Balıkesir ilinin bu güzel ilçesini daha yakından tanımak isteyenler için bir derleme. Sesli izlemek için Save butonunu tıklayarak bilgisayarınıza indirebilirsiniz.

1. A Y V A L I K – B A L I K E S İ RA Y V A L I K – B A L I K E S İ R
Tasarım: Semiramis Kanbak

5. Ayvalık yerleşiminin kuruluşuna ve prehistorik, Antik, Ortaçağ ve Bizans dönemlerine ilişkin net bilgiler yoktur.
Fakat Ayvalık’ın civar adalarına MÖ VIII. yüzyılda Yunan anakarasından gelen toplulukların yerleştiği bildiril-
mektedir. [Yumurta Adası, Çıplak Ada (Chalkys), Maden Adası (Pordoselene) ve Alibey Adası (Nesos-Cunda)]
Bizans döneminden başlayıp uzun yıllar Edremit Körfezi’nin güneyini tehdit eden korsan istilası, Ayvalık’ta
yerleşimin geç oluşmasının en büyük sebebidir. Ayvalık’taki ilk topluluklar korsanlardan kaçmak amacıyla Midilli
ve civar adalardan göç eden Hıristiyanlardır.
O dönemde ilk yerleşenlerin “Kydonia” olarak isimlendirdikleri ve “ayvalık ”adına karşılık gelen bu yerleşim XIV.
yüzyıl 2. yarısından itibaren Osmanlı idaresine girmiş, Ayvalık ismi ise ilk kez 1772 yılında yayınlanan bir
fermanda yer almıştır. 1789'dan itibaren gayrimüslimlerin yaşadığı bir özerk bölge olan Ayvalık, adını
Cumhuriyet’ten sonra da Ayvalık olarak sürdürmüştür.
Ekonomisi büyük ölçüde zeytin ve turizme bağlı olan Ayvalık'ın ilçe nüfusu 2009 sayımlarına göre 62,460
kişidir. Bu nüfusun yaklaşık olarak 36,000'i ilçe merkezinde yaşar. Yazın bu nüfusun 350–400 bine kadar ulaştığı
söylenmektedir.
Cennet Tepesi’nden görünüm
- AYVALIK HAKKINDA- AYVALIK HAKKINDA -

6. AYVALIK ADALARIAYVALIK ADALARI
Ayvalık Adaları irili ufaklı 22
adadan oluşmaktadır. Bunlardan
en büyüğü Alibey (Cunda)
adasıdır. Ada köprü ile önce
Lale adasına daha sonra
hemzemin bir köprü-yol ile
Ayvalık'a bağlandığından artık
yarımada özelliği taşımaktadır.
Alibey Adası dışında kalan
Ayvalık Adaları 1995 yılında milli
park ilan edilmiş ve tümünde
yerleşim yasaklanmıştır. Bu
adalar artık sadece ara sıra
mola veren balıkçılara ve gezi
teknelerine evsahipliği
yapmaktadırlar.

7. Eski bir kartpostalda AyvalıkEski bir kartpostalda Ayvalık

8. Ayvalık denizden görünümAyvalık denizden görünüm

9. ALİBEY ADASIALİBEY ADASI
(Cunda)
Alibey Adası'nın bugünkü ismi, Kurtuluş Savaşı'nda padişahın 'Yunanlılara teslim olun' emrine karşı gelerek
silahlı mücadeleye başlayan ilk birliğin kumandanı Yarbay Ali Çetinkaya'ya ithaftır. Ayvalık'tan Alibey Adasına
önce hemzemin bir köprü-yol ile Lale Adası'na, oradan da Türkiye'nin ilk boğaz köprüsü (1964) olarak bilinen
bir köprüden geçerek ulaşılır. Yazları Ayvalık'tan adaya her saat motor seferleri de yapılmaktadır.

