3

1. III. CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP
szkolenie dla operatorów BSP
VLOS < 5kg

2. Czynniki wpływające na (nie)powodzenie
misji
• stres
• zmęczenie
• dezorientacja
• brawura (to nie odwaga)
• wiek (wbrew pozorom - im starszy tym bardziej
rozważny)
• nielegalne używki (dopalacze, narkotyki)
• legalne używki (alkohol, kawa, papierosy, etc.)
• choroby i leki
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 2

3. Stres
• reakcja organizmu na bodźce zewnętrzne które wymagają od nas szybkiej adaptacji
do aktualnych warunków;
Rodzaje stresu:
- destruktywny – reakcja na problemową sytuację której rozwiązanie nie jest w
danym momencie możliwe lub która jest postrzegana jako trudna lub niemożliwa do
wykonania.
- mobilizujący – reakcja na trudne zadanie które trzeba szybko wykonać;
PAMIĘTAJMY – realizując misję przewiduj sytuacje niebezpieczne. ZAWSZE możesz się
zatrzymać, zrobić kilka odprężających wdechów, przemyśleć dalszy sposób realizacji
zadania.
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 3

4. Stres
Symptomy fizyczne:
• płytki oddech ;
• przyspieszona akcja serca,
szybsze tętno i oddech
• kłopoty z uwagą,
koncentracją i pamięcią
• zimna skóra, potliwość;
• mdłości, biegunka
• nagła potrzeba oddania
moczu
• silne napięcie mięśni, nawet
do drżenia, dreszczy
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 4
Symptomy psychiczne:
• utrata koncentracji i pewności
siebie;
• nagły spadek sił i energii
• niska samoocena
• trudności z podejmowaniem
decyzji;
Sposoby radzenia ze stresem:
• aktywność fizyczna;
• medytacja;
• masaż
• spacer;
właściwe zarządzanie czasem – przygotuj checklistę przed misją i realizuj ją
powoli ale skrupulatnie

5. Alkohol
Art.178a. KK
• §1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem
środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu
(…)powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności
albo pozbawienia wolności do lat 2.
stan nietrzeźwości :
• zawartość alkoholu we krwi < 0,5 promila (…)
• zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza <0,25 mg (…);
stan „wskazujący na spożycie alkoholu”:
• zawartość alkoholu we krwi od 0,2 do 0,5 promila
• obecność alkoholu od 0,1 mg do 0,25 mg w 1 dm3 wydychanego
powietrza.
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 5
Źródło: https://pl.freepik.com/

6. Alkohol
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 6
Źródło: http://chemiczne-igraszki.blogspot.com/
Wzór Widmarka na zawartość alkoholu:
𝑃 =
𝐴
𝐾 𝑥 𝑊
P – liczba promili alkoholu we krwi
A – ilość wypitego czystego alkoholu w gramach, gdzie
gęstość alkoholu etylowego wynosi 0,8g/cm³
K – współczynnik rozmieszczenia alkoholu we krwi
0,7 - mężczyźni
0,6 - kobiety
W – waga w kilogramach
Podstawowa zasada:
PIŁEŚ? NIE LATAJ !

7. Leki
Opioidy
Narkotyczne leki przeciwbólowe np.: morfina, tramadol, fentatyl, mogą powodować:
- spadek koncentracji;
- upośledzenie procesów myślowych;
- spadek sprawności ruchowej;
- wydłużenie czasu reakcji;
Dekstrometorfan – składnik leków do zawalczania przeziębienia, może powodować:
- zaburzenia równowagi;
- nerwowość, niepokój;
- halucynacje;
Kodeina – składnik leków przeciwkaszlowych. Działanie niepożądane:
- euforia i pobudzenie lub senność i apatia;
- niewrażliwość na przykre doznania;
Leki przeciwalergiczne I i II generacji mogą powodować:
- senność;
- osłabienie;
- wydłużenie czasu rekcji;
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 7

8. Leki
Barbiturany – leki nasenne, znieczulające, przeciwpadaczkowe, mogą powodować:
- osłabienie organizmu;
- zaburzenia motoryczne;
- opóźnione reakcje;
- senność;
- zaburzenia widzenia;
Niektóre antybiotyki mogą spowodować zaburzenia równowagi i słuchu;
Źle przyjęta insulina może spowodować zaburzenia świadomości, a nawet utratę przytomności;
Leki nasenne lub uspokajające, nawet przyjęte dzień wcześniej, mogą powodować:
- upośledzenie precyzji ruchów;
- senność, osłabienie i zmęczenie;
Leki na chorobę lokomocyjną (typu aviomarin) mogą powodować:
- senność,
- osłabienie, bóle głowy;
Leki psychotropowe – stosowane w leczeniu zaburzeń psychicznych. Źle przyjmowane powodują:
- senność, nadmierne zmęczenie;
- zawroty głowy
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 8

