirler.
gibi) zarlı kısımlarının yapısını Çoğunlukla kanal veya por
açıklamaya yeterlidir.
yapılarını oluştururlar.
Bu modelde lipitler fosfolipitler halinde
olup zarın orta kısmında iki tabakalı Periferik proteinler, zar boyunca
dizilmişlerdir. Bu tabakalarda lipitlerin yer almayan fakat zar yüzeyine
suda erimez lipofil kısmı (hidrofob) tutunmuş haldedir.
birbirine hidrofil kısımları ise dışa
dönüktür. Bu proteinler taşıma dışındaki
Proteinler ise zarda görevlerine uygun
işlevlerden sorumludur,
olacak şekilde lipitlerin her iki yüzeyinde örneğin enzim olarak görev
veya lipitlerin içine gömülmüşlerdir. yapabilirler.
6

7. Molekül Bağlayan Membran Proteinleri Hücre zarı karbonhidratları
Membrana bağlı enzimler Karbonhidratlar hemen hemen daima
Dış reaksiyonlar diğer moleküllerle bir arada
bulunur
İç reaksiyonlar
Ya glikoprotein ya da glikolipit
Özgül molekül bağlayan reseptörler (almaçlar) halindedirler.
Hemen hemen daima hücre dışına doğru
Örnek: Hormonlar çıkıntı yaparlar. Bu karbohidratlı yapı
hücreyi dıştan bir örtü gibi kaplar
(Glikokaliks).Glikokaliks;
Hücrenin antijenik özellik kazanmasında
Hücrelerin birbirini tanımasında
Hücre yüzeyinin negatif yük kazanmasında
Reseptörlerin oluşumunda
Bağışıklık sisteminde önemli rol oynar
Hücre zarının fonksiyonları Zar proteinlerinin fonksiyonlar ı
Hücre yapısı ve destek
Hücrelerin ayrılması için bariyer (geçirmez)
Kimyasal olarak
Fiziksel olarak
Madde geçişlerinin düzenlenmesi (yarı geçirgen)
Hücre iletişimi
Hücre zarında madde taşınım yolları Hücre zarı
Hücre zarının en önemli görevi hücreyi dış ortamdan ayırmak ve hücreye
madde giriş ve çıkışını kontrol etmektir. Böylece maddelerin, özellikle
hücre içine kolayca girişine izin verilmemektedir.
Hücre zarından madde geçişi iki yolla gerçekleşir. Bunlar:
Moleküllerin kinetik enerjilerine ba ğlı taşınma sistemi (Pasif taşınma) ve
Hücresel enerjiye bağlı taşıma sistemi (Aktif taşıma)
7

8. Difüzyon Kolaylaştırılmış difüzyon
Moleküller veya atomlar konsantrasyonlar ının yüksek Bu tip difüzyonda da maddeler zardan konsantrasyon fark ı
olduğu taraftan düşük olduğu tarafa doğru sahip doğrultusunda taşınırlar. Ancak basit dif üzyondan farkı maddelerin zarı
oldukları kinetik enerji ile difüzyona (yayılma) geçebilmelerinde bir taşıyıcı molekülün aracılık etmesidir.
uğrarlar.
Bu taşıyıcı molekül hücre zarı içerisinde bulunan özel taşıyıcı
Geçiş, lipit tabakalarındaki moleküller arası proteinlerdir.
boşluklardan gerçekleşebileceği gibi proteinler
sayesinde de olabilir. Taşınacak madde konsantrasyonu ne kadar y üksek olursa olsun
taşınmayı, taşıyıcı protein miktarı ayarlar.
Bir maddenin zardan difüzyonunu etkileyen en
önemli faktörlerden birisi o maddenin lipitteki Glikoz ve aminoasitlerin çoğu bu yolla taşınır.
eriyebilirliğidir.
Oksijen, karbondioksit, azot ve alkol ün lipitte
eriyebilirliliği yüksek olduğundan zardan
kolaylıkla geçebilirler.
Ayrıca sıcaklık ve konsantrasyon fark ı da difüzyon
hızını önemli ölçüde etkiler. Difüzyon her iki taraftaki
konsantrasyon eşitleninceye kadar devam eder.
Kolaylaştırılmış difüzyon Difüzyon ve kolaylaştırılmış difüzyon
8