10. Çamlık Orman Kampı'nın yukarısında bulunan Şeytan Sofrası, eski bir lav birikintisi olan ve
yuvarlak bir sofraya benzeyen bir tepe üzerindedir. Tepede demir kafes içinde şeytana ait olduğu
söylenen kocaman bir ayak izi vardır. Çam ormanlarıyla kaplı Ayvalık adalarına hakim olan
Şeytan Sofrasından özellikle güneşin batışı izlenmeye değerdir. Tepede bir de lokanta vardır.
ŞEYTAN SOFRASIŞEYTAN SOFRASI

11. AYVALIK EVLERİAYVALIK EVLERİ
Ayvalık kent mimarisinde
mekânların tüm düzenini
denizle ilişki belirler.
Evlerin kıyıdan tepeye
doğru yükselen kademeli
bir yerleşimi vardır.
Sokakların simetriye ve
düzene dayalı görünümü
mimarinin de ana şeklini
oluşturur.
Sarımsak taşı denilen
yöreye özgü kırmızımsı
renkteki taşlar, Ayvalık
evlerinin cephe
düzenlemesinin
karakteristik öğesidir.
Kapıların anıtsal ve dışa
taşkın biçimleri;
pencerelerin cephede
kapladıkları geniş alan,
evi sokağın bir parçası
olarak görmeye yönelik
hayat anlayışının
sonucudur.

12. Ayvalık’ta bir başka sokak görünümü

13. KİLİSE VE CAMİLERKİLİSE VE CAMİLER
ÇINARLI CAMİİÇINARLI CAMİİ
(Agios Yorgios Kilisesi)
Ayvalık merkezinde, Hamdibey Mahallesinde yer alan yapı 1790 li yıllarda kilise olarak inşa edilmiş, 1923
yılında camiye çevrilmiştir. Yunan haçı plan tipinde olan yapının yüksekliği 30 m, minaresinin yüksekliği ise
38 metredir. Etrafındaki çınar ağaçlarından dolayı Çınarlı Cami adıyla bilinmektedir.

14. Ayvalık merkezinde, Fevzipaşa Mahallesinde yer alan yapı 1870 yılında kilise olarak inşa edilmiş olup 1928
yılında camiye çevrilmiştir. Yunan haçı plan tipinde olan yapının kuzeybatı köşesinde kare planlı çan kulesi
yükselmektedir. Kulenin üst kısmı 1944 depreminde yıkılmıştır. Kaidenin kuzey ve güney cephesinde kare,
doğu ve batı cephesinde ise yuvarlak saat bulunmaktadır. Yapı Saatli Cami ismini bu saatlerinden almıştır.
SAATLİ CAMİSAATLİ CAMİ
(Agios Yannis Kilisesi)(Agios Yannis Kilisesi)

15. HAYRETTİN PAŞA CAMİİHAYRETTİN PAŞA CAMİİ
( Kato Panayia Kilisesi )( Kato Panayia Kilisesi )
Kent merkezinde, Hayrettin Paşa Mahallesinde yer alan yapı 1850 yılında kilise olarak inşa edilmiş,
Cumhuriyet döneminde camiye çevrilmiştir. Zamanında dini nitelikte eğitim veren okulların kilisesi olarak
yapıldığından yakınında bir Papaz Evi ile bugün Gazi İlköğretim Okulu olarak kullanılan bir rahibe okulu
bulunmaktadır. Yapının yüksekliği 18 metre, minaresinin yüksekliği ise 32 metredir.

16. HAMİDİYE CAMİİHAMİDİYE CAMİİ
Kent merkezinde, Sakarya Mahallesi'nde bulunan Hamidiye Camii
19. yüzyılın 2. yarısında, II. Abdülhamit döneminde, kentte
yaşayan Müslüman nüfus için yaptırılmış tek cami olma özelliğini
taşır. Kare planlı, kübik gövdeli, tek kubbeli bir yapıdır. Caminin
kuzeybatı köşesinde, yapıdan bağımsız bir şekilde yükselen
minaresi kübik kaideli, silindirik gövdeli ve tek şerefelidir.

