Restart raport końcowy

p r o j e k t

RAPORT KOŃCOWY

autorzy:
ANDREAS BIILERT, ŁUKASZ DOMINIAK, WOJCIECH KŁOSOWSKI, PAWEŁ KOŁACZ, KATARZYNA ŁUCZAK,
IGOR MAKACEWICZ, JOANNA SUCHOMSKA, PIOTR WIELGUS

Toruń, lipiec 2012

2 R A P O R T K O Ń C O W Y

Projekt został realizowany przez Toruńską Fundację STARE MIASTO we współpracy
z Pracownią Zrównoważonego Rozwoju. Toruńska Fundacja STARE MIASTO – inicjator
projektu – powierzyła Pracowni Zrównoważonego Rozwoju opracowanie metodologii
projektu i przeprowadzenie badań. Obie organizacje współpracowały ściśle na wszystkich
etapach realizacji projektu.
Partnerem projektu z ramienia administracji samorządowej było TCM Biuro Toruńskiego
Centrum Miasta – jednostka organizacyjna Urzędu Miasta Torunia.

Zespół projektu: Eksperci projektu:
Paweł Kołacz – koordynator projektu Paulina Brokos Wojciech Kłosowski
Piotr Wielgus – koordynator merytoryczny Joanna Suchomska Andreas Billert
Katarzyna Łuczak – PR manager Krzysztof Ślebioda

W programach badawczych pracowali:
Badania przestrzeni prowadził zespół w składzie: Piotr Wielgus (koordynator) Paulina Brokos, Katarzyna Budzioska, Marta Cieczko,
Iza Ciesielska, Joanna Gus, Anna Kamioska Paweł Kołacz, Joanna Markowska, Barbara Marszałek, Aleksandra Mysiorska, Barbara Wi‐
tek, Krzysztof Ślebioda.
Wywiady pogłębione prowadził kierowany przez Łukasza Dominiaka zespół studentów Instytutu Socjologii UMK w składzie: Joanna
Górska, Joanna Jankowska, Aneta Kamińska, Monika Kicińska, Andrzej Klonowski, Rafał Korasiewicz, Anna Organiściak, Monika Pe‐
łowska, Katarzyna Pstrąg, Joanna Suchomska (koordynator ze strony Zespołu PRYZMAT).
Badania planistyczno‐przestrzenne pod kierunkiem Andreasa Billerta prowadzili: Waldemar Furmanek, Sylwia Kowalska i Katarzyna Łuczak .

W grupach tematycznych pracowali:
Grupa: Jakość życia, Dorota Bartnicka, Dominika Majewska, Joanna Gus, Marek Smolioski, Waldemar Furmanek, Jakub Zaleski, Ro‐
bert Małecki, Katarzyna Kierys, Beata Bielska, Grzegorz Chudzik, Dorota Cuper, Jarosław Zyska, Arkadiusz Myrcha, Joanna Suchom‐
ska, Maria Madyda, Karczewski Maciej (coach), Kłosowski Wojciech (moderator);
Grupa: Dostępność i Komunikacja, Bartosz Dawidowicz, Jarosław Wojtas, Jarosław Sentowski, Agnieszka Jurkowska, Jacek Kowalski, Sławo‐
mir Wojdyło, Maria Madyda, Jarosław Najberg, Michał Lenkiewicz, Paweł Pietrzak, Larysa Klejnowska (coach), Piotr Wielgus (moderator);
Grupa: Klimat dla biznesu, Kamil Sakałus, Małgorzata Muszytowska, Marek Rozwadowski, Anna Bobowska, Anna Wietrzycka, Ję‐
drzej Binkowski, Agnieszka Wiśniewska, Maciej Pomolewski, Przemysław Lach, Małgorzata Kuszytowska, Gaca Marian, Paulina Boli‐
nowska, Krzysztof Fidler, Mikołaj Augustynek, Patrick Young, Joanna Suchomska (coach), Waldemar Furmanek (moderator);
Grupa: Przyjazne Miejsca, Paweł Balinowski, Mirek Basiewicz, Marcin Belczyoski, Małgorzata Gerne ‐ Rudnicka, Paweł Gryko, Paweł
Gulewski, Aleksandra Kułaczkowska, Filip Kujawski, Martyna Kunkel, Krystyna Krystek, Igor Makacewicz, Zuzanna Osmólska, Kata‐
rzyna Pachucy, Zbigniew Pabiś, Dominka Urzędowska, Agnieszka Wiśniewska, Sylwia Kowalska (coach), Paweł Kołacz (moderator);
Grupa: Turystyka, Maja Nakonowska, Szymon Wiśniewski, Arkadiusz Skonieczny, Krzystof Lewandowski, Dorota Schreiber, Dariusz
Nowak, Dorota Swobodzioska, Zuzanna Osmólska, Michał Połomski, Izabela Hubala, Paweł Bukowski, Matylda Hinc, Emilia Depczyo‐
ska, Marcin Orłowski, Maciej Lenkiewicz (coach), Ryszard Kruk (moderator);
Grupa: Kultura, Agnieszka Brzęcka, Katarzyna Budzioska, Regina Fydrych – Porębska, Piotr Giza, Izabela Hubala, Katarzyna Jankow‐
ska, Piotr Jarczyk, Ryszard Kruk, Agnieszka Marecka, Kamila Nowak, Marta Pisarska, Beata Romaoska, Edyta Sulioska, Łukasz Domi‐
niak (coach), Marta Kołacz (moderator);
Grupa: Ład przestrzenny, Katarzyna Rożek, Marcin Zalewski, Katarzyna Wojnowska, Paweł Kocioski, Tomasz Kalinowski, Monika
Chmarzyoska, Magdalena Oszta‐Bloch, Sylwia Kowalska, Dawid Kwiatkowski, Marcin Orłowski, Hubert Stys, Piotr Jarczyk, Paweł
Dowbor, Piotr Koziej, Krzysztof Ślebioda (coach), Paweł Rzoska (moderator);
Grupa: Wizerunek i wizja, Adam Jarosz, Anna Bobowska, Barbara Reda, Daria Troczyoska, Filip Dulka, Jarosław Aniśko, Joanna Mar‐
kowska, Katarzyna Pachucy, Katarzyna Wojnowska, Krzysztof Rogatka, Larysa Klejnowska, Marcin Łowicki, Marcin Orłowski, Marta
Cieczko, Natalia Osiecka, Tomasz Herdzin, Paulina Brokos (coach), Jarosław Jaworski (moderator).

W grupie rekomendacyjnej pracowali:
Marcin Belczyński (grupa Przyjazne Miejsca), Krzysztof Filder (grupa Klimat dla Biznesu), Katarzyna Jankowska (grupa Kultura), Adam Jarosz
(grupa Wizerunek i Wizja), Krzysztof Lewandowski (grupa Turystyka), Dawid Kwiatkowski  (grupa Ład Przestrzenny), Jarosław Wojtas (grupa
Dostępność i Komunikacja), Jarosław Zyska  (grupa Jakość Życia), Andrzej Szmak (BTCM), Maciej Karczewski (TFSM), Piotr Wielgus (PZR),
Andreas Billert (ekspert), Waldemar Furmanek (TFSM), Wojciech Kłosowski (ekspert/moderator), Monika Mikulska (Biuro Mieszkalnictwa
UM), Mirosława Romaniszyn (BMKZ), Krzysztof Rogatka (MPU), Olga Okrucińska (MOPR), Agnieszka Lisek (WRiPE), Robert Małecki (WKSiI).
Gościnnie uczestniczyli zastępcy prezydenta miasta Torunia: Ludwik Szuba i Zbigniew Rasielewski.

Wszystkim tym osobom serdecznie dziękujemy!

Projekt został dofinansowany przez Fundację im. Stefana Batorego w ramach
programu „Demokracja w Działaniu”. Celem programu jest zwiększenie udziału
obywateli i organizacji pozarządowych w życiu publicznym oraz upowszechnianie
postaw obywatelskiej odpowiedzialności za jakość polskiej demokracji.

R A P O R T K O Ń C O W Y    3

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie .................................................................................................................... 5
1.1 Okiem organizatora: geneza i założenia projektu ...................................................................... 5
1.2 Okiem koordynatora: cele projektu a jego rezultaty ................................................................. 6
1.3 Kalendarium projektu ................................................................................................................. 7

2. Część diagnostyczna  ........................................................................................................... 8
2.1 Program badawczy – wprowadzenie .......................................................................................... 8
2.2 Badania przestrzeni .................................................................................................................... 9
2.3 Badania społeczne .................................................................................................................... 14
2.4 Badania desk research .............................................................................................................. 37
2.5 Analiza z punktu widzenia planowania  i gospodarki przestrzennej ........................................ 42
2.6 Podsumowanie całego programu badawczego: kluczowe wnioski ......................................... 63
.

3. Debata publiczna nad diagnozą ......................................................................................... 64

4. Grupy tematyczne ............................................................................................................. 67
4.1 Sposób powołania grup i przebieg ich prac .............................................................................. 67
4.2 Przykładowy raport z pracy grupy tematycznej: grupa Jakość Życia ........................................ 71
4.3 ZBIORCZY RAPORT z I etapu prac grup tematycznych:  analiza interesariuszy, diagnoza
potrzeb i ocena ich zaspokojenia ............................................................................................. 80
4.4 ZBIORCZY RAPORT z II etapu prac grup tematycznych:  propozycje kierunków rozwiązań,
wnioski, wstępne rekomendacje .............................................................................................. 93

5. Grupa rekomendacyjna ................................................................................................... 122
5.1 Sposób powołania grupy i przebieg jej prac ........................................................................... 122
5.2 Etap pierwszy: podsumowanie wniosków z diagnozy: analiza SWOT .................................... 124
5.3 Etap drugi: formułowanie rekomendacji projektu Restart .................................................... 131

6. Rekomendacje końcowe  projektu RESTART .................................................................... 132
Rekomendacja 1. ROWIĄZANIA GENERALNE dla Starego Miasta ................................................ 132
Rekomendacja 2. WYZWANIA SPOŁECZNE na Starym Mieście .................................................... 132
Rekomendacja 3. BIZNES na Starym Mieście ............................................................................... 133
Rekomendacja 4. PRZESTRZEŃ PUBLICZNA Starego Miasta ........................................................ 134
Rekomendacja 5. Stare Miasto a TURYSTYKA .............................................................................. 135
Rekomendacja 6. STRAŻ MIEJSKA na Starym Mieście ................................................................. 136
.


