Presentatie op congres 'Toekomst van de Levenmarkt' op 17 februari 2010

1. Levensverzekeringen in een onzekere toekomst Toekomstscenario’s voor aanbieders en distributeurs Atos, Atos and fish symbol, Atos Origin and fish symbol, Atos Consulting, and the fish itself are registered trademarks of Atos Origin SA. January 2010 © 2010 Atos Consulting. Confidential information owned by Atos Origin, to be used by the recipient only. This document or any part of it, may not be reproduced, copied, circulated and/or distributed nor quoted without prior written approval from Atos Origin. Stephan Linnenbank RM Soestduinen, 17 februari 2010

4. Is dit de toekomst? Bron: FD

5. Welke ontwikkelingen zijn voorbodes voor een onzekere toekomst? Ontwikkelingen Onzekere toekomst Distributiemodel verzekeraars gaat op de helling AFM: eerder ingrijpen bij slechte financiële producten Opleving fusies en overnames voorspeld Tussenpersonen in nood ASR gaat onder eigen vlag bankieren 'Banksparen groeit naar helft fiscaal gedreven spaarmarkt' 'Hard ingrijpen tegen provisies verzekeringssector' Verkoop levensverzekeringen in 2009 gehalveerd Verliespolis sleept Generali voor rechter SNS Reaal bundelt risico-dragers Leven Een kwart van bemiddelaars in hypotheken en levensverzekeringen dreigt te verdwijnen Binck-oprichters vallen verzekeraars aan

11. Scenarioplanning Beter begrip van de toekomst en definiëren & beoordelen van strategische opties Onderneming Impact op strategie Impact op markt en omgeving Scenario's Heden Toekomst Tijd Definieer strategische opties Onzekerheid & impact Bron: Kees van der Heijden, The Art of Strategic Conversation, 1996

14. Een stukje vermogensopbouw geschiedenis Lange termijn Korte termijn Onbeschermd – hoog risico Beschermd – laag risico Verzekeren (Levensverzekeraars) Sparen (Banken) Speculeren (Beleggingsinstellingen) Vermogensopbouw met een doel (Asset Management) Beleggings- /unit linked-verzekering Spaarverzekeringen Aandelen lease producten

15. De problemen stapelen zich op… Lange termijn Korte termijn Onbeschermd – hoog risico Beschermd – laag risico Verzekeren (Levensverzekeraars) Sparen (Banken) Speculeren (Beleggingsinstellingen) Vermogensopbouw met een doel (Asset Management) Beleggings- /unit linked-verzekering Spaarverzekeringen Aandelen lease producten Beperking fiscale ruimte Woekerpolisaffaire Leaseaffaire

16. Trends en ontwikkelingen in de levensverzekeringenmarkt Bron: interviews, Atos Consulting analyse 1. Transparantie productkosten 2. Vergrijzing & Ontgroening 3. Consolidatie verzekeringsmarkt 4. Substitutieproducten 5. Multichannel & multidistributie 6. Mondige zelfbewuste klant 7. Toezicht, wet- & regelgeving 8. Vertrouwen in de financiële sector 9. Behoefte aan extern advies 10. Behoefte afdekken risico’s d.m.v. verzekering

17. Trend impactmatrix Levenmarkt Bron: interviews, Atos Consulting analyse Laag Hoog Laag Hoog Onvoorspelbaarheid Impact Adviesbehoefte Afdekken risico’s Multichannel & multidistributie Demografie Substitutieproducten Vertrouwen Toezicht, wet- en regelgeving Mondige zelfbewuste consument Transparantie Vergrijzing

19. De werelden: de levenmarkt in 2020 Scenario 1: Big Brother Sterk gereguleerde levenmarkt in instabiele economie Scenario 2: Productinnovatie Nieuwe fiscalisering in instabiele financiële wereld Scenario 3: System Changed Financieel systeem volledig hervormd; vermogensopbouw is de trend Scenario 4: Virtual Guardian Angel Zelfregulerende levenmarkt in economische bloei Geen advisering Wel advisering Behoefte om risico af te dekken Veel Weinig

21. Stelling Er komen naast de bestaande basiszorgverzekering ook basislevensverzekeringen (opbouw en risico)

22. Early Warning Indicatoren Big Brother Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Terugkeer vertrouwen in financieel dienstverleners Inkrimping sociale stelsel Toenemen overheidsregulering / staatsparticipaties Snelle toename internetcommunities en prijsvergelijkers

24. Stelling Verzekeraars zijn in staat succesvolle alternatieven voor banksparen te ontwikkelen

25. Early Warning Indicatoren Productinnovatie Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Stijgende conjunctuur Eigen verantwoordelijkheid consument neemt toe Toename productaanbod (vanuit het buitenland) Verdere fiscalisering vermogensopbouw

27. Stelling Het pensioenregister zal evolueren tot levensloopregister en geeft weer wat een consument aan kapitaal heeft opgebouwd

28. Early Warning Indicatoren System Changed Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Langdurige recessie, sterke daling vertrouwen in financieel dienstverleners Financieel systeem volledig hervormd De opkomst van een levensloopregister Vermogensopbouw is de trend

30. Stelling Uitbetaling in natura: Verzekeraars zullen luxe verzorgingshuizen in eigendom hebben waar senioren hun laatste jaren kunnen verblijven

31. Early Warning Indicatoren Virtual Guardian Angel Toename Afname Neutraal Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Product-innovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Indicator Zichtbaarheid Markt en gemeenschap floreren Overheid beperkte rol (toezicht fair-playing-field Zelfregulerende levenmarkt Verzekeraar als “Virtual Guardian Angel” pakt ook “alledaagse” activiteiten op

32. Early warning indicatoren Scenario 1: Big Brother Scenario 2: Productinnovatie Scenario 3: System Changed Scenario 4: Virtual Guardian Angel Geen advisering Wel advisering Behoefte om risico af te dekken Veel Weinig Stijgende conjunctuur Eigen verantwoordelijkheid consument neemt toe Toename productaanbod (vanuit het buitenland) Verdere fiscalisering vermogensopbouw Terugkeer vertrouwen in financieel dienstverleners Inkrimping sociale stelsel Toenemen overheidsregulering / staatsparticipaties Snelle toename internetcommunities en prijsvergelijkers Stijgende werkeloosheidscijfers, het in elkaar vallen van de systeembanken en grote sociale onrust Financieel systeem volledig hervormd De opkomst van een levensloopregister Vermogensopbouw is de trend Markt en gemeenschap floreren Overheid beperkte rol (toezicht fair-playing-field Zelfregulerende levenmarkt Verzekeraar als “Virtual Guardian Angel” pakt ook “alledaagse” activiteiten op

40. Vragen / discussie

41. Atos, Atos and fish symbol, Atos Origin and fish symbol, Atos Consulting, and the fish itself are registered trademarks of Atos Origin SA. January 2010 © 2010 Atos Consulting. Confidential information owned by Atos Origin, to be used by the recipient only. This document or any part of it, may not be reproduced, copied, circulated and/or distributed nor quoted without prior written approval from Atos Origin. Voor meer informatie: Stephan Linnenbank m +31 (0)6 2060 3900 [email_address] Atos Consulting Papendorpseweg 93 3528 BJ Utrecht www.atosconsulting.nl