17. TAKSIYARHIS KİLİSESİTAKSIYARHIS KİLİSESİ
Baş melek Cebrail'in adını taşıyan Taksiyarhis Kilisesi kentin ilk mahallesi olan İsmet Paşa Mahallesi’nde
bulunmaktadır. 1844 yılında yapılmış olan ve uzun yıllar Tekel deposu olarak kullanılan kilise Kültür Bakanlığı
tarafından restore ettirilerek eski ihtişamına kavuşturulmuş, kilisedeki paha biçilemeyen ikonalar müzeye
gönderilmiş, yerine imitasyonları yerleştirilmiştir.

18. HAGIA TRIADA KİLİSESİHAGIA TRIADA KİLİSESİ
18-19. yüzyıl Rum Ortodoks Kiliselerinden olan ve Ayvalık merkezinde, Kazım Karabekir Mahallesinde
bulunan Hagia Triada Kilisesi, dikdörtgen planlı uzun bir yapıdır (23.00 m-18.20m) . Alt katı sarımsak
taşından, üst katı ise ahşap malzeme kullanılarak örgü tekniği ve bağdadi sıva kullanılarak yapılmıştır.
Uzun yıllar Tekel tarafından depo olarak kullanılan kilise bugün harap durumdadır.

19. FANEROMENI KİLİSESİFANEROMENI KİLİSESİ
( Ayazma Kilisesi )
Kemal Paşa Mahallesi'nde bulunan ve kutsal su anlamına gelen “ayazma” adıyla anılan Faneromeni Kilisesi
1890 yılında yapılmıştır. 1925 yılındaki mübadeleden itibaren işlev değiştirmiş ve önemli ölçüde yıpranmış,
1976’da el değiştirdikten sonra ise zeytinyağı imalathanesine dönüştürülmüş ve özellikle bu dönemde özgün
yapısını yitirmiştir. Kilise günümüzde müze haline getirilmek için kamulaştırılarak Ayvalık Belediyesine
devredilmiş olup restorasyon için Bursa Anıtlar Yüksek Kurulundan gerekli izinler alınmıştır.

20. HAGIA VARVARA KİLİSESİHAGIA VARVARA KİLİSESİ
Hagia Varvara Kilisesi kent merkezi dışında, İzmir yolu üzerinde bulunmaktadır.

21. TAKSIYARHIS KİLİSESİTAKSIYARHIS KİLİSESİ
(Alibey Adası)(Alibey Adası)
Alibey Adası'ndaki Taksiyarhis Kilisesi, kilisenin tavanındaki bir mühürden anlaşıldığına göre 1873 yılında inşa
edilmiştir. "Kubbeli Bazilikal Plan” tipindeki bina mermer işçiliği, tavan süslemeleri, ikonları, balık derisi üzerine
yapılmış azize portreleri ile döneminin en önemli kiliselerinden biridir. Yıllarca define arayanlarca talan edilen yapı
mart 2012 tarihinde müze yapılması amacıyla Rahmi Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı'na 49 yıllığına kiraya
verilmiştir. Tarihi yapının 3 yıl içinde tamamlanıp kültür ve sanat müzesi olarak hizmete açılacağı bildirilmiştir.

22. PANAGIA KİLİSESİPANAGIA KİLİSESİ
( Meryemana Kilisesi )( Meryemana Kilisesi )
Alibey Adası'ndaki Panagia Kilisesi, Girit mübadillerinden Ali Onay’ın ‘Panagia Kilisesi'nin İnşaası
ve Yıkılışı’ adlı yazısına göre 1863 yılında yapılmış ve adanın en büyük ve en görkemli kilisesiymiş.
Yüksek duvarlarla çevrilmiş geniş bir avlunun içerisinde yer alan kilisenin güney yönünde çok yüksek bir
çan kulesi varmış. Bu kule yörenin en yüksek çan kulesiymiş. 1954 yılında bir okulun yapımı sırasında
yıkıma uğrayan kiliseden bugün geriye üç beden duvarı kalmıştır. Kilisenin Almanya'nın Bochum
Dökümhanelerinde imal edildiği söylenen görkemli çanı ise Bergama Müzesi'nde sergilenmektedir.