7. Upublicznienie rezultatów projektu................................................................................. 137
7.1 Konferencja podsumowująca projekt Restart ........................................................................ 137
7.2 „Stare Miasto jakiego pragniemy?”  Debata publiczna nad wynikami  projektu Restart ...... 140
7.3 MIESZKAŃCY – MIESZKAŃCOM  Drzewo jako symboliczne zwieńczenie projektu Restart.... 142
7.4 Echa medialne projektu Restart ............................................................................................. 144

8. Opis metodyki projektu:  rekomendacje dla innych miast ............................................... 146
.
8.1 Otwarta licencja metodyki ..................................................................................................... 146
8.2 Rekomendowany model współpracy w trójkącie:  mieszkańcy – władze – eksperci ............. 146
8.3 Zalecana metodyka etapu diagnostycznego (badawczego) ................................................... 149
8.4 Zalecana metodyka podsumowania diagnozy – debata obywatelska ................................... 154
8.5 Zalecenia metodyczne dla grup tematycznych ...................................................................... 155
8.6 Zalecenia metodyczne dla grupy rekomendacyjnej ............................................................... 155
8.7 Zalecenia metodyczne dla podsumowującej debaty obywatelskiej ...................................... 156
8.8 Zakończenie ............................................................................................................................ 156


1. Wprowadzenie

1.1 Okiem organizatora: geneza i założenia projektu
Założeniem Toruńskiej Fundacji Stare Miasto jest reprezentowanie interesów mieszkańców oraz
przedsiębiorców skupionych na toruńskiej Starówce. Zależy nam, aby przestrzeń, w której żyjemy i
pracujemy, stawała się coraz bardziej przyjazna wszystkim jej użytkownikom. Dzięki naszym działa‐
niom udało się nawiązać dialog między różnymi środowiskami, także między mieszkańcami, a urzęd‐
nikami. Na bazie tego dialogu proponowaliśmy różne rozwiązania mające na celu ożywienie tej części
miasta. Wspieraliśmy i kreowaliśmy wydarzenia aktywizujące lokalną społeczność. Mamy wiele po‐
mysłów, ale chcieliśmy uzyskać pewność, że nasze dążenia są dokładnie tym czego oczekują użyt‐
kownicy Starego Miasta. Dlatego właśnie powstał projekt Restart.
Znamy środowisko staromiejskie niejako od podszewki. Jesteśmy jedną z grup najbardziej zaintereso‐
wanych, by Stare Miasto rozwijało się pomyślnie. Restart to bardzo ważny projekt, nie tylko dla nas i
dlatego właśnie uzyskaliśmy finansowanie tak znamienitego partnera jakim jest Fundacja im. Stefana
Batorego. Wspólnie z nami projekt realizowała Pracownia Zrównoważonego Rozwoju, a partnerem
zostało Biuro Toruńskiego Centrum Miasta. Przy projekcie Restart współpracowały także eksperci:
Wojciech Kłosowski i Andreas Billert, a badania jakościowe przeprowadził dla nas Zespół Realizacji Ba‐
dań Marketingowych i Społecznych „Pryzmat” Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Wydawało nam się, że skoro jesteśmy jako Fundacja tak bardzo związani z tą przestrzenią, to mamy
wiele gotowych rozwiązań. Ale okazuje się, że nie możemy opierać się tylko na intuicji w podejmowaniu
ważnych decyzji. Badanie przestrzeni i społeczności powinno być zawsze pierwszym etapem rewitaliza‐
cji obszaru staromiejskiego. Chcieliśmy – nie negując dotychczasowych dokonań – przyjrzeć się Staremu
Miastu bardziej analitycznie i na tej podstawie zacząć budować dla niego wizję przyszłości w sposób
uspołeczniony, z udziałem mieszkańców. Projekt Restart miał w założeniu pokazać wizję Starego Miasta
oczami mieszkańców, by następnie mogła się ona stopniowo urzeczywistniać dzięki decyzjom władzy
lokalnej. Do takich decyzji potrzebna jest jednak wiedza, wiedza o potrzebach i problemach, o oczeki‐
waniach użytkowników przestrzeni. Właśnie tę wiedzę chcieliśmy uzyskać w procesach badawczych.
To projekt, który dał nam możliwość przygotowania wnikliwej diagnozy przestrzeni Starego Miasta
oraz na jej podstawie pozwolił sformułować rekomendacje dla tego obszaru. Zgodnie z ideą Restartu
powstała więc swoista „Instrukcja Obsługi Starówki”.
Odnosimy wrażenie, że dzięki wielkiemu zaangażowaniu w ten projekt mieszkańców, przedsiębior‐
ców oraz urzędników udało się zbudować platformę porozumienia pomiędzy tymi, zdawałoby się
diametralnie różnymi interesariuszami. Prace Grupy Rekomendacyjnej pokazały, że pomimo znacz‐
nych różnic jesteśmy nawzajem w stanie zrozumieć dążenia i oczekiwania innych stron w stosunku do
funkcji Starego Miasta. Pokazały także, że takie porozumienie może być skuteczna tylko przy aktyw‐
nej chęci nawiązania dialogu oraz otwarcia się na argumenty innych.
Debata nad przyszłością Starówki jaką rozpoczęliśmy i – mamy nadzieję – będziemy kontynuować,
pozwala nam ocenić całość projektu Restart jako niezwykle udany.
Katarzyna Łuczak
Zarząd Toruńskiej Fundacji Stare Miasto


1.2 Okiem koordynatora: cele projektu a jego rezultaty
Celem projektu było włączenie Torunian w opracowanie uspołecznionej wizji przyszłości zabytkowe‐
go centrum miasta, przy udziale władz i administracji samorządowej oraz przy wsparciu ekspertów.
Rezultatem projektu miał być spójny i akceptowany społecznie program rewitalizacji Starego Miasta
uwzględniający potrzeby jego użytkowników, przygotowany w taki sposób aby był przydatny także
dla innych samorządów, borykających się z problemami obszarów zabytkowych.
Dodatkowym celem projektu Restart było więc przetestowanie pewnej spójnej metody przygotowy‐
wania lokalnego programu rewitalizacji obszaru zabytkowego z udziałem społeczności lokalnej.
Dlaczego był potrzebny projekt Restart?
Historyczne centra miast kształtowane były przez wiele wieków i dostosowywane do ewoluujących
potrzeb mieszkańców, więc teoretycznie powinny oferować dziś wyjątkowo dobre warunki do życia.
Niestety, procesy historyczne, w szczególności zmiany społeczno‐gospodarcze ostatnich 150 lat spo‐
wodowały dramatyczne osłabianie potencjału społeczno‐gospodarczego centrów miast. Wiele histo‐
rycznych dzielnic w Polsce i innych krajach wymaga dziś ożywienia i ponownego dopasowania do
potrzeb mieszkańców. Wymaga rewitalizacji.
Niestety w Polsce nie istnieje prawo, które regulowałoby działania w zakresie rewitalizacji miast, nie
ma też definicji ustawowej a co za tym idzie – brakuje wypracowanych kompleksowych strategii rewi‐
talizacyjnych i spójnej polityki ich wdrażania. Dziś największym dysponentem środków przeznacza‐
nych na rewitalizację powinny być samorządy lokalne, które jako gwarant ciągłości procesu  mają do
odegrania kluczową rolę w rewitalizacji. Jednak brak jasnych kryteriów oceny programów i ich ocze‐
kiwanych rezultatów powoduje, że w większości przypadków mamy do czynienia głównie z renowacją
zabytkowej przestrzeni a nie z jej ożywianiem. Czasami środki na rewitalizację wskutek narzuconych
źle przemyślanych ograniczeń nie mogą dotrzeć tam, gdzie są naprawdę potrzebne; „rewitalizacja”
zatrzymuje się na fasadach i nie docierają na podwórka, rezygnuje z zainteresowania tym co dzieje się
w mieszkaniach i firmach, nie rozpoznaje społeczno‐gospodarczych źródeł upadku obszaru. To bardzo
ogranicza możliwości realnej pomocy. Podobnie było w Toruniu.
Toruń ma imponujące Stare Miasto, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a panorama
od strony Wisły uznawana jest za jeden z „cudów Polski”. Odwiedza je corocznie ponad milion tury‐
stów. Samorząd Torunia od wielu lat prowadzi zakrojony na szeroką skalę program inwestycyjny. Na
projekty na obszarze zespołu staromiejskiego wydano już setki milionów złotych. Większość działań
była jednak ukierunkowana na wycinkową interwencję w infrastrukturę, a nie na uzdrowienie spo‐
łeczno‐gospodarcze dzielnicy. Bardzo często działania podejmowano jedynie w celu poprawy płynno‐
ści ruchu turystycznego. Nie stworzono mapy potrzeb i nie zdiagnozowano problemów tej części To‐
runia. Nie było wiadomo jakie długofalowe korzyści mają przynieść wdrażane projekty, nie zastana‐
wiano się, jak pomóc mieszkańcom. Bardzo rzadko prowadzone były konsultacje z użytkownikami
zmienianej przestrzeni.
Tymczasem na Starym Mieście upada lokalny biznes, przestrzeń ubożeje, postępuje degradacja spo‐
łeczna, pogarszają się warunki życia a mieszkańcy dziedziczą biedę. W konsekwencji Stare Miasto
powoli umiera i w przyszłości może jedynie pozostać martwą atrapą dla turystów.
Projekt Restart rozpoczął szeroką debatę o toruńskim Starym Mieście, jego funkcjach i znaczeniu dla
torunian. Kluczowe było zaangażowanie jak największej ilości mieszkańców i użytkowników tej bez‐
cennej przestrzeni; Restart to projekt partycypacyjny którego celem było włącznie mieszkańców we
współdecydowanie o sprawach miasta.
Paweł Kołacz
Koordynator projektu


