Prezentacja zaprezentowana podczas konferencji "Otwarta nauka w Polsce", zorganizowanej 5 maja 2009 roku przez ICM UW.

1. Aspekty prawne otwartej nauki Alek Tarkowski ICM UW / Creative Commons Polska

2. Regulacja na rzecz otwartości to regulacja na rzecz domeny publicznej. Istnieje całe spektrum poziomów otwartości pomiędzy „wszelkimi prawami zastrzeżonymi” i domeną publiczną.

4. Bariery i szanse dla rozwoju otwartej nauki dotyczą także materiałów edukacyjnych, zasobów bibliotecznych i archiwalnych – w gruncie rzeczy wszelkich utworów.

5. We wszystkich wypadkach istnieją również te same szanse oferowane przez nowe technologie, transformacje przyjętych modeli produkcji i dystrybucji treści.

6. Otwartość jest wyzwaniem które przekracza tradycyjne podziały instytucjonalne oraz obszary działań