twórczość

1. 4. PODEJŚCIE TRIADOWE
Aby zdefiniować co jest twórcze, a co jest mniej twórcze, należy wziąć pod uwagę trzy elementy:
• wytwór
• reakcja odbiorcy
• proces

2. PODEJŚCIE TRIADOWE
PODEJŚCIE TRIADOWE
WYTWÓR REAKCJA PROCES
Trafność
Oryginalność
Niezwykłość
Konieczność
Estetyka
Zdziwienie
Nieufność
Powtórki
Nie tak!
Właśnie tak!
Ruchliwość
Synteza
Aktywność
Blok
Niedobór

3. 1. PODEJŚCIE ASOCJACYJNE
• wywodzi się z traktatu Arystotelesa
• jest jednym z najstarszych podejść do procesu twórczego
• zakłada, że proces twórczy polega na kojarzeniu
Arystoteles sformułował trzy prawa kojarzenia:
• pośrednictwo idei – idea A kojarzy się z ideą B, ponieważ między nimi pośredniczy idea X (jedna osoba kojarzy się z
drugą osobą a ideą X może być miejsce gdzie te osoby widzieliśmy)
• podobieństwo ukryte (homonimy) – słowa które mają takie same brzmienia, ale mają różne znaczenie (zamek, zebra)
• przypadkowe kojarzenie bodźców – pod warunkiem, że wcześniej się one zetknęły w czasie i przestrzeni

4. Od czasu do czasu proces kojarzenia przybiera formę odległych skojarzeń.
Są to skojarzenia nieoczywiste, zaskakujące; np.: STÓŁ – RYCERZ.
ZADANIE: napisz 5 pierwszych skojarzeń ze słowem STÓŁ

5. RÓŻNICE INDYWIDUALNE
• osoby ze stromą hierarchią skojarzeń – osoba bardziej przewidywalna,
powtarzalna w swoich procesach umysłowych, mało twórcza
• osoba z płaską hierarchią skojarzeń – osoba nieprzewidywalna (nie wiadomo co
się takiej osobie skojarzy w danym momencie), potencjalnie bardziej twórcza

6. TEST ODLEGŁYCH SKOJARZEŃ
(REMOTE ASSOCIATES TEST, RAT)
• test polega na podaniu trzech słów z prośbą, aby badany wymienił czwarte słowo, które kojarzy mu się
jednocześnie ze wszystkimi trzema
Przykładowo:
• telefon – życie – odcinek
• Persja – nalot – podłoga
• szkoła – światło – oliwa
• teatr – mięso – odzież
• dentysta – stolarz – nafciarz
• brew – broń – architektura
• włosy – korzeń – łza
• aktor – szeryf – noc
• w teście jest 30 zadań które dają miarodajny wynik
• osoby będące bliżej 30 oceniane są jako potencjalnie bardziej twórcze, kreatywne

7. ARTUR KOESTLER
• angielski pisarz i dziennikarz pochodzenia
węgierskiego
• żył w latach 1905 – 1983
• zaproponował rozumienie twórczości jako bisocjacji,
czyli kojarzenia się różnych terminów ze względu na
przecięcie dwóch procesów skojarzeniowych
• podstawą teorii bisocjacyjnej jest spostrzeżenie, że
żadna twórcza idea, nawet oryginalna, nie powstaje
sama z siebie

8. TEORIA BISOCJACJI Teoria bisocjacji wyjaśnia myślenie kreatywne, które wykorzystuje
wyobraźnię, intuicję i fantazję do twórczego rozwiązywania problemów,
dzięki bogatszym i różnorodnym skojarzeniom (asocjacjom), jakie mogą
powstać w podświadomości, a które często wytraca się w powodzi
racjonalnych uwag i logicznych operacji myślowych (np. przesądów, uznanych
prawd, presji środowiska).
Najprościej ujmując bisocjacja polega na łączeniu ze sobą dwóch „wymiarów
myślenia”.
Za przykład podaje się Jana Gutenberga, który wymyślił prasę drukarką z
ruchomymi czcionkami dzięki cechom prasy do wina i sztancy do tłoczenia
monet.
4 fazy teorii bisocjacji: zdefiniowanie problemu, odkrycie drugiego
obszaru myślenia, znalezienie analogiioraz transfer rozwiązania.