1.3 Kalendarium projektu
Ryc. 1. Harmonogram realizacji projektu – wykres Gantta
2011 2012
ZADANIA/okresy realizacji VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI

PRACE KONCEPCYJNE i ORGANIZACYJNE

PROGRAM BADAWCZY

Badania przestrzeni:
Intensywność obecności w przestrzeni
rozkład przestrzenny funkcji i sposobów użytkowania
percepcja przestrzeni (sondaż uliczny)
Badania społeczne:
Ankieta internetowa
Badania jakościowe (wywiady pogłębione)
Badania Desk Research
Analiza planistyczna i gospodarczo‐przestrzenna

DEBATA PUBLICZNA

GRUPY TEMATYCZNE

Przygotowanie pracy, wybór i szkolenie moderatorów
PRACA ośmiu grup tematycznych

GRUPA REKOMENDACYJNA

KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA

EWALUACJA, RAPORT KOŃCOWY

Ryc. 2. Diagram logiczny przebiegu projektu Restart

W raporcie przebieg projektu zostanie zaprezentowany właśnie według powyższego schematu. Poka‐
żemy, jak poszczególne elementy były kolejno realizowane, stwarzając z kolei podstawę do realizacji
następnych elementów projektu. Poszczególne etapy realizacji projektu restart będą przy tytułach
opatrzone ikoną prezentującą w pomniejszeniu niniejszy schemat, na
którym będzie uwypuklony ten element projektu, jaki akurat jest
omawiany w danym rozdziale. To powinno ułatwić czytelnikowi śle‐
dzenie logiki realizacji projektu Restart.


2. Część diagnostyczna

2.1 Program badawczy – wprowadzenie
Dotychczasowa praktyka badań miejskich nie wypracowała żadnej powszechnie przyjętej i uznanej za
standard metodyki badania obszaru miejskiego z uwzględnieniem aspektów społeczno‐gospodarczych i
przestrzennych w jednym spójnym programie. Wobec tego stanęliśmy przed zadaniem pionierskim. Me‐
todyka zaproponowana w programie badawczym projektu Restart została opracowana przez Pracownię
Zrównoważonego Rozwoju wspólnie z zaproszonym do projektu ekspertem – Wojciechem Kłosowskim1.
Program badawczy został przygotowany w oparciu o własne doświadczenie Pracowni nabyte podczas
realizacji projektów badawczych w przestrzeniach publicznych oraz projektów partycypacyjnych, włącza‐
jących w procesy decyzyjne mieszkańców.  W programie badawczym odrębny moduł stanowi (wstępna)
analiza planistyczna i gospodarczo‐przestrzenna autorstwa Andreasa Billerta. Ten element analizy obszaru
– początkowo nie planowany, ze względu na ograniczony czas i budżet projektu – jest wartością dodaną
projektu. Wypracowana metodologia, jest na tyle uniwersalna, że może być wykorzystana przez inne
samorządy przy realizacji podobnych przedsięwzięć.
Celem podjętych w ramach projektu badań było zdobycie kompleksowej wiedzy o kondycji Starego
Miasta w Toruniu, z punktu widzenia jego użytkowników i mieszkańców. Założono, że rezultatem
procesu badawczego w odniesieniu do obszaru objętego badaniem powinno być:
określenie sposobów użytkowania przestrzeni
określenie obszarów funkcjonalnych, wymagających interwencji
określenie grup obecnych i potencjalnych użytkowników przestrzeni
określenie potrzeb użytkowników przestrzeni
identyfikacja i zdefiniowanie problemów, z jakimi borykają się użytkownicy i mieszkańcy
wypracowanie rekomendacji dla dalszego rozwoju Starego Miasta w Toruniu
Dla uzyskania powyższych rezultatów, realizacja projektu objęła kilka etapów, w których zastosowano
różnorodne metody badawcze i narzędzia pracy:
1. Badanie przestrzeni, w tym:
1.1 mapowanie przestrzeni pod kątem intensywności obecności,
1.2 mapowanie przestrzeni pod kątem rozkładu przestrzennego funkcji,
1.3 badanie percepcji przestrzeni przez użytkowników – sondaż  uliczny.
2. Badania społeczne, w tym:
2.1 Badania ilościowe – ankieta internetowa,
2.2 Badanie jakościowe – wywiady pogłębione,
3. Badania Desk‐research – analiza danych zastanych w źródłach wtórnych.
4. Analiza planistyczna i gospodarczo‐przestrzenna


1
Nie zastrzegamy do niej żadnych praw i może ona być wykorzystywana w innych programach badawczych,
pod nazwą „metodyka RESTART” na zasadzie licencji Ctrative Commons. Szczegóły – patrz: rozdział 8.1.


2.2 Badania przestrzeni
Zastosowane w Restarcie badania przestrzeni służyły ustaleniu prze‐
strzennego rozkładu obecności użytkowników badanej przestrzeni o
różnych porach dnia i tygodnia, oraz przestrzennego rozkładu róż‐
nych sposobów użytkowania badanej przestrzeni. Dla obszaru badań Starego Miasta w Toruniu, przy‐
gotowano trzy narzędzia pozwalające poznać badaną przestrzeń:
ocenę liczby użytkowników na poszczególnych ulicach o różnych porach dnia i tygodnia,
sposoby użytkowania przestrzeni pozwalające wnioskować o funkcji danej ulicy, czy miejsca,
sondaż uliczny z użytkownikami Starego Miasta na temat ich percepcji tej przestrzeni.
Badania prowadzone były od lipca do października 2011 roku przez zespół badawczy w składzie: Piotr Wielgus (koordy‐
nator badań), Paulina Brokos, Barbara Witek, Joanna Markowska, Barbara Marszałek, Krzysztof Ślebioda, Paweł Kołacz,
Joanna Gus, Kasia Budzioska, Aleksandra Mysiorska, Iza Ciesielska, Marta Cieczko i Anna Kamioska

2.2.1 Mapowanie przestrzeni pod kątem intensywności obecności ludzi
Mapowanie obszaru Starego Miasta pod kątem liczby użytkowników przestrzeni, czyli zbadanie ich ak‐
tywności w przestrzeni była jedną z technik zastosowanych w ramach badania. Liczba użytkowników w
przestrzeni stanowi o jej atrakcyjności, w tym przypadku także atrakcyjności społecznej i gospodarczej.
Badanie miało na celu określenie liczby użytkowników w przestrzeni Starego Miasta o różnych porach
dnia i w różnych dniach tygodnia. Badano oddzielnie każdą z ulic Starego Miasta, poprzez subiektywną
ocenę ich zagęszczenia użytkownikami, a nie poprzez podanie liczby bezwzględnej użytkowników. Dla
określenia liczby użytkowników przyjęto sześciostopniową skalę ocen, gdzie 1 oznacza brak użytkowni‐
ków, a 6 – maksymalne  zagęszczenie, tłum. Ocenę zapisywano w formularzu. Badania każdej z ulic wyko‐
nano dla każdego dnia tygodnia o trzech porach: rano, po południu i wieczorem. Każda ocena wykonana
została przez trzech różnych obserwatorów w trzech różnych terminach. W sumie wykonano ponad 700
jednostkowych ocen. Badania prowadzone były tylko podczas ładnej pogody. Uśrednione wyniki badań
przedstawiono w formie poniższych kartogramów.

Ryc. 3. DZIEŃ POWSZEDNI: obecność ludzi w przestrzeni publicznej o różnych porach dnia


Ryc. 4. SOBOTA: obecność ludzi w przestrzeni publicznej o różnych porach dnia

Jak widać, intensywność obecności ludzi w prze‐
strzeni publicznej Starego Miasta jest w sobotę
nieco mniejsza, niż w tygodniu. Wyjątek stano‐
wią: Piernikowe Miasteczko przed południem
i fontanna Kosmopolis po południu. Po południu
ożywia się też nieco Bulwar Filadelfijski i główne
ulice prowadzące do niego: Żeglarska, Łazienna i
Przedzamcze. Natomiast pustoszeje część
wschodnia (ulice: Św. Jakuba, Wola Zamkowa,
Poniatowskiego, Piernikarska i Szpitalna).

Sobotni wieczór to pora, w której na obszarze atrakcyjnym turystycznie, nastawionym na gastrono‐
mię „spotkaniowo‐rozrywkową” i imprezy kulturalne, należałoby się spodziewać tłumu ludzi. Tym‐
czasem o tej porze na Starym Mieście jest nawet mniej ludzi niż wieczorami w dniach powszednich.

Ryc. 5. NIEDZIELA: obecność ludzi w przestrzeni publicznej o różnych porach dnia

W niedzielne popołudnie jedyny raz w tygodniu
ożywa Bulwar Filadelfijski, Za to wieczorami w
niedzielę Stare Miasto pustoszeje. Rynek Nowo‐
miejski i jego okolice są wówczas zupełnie bez‐
ludne. Nawet obszary pełne ludzi w ciągu całego
tygodnia – Rynek Staromiejski i ul. Szeroka – są
niezbyt tłumnie odwiedzane. Jedynym miejscem,
w którym mamy wówczas intensywną obecność
ludzi, jest fontanna Kosmopolis.


Ryc. 6. ŚREDNIA TYGODNIOWA: obecność ludzi w przestrzeni publicznej średnio podczas dnia

Stare Miasto w Toruniu jest bardzo zróżnicowane
pod względem liczby użytkowników. Miejsca i ulice,
w których użytkownicy przebywają najliczniej to
Rynek Staromiejski i ulica Szeroka. Jednak szczegól‐
ną uwagę zwraca fakt, iż znaczny obszar Starego
Miasta jest ich pozbawiony. Na większości bocznych
uliczek liczba osób została określona jako „mała”.
Istnieją też takie ulice, gdzie podczas badań nie
stwierdzono obecności użytkowników wcale.

