แนวทางการบริหารจัดการอุทยานแห่งชาติทางทะเลเกี่ยวกับการตอบแทนคุณระบบนิเวศ (PES) การประชุมเชิงปฏิบัติการผู้ประกอบการในพื้นที่อุทยานแห่งชาติทางทะเลและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง 4-5 สิงหาคม 2558 ณ สหกรณ์ออมทรัพย์กรมป่าไม้ กรุงเทพ

1. แนวทางการบริหารจัดการอุทยานแห่งชาติทางทะเล
เกี่ยวกับการตอบแทนคุณระบบนิเวศ (PES)
การประชุมเชิงปฏิบัติการผู้ประกอบการในพื้นที่อุทยานแห่งชาติทางทะเลและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง
4-5 สิงหาคม 2558 ณ สหกรณ์ออมทรัพย์กรมป่ าไม้ กรุงเทพ

2. กรอบการนาเสนอ
กลไกและหลักการของ PES
ประเภทและองค์ประกอบของ PES
เงื่อนไขความสาเร็จของ PES
PES กับอุทยานแห่งชาติทางทะเล กรณีต่างประเทศ
แนวทางแทนคุณระบบนิเวศทางทะเล ของประเทศไทย

3. กลไกตอบแทนคุณระบบนิเวศ (PES)
Ecosystem
Service
= ประโยชน์ที่มนุษย์
ได้รับจากระบบนิเวศ
ระบบนิเวศ =
ทรัพยากรธรรมชาติ :
สินค้าสาธารณะ
(Public Goods)
สินค้าสาธารณะ
ไม่มีผู้หนึ่งผู้ใดเป็นเจ้าของ
ทุกคนเข้าถึงได้ ไม่มีใครมีสิทธิ
เหนือใคร รัฐจัดสรรให้ทุกคน
ทั้งผู้ที่เต็มใจจ่ายและคนทั่วไป
เสมอกัน
ราคาต่า ใช้เยอะ
ราคาสูง ใช้น้อย #
ไม่ตรงกับมูลค่าเศรษฐกิจ
ที่แท้จริง
ของระบบนิเวศ
Payment for Ecosystem Service

4. หลักการของการตอบแทนคุณระบบนิเวศ (PES)
ผู้ดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ
Service Provider/Sellers
ผู้ที่ได้รับประโยชน์จากระบบนิเวศ
Buyers
ข้อตกลง

5. ประเภทของโครงการ PES
โครงการ PES ที่รัฐเป็นผู้ซื้อ
โครงการ PES ที่เกี่ยวกับการซื้อขายคาร์บอนเครดิต จากเจรจา
ระหว่างประเทศ
โครงการ PES ที่ตกลงกันระหว่างเอกชนกับเอกชน
รัฐไม่เกี่ยวข้องหรือมีบทบาทจากัดเท่านั้น
บริษัท
เอกชน
ภาคเอก
ชนที่เป็น
ตัวกลาง
รัฐบาล
องค์กร
ผู้ให้ทุน
องค์กร
พัฒนา
เอกชน
บุคคล
ทั่วไป
ผู้ซื้อ

6. องค์ประกอบของโครงการ PES
ที่มา: ประยุกต์จาก Marit Kragt, Michale Renton and Gabriela Scheufele, short course introduction to Payments for Environmental services( PES) Schemes”, Vientiane, Lao PDR.6th-7th March 2013
กิจกรรมอนุรักษ์และฟื้นฟู
(ที่แตกต่างจากปกติ : Additionally)
เจรจาต่อรอง และมีข้อตกลงร่วมกัน
ระหว่างผู้ดูแลและผู้ได้รับประโยชน์
ระบบนิเวศ
Ecosystem Service
ประโยชน์ที่ได้รับจากนิเวศบริการ
(ข้อมูลฐาน)
ระบบนิเวศที่ดีขึ้น
ประโยชน์ที่ได้รับเพิ่มขึ้น
เพราะมีกิจกรรมการอนุรักษ์