9. Osmoz Osmosis / Dialysis
Suyun seçici geçirgen
membranlardan net geçişi.
Hareket suyun çok olduğu
bölümden az olduğu bölüme
doğru.
Ozmoz için:
Membranın iki tarafındaki
solüt miktarı farklı olmalı.
Membran solüte geçirgen
olmamalı.
Tonisite Klinikte kullanılan izotonik çözeltiler
Suyun osmotik hareketine solüsyonun etkisi.
İzotonik: % 0.9 luk NaCl
Plazma ile eşozmotik basınçta.
Eritrositler ile sıvı arasında net su hareketi yok.
Hipotonik:
% 5 Dekstroz
Osmotik aktif partikül sayısı dolayısıyla osmotik basıncı plazmadan daha az.
Eritrositlere net su girişi →hemoliz. % 1.4 lük sodyum bikarbonat
Hipertonik:
Osmotik aktif partikül sayısı dolayısıyla osmotik basıncı plazmadan daha fazla.
Eritrositlerde büzüşme (krenasyon).
Aktif taşıma Aktif taşıma
Konsantrasyon farklı olmaksızın maddelerin enerji kullan ılarak özel taşıyıcı Uniport
proteinlerle hücre içine veya dışarısına taşınması tipidir.
Sadece bir madde ve iyon
Canlılık için oldukça önemli bir olaydır. Zira bir çok maddenin hücre içi taşınır (Hidrojen)
konsantrasyonu yüksek olmasına rağmen hücre dışından hücre içine
alınması (K+) veya hücre dışı konsantrasyonu yüksek olmasına rağmen
düşük konsantrasyondaki hücre içinden dışına çıkarılması (Na+) Kotransport
zorunludur.
Hücre membranlarından sodyum, potasyum, kalsiyum, demir, hidrojen, Simport (Koport):
klorür, iyodür, ürat iyonları, çeşitli şekerler, amino asitler ve hayati öneme İki farklı madde aynı
sahip bir çok madde bu yolla taşınır. anda ve aynı yönde
Aktif taşıma kullanılan enerji kaynağına göre iki tiptir. Bunlardan birincisi taşınır (Glikoz,
primer aktif taşıma, ikincisi sekonder aktif taşıma. aminoasitler)
Antiport
İki farklı madde aynı
anda fakat farklı yönde
taşınır (Na, Ca)
9

10. Primer Aktif Taşınım (pompa) Primer Aktif Taşınım (pompa)
Taşıyıcı molekülün hareketi için enerji gerekir
Konsantrasyon farkına zıt yönde taşınım
Na+ - K+ ATP az Pompası
Ca2+ ATP az Pompası
H+ ATP az Pompası
H+ -K+ ATP az Pompası
Primer aktif taşıma (Na+-K+ Pompası) Primer aktif taşıma (Na+-K+ Pompası)
Sekonder aktif taşıma (Glikoz) Sekonder aktif taşıma (Glikoz)
Kotransport
Moleküllerin kinetik enerjisi kullan ılır
10

11. Vücut su dengesi Vücut su bileşimi
Çeşitli iyonların hücre içi (eritrosit) ve
Çeşitli dokulara ve yaşa göre su oranları
hücre dışı konsantrasyonları (mmol/l)
11

12. Vücut sıvılarının iyon bileşimi Sıvı hareketleri
Membrane Energy Dynamics
Energy Transduction: Glycolysis Krebs (aka TCA, or Citric acid) Cycle
12

13. Oxidative Phosphorylation Signal Transduction
Basic Mechanisms of Chemical Signaling Biological Signal Transduction
What do protein Name one possible
kinases do? amplifier enzyme
If this is the second
messenger, where is
the first messenger?
Membrane Receptor Classes
13