23. AGIOS YANNIS ŞAPELİAGIOS YANNIS ŞAPELİ
(Sevim ve Necdet Kent Kitaplığı)
Alibey Adası’nda, halkın Aşıklar Tepesi olarak andığı yüksekçe bir tepe üzerinde yer
alan yapı, küçük bir inziva kilisesi olarak inşa edilmiştir. 2007 yılında Rahmi Koç
tarafından yanındaki değirmenle birlikte restore edilerek Sevim ve Necdet Kent
Kitaplığı olarak halkın hizmetine sunulmuştur.

24. DESPOT EVİDESPOT EVİ
Yunanistan’ın devlet olduğu gün Rum halkının sevinçten verdiği bağışlardan çok para kazanan Despot'un 1862
yılında bu paranın bir kısmıyla Alibey Adası’ndaki bu binayı yaptırdığı, kalanıyla da 1877 yılına kadar rahat bir
yaşam sürdüğü, ancak o yılın ocak ayında evine baskın yapan hırsızlar tarafından öldürüldüğü rivayet
edilmektedir. Bu görkemli yapı, devlet eline geçtikten sonra, 1980 yılına kadar ilkokul ve öksüzler yurdu olarak
kullanılmaya başlanmış, ancak 1980 yılında öksüzler yurdu yeni binasına taşınınca kaderine terkedilmiştir.

25. MANASTIRLARMANASTIRLAR
AYA DIMITRI TA SELINA MANASTIRIAYA DIMITRI TA SELINA MANASTIRI
(Ayışığı Manastırı)
Alibey Adası'nın kuzeyindeki Pateriça yarımadasının en uç
noktasında yer alan Ayışığı Manastırı, dik bir tepenin denizle
birleştiği bir noktada yer almaktadır. Manastırın çevresi duvarlarla
çevrili olup diğer manastırlarda olduğu gibi avlu ortasında kilisesi
yer almaktadır. İnşa tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber iki
taş üzerinde 1771 ve 1795 tarihlerinin yazılı olduğu tesbit
edilmiştir. 2009 yılında Suzan Sabancı Dinçer tarafında satın
alınan manastırın restorasyon çalışmaları 2012 yılında
tamamlanmıştır.

26. LEKA PANAYA MANASTIRILEKA PANAYA MANASTIRI
(Koruyan Meryem Manastırı)
Alibey Adası’nda, Dalyan mevkiinde ilçe sakinlerinin Papaz Okulu olarak bildiği Leka Panaya Manastırı,
1821 ayaklanmasında harap olmuş, daha sonra afla geri dönenler tarafından yeniden inşa edilmiştir.
1990 yılında Bölge Koruma Kurulu’nca tescillenen yapı işadamı Halis Komili tarafından restore ettirilmiş
ve o zamandan beri de Komili ailesinin yazlık konutu olarak kullanılmaktadır.

27. TAVUK ADASI MANASTIRITAVUK ADASI MANASTIRI
TAKSIYARHIS TA ÇAMYA MANASTIRITAKSIYARHIS TA ÇAMYA MANASTIRI
(Çamlı manastır)
AYA YORGI KIZLAR MANASTIRIAYA YORGI KIZLAR MANASTIRI
(Güvercin Adası)
AGIA PARASKEVI MANASTIRIAGIA PARASKEVI MANASTIRI
(Tımarhane Adası)

28. AYVALIK PLAJLARIAYVALIK PLAJLARI
Plajlar açısından farklı
seçenekler sunan Ayvalık'ta,
merkeze 8 km uzaklıkta
bulunan Sarımsaklı
plajlarının, kesintisiz 5 km.
uzunluğundaki ve 100 m.
genişliğindeki kumsalıyla,
Türkiye'de bir benzeri
bulunmamaktadır.
Kumundaki insan sağlığına
çok uygun radyasyon
etkileşimleri ve deniz
suyunun arılığı ile de
Türkiye’nin değil Dünya'nın
en mükemmel kumsalı olma
özelliklerini taşıdığı Dünya
Sağlık Örgütü tarafından
belgelenmiştir.
SARIMSAKLI PLAJISARIMSAKLI PLAJI