7. ปัจจัยความสาเร็จของโครงการ PES
ความโปร่งใส
(Transparency)
กิจกรรมการ
อนุรักษ์และฟื้นฟู
ทรัพยากรที่
นอกเหนือจาก
มาตรการที่ผู้ดูแล
ดาเนินการอยู่แล้ว
(Additionally)
การให้ค่าตอบแทน
ควรจะมีเงื่อนไข
(Conditionality)
ความสมัครใจ
(Voluntary)

8. ตัวอย่างของโครงการ PES: ฝรั่งเศส
Service Provider:
เกษตรกรเลี้ยงโคนมและเจ้าของ
ที่ดินบนพื้นที่ต้นน้า
บริษัทจ่ายเงินให้เกษตรกร
230 ดอลล่าร์ต่อเฮกแตร์ต่อปี
เป็นระยะเวลา 7 ปี
(15,500 ต่อคน
/ต้องจ่าย 3.8 ล้านเหรียญ)
ข้อตกลง
Buyer:
บริษัท Perrier Vittel (Nestle)
โครงการจัดการลุ่มน้า Rhine-Meuse
• ปรับปรุงการใช้ประโยชน์ที่ดิน
• ปลูกป่าเพื่อซับมลพิษในพื้นที่
เปราะบาง

9. ตัวอย่างของโครงการ PES : แม๊กซิโก
Service Provider:
ชุมชนรอบผืนป่า
เทศบาลตั้งองค์กรอิสระ เพื่อจัดการ
อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ชื่อ
Profauna ให้ระดมทุนจากผู้สมัครใจ
บริจาคตั้งแต่ 1-1000 เปโซ
ข้อตกลง
Buyer:
ผู้ใช้น้าในเขตเทศบาล SALTILLO
จัดการ
สิ่งแวดล้อม
50%
กองทุน
อนุรักษ์น้า
10%
ให้ความรู้ด้าน
สวล.
10%
พัฒนาชุมชน
และสังคม
10%
งานวิจัย
10%
บริหารจัดการ
10%
กิจกรรมหลัก
• ป้องกันไฟป่า
• ปลูกป่า
• ตรวจสอบคุณภาพน้าและดิน

10. PES กับระบบนิเวศทะลและชายฝั่ง
https://www.youtube.com/watch?v=lVMV3StvLCs

11. PES กับระบบนิเวศทะเลและชายฝั่ง

13. การเพาะเลี้ยงไข่มุกปาปัว ประเทศอินโดนีเซีย
บริษัท PT Cendana Indopearls (CIP) บริษัทลูกของบริษัท South Sea Pearl
ได้ทาสัญญา 30 ปีกับ กลุ่มชาติพันธุ์กาวี (Kawe) การเพาะเลี้ยงไข่มุกในทะเลเพื่อ
แลกเปลี่ยนกับการพัฒนาชุมชน (โรงเรียนใหม่ ยารักษาโรค) การจ้างงานและการ
สร้างจิตสานึกต่อทรัพยากรทางทะเล โดยบริษัทประสานตรงกับชาวกาวี
ครอบครัวเจ้าของที่ดิน การศึกษาวิถีชีวิตชาวกาวีของนักมนุษยวิทยา ทาให้ CIP
เรียนรู้วิธีที่ทางานกับชุมชนได้ดีที่สุด ความร่วมมือระหว่าง CIP กับชุมชนชาวกาวี
นี้ช่วยสร้างโอกาสด้านเศรษฐกิจและการศึกษาภายในราชาอัมพัด (Raja Ampat)
และส่งเสริมการเพาะเลี้ยงไข่มุกปาปัวอย่างยั่งยืน

14. เต่าหญ้า (Olive Ridley Sea Turtle)
ขึ้นวางไข่ที่หาด Gahirmatha
ทางตะวันออกของอินเดีย