9. Leki
Ogólne zasady:
1. PRZECZYTAJ ULOTKĘ! – jeżeli nie skutki mogą powodować osłabienie koncentracji ,
spowolnienie ruchów, zaburzenia motoryczne – ODPUŚĆ LOT. SZKODA SPRZĘTU!
2. OBSERWUJ ORGANIZM – jeżeli widzisz że dzieje się coś niepokojącego. ODPUŚĆ
LOT!
3. NIE JESTEŚ PEWNY czy możesz latać – zapytaj lekarza. TO NIE UJMA NA HONORZE.
Jeżeli latasz VLOS < 5 kg – do przystąpienia do kursu wystarczy Twoje oświadczenie o
stanie zdrowia. Instruktor Cię nie zweryfikuje. Ale pamiętaj:
ZA PRAWIDŁOWY I BEZPIECZNY PRZEBIEG LOTU ODPOWIADA OPERATOR BSP !!!
Kurs VLOS > 5 kg i BVLOS obowiązują badania lotniczo-lekarskie u lekarza orzecznika.
On wyda/ nie wyda zaświadczenie o zdolności.
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 9

10. Hałas
• Do hałasu nie można się przyzwyczaić;
• Nowe przepisy wymuszą na producentach ograniczenie hałasu do 80-90dB
(w locie w odległości 1m);
• Natężenie dźwięku na poziomie 120-140 dB może powodować ból i
uszkodzenie słuchu;
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 10
Konsekwencje długotrwałego
działania:
• zdenerwowanie i
dekoncentracja;
• agresywność
• depresje i zaburzenia
psychiczne;
• zmniejszenie wydajności
pracy;
Źródło: http://laboratoria.net/

11. Strefa niebezpieczna BSP
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 11
Strefa niebezpieczna w BSP MR znajduje się
dookoła wszystkich wirujących śmigieł.
Nigdy nie należy:
- próbować podnosić przewróconego BSP,
gdy silnik nie został wyłączony;
- lądować „na ręku”;
- przelatywać nad sobą bądź osobami
postronnymi;
- w inny sposób zbliżać się do BSP z
pracującymi śmigłami;

12. która linia
dłuższa?
Urazy narządu wzroku
Oko dostarcza  80% informacji o otoczeniu
Widzenie stereoskopowe – zdolność do oceny głębi i odległości do
przedmiotów, dzięki widzeniu obuocznemu. Zez, lub utrata wzroku na
jedno oko powoduje utratę zdolności widzenia przestrzennego;
Brak widzenia przestrzennego uniemożliwia orientację przestrzenną oraz
prawidłową ocenę odległości w polu widzenia;
Akomodacja – zdolność oka do wyraźnego widzenia
przedmiotów na różnych odległościach;
Złudzenie optyczne – błędna
interpretacja widzianego obrazu
przez mózg pod wpływem kolorów,
kontrastu, cieni, etc.
która linia
prosta?
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 12

13. Urazy narządu wzrokuWażna jest prawidłowa higiena oka:
- nawilżanie;
- odpowiednie oświetlenie;
- odległość od tabletu < 70cm;
- okulary przeciwsłoneczne latem i zimą.
Urazy oka:
• mechaniczny – uszkodzenie oka wskutek zewnętrznych czynników
(uderzenie korpusem lub, co gorsza, pracującym śmigłem BSP):
- zasłonić oko opatrunkiem jałowym. NIE UCISKAĆ!
- drugie oko zamknięte
- natychmiast udać się do lekarza!
• ciało obce w oku – np. wskutek podmuchu od śmigła
- wypłukać wodą lub solą fizjologiczną;
- jeżeli nie wyjdzie, opatrunek jałowy i DO LEKARZA
• oparzenie chemiczne – kontakt z substancją żrąca – kwas, zasada, sole
- płukać oko pod bieżącą letnią wodą przez 20’
- nie zakładać opatrunku
- DOLEKARZA!
• oparzenie światłem słonecznym
- unikać bezpośredniego patrzenia na słońce;
- może dojść do oparzenia plamki (najważniejsza część siatkówki)
Okulary przeciwsłoneczne
-koniecznie z filtrami UV 400 (czyli blokują fale
krótsze niż 400 m. Brak filtrów powoduje
rozszerzenie źrenic i dostawanie się fal z
zakresów szkodliwych dla wzroku).
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 13
Źródło: www.senior.pl