29. Sarımsaklı plajlarının devamındaki Şahinkaya
(Badavut) Plajı, ilçe'nin kuzey kıyısındaki Ali
Çetinkaya (Armutçuk) Plajı, Alibey Adası yolu
üzerindeki Belediye Plajı, ilçe merkezine 13 km.
uzaklıktaki Altınova Plajı, Alibey Adasındaki
Patriça Plajı Ayvalık'taki belli başlı plajlardır.
Bunlardan başka Ayvalık'ın güzelliklerini denizden
görmek ve adalarını keşfetmek için düzenlenen ve
her sabah Cumhuriyet Meydanı'ndan başlayan
günübirlik tekne turlarında yüzme molası verilen
koylar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları
Akvaryum Koyu, İncirlik Koyu, Ortunç Koyu' dur.
BELEDİYE PLAJIBELEDİYE PLAJI
ORTUNÇ PLAJIORTUNÇ PLAJIBADAVUT PLAJIBADAVUT PLAJI

30. AYVALIK PAZARLARIAYVALIK PAZARLARI
Ayvalık'ta Perşembe günleri ilçe merkezinde
kurulan pazar, hem Ayvalıklıların, hem de civar
yerleşimlerden ve Yunan adalarından gelen
turistlerin çekim merkezidir. Pazarda her çeşit
giyim eşyası ve yiyeceğin yanısıra ikinci el
daktilo, fotoğraf makinesi, telefon gibi cihazlara
rastlamak mümkündür.
PERŞEMBE PAZARIPERŞEMBE PAZARI

31. Bunun dışında salı günleri Sarımsaklı'da, pazar günleri de
Armutçuk'ta yiyecek ağırlıklı pazarlar kurulmaktadır. Her üç
pazarda da köylülere ayrılmış sokaklarda üreticiden tüketiciye
aracısız alışveriş yapmak mümkündür.
Perşembe Pazarı’ndan....
ARMUTÇUK PAZARIARMUTÇUK PAZARI

32. Sıcak bir yaz gününde Perşembe pazarında, kahve molasında üç kızkardeş soluklanıyoruz..

33. ŞEHİR KULÜBÜ BİNASIŞEHİR KULÜBÜ BİNASI
Cafenion Kanelo (Cafe Chantant)Cafenion Kanelo (Cafe Chantant)
Yüzyılı aşan bir geçmişi olan yapı Cumhuriyet'e kadar Ayvalığın en meşhur Fransız
kafesiymiş. Cumhuriyet’in ilk yıllarında Taş Kahve adını almış, sonraki yıllarda
Şehir Kulübü olarak hizmet vermiştir. Bina kesme sarımsak taşından inşa edilmiştir.

34. TAŞ KAHVETAŞ KAHVE
Alibey Adası'nın simgelerinden biri haline gelen Taş Kahve yapıldığı günden bu yana hep insanlarla bir arada olmuş yaşayan bir
mekân olma özelliği taşır. Taş kahve de yapılan kahvaltıların tadına doyum olmaz, akşam olunca ada halkı burada buluşur, çaylar
içilir, muhabbetler edilir. Kısacası adanın yaşayan, tarihe tanık olan mekanıdır o.

35. PALABAHÇE KAHVESİ
( Şeytanın Kahvesi )
Adını sahibinin Midilli mübadili dedesine muzipliklerinden dolayı yakıştırılmış olan lâkabından alan Şeytan'ın
Kahvesi, kesme sarımsak taşından yapılmış tarihi binasıyla, gönüllüler tarafından oluşturulan
kütüphanesiyle, lezzetli koruk şerbetiyle kentin görülmesi gereken yerlerinden.