9. 2. PODEJŚCIE POSTACIOWE (GESTALT)
• wywodzi się z Niemiec, idee rozwijające się w międzywojniu, w latach 20, 30 XX wieku.
• następnie zostały przeniesione na grunt amerykański
• GESTALT – oznacza strukturę, wzorzec, postać
Z perspektywy psychologii gestalt człowiek postrzega świat przez wzorce, nie postrzegamy świata przez
pojedyncze wrażenia, lecz całościowo, dopiero dalej dokonujemy analizy, o ile w ogóle do niej dojdzie.
Rozwiązanie problemu polega na uzupełnieniu go brakującymi elementami. Wymaga to zmiany
reprezentacji problemu w umyśle ludzkim – myślenie twórcze polega na zmianie percepcji problemu,
przebudowuje problem i dzięki temu coś co jest niemożliwe, staje się możliwe. Zmiana reprezentacji
umysłowej problemu jest podstawowym, koniecznym elementem procesu twórczego.

10. 3. PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE
Ojcem podejścia psychodynamicznego jest Zygmunt Fredu.
• najważniejszą tezą w zakresie badań nad twórczością Freuda, była teza, że najważniejsze czynności
umysłowe są nieświadome, nieświadome są procesy psychiczne (myślenia), a to co jest świadome ma
drugorzędne znaczenie.
• SUBLIMACJA – przekształcenie pierwotnych popędów, popędu seksualnego libido w coś wzniosłego,
twórczego.
• Podział na procesy myślenia: pierwotny biologiczny i wtórny.
WTÓRNY – realizacja codziennych potrzeb i celi; jest banalny i stereotypowy
PIERWOTNY – należy do procesów twórczych, aby go uruchomić, należy uwolnić się od
sztywnych schematów
• Nieświadomość latentna (przedświadomość) – jest to nieświadomość przejściowa, uśpiona.

11. TEORIA INKUBACJI
Myślenie twórcze odbywa się w nieświadomości , to wyleganie się pomysłu, coś
tajemniczego, niedostępnego świadomości. Myślenie to dokonuje się w 4 fazach.
FAZY INKUBACJI:
I. Preparacja – świadome
II. Inkubacja – nieświadome
III. Iluminacja – idea dochodzi do świadomości
IV. Weryfikacja – to co nas olśniło, czy ma w ogóle sens

12. 4. PODEJŚCIE BEHAWIORYSTYCZNE
Behawioryzm kładzie nacisk na zachowanie. Psychologia bada co robią ludzie, jak
się zachowują i dlaczego się tak zachowują – pod tym względem należy
rozpatrywać również twórczość.
Kategoria I: zachowania reaktywne na bodziec zewnętrzny
Kategoria II: zachowania sprawcze, sprawiamy, że coś się dzieje, niektóre z tych
zachowań można uznać za sprawcze

13. Clark Leonard Hull mówił, że w każdej sytuacji w jakiej się
znajdujemy mamy do dyspozycji pewną rodzinę nawyków, grupę
reakcji, w której jeden nawyk jest najbardziej prawdopodobneod
innych, ale inne też mogą się zdarzyć. Jeśli reagujemynawykiem
mniej prawdopodobnym tym którym raczej się nie spodziewamy po
sobie, po innych to możemy mówić o reakcji potencjalnie twórczej
Daniel Ellis Berlyne mówił o reakcjach niewypróbowanych.
Emitowanie reakcji, które nie są jeszcze wypróbowane w danej
sytuacji. Te wypróbowane,które się sprawdziły są prawdopodobne
do użycia. Jeśli pozwolimy sobie na ryzyko to musimy się odwołać
do reakcji niewypróbowanych.
Irving Maltzamn, który zaproponował ciekawy eksperyment, w
którym eksponowano ludziom słowa- bodźce po to żeby reagowali
jakimś innym kojarzącymsię im słowem- bodźcem. Okazało się, że
słowa, które były zwyczajne to nic się nie działo, ale jeżeli
skojarzenia były oryginalne, odległe to wtedy taka osoba była
nagradzana.