Charakterystycznym punktem jest także fontanna Kosmopolis, gdzie bywalcy chętnie spędzają czas
popołudniami i wieczorami. Uwagę zwraca również mała liczba użytkowników na Rynku Nowomiej‐
skim i uliczkach wokół.
Badający wskazali jako główną przyczynę niewielkiej liczby użytkowników ‐ nieprzyjazną przestrzeń,
czy brak infrastruktury, która zatrzymała by spacerowiczów w przestrzeni. Poza Rynkiem Staromiej‐
skim i Fontanną Kosmopolis, bardzo trudno znaleźć wygodne miejsce do siedzenia. Można tylko prze‐
chodzić. Jeszcze gorsza sytuacja jest na bocznych uliczkach, dodatkowo zastawionych samochodami.
Na tych uliczkach użytkownicy najczęściej parkują i przechodzą, aby przedostać się w inne części Sta‐
rego Miasta.
Różnorodność sklepów i usług oraz kawiarni, skupiona wzdłuż głównych ciągów: Plac Rapackiego –
Św. Katarzyny oraz Chełmińska – Żeglarska przyciąga użytkowników najliczniej. Także obecność małej
architektury jest elementem wyraźnie przyciągającym mieszkańców.

2.2.2 Badanie rozkładu przestrzennego funkcji i sposobów użytkowania
Badanie przestrzeni Starego Miasta objęło także rozpoznanie sposobów jej użytkowania: określenie,
w jaki sposób użytkownicy korzystają z przestrzeni i oferowanych usług. Celem badania było określe‐
nia funkcji poszczególnych ulic i obszarów Starego Miasta.
Badano osobno każdą z ulic wykorzystując metodę badawczą, jaką jest „obserwacja z natury” ulicy i
użytkowników. Badanie na każdej z ulic wykonywano wielokrotnie o różnych porach i w różnych
dniach tygodnia. Na przygotowanym formularzu odnotowywano istniejącą infrastrukturę, organizację
przestrzeni, ślady, jakie pozostawiają po sobie użytkownicy oraz zaobserwowane zachowania użyt‐
kowników – kim są, co robią, co sprawia że przychodzą, w jakich porach.
Analiza zebranych informacji pozwoliła określić funkcje poszczególnych ulic, które przedstawiono w
formie graficznej na mapach.
Można zauważyć, że obszar Starego Miasta jest przestrzenią multifunkcjonalną, jednak jeżeli chodzi o
zasięg funkcji w stosunku do obszaru, który obejmują dominuje funkcja usługowa (w tym również
możliwość robienia zakupów) oraz gastronomiczna i rozrywkowa. Miejsca, które spełniają te funkcje
zajmują dużą część obszaru Starego Miasta, pokrywając się ze sobą, są jednak ulokowane w ścisłym
centrum badanej przestrzeni. Jedynie kawiarnie i kluby możemy odnaleźć jeszcze w innych częściach
Starego Miasta. W tych miejscach, liczba użytkowników jest też największa (na co wskazują mapy
przedstawione w poprzednim podrozdziale).
Warto zwrócić uwagę na rozmieszczenie parkingów. Znajdują się one w pobliżu obszaru usługowo‐
handlowo‐rozrywkowego, nie zawsze jednak obszary te pokrywają się. Oznacza to, że użytkownik,
aby skorzystać z jakiejś usługi musi dojść do danego miejsca. Znaczna część obszaru, gdzie ulokowane
są parkingi to boczne uliczki. Wpływa to na sposób użytkowania danej przestrzeni, w której użytkow‐
nicy nie zatrzymują się na dłużej a miejsca te pełnią funkcję swoistych „traktów komunikacyjnych”.


Ryc. 7. Dystrybucja przestrzenna poszczególnych funkcji na Starym Mieście – ulicami

Warto zwrócić uwagę na zestawienie graficzne
prezentujące funkcję dostępu do kultury i miejsc
rekreacji w przestrzeni Starego Miasta. Miejsca,
w których użytkownicy spędzają czas wolny prak‐
tycznie pokrywają się z miejscami, gdzie mogą
usiąść. Można zauważyć, że jest to zaledwie kilka
punktów w przestrzeni Starego Miasta. Brakuje
miejsc, gdzie można swobodnie usiąść nie mu‐
sząc za nie płacić.

Pokazują to również mapy oceny liczby użytkowników – tam gdzie można usiąść, spędzić w jakiś spo‐
sób czas wolny liczba użytkowników jest większa.
Podobnie wygląda dostęp do miejsc kultury bądź organizowanych wydarzeń kulturalnych. Ta funkcja
Starego Miasta również realizowana jest jedynie w niektórych obszarach. Nadal istnieje wiele miejsc,
otwartych przestrzeni, które nie są zagospodarowane i wykorzystane choćby poprzez niewielkie dzia‐
łania streetartowe, a większe wydarzenia zwykle odbywają się w tych samych miejscach w badanej
przestrzeni.


2.2.3 Badanie percepcji przestrzeni – sondaż uliczny
Jednym z elementów badania przestrzeni Starego Miasta był sondaż uliczny przeprowadzony z jego użyt‐
kownikami. Sondaż jest techniką, której celem jest poznanie preferencji i opinii określonej społeczności na
temat dla niej istotny. Celem przeprowadzonego sondażu było wstępne określenie przyczyn odwiedzania
Starego Miasta, tego, co najbardziej przeszkadza użytkownikom na jego obszarze, a także zebranie pomy‐
słów co zmienić, aby mieszkańcy miasta i pozostali odwiedzający chętniej przebywali w przestrzeni Stare‐
go Miasta. Sondaż miał również zapoznać użytkowników Starego Miasta z realizowanym projektem i za‐
chęcić do wypowiadania się o wspólnej przestrzeni. Przeprowadzono 341 sondaży na każdej z ulic Starego
Miasta. Liczba przeprowadzonych wywiadów na poszczególnych ulicach była proporcjonalna do liczby
użytkowników danej ulicy. Sondaż prowadzono we wrześniu 2011 roku. Zebrane odpowiedzi responden‐
tów przedstawiono w formie graficznej w postaci tzw. chmury tagów: wielkość poszczególnych słów lub
fraz jest wprost proporcjonalna do liczby ich wystąpień w udzielonych w sondażu odpowiedziach.

Ryc. 8. Dlaczego odwiedza Pan/Pani Starówkę?

Użytkownicy odwiedzając przestrzeń Starego Miasta zaspokajają różne potrzeby. Przyglądając się
odpowiedziom respondentów można wskazać na pewne funkcje, które spełnia badana przestrzeń:
łączy ze sobą funkcje biznesowo ‐ usługowe centrum miasta z funkcjami rekreacyjno ‐ rozrywkowymi.
Stare Miasto to miejsce zamieszkania, pracy i załatwiania spraw służbowych, robienia zakupów, ale
też miejsce odpoczynku, spotkań towarzyskich i uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych. Stare
Miasto to przestrzeń multifunkcjonalna, która zaspokaja różnorodne potrzeby jej użytkowników.

Ryc. 9. Co Pani/Panu najbardziej przeszkadza na Starówce?

Realizacja wyżej opisanych potrzeb przez użytkowników obszaru Starego Miasta jest jednak zakłóca‐
na przez różne niedogodności przestrzeni, na które wskazywali uczestnicy sondażu. Bywalcy Starego
Miasta wskazują na trudności związane z infrastrukturą obszaru (zbyt mało parkingów, niewygodny
do chodzenia bruk, zbyt mało toalet czy duży ruch), co utrudnia realizację praktycznie wszystkich
potrzeb. Istotna jest także estetyka i atmosfera przestrzeni Starego Miasta, jako miejsca rekreacji i
wypoczynku, rozrywki i spotkań towarzyskich a także miejsca zamieszkania. Na niedogodności zwią‐
zane z realizacją tych potrzeb również wskazują zapytani w sondażu użytkownicy Starego Miasta


mówiąc o hałasie, zaniedbanych kamienicach, śmieciach i psich odchodach czy osobach zaczepiają‐
cych (osoby rozdające ulotki, żebrzące) i pijanych. Wskazane niedogodności wpływają na ocenę reali‐
zacji określonych potrzeb w przestrzeni Starego Miasta przez jej użytkowników.

Ryc. 10. Co należałoby zmienić na Starówce, aby chętniej i częściej Pani/Pan tu przychodził/przyjeżdżał?

Pytając bywalców Starego Miasta, o to, co należałoby zmienić, aby chętniej i częściej przebywali w tej
przestrzeni pogłębiliśmy niejako pytanie o niedogodności związane z realizacją różnych potrzeb na
tym obszarze.
Zapytani wskazują na potrzebę większej i bardziej zróżnicowanej oferty kulturalnej, urozmaicenia
miejsc odpoczynku (w tym zwiększenia liczby miejsc do siedzenia) oraz miejsc dla dzieci. Zauważyć
można jak ważna jest dla użytkowników przestrzeni Starego Miasta funkcja rekreacyjna i rozrywkowa
badanego obszaru. Użytkownicy oczekują także zwiększenia bezpieczeństwa, poprawy infrastruktury
(więcej parkingów, wymiana bruku) oraz estetyki przestrzeni.
Charakterystyczne jest, że o ile wśród dolegliwości niedostatek parkingów był wymieniany zdecydo‐
wanie na pierwszym miejscu, to wśród potrzeb jest on sygnalizowany na miejscu odległym. Można to
odczytywać w następujący sposób: „Niedogodność parkowania jest faktem, ale godzimy się ją czę‐
ściowo zaakceptować w zamian za inne udogodnienia na Starym Mieście: imprezy kulturalne, miejsca
do odpoczynku, ławki, poprawę bezpieczeństwa itd.”.
Z przeprowadzonego sondażu wynika, że przestrzeń Starego Miasta jest obszarem realizacji różnych
potrzeb jej użytkowników. Dla odwiedzających ważna jest zarówno atrakcyjność (oferta) miejsca, jak
również jego dogodna infrastruktura, estetyka oraz bezpieczeństwo. Trudno mówić o jakiejś dominu‐
jącej funkcji przestrzeni Starego Miasta, która wynikałaby z analizy wyżej przytoczonych wyników, nie
można jednak pominąć podkreślanej przez użytkowników funkcji rekreacyjnej i rozrywkowej obszaru.