14. Rany od śmigieł
Nigdy nie próbuj dotykać BSP z wirującymi śmigłami!!!
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 14
Rany takie wiążą się zwykle z dużą ilością krwi,
są bolesne i wymagają natychmiastowej
reakcji:
• Przepłucz ranę bieżącą wodą i użyj środka
odkażającego.
• Staraj się nie dotykać zranionego miejsca,
żeby nie przenosić drobnoustrojów.
• Zatamuj krwawienie jałową gazą;
• Do zamykania mniejszych ran ciętych bez
konieczności zszywania użyj np. pasków
Steri-Strip.
• W sytuacji, gdy w ranie znajduje się ciało obce (np. odłamki śmigła), nie usuwaj go
samodzielnie.
• Zaopatrz ranę jałową gazą opatrunkową, umocuj opatrunek i natychmiast przetransportuj
poszkodowanego do szpitala. Nie zdejmuj opatrunku nawet, jeśli jest przesiąknięty krwią,
zamiast tego owiń go kolejną warstwą.
Źródło: Pixabay.com

15. Poparzenia ciała
Może się zdarzyć, że podczas nieprawidłowej eksploatacji (szczególnie ogniw Li-Po),
BSP może ulec zapaleniu, a my doznać poparzeń.
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 15
4 stopnie oparzeń:
I – rumień, silny ból;
II – pęcherze, silny ból;
III – twarda, woskowa skóra, brak bólu
ze względu na uszkodzenie nerwów;
IV – zwęglenie, martwica tkanek
Pierwsza pomoc:
- odciąć źródło ognia;
- wezwać pogotowie jeśli poparzony
nieprzytomny lub poparzona duża
powierzchnia ciała;
- ranę chłodzić wodą min. 15’;
- zaopatrzyć opatrunkiem jałowym;Źródło: www.youtube.com

16. Udar cieplny
• potencjalnie śmiertelny stan wywołany wzrostem temperatury ciała < 40C
• Prowadzi do zaburzeń układu nerwowego i innych narządów;
• może wystąpić u osób ciężko pracujących lub trenujących w gorącym i wilgotnym
środowisku;
Objawy:
• kurcze mięśni brzucha, pleców i/lub kończyn;
• złe samopoczucie; nudności, ból głowy,
• silne pocenie się, zawroty głowy;
• nudności wymioty biegunka,
• splątanie, majaczenie, drgawki, etc.
Pierwsza pomoc:
• odpoczynek w cieniu, schładzanie ciała letnią wodą;
• nawodnienie;
• wezwać pomoc;
ZBYT DŁUGA REALIZACJA MISJI W PEŁNYM NASŁONECZNIENIU BEZ ODPOWIEDNIEJ
OCHRONY PRZED SŁOŃCEM MOŻE SPOWODOWAĆ UDAR CIEPLNY!!!
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 16

17. Odwodnienie
Długotrwała realizacja misji w środowisku gorącym i wilgotnym może prowadzić
do odwodnienia;
Odwodnienie to stan zagrażający życiu i zdrowiu, gdy zawartość wody i
elektrolitów spada poniżej wartości niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania
organizmu
• Organizm potrzebuje min. 2-2,5l wody/doba, a latem nawet do 4l;
Objawy:
• wzmożone pragnienie;
• zmęczenie;
• senność;
• bóle i zawroty głowy;
• problemy z koncentracją;
• rzadsze oddawanie moczu;
Profilaktyka:
• pić często małe ilości;
• nie czekać na uczucie pragnienia;
• pić wodę, izotoniki, niesłodzone herbaty, napary, etc.
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 17
Źródło : edrnona.pl
Źródło: http://www.psselomza.pl/