15. โครงการท่าเรือ Dhmra ประเทศอินเดีย
2006: DCPL&IUCN ลงนามความ
ร่วมมือเพื่อหาแนวทางการดาเนินธุรกิจ
ที่ลดผลกระทบต่อระบบนิเวศหาด
ทรายและเต่าทะเล (5 ปี)
พัฒนาแผนการจัดการสื่งแวดล้อม โดย
เน้นการลดผลกระทบที่เกิดจากการขุด
ลอกร่องน้าและความเข้มของแสงไฟ
ข้อตกลง
กิจกรรมหลัก
• การขุดลอกร่องน้า
• ระบบไฟฟ้าในท่าเรือ
• มวลชนสัมพันธ์
• แผนการจัดการสิ่งแวดล้อม
Service
Provider:
IUCN/องค์กร
พัฒนาเอกชน
Buyer:
DPCL (L&T และ TATA
Steel): 1998
ที่มา: Protecting the Olive Ridley Turtle the Story of the Dhamra Port (2014) IUCN, Scoping mission to the Dahmra Port Project (2006) IUCN

16. การเช่าแนวปะการัง ที่ประเทศฟิจิ
ชุมชนท้องถิ่นชาวฟิจิก่อตั้งการจัดการพื้นที่ทางทะเลโดยชุมชนท้องถิ่น
(Community Locally Managed Marine Areas (LMMs) ซึ่งทาสัญญาเช่า
ระยะสั้น (2-5 ปี) เพื่อใช้ประโยชน์ในพื้นที่แนวปะการังและทรัพยากรทางทะเล
โดยเฉพาะด้านการค้นหาตัวยา การเพาะเลี้ยงและการเก็บหินตกแต่งตู้ปลา ทั้งนี้มีการ
บริหารจัดการโดยชุมชน การให้ความรับผิดชอบในพื้นที่ทางทะเล การสารวจติดตาม
และการจัดการร่วมกับชุมชน เพื่อให้เกิดกระบวนการซื้อขายความยั่งยืน โดย
มหาวิทยาลัย South Pacific มีบทบาทในการเป็นคนกลางเพื่อเจรจาตกลงระหว่าง
LMMAs กับบริษัทเอกชน เพื่อยังประโยชน์ด้านเศรษฐกิจและส่งเสริมการจัดการแนว
ปะการังอย่างยั่งยืน
นับจากปีเริ่มต้น (1997) หนึ่งหมู่บ้าน เครือข่ายการจัดการพื้นที่ทางทะเลโดยชุมชน ของ
ประเทศฟิจิ เป็น 250 แห่งในปี 2009 ที่มีกว่า 279 หมู่บ้าน ครอบคลุม 10,745 ตร.กม. ของ
การทาประมงชายฝั่ง และขยายผลไปในประเทศอินโดนีเซีย ไมโครนีเซีย ปาปัวนิวกีนี
ฟิลิปปินส์และหมู่เกาะโซโลมอน

17. ตัวอย่างของโครงการ PES ในระบบนิเวศทะลและชายฝั่ง

18. Chumbe Island Coral park ประเทศ Tanzania
กระทรวงเกษตร ปศุสัตว์และทรัพยากรธรรมชาติของประเทศ
ทานเซเนีย จัดตั้งอุทยานแห่งชาติทางทะเลรอบเกาะ Chumbe
เมื่อปี 1995 โดยให้ทางบริษัท Chumbe Island Coral Park
เช่าบริหารจัดการ มีระยะเวลาที่ต่ออายุทุกๆ 10 ปี
กิจกรรมหลักเพื่อการจัดการพื้นที่
คุ้มครอง ด้านการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์
การศึกษาวิจัยและการสร้างโอกาสทาง
การศึกษา ภายใต้แผนการจัดการ
CHICOP (1995-2016)