2.3 Badania społeczne
2.3.1 Ankieta internetowa
Ankieta została przeprowadzona na stronie www.restart.org.pl przez umieszcze‐
nie kwestionariusza przygotowanego przez dr Łukasza Dominiaka z Instytutu
Socjologii UMK w Toruniu oraz Pawła Kołacza z Pracowni Zrównoważonego
Rozwoju. Do wypełnienia ankiety zachęcały plakaty (wzór plakatu – obok).
Ankieta internetowa stanowiła ważną część badania wstępnego projektu.
Dała poszerzoną wiedzę o obszarze badań i jego użytkownikach, odpowia‐
dając na pytania o to, kim są użytkownicy przestrzeni Starego Miasta, w jaki
sposób korzystają z tej przestrzeni, z jakimi problemami najczęściej się bo‐
rykają w tym obszarze oraz jakich zmian oczekują.


Badanie trwało od sierpnia do grudnia 2011 roku. Ankietę internetową wypełniło 277 osób. Wśród
badanych 54% stanowiły kobiety, 46% mężczyźni. Ponad połowa osób ankietowanych, to osoby pra‐
cujące (51%) bądź prowadzące własną działalność gospodarczą (19%), ¼ badanych (25%) stanowiły
osoby uczące się, pozostałe 5% to emeryci, renciści i osoby bezrobotne. Prawie wszyscy ankietowani
to osoby z wykształceniem średnim i wyższym (77% stanowiły osoby z wykształceniem wyższym, 21%
z wykształceniem średnim).
Wśród osób wypełniających ankietę znaczna
cześć, to osoby, które nie mieszkają na Starym
Mieście. Stanowią one aż 83% wszystkich osób
biorących udział w badaniu. Świadczy to o
tym, że Starówka jest miejscem ważnym nie
tylko dla jej mieszkańców, ale przede wszyst‐
kim dla osób, które po prostu bywają w tej
części miasta.

Stare Miasto spełnia wszystkie podstawowe funkcje dla centrum miasta. Jest nie tylko miejscem roz‐
rywkowo – kulturalnym, ale także miejscem pracy i nauki.
Osoby pracujące na obszarze Starego Miasta w różnym wymiarze godzin stanowią 23% responden‐
tów, 17% odbywa na Starówce spotkania biznesowe i służbowe.
Ponad 1/3 osób biorących udział w badaniu uczy się na Starym Mieście (32%). Największa część z nich
studiuje w tej części miasta (15%), pozostałe osoby uczą się w szkole podstawowej, bądź gimnazjum
(9%), podobna liczba osób uczęszcza na różne kursy i szkolenia (6%).


Stare Miasto to także miejsce gdzie można załatwić wiele spraw formalnych. Prawie 1/3 ankietowa‐
nych załatwia sprawy formalne na Starówce codziennie bądź kilka razy w tygodniu, kolejne 28% ba‐
danych robi to kilka razy w miesiącu. Tylko 15% badanych realizuje sprawy formalne na Starym Mie‐
ście raz w roku i rzadziej bądź w ogóle.
Mieszkańcy Torunia odwiedzają Starówkę także robiąc zakupy. 1/3 bywalców i mieszkańców Starów‐
ki robi tutaj zakupy codziennie do kilku razy w tygodniu, podobna liczba osób (34%) robi zakupy kilka
razy w miesiącu i kilka razy w roku (28%). Jedynie 8% ankietowanych robi zakupy na Starym Mieście
rzadziej niż raz w roku bądź w ogóle.

Toruńskie Stare Miasto to także ważne miejsce kulturalno‐rozrywkowe. Prawie wszystkie osoby wypełnia‐
jące ankietę wskazały, że chodzą do lokali gastronomicznych na Starym Mieście: 26% stołuje się tutaj co‐
dziennie lub kilka razy w tygodniu, 48% odwiedza lokale kilka razy w miesiącu, 21% kilka razy w roku.
Podobną popularnością cieszą się miejsca rozrywki: puby, dyskoteki, kluby. 85% bywalców i miesz‐
kańców Starówki deklaruje, że odwiedza takie miejsca. Częstotliwość jest jednak mniejsza niż w przy‐
padku lokali gastronomicznych: 18% ankietowanych odwiedza miejsca rozrywki codziennie lub kilka
razy w tygodniu, 38% robi to kilka razy w miesiącu, 29% kilka razy w roku.


Równie często odwiedzane są ośrodki kulturalne na Starym Mieście: teatry, muzea, kina. Osoby od‐
wiedzające kulturalne punkty na Starówce stanowią 84% badanych, z czego 8% korzysta z oferty kul‐
turalnej codziennie lub kilka razy w tygodniu, 31% kilka razy w miesiącu, 44% kilka razy w roku.

Stare Miasto w największym stopniu
jest jednak miejscem wypoczynku i
spacerów mieszkańców Torunia.
Wszyscy biorący udział w badaniu
wskazali, że chociaż raz w roku (3%)
spacerują po Starym Mieście. Ponad
1/3 badanych odpoczywa na Starówce
codziennie lub kilka razy w tygodniu,
35% spaceruje tutaj kilka razy w mie‐
siącu, 25% kilka razy w roku.
Mieszkańcy i bywalcy Starówki są za‐
dowoleni z wyglądu Starego Miasta,
stanowią 62% wszystkich badanych,
tylko 16% osób nie jest zadowolonych z
wyglądu tej części Torunia. Jednocze‐
śnie te same osoby bardzo wysoko oceniają atrakcyjność Starego Miasta. W sali od 1 do 10 najwięk‐
sza część badanych oceniła atrakcyjność Starego Miasta na poziomie 7 – 23%, 8 – 21%, 6 – 14%, 9 i 5
– po 10%.

Osoby biorące udział w badaniu deklarują, że są zainteresowane zmianami dokonywanymi w obrę‐
bie toruńskiej Starówki, stanowią one 97% osób badanych.


Ponad połowa ankietowanych czuje się też odpowiedzialna za to, co dzieje się na Starym Mieście
(56%), niecała 1/3 ankietowanych nie czuje odpowiedzialności za ten obszar miasta. Istotne jest jed‐
nak to, że pomimo bardzo dużego zainteresowania i poczucia odpowiedzialności za obszar Starego
Miasta jednocześnie 90% badanych czuje, że nie ma wpływu na decyzje podejmowane odnośnie
funkcjonowania Starego Miasta.
W przypadku zmian dokonywanych w obrębie Starówki prawie połowa osób wypełniających ankietę
(46%) jest zadowolona z przebiegu dotychczasowych prac remontowych.
Niezadowoleni stanowią 1/4 wszystkich ankietowanych. Mieszkańcy i bywalcy Starówki nie są zdecy‐
dowani odnośnie tego, kto powinien być odpowiedzialny za podejmowanie decyzji dotyczących
zmian w tym obszarze miasta, zależy to od tego, czego zmiany miałyby dotyczyć (44% wskazań). Po‐
dobna liczba ankietowanych wskazała, że powinien być to jeden organ decyzyjny (18%) lub kilka or‐
ganów decyzyjnych działających w porozumieniu ze sobą (22%).

Warto podkreślić, że 83% badanych uważa, że planowanie wszelkich zmian i renowacji powinno być
konsultowane z mieszkańcami.

Osoby biorące udział w badaniu wskazały na najbardziej palące problemy na Starówce. Nie można
jednak mówić o jakiejś dominującej kwestii, która wymagałaby szczególnej poprawy.
Wśród wymienianych problemów ankietowani wskazali na: zbyt dużą ilość banków i instytucji finan‐
sowych (55%), potrzebę urozmaicenia oferty kulturalno – rozrywkowej (50%), renowację budynków
(48%), ale także odnowę wnętrz kamienic, potrzebę większej ilości miejsc parkingowych (43%) oraz


zmniejszenia opłat za parkingi, zwiększenie liczby toalet (35%), zadbania o czystość (32%) także w
kwestii sprzątania po czworonogach, pojawiły się także wskazania na potrzebę wymiany bruku (9%).
Badani wskazali również na potrzebę zwiększenia bezpieczeństwa w godzinach wieczornych, proble‐
my z rosnącą liczbą niezagospodarowanych budynków, urozmaicenie gotyckiej przestrzeni zabytko‐
wej innymi formami architektury, oraz na osoby żebrzące i zaczepiające na ulicach Starego Miasta.
Poniżej kilka cytatów z ankiety obrazujących potrzeby mieszkańców odnośnie funkcjonowania Stare‐
go Miasta:
„Więcej atrakcji w postaci rzeźb, instalacji, murali na Starówce. Nie tylko sam gotyk, który się
szybko przejada”
„Bardziej radykalny porządek z włóczącymi się i zaczepiającymi też turystów osobami”
„Przeciwdziałanie narastaniu ilości chorych niezamieszkałych bądź pustych lokali użytkowych”
„Należy w pierwszej kolejności zmienić mentalność ludzi zamieszkujących starówkę”