36. RAKI, BALIK, AYVALIK..RAKI, BALIK, AYVALIK..
ÇARESİZ
Civcivli yerine düştüğüm halde
Bir kerre olsun olta atamadım.
Pul pul balıklarım kaldı hayalde;
Yaz geçti, çipuradan tadamadım.
Ne güler yüz kâr etti, ne tatlı dil:
Çaresiz bıraktı beni bu sahil;
Karım kardeşim anam babam dahil,
Hiç kimselere dert anlatamadım.
CAHİT SITKI TARANCI
Not: Cahit Sıtkı Tarancı bu şiirini Edremit'te
askerliğini yaparken, hafta sonlarında geldiği
Ayvalık’ta yazmıştır.
AYVALIK VE YEMEKAYVALIK VE YEMEK
Dünyada sadece Ayvalık Alibey Adası civarında yetişen papalina ilk
bakışta hamsi’ye benzetebilen ancak lezzeti oldukça farklı bir balık.
Yapısı nedeniyle oldukça yumuşak iskeleti olan papalina kuyruğu ve
kafası ile birlikte adeta bir çerez gibi yenir.

37. DENİZ ÜRÜNLERİDENİZ ÜRÜNLERİ
Bir denizkıyısı ve zeytin şehri olan Ayvalık'ın
mutfağını da elbette ki en çok bu iki özelliği
şekillendirmiştir. Bir de halkının çoğunluğunun
Midilli ve Girit göçmeni kökenli olduğu düşünü-
lürse Ayvalık mutfağının karakteristiği ortaya
çıkar: Zeytinyağlılar ve deniz mahsüllerinin ağır
bastığı tipik bir Akdeniz mutfağı.
Çok bilinen sardalya ve papalinadan başka
nohutlu mezgit, ahtapot köftesi, balıklı bamya,
şarap soslu ahtapot, fener balığı kavurması,
sirkeli kalamar, deniz kestanesi havyarı
Ayvalık’a özgü lezzetlerdendir.

38. ZEYTİNYAĞLILARZEYTİNYAĞLILAR
Özellikle çeşitli otlarla yapılan Girit usulü
zeytinyağlılar yöreye özgüdür. Yörede yetişen
ve pazarlarında, manavlarında bolca bulunan
bu otlardan en meşhurları arapsaçı, hindiba,
ebegümeci, zoho, akkız, istifno, hardalotu,
turpotu.. Ayrıca kabakçiçeği dolması, enginarlı
Girit türlüsü de Ayvalıktayken denenmesi
gereken zeytinyağlılardandır.

39. TATLILARTATLILAR
Ayvalık’ta tatlı deyince akla ilk gelenler, sakızlı
dondurma, lor baklavası, sakızlı ve zeytinyağlı
kurabiye ve meşhur Ada Lokması..
Giritten gelen sakızla yapılan bu tatlılar üstelik çok
ta hafif, yakmıyor. Hepsi günlük yapılıyor ve biraz
geç kalırsanız bulamama ihtimali var.

40. Ayvalık deyince Ayvalık tostundan bahsetmemek olmaz. Onun için sunuyu onunla noktalayalım. Özel undan
yapılan boğum boğum bir özel bir ekmeği vardır Ayvalık Tostu'nun. İçine isteğe göre salam, sucuk, kaşar,
bazen sosis, salam, turşu, domates, ketçap, mayonez konur. Malzemesinin bol olması belirgin özelliğidir. Bir
de tost yapılırken makinanın içine kocaman bir cıvata konuyormuş. Tost makinasının üst tarafı ağırlıkla çöküp
tostu ezmesin, ekmeğin dış tarafı çıtır çıtır olsun ama içi sertleşmesin diye. Ayrıca gerçek Ayvalık Tostu'nun
çoğu yerde yapıldığı gibi kaşar peyniriyle değil de tulum peyniriyle yapıldığı da bu işi bilenler tarafından
söyleniyor.