18. Odmrożenia
• Zmiana skóry spowodowana działaniem
niskiej temperatury;
• Zimny wiatr, wilgoć, bezruch, obcisłe
ubranie, alkohol i narkotyki przyspieszają
powstawanie odmrożeń;
• 4 stopnie odmrożeń:
I – skóra blada twarda i zdrętwiała, kłujący ból;
II – pęcherze z surowicą, rwący, piekący ból;
III – jak w II + powierzchowna martwica skóry;
IV – martwica głębszych warstw
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 18
Źródło: https://runningmagazine.ca
Realizacja misji w niskiej temperaturze, poza możliwością uszkodzenia BSP, może
prowadzić do odmrożeń

19. Czynnik ludzki
• Czynnik ludzki związany jest z nieadekwatnym działaniem człowieka, które skutkuje błędem;
• Stanowi największe zagrożenie dla bezpieczeństwa lotów;
• Jest przyczyną ok. 80 % wypadków lotniczych;
• Rzadko zdarza się, że wypadek ma jedną przyczynę. Zwykle występuje tzw. łańcuch błędów i
wystarczy że przerwiemy jedno jego ogniwo, a do wypadku nie dojdzie;
• Najbardziej na kwestie bezpieczeństwa wyczulone są osoby, którym zdarzył się wypadek;
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 19
„Błądzić jest rzeczą ludzką”
Cycero
„Jeśli cokolwiek może się nie
udać, kiedyś nie uda się na
pewno”
prawo Murphy’ego
Czynnik ludzki jest największą grupą przyczynową zdarzeń
lotniczych i ma swoje odniesienie we wszystkich obszarach
działalności lotniczej. Do głównych przyczyn powstania błędu z
powodu czynnika ludzkiego zalicza się:
- postępowanie umyślne – zamierzone odstąpienie od
procedur, przepisów, etc.;
- brak kwalifikacji – brak doświadczenia , wyszkolenia, wiedzy,
umiejętności, etc.;
- błędy w komunikowaniu – np. z TWR, FIS;
- błędy proceduralne – niezamierzone odstąpienie od
przestrzegania procedur lub przepisów;
- niezdolność – fizyczna lub psychofizyczna niedyspozycja;

20. Czynnik ludzki
„Parszywa dwunastka” - najczęściej występujące przyczyny błędów w obsłudze,
prowadzące do wypadku lotniczego, podzielone na 2 grupy. Związane z nadmiarem oraz
brakiem czynników:
1. Rutyna - pewność wynikająca z długotrwałej praktyki połączona z utratą świadomości
istniejących zagrożeń, wywołana często powtarzającymi się czynnościami i nużącą
pracą.
2. Roztargnienie – spowodowane np. przez odciągnięcie uwagi, zamieszanie, chaos
myślowy.
3. Zmęczenie – bywa ignorowane, gdyż dopóki nie jest nadmierne, człowiek nie zdaje
sobie z niego sprawy.
4. Presja (czasu, konieczności wykonania zadania, pracodawcy ,etc.)
5. Stres – zdenerwowanie wywołane np.: presją czasu, zmianą zakresu zadań,
czynnikami prywatnymi.
6. Ułatwienia – przyjmowanie przez większość osób odstępstw od instrukcji jako
standardów ułatwiających pracę
7. Brak komunikacji – błędy i zakłócenia w obiegu informacji
8. Brak wiedzy – brak zrozumienia zadania;
9. Brak współpracy w zespole - niespójny wysiłek zespołu;
10. Brak zasobów – brak narzędzi, materiałów, nieaktualna dokumentacja, niewłaściwe
warunki pracy.
11. Brak asertywności – brak umiejętności odmówienia wykonania zadania;
12. Nieostrożność – błędna ocena możliwych konsekwencji działania
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 20
nadmiar
czynników
brak
czynników

21. I-M-S-A-F-E
Checklista indywidualnego sprawdzenia stanu samopoczucia pilota
przed wykonaniem operacji.
Odpowiadając na 6 pytań możemy oszacować naszą zdolność do
bezpiecznej realizacji misji:
2020-07-16 CZŁOWIEK JAKO OPERATOR BSP 21
I ILLNESS CZY JESTEM CHORY?
M MEDICATION CZY JESTEM POD WPŁYWEM LEKÓW?
S STRESS CZY JESTEM ZESTRESOWANY?
A ALCOHOL CZY JESTEM POD WPŁYWEM?
F FATIQUE CZY JESTEM ZMĘCZONY?
E EMOTION CZY TARGAJĄ MNĄ ZŁE EMOCJE?
Jeśli choć jedna odpowiedź jest pozytywna – powinniśmy odpuścić
latanie