2.3.2 Badania jakościowe (wywiady pogłębione)
Niniejszy rozdział jest podsumowaniem jakościowych badań socjologicznych prowadzonych od 17 sierpnia
do 20 września 2011, przez dr Łukasza M. Dominiaka z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu we współpracy z Zespołem Realizacji Badań Marketingowych i Społecznych „Pryzmat” Instytutu
Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Temat badawczy: „Stare Miasto w Toruniu według jego miesz‐
kańców i użytkowników”. Autorem niniejszego rozdziału jest dr Łukasz M. Dominiak.
Celem badań było ustalenie podstawowych kategorii opisu przestrzeni miejskiej uznanych za istotne przez
jej mieszkańców i użytkowników. Dzięki temu możliwe będzie określenie jak dany obszar jest postrzegany
w świadomości ankietowanych ludzi. Wyniki badań mają pomóc wypracować projekt społecznej rewitali‐
zacji obszaru Starego Miasta w Toruniu (dalej SM).
Badania zostały przeprowadzone metodą wywiadu jakościowego. Zastosowano scenariusz (patrz
załącznik nr 1) częściowo ustrukturyzowany, pozostawiając ankieterom znaczną swobodę w prowa‐
dzeniu konwersacji z respondentami. Grupa badanych zawiera 35 osób – mieszkańców Torunia po‐
wiązanych z toruńską starówką w różny sposób. Są to przedstawiciele różnych grup: pracownicy,
studenci, mieszkańcy SM, przedsiębiorcy, mieszkańcy Torunia spoza obszaru SM, urzędnicy. Kryte‐
rium doboru było użytkowanie SM w sposób ciągły przez minimum 24 miesiące. Próba badawcza
została dobrana teoretycznie, a nie statystycznie ponieważ jej celem było wygenerowanie nowych
kategorii i własności dla badanego obszaru, a nie reprezentatywność samej próby.
Wywiady były nagrywane w formie cyfrowej, ich średnia długość wynosi 45 minut (minimum 27 min.,
maksimum 75 minut). Analiza wywiadów została dokonana metodą „fiszkowania” polegającą na no‐
towaniu wybranych tematycznie wypowiedzi, których zbiór był traktowany jako podstawowa war‐
stwa danych. Transkrypcja uwzględnia trzy podstawowe własności języka pozawerbalnego tj. (1) na‐
cisk tonem głosu, (2) (ściszenie głosu) oraz (3) [słowa słabo słyszalne, lub niedopowiedziane].
Badania uwzględniają postulaty socjologii rozumiejącej, która zakłada że zwykły człowiek jest depozytariu‐
szem istotnej wiedzy o tym, co społeczne. Zgodnie z tym nie przedsiębrano żadnych jednoznacznie z góry
zakładanych hipotez i w toku wywiadów starano się unikać wywoływania odpowiedzi. Przyczyniło się to do
„spłaszczenia” danych ponieważ scenariusz unikał jednoznacznych stwierdzeń, ale jednocześnie zapewniło
to ich reprezentatywność sprowadzoną do danego tematu, lecz nie do grupy społecznej.
Badania zostały przeprowadzone przez zespół złożony ze studentów Instytutu Socjologii UMK w
składzie: Joanna Górska, Joanna Jankowska, Aneta Kamińska, Monika Kicińska, Andrzej Klonowski,
Rafał Korasiewicz, Anna Organiściak, Monika Pełowska, Katarzyna Pstrąg, Joanna Suchomska (ko‐
ordynator ze strony Zespołu PRYZMAT). Autor tego raportu dziękuje uczestnikom badań oraz
konsultantom za pomoc, zaangażowanie i cenne uwagi na różnych jego etapach. Osobne podzię‐
kowania kieruję do p. mgra Adama Mordzona za konsultację scenariusza wywiadu.


Wstęp
Toruń nieodmiennie kojarzony jest z przychylnym, pozytywnym miejscem. I chociaż respondenci zda‐
ją sobie sprawę, że jest to obraz powstały na skutek porównania z sąsiednią Bydgoszczą jak również
innymi, mniejszymi miastami, to często Toruń stawiany był tuż za Krakowem i/lub Wrocławiem, jeśli
chodzi o wartość zabytkowego i oryginalnego centrum. Nie było osoby, która zapytana o „pierwsze
wrażenie” nie nawiązałaby do wyjątkowego charakteru SM, które odnosi się też od razu do całego
Torunia. Zdanie to przewijało się później w toku dalszych wypowiedzi.

Starówka jest pięknym miastem. Zachwyciły mnie te stare budynki. Piękna jest ta nasza
starówka. To miasto niewątpliwie ma swój klimat. (W 5)

Co charakterystyczne, jednocześnie z wypowiedziami afirmatywnymi ujawniały się wątpliwości doty‐
czące nie tylko źródła tej wyjątkowości:

Kopernik jest związany z tym miastem, ale to jest taka funkcja przypadkowa, no bo ciężko
powiedzieć, co by było gdyby tutaj nie mieszkał ‐ byłaby tylko Krzywa Wieża i tyle. (W3)

ale także trwałości tego wyobrażenia, które w opisach respondentów jest weryfikowane w stopniu
zależnym od długości zamieszkiwania, lub użytkowania tego miejsca. Hasła „Gotyk na dotyk” czy „Ko‐
pernik i pierniki” reprezentujące pozytywne wyobrażenie o SM, zawsze wypowiadane były „z przy‐
mrużeniem oka”, lub ze znaczącym uśmiechem. Pierwsze negatywne konotacje pojawiają się wraz z
dostrzeżeniem dużej ilości turystów oraz w związku z niedogodnościami życia codziennego:

Starówka nie jest dobra do życia i do prowadzenia biznesu. (W27)

Warto zwrócić uwagę na to podwójne znaczenie, jakie uczestnicy życia na starówce nadają temu
miejscu. W toku wywiadów nie zabrakło głosów nieraz niemal idealnie sprzecznych w sobie na ten
temat. Wyniki tych badań będą zweryfikowane dzięki zebraniu innych danych, ale już na tym etapie
można postawić tezę o ambiwalentnym wyobrażeniu determinującym postrzeganie SM przez jego
użytkowników, które z jednej strony uaktualnia wyjątkowo rozpowszechnione zdanie o estetycznej
i historycznej wyjątkowości toruńskiej starówki, a z drugiej ujawnia głębokie przekonanie o niedo‐
stosowaniu (dysfunkcji) tego miejsca do współczesnych warunków gospodarczych, demograficz‐
nych i kulturowych. Prezentowana analiza będzie poruszać się właśnie tropem tych podwójnych wią‐
zek znaczeń, zarówno tych pozytywnych, jak i negatywnych.

Kategorie opisu
Prezentowane poniżej, zgrupowane tematyczne kategorie zostały wypracowane w toku wywiadów
pilotażowych. Tylko część z nich została powzięta z góry ze względu na stosowany charakter badań.
Stanowią one szkielet narracji o SM zawartej w tym sprawozdaniu.
I.1 mieszkańcy/ludzie ‐ I.2 inicjatywy ‐ I.3 funkcja
II.1. bezpieczeństwo ‐ II.2 problemy ‐ II.3 miejsca do parkowania
III.1 wizerunek ‐ III.2 przestrzeń ‐ III.3 infrastruktura
Najbardziej nieoczywista okazała się kategoria problemów. Zdecydowana większość ankietowanych miała
trudności z jej konceptualizacją i wskazaniem jej przedmiotu, a niektórzy starali się ją także zanegować (np.
„jakie problemy?”, lub „te problemy są typowe nie tylko dla starówki toruńskiej”). Mimo to, zdecydowano
się podtrzymać tę kategorię, pozostawiając miejsce dla ewentualnej jej weryfikacji.

Starówka to perła w koronie i dopóki będziemy traktować jej problemy jako nieistnieją‐
ce albo traktować je obojętnie tak długo będą głosy niezadowolenia. (W4)


Powyższa wypowiedź, odosobniona w swoim zdecydowaniu, nieprzypisana do żadnej kategorii i zanotowa‐
na „na marginesie” badawczym, bardzo dobrze oddaje stan opinii nt. SM. Przede wszystkim dlatego, że
ujawnia z jaką rzadkością podchodzi się do SM w sposób problematyczny i uświadomiony. SM jako prze‐
strzeń życia, lub obiekt zainteresowania bardzo szybko powszednieje stając się trwałym elementem świata
życia codziennego respondentów. Dzieje się tak na przekór wielokrotnie powtarzanej formule o wyjątkowo‐
ści tego miejsca, która świadczy o znacznej uwadze poświęcanej temu miejscu, szczególnie w trakcie spę‐
dzania w jej obrębie czasu wolnego. Pokazuje to na ile samo to badanie uruchomiło zarówno w badanych,
jak i w badaczach procesy uświadomienia „ujętych w nawias” problemów ukrytych przez „codzienne zabie‐
ganie”. W ten właśnie zwrotny sposób, poprzez oddziaływanie dwóch grup ludzi, zostały skonstruowane i
zweryfikowane podstawowe parametry społeczne opisywanej przestrzeni.

I.1 Ludzie/mieszkańcy

Gdy ja chodziłam tutaj do szkoły to tylko jedna z moich koleżanek tutaj została i miesz‐
ka, wszyscy się wyprowadzili, uciekli ze starówki bo były brudne kamienice, zaniedbane,
bez wody. Pani się przejdzie wieczorem i spojrzy na światła w oknach. Coraz mniej ludzi
mieszka na starówce. (W8)

Wyludnianie się tego obszaru miasta jest nie tylko faktem statystycznym, czy administracyjnym, ale
także społecznym. Łączy się z tym coraz mniej dostrzegany przez respondentów (w niektórych przy‐
padkach wcale niewidoczny) udział mieszkańców w życiu społecznym zamieszkiwanego przez nich
obszaru na warunkach akceptowanych przez większość. Mieszkańcy SM nie stanowią dużej grupy ani
w liczbach bezwzględnych, ani w relacji do innych grup przemieszczających się po SM, bądź zamiesz‐
kujących Toruń. Mimo to, ich obecność w postrzeganiu respondentów staje się ewidentna i walory‐
zowana zdecydowanie negatywnie.

Najbardziej widoczni są ci, których nie powinniśmy widzieć. Jest spore patologiczne śro‐
dowisko. (W8)

Jestem zła na tych meneli, którzy pojawiają się w wielu miejscach miasta. Trochę braku‐
je mi reakcji straży miejskiej na obcowanie tego towarzystwa. (W3)

Właściwie nie da się osobno rozpatrywać kategorii mieszkańców SM w oderwaniu od problemów
związanych z ich życiem, które z kolei utożsamiane są jednoznacznie z ich nie tyle najbardziej skraj‐
nymi formami (np. przestępstwa), lecz z aktywnościami najbardziej niedogodnymi dla zmysłu este‐
tycznego. Niemal wszyscy respondenci starali się przekazać w niej negatywne odczucia zmysłowe
związane z przykrym widokiem, zapachem lub odgłosami, których źródła są, jak się uważa, po‐
wszechnie znane.

Jedyną taką bolączką to jest ta patologia w tych kamienicach. (W1)

To częste, zdecydowane i jednoznaczne wskazanie źródła problemów sprzyja dalszemu oznaczaniu
przez to negatywne wyobrażenie kolejnych obszarów i grup. Ma to miejsce wbrew temu, że współo‐
becność mieszkańców SM tylko sporadycznie kojarzona jest z poczuciem bezpośredniego zagrożenia.
Ich pejoratywny obraz jest przenoszony na mniej lub bardziej nieokreśloną całość – „ludzi ze starów‐
ki”, jako tzw. „element” lub „socjal”. Wzmacnia się to z często artykułowanym/nieartykułowanym
(lub pomijanym milczeniem) wyobrażeniem o obecności/nieobecności „normalnych” mieszkańców
SM, która nie ujawnia się jako przeciwieństwo grupy „patogennej”, lecz jako jej nieujawniony brak.