20. อุทยานทางทะเลบอแนร์ เนเธอร์แลนด์
อุทยานทางทะเลบอแนร์ในทะเลแคริบเบียน ตั้งขึ้นในปี 1979 เพื่ออนุรักษ์
ถิ่นที่อยู่อาศัยทางทะเลและชายฝั่งที่นับว่าเป็นแหล่งดาน้าที่มีชื่อเสียงมาก
ที่สุดของโลก การเก็บค่าธรรมเนียมการดาน้า ทาให้อุทยานสามารถบริษัท
จัดการตัวเองได้ทั้งหมด นับแต่ปี 1992 รวมทั้งเจ้าหน้าที่เพื่อการสารวจ
ติดตาม การฝึกตารวจเพื่อปราบการบุกรุกลักลอบ ล่าจับสัตว์ การทิ้งสมอ
บนแนวปะการังและการวิจัย สารวจติดตามระยะยาว และเน้นการให้การ
ความรู้แก่นักท่องเที่ยว คนงานและคนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เกี่ยวกับการ
อนุรักษ์ทางทะเล ซึ่งเป็นที่รับรู้กันในระดับโลก ปัจจุบันมีการเพิ่มแหล่งเก็บ
เงินรายได้ คือค่าธรรมเนียมการจอดเรือ ค่าธรรมเนียมเรือที่เข้ามาในพื้นที่

21. The Dutch Caribbean
Nature Alliance (DCNA) The Dutch Ministry of the Interior contributes €750,000
annually (until 2016).

22. อุทยานแห่งชาติทางทะเล Bunaken อินโดนีเซีย
ประกาศจัดตั้งเมื่อปี 1991
พื้นที่ประมาณ 900 ตร.กม.
มีพื้นที่อยู่บนฝั่ง และ 5 เกาะ
22 หมู่บ้านอาศัยอยู่ใน
อุทยาน ประมาณ 3 หมื่นคน
แหล่งท่องเที่ยวทางทะเลที่มีการพัฒนา
เป็นอย่างดี
• ผู้ประกอบการดาน้า 20 แห่ง ทั้งอยู่บนฝั่งและ
ออกดาแบบ Day trip ในอุทยาน
• ที่พักมีตั้งแต่ระดับ 5 ดาวจนถึงกระต๊อบ
สาหรับ Backpackers
• นักท่องเที่ยวประมาณ 25,000 คนต่อปี
• มีสายการบินตรงจากต่างประเทศ
ที่มา: Developing a diversified portfolio of sustainable financing options for Bunaken National marine Park, MV Erdmam, USAID’s Natural Resources Management Programme, Indonesia

23. อุทยานแห่งชาติทางทะเล Bunaken อินโดนีเซีย
รัฐบาลสนับสนุน
งบประมาณประจาปี
ระบบการจัดเก็บ
ค่าธรรมเนียม
แบบกระจายอานาจ
การสนับสนุน
จากภาคเอกชน
งบประมาณ
จากหน่วยงานภาครัฐ
ระบบอาสาสมัคร
ต่างประเทศ
ทุนสนับสนุน
จากแหล่งทุน

24. อุทยานแห่งชาติทางทะเล Bunaken อินโดนีเซีย
ชุมชน
ผู้ประกอบการ
ร้านดาน้า
นักวิชาการ
องค์กร
พัฒนา
เอกชน
การ
ท่องเที่ยว
ท้องถิ่น
กรม
ประมง
ท้องถิ่น
หน่วยงาน
ด้าน
สิ่งแวดล้อม

25. แนวทางโครงการ PES ในระบบนิเวศทะลและชายฝั่ง

26. แนวทางโครงการ PES ในระบบนิเวศทะลและชายฝั่ง

27. กองทุนอนุรักษ์ตะรุเตา
แผนยุทธศาสตร์ด้านการเงิน
(Business Plan for Tarutao)
แผนการจัดการสิ่งแวดล้อมตะรุเตา
(Tarutao Management Plan)
หน่วยงานภาครัฐ
(งบจังหวัด อบจ.)
% ค่าธรรมเนียม
พิเศษ
ค่าบารุงสวล.
จากผู้ประกอบการ
โรงแรม ที่พัก
% สมาคมธุรกิจท่องเที่ยว
/ระดมทุน
% ประมูลเลขทะเบียนสวย
รักษ์อันดามัน
กิจกรรมอนุรักษ์ ฟื้นฟู สารวจวิจัย
สร้างจิตสานึก ให้ความรู้ เฝ้าระวัง
% บริษัทนาเที่ยวของ
มาเลเซีย

28. radda.larpnun@undp.org
ขอบคุณค่ะ