Duża część ludzi, którzy mieszkają to pewnego rodzaju element, większość z nich miało
do czynienia z półświatkiem – wiadomo, łatwiej jest ukraść portfel staruszce niż pójść do
pracy. Nie daje to komfortu psychicznego, trzeba się pilnować. (W2)


Bardzo irytuje mnie kiedy na starówce siedząc sobie na obiedzie, przy kawie podchodzi jakiś
człowiek, trochę podpity i wypiera się tego że zbiera na kolejną flaszkę. Jest to bardzo mę‐
czące, w ciągu 15 minut pojawia się kilku takich ludzi i nie można spokojnie zjeść. Trzeba
ciągnąć rozmowę na którą nie ma się ochoty. Powinno się za to zabrać bo nie zdarzyło się mi
wyjść do miasta i nie być zaczepionym i poproszonym o jakieś pieniądze. (W6)

Zaczepiają ludzi i proszą o pieniądze. Za każdym razem gdy jestem na mieście jest ktoś
kto mnie zaczepi. Podchodzi prosi o złotówkę bo mu brakuje na wino czy na bułki (...)
zanim zdąży powiedzieć cokolwiek od razu mówię że dziękuję i odchodzę. (W8)

Nawet 10 lat temu, kiedy miałem pierwszą styczność ze starówką to osoby te dzieliły się
swoimi problemami, zbierały drobne. 10 lat minęło i te osoby zbierają częściej, więcej i
częściej się upijają. (W1)

Dla tzw. meneli charakterystyczna jest (1) ich stała obecność (od zawsze i nic się nie da z tym zrobić)
(2) wszechobecność (zawsze i wszędzie mogą się pojawić), (3) bezkarność wobec prawa (wypisywanie
im mandatów nic nie daje), (4) budzące odrazę, odpychające zachowania, które ingerują w estetyczny
komfort obecności innych (zaczepianie, oddawanie moczu, krzyki, głośna rozmowa) oraz (5) skiero‐
wana do wewnątrz tejże grupy przemoc (bójka pomiędzy menelami).

Po życiu tutaj ponad rok człowiek inaczej nie reaguje jak tylko krótkie spierdalaj. Bo je‐
żeli po raz kolejny zaczepia cię ten sam człowiek śmierdzący moczem i alkoholem a ty
rano idziesz po bułki a ten człowiek zatrzymuje cię codziennie chcąc pieniądze to w inny
sposób nie zareagujesz, bo masz tego dość. Ja już inaczej nie reaguję jak tylko agresją.
Na tych ludzi nic innego nie działa. Jak zaczniesz z nim rozmawiać, tłumaczyć to jest jesz‐
cze gorzej. Parę razy miałem już spięcie z tymi ludźmi, a nikt na to nie reaguje. (W7)

Widziałem w te wakacje parę alkoholików, którzy się po mordach lali pod samym Ko‐
pernikiem w środku dnia. Trzeba cokolwiek zrobić bo to krępuje i wkurza, że tacy ludzie
na środku ulicy na siebie wrzeszczą i są pijani. (W3)

W skrajnej postaci stereotyp „menela” skutkuje stygmatyzacją tych, do których się go odnosi, co
ujawnia się w stosowaniu zaimków wskazujących w ich opisach.

Ci po detoksie, pijacy, żebrzący. (W3)

Nie bez kozery powszechnym stało się stosowanie pojęcia dzieci starówki, uwidacznia to
pewne zaniedbania, patologie są i to psuje strasznie wizerunek. (W5)

Ciągle ci sami ludzie, w tych samych miejscach chcący pieniądze i często pijani. Ile razy
przechodzę obok Sowy widzę tych samych ludzi spisywanych przez policjantów, dostają‐
cych mandaty, które nic nie dają. (W8)

Naznaczenie meneli nie zawsze jest wykluczające, chociaż zdarzają się wyraźne zdania rekomendują‐
ce ich „wysiedlenie”, co w opinii wyrażających takie zdania miałoby wpłynąć zdecydowanie polepsza‐
jąco na całą sytuację na SM. Zdarzają się też opinie klasyfikujące meneli jako integralną część starów‐
ki. W takim przypadku można się do nich odnosić z pobłażaniem, nie oddzielając ich od sfery publicz‐
nej jeśli tylko są w stanie spełnić minimalne warunki uczestnictwa w tej sferze (np. nie łamanie pra‐
wa). Wskazywano też, że stosunkowo prostym rozwiązaniem tego problemu mogłoby być zwiększe‐
nie skuteczności monitoringu.


Zwracają uwagę te osoby, które odbiegają od standardów (powiedzmy), czyli ta bied‐
niejsza część czyli biedacy, pijani, żebrzący, aczkolwiek wydaje mi się że oni też mają ja‐
kąś rolę do spełnienia. Może to nie jest dobrze powiedziane, nie brzmi zbyt politycznie,
ale ja uważam, że nie ma sensu usuwać na siłę tych elementów, to jest też składowa
systemu. (W17)

Zespół wyobrażeń nt. „meneli”, który mając niewątpliwie swoje podstawy w realnych praktykach
pewnej grupy ludzi, stanowi jeden z najsilniejszych stereotypów na temat SM ponieważ wpływa za‐
równo na obraz całości SM, jak i na inne grupy i obszary z nim związane.

Moim zdaniem problemem jest to, że jest tutaj duża bieda. Mieszka tu dużo biednych
osób, które tworzą, nie wiem, jakieś patologiczne rodziny. Nad tymi pięknymi sklepami
jest dużo biedy, ubóstwa i alkoholizmu. (W3)

Bardzo często myślenie o starówce z jej mieszkańcami w tle, prowadzi do wartościujących opinii na
ich temat, nieraz wskazując na „meneli” jako podstawowe źródło zaniedbania SM.

Nie zawsze mieszkają tam ludzie, którym się udało. Mają swoje grzeszki. Mieszkają tam
różni ludzie. (W25)

Jakby oni zamieszkali w innych miejscach to wtedy miasto mogłoby coś zrobić z tymi
kamienicami, ktoś by o to zadbał. (W9)

Rzadziej zdarzają się wypowiedzi bardziej zrównoważone, próbujące szukać przyczyn i rozwiązań jak
np. większa widoczność „meneli” w gęstej zabudowie i ciasnych uliczkach oraz fakt, że nawet znaczna
część z nich może pochodzić spoza rejonu SM, a więc niewiązanie ich z mieszkańcami SM.

Patologia jest tu bardziej zauważalna niż w innych częściach miasta. Choć oni nie są
większością, ale tylko ich widać. Normalni siedzą w domu i oglądają telewizję podczas
gdy ci co wychodzą odurzają się używkami. (W19)

W związku z procesem wyludniania się SM dochodzi również świadomość zmniejszania się potencjału
dla negatywnych zjawisk związanych z ubóstwem.

Jest coraz mniej biedoty, alkoholików, jest ich mniej w porównaniu z tym co było przed
20 laty. (W4)

Rzadziej ma miejsce usankcjonowania toruńskiego „menela” poprzez odwołanie do zdarzenia lub
wypowiedzi sprzed lat w którym rezonuje ten sam obraz jaki jest przedmiotem pamięciowego utrwa‐
lenia:

Jak miałam 10 lat i byłam po raz pierwszy w Toruniu na wycieczce to pani powiedziała
żeby uważać, bo tu jest dużo kieszonkowców, oczywiście nikogo nie okradziono. (W15)

Obowiązujący, zdecydowanie negatywny obraz „ludzi ze starówki” wpływa również na ocenę możli‐
wości zmian w tym obszarze. Większość ankietowanych nie tylko ujemnie postrzega potencjał grupy
mieszkańców‐meneli (negatywny kapitał społeczny to głównie brak zaufania, brak elementarnych
zachowań prospołecznych oraz brak pomocy sąsiedzkiej), ale również nie jest w stanie wyobrazić
sobie, że zmiana w ogóle jest możliwa także w innych grupach.

Ciężko cokolwiek zmienić na starówce, która ma już paręset lat. (W23)


Myślę że nic się nie da zmienić bo to jest bardzo trudne. (W25)

Nic się nie da zrobić. Inni mieszkańcy tych dziwnych osób się boją. (W0)

Nie czuję żadnej wspólnoty. To nie taka kamienica jak ta z babinkami, które mieszkają
tu od 50 lat. (W22)

Dość odosobnione głosy dające pewną szansę zmianom odnoszą je do dobrych przykładów innych
dzielnic oraz łączą rozwój ze zmianą prawa własności, a więc wiążą je z czynnikami zewnętrznymi
wobec SM.

Mieszkańcy jak coś mają to o to dbają. Tak jak to boisko nowe. Jak coś już się zrobi to
widać że oni tego nie niszczą, dbają o to. (W2)

Spójrzmy na to jak z roku na rok zmienia się Bydgoskie. Powstają fundacje, organizacje
które prowadzą różne akcje. Podobne działania powinny mieć miejsce na starówce, żeby
to nie było narzucone, bo mieszkańcy będą to odrzucać (...) chodziłoby o takie inicjatywy
włączające mieszkańców do działań. (W20)

Inne grupy użytkowników SM są co najwyżej wspominane. Poza „menelami” dostrzegani są jeszcze turyści
(tutaj dwie wyraźne podkategorie: „wycieczki szkolne” oraz emeryci niemieccy), rodziny z dziećmi oraz stu‐
denci (wieczorem, od października) i tzw. babinki (starsze kobiety obserwujące ulice z okien). Zwraca się
także uwagę na osoby rozdające ulotki jako grupę negatywnie wpływającą na odbiór estetyczny SM.

Masa nachalnych osób, które wciskają ulotki. Idziesz Szeroką i masz pełne kieszenie ulo‐
tek, które często zaśmiecają starówkę, bo większość osób w ogóle ich nie czyta. (W9)

Równie rzadko ankietowani wspominali o bezdomnych, osobach które łamią prawo oraz o żebrzą‐
cych, którzy są postrzegani zawsze jako problem ponadlokalny. Ci ostatni kojarzeni są z ludnością
romską, co też samo w sobie jest uznawane za normalne. Ponadto zdarzają się wypowiedzi na temat
grupy dzieci ze SM i autokontroli tej grupy przez mieszkańców SM.

Zauważam dużo dzieciaków. Świetnie że koło Baja powstało nowe boisko. Dzieciaki
zbierają się aby pograć w piłkę. Jak ta trawa jeszcze nie urosła słyszałem takie komenta‐
rze: „jeszcze raz zobaczę cię na tej trawie to ci nogi (z dupy powyrywam)”. To jest świa‐
dectwo dbania o przestrzeń, tego że chce się żeby było ładnie. (W5)

Dominujące jest przekonanie o wyludnianiu się starówki, szczególnie jeśli jest ono skonfrontowane z
uprzednio zapamiętanymi stanami.

Coraz mniej ludzi tutaj mieszka, bo jest tutaj coraz więcej instytucji. Ludzie są w pubach i
restauracjach, jak się je zamyka to ludzi nie ma. (W6)

Pamiętam 10 lat temu koło godz. 12 na Szerokiej ulica była zalana głowami ludzi. Teraz
często się zdarza że o 23 jest więcej ludzi niż o 11 w dzień. Dzięki clubbingowi miasto ja‐
koś się trzyma. (W28)

W Toruniu 8 lat temu o godz. 3 w nocy nie dało się przejść przez starówkę tyle było ludzi
a teraz godz. 1 i ludzie się rozchodzą, w tygodniu jest też coraz mniej tych ludzi. (W4)


Rozpoznawane w wypowiedziach obrazy objawów wyludniania się starówki mają bezpośredni  negatyw‐
ny wpływ zarówno na ilość jak i na jakość mieszkających na SM i przebywających w nim ludzi. Mimo to
mieszkańcy SM nie zawsze są skazywani na rolę bezosobowego przedmiotu działań innych grup.

Starówkę kształtują nie tylko zabytki, tym co decyduje, o tym, że jest to przyjazne miej‐
sce jest życie które się tam dzieje. (W17)

Chociaż wypowiedź ta jest odosobniona, nie powinna być traktowana jako „wyjątek od reguły”.
Przede wszystkim dlatego, że w większości wywiadów temat „problemów ludzi ze starówki” był nie‐
mal zawsze świadomie lub nieświadomie wywoływanym (wedle scenariusza, lub intencjonalnie przez
respondenta), a pojawiające się na ten temat wypowiedzi mają tendencję do ulegania samowzmoc‐
nieniu i są przedstawiane „jako atrakcyjne”. Były one też tymi momentami konwersacji, w którym
forma wywiadu przybierała postać nieukierunkowanej konwersacji. Można to potraktować jako wy‐
raz głębszych nieujawnianych odczuć dotyczących SM i roli czynnika ludzkiego w niej zawartego –
„życia które się w nim dzieje”. W związku z tym należy podkreślić, że: SM aby spełniać różnorodne
funkcje musi zawierać elementy swojego i oswojonego życia, aby nie stać się „teatralną dekoracją”
(vide przykład Warszawy). Koszty społeczne i administracyjne „okiełznania” takiej Starówki będą
zdecydowanie mniejsze niż koszty wyrugowania resztek heterogenicznej „oryginalnej” społeczno‐
ści. Właśnie uzgodnienie wielu funkcji SM wydaje się zadaniem najtrudniejszym i jednocześnie naj‐
bardziej potrzebnym.

Starówka jest miejscem od którego się wymaga bardzo wiele. Musi być tam miejsce i dla
turystów, i dla przedsiębiorców, i dla władz miasta, dla dzieci, dla wykluczonych, dla
młodzieży. (W14)

I.2 Inicjatywy
Według użytkowników SM zdolność do podejmowania działań oddolnych, zmierzających do realizacji
celów ponadpartykularnych mieszkańców SM jest minimalna. Jej ocena jest oczywiście pochodną
negatywnych opinii zawartych w kategorii „menela” czy „dziecka ze starówki”, ale jej podstawy tkwią
także w jednostkowych i bardzo wyrazistych wyobrażeniach dotyczących ogólnej niemocy mieszkań‐
ców SM. Podkreślany był brak chęci do bezinteresownej pomocy sąsiedzkiej oraz zdolność do jedynie
negatywnej koncentracji wysiłku np. założenie i prowadzenie „bimbrowni”. Być może dlatego na py‐
tanie „jakie znasz inicjatywy zmieniające SM”, ankietowani odwoływali się raczej do „ingerowania” –
jednorazowych działań podlegających łatwej ocenie i klasyfikacji oraz niełączących się z „mieszkań‐
cami/menelami”.

Cieszy to oko czy ucho, jeśli tu ktoś gra na gitarze, tu jakiś inny instrument, tu ktoś rysuje.

Chociażby to, że mnóstwo osób zbiera się wokół takich widowisk to jest najlepszy dowód
na to, że jest to potrzebne. (W5)

Użytkownicy SM postrzegają inicjatywy jako działanie, które tę przestrzeń ożywiają, przyciągając lu‐
dzi. Trudno im jednak zidentyfikować autorów/twórców organizowanych wydarzeń. Najczęściej
przywoływane są inicjatywy znane i takie, które pojawiają się regularnie: Festiwal Skyway, Śniadanie
Na Trawie, organizowane latem mecze siatkówki oraz lodowisko na Nowym Rynku. Z drugiej strony
oprócz imprez o niemal masowym charakterze dostrzegane są działania pojedynczych osób, takich
jak: muzycy, malarze, mimowie.

Jest masa mimów, są malarze, ktoś gra na gitarze. Takie rzeczy są wszędzie i są ważne.
Brakuje wypełnienia pustych miejsc, gdzie jest jakaś goła załatana ściana i można by ją
czymś wypełnić. (W20)


Użytkownicy dostrzegają, że nie tylko główna ulica Starego Miasta jest godna podziwu i zauważenia,
jest wiele miejsc w przestrzeni starówki, które są cenne i ciekawe. Brakuje tylko czegoś co mogłoby
przyciągnąć ludzi w nieznane dotąd, czy mniej uczęszczane rejony. Takim rozwiązaniem mogłaby być
artystyczna aranżacja nieremontowanej zabudowy (tak jak na ulicy Podmurnej), bądź przenoszenie
różnego rodzaju działań i inicjatyw właśnie w te rzadziej odwiedzane obszary SM. Inicjatywy angażu‐
jące przestrzeń są o tyle istotne, że każdy, nawet przechodząc przypadkiem, może się w nie włączyć i
przede wszystkim je zauważyć poznając tym samym przestrzeń SM w zupełnie inny sposób – zawie‐
szając jej powszedni i oczywisty sposób postrzegania.

Teraz jak był ten Skyway to było bardzo dużo ludzi i naprawdę dawno nie widziałam ta‐
kich tłumów na starówce. (W5)

Otwierać przestrzenie niedostępne (…) tak jak udostępniono do zwiedzania Dwór Artusa. No i
naprawdę tłumy osób, trzeba organizować dwie grupy, bo tyle jest chętnych. (W8)

Jest festiwal cyrkowy, ale też pojawia się na tydzień i znika, a trzeba by było wprowadzić
coś takiego co trwa, co jest długotrwałe. (W4)

Taki Skyway jest dobry, bo jest któryś raz z rzędu. Ważna jest kontynuacja. Tych imprez
w sezonie letnim z roku na rok, jest coraz więcej ale już w okresie jesienno‐zimowym
praktycznie wcale ich nie ma. (W6)

Użytkownicy SM odczuwają potrzebę podejmowania tego typu działań, które sprawiają, że przestrzeń
tętni życiem, budzi zainteresowanie spacerujących i zwracają uwagę na pewną nierównowagę w or‐
ganizowaniu różnego rodzaju wydarzeń – w okresie jesienno‐zimowym wszelkiego typu imprez jest
znacznie mniej, są prawie niedostrzegalne (użytkownicy wymieniają jedynie rynek świąteczny i lodo‐
wisko na Nowym Rynku). Wszelkie podejmowane inicjatywy możemy zaobserwować jedynie na ulicy
Szerokiej. Brakuje „wypełnienia miejsc” mniej uczęszczanych.


Brakuje wypełnienia pustych miejsc (…), gdzie jest jakaś goła, załamana ściana i można
by ją czymś wypełnić. (W20)

Świetną inicjatywą są festiwale aranżujące przestrzeń, czy to Skyway czy Święto Muzyki
(…). (W8)

W tym roku podobało mi się to, że festiwalem zostały objęte nie tylko te sztampowe
obiekty, ale też te zakamarki, zaułki (…). Dzięki temu można też odkryć nowe miejsca.
(W21)

Użytkownicy często dają wyraz temu, że nie wiedzą o tym, co się dokładnie dzieje na SM. Brak infor‐
macji jest częstym powodem, dla którego twierdzą, że „nic się nie dzieje”. Pojawiają się również uwa‐
gi, że gdyby wiedzieli, że coś jest organizowane chętnie wzięliby udział w takich wydarzeniach:

Reklama jest słaba. Albo widać jak już coś się dzieje, albo widzisz plakat na ulicy i małym
drukiem musisz to czytać. Nie ma promocji tego co oni robią. Ja tutaj mieszkam i powinie‐
nem wiedzieć, że jakieś 250m ode mnie odbywa się jakiś festyn dla dzieci czy coś. (W6)

Ważne jest żeby polepszyć jakość informacji, ponieważ jak są jakieś wydarzenia bardzo
często dowiaduję się o tym już po fakcie albo dzień przed i nie mogę już zaplanować cza‐
su żeby się wybrać mimo szczerych chęci. (W6)

Restart raport końcowy

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Restart raport końcowy

Similaire à Restart raport końcowy (17)

Plus de pzr

Plus de pzr (15)

Restart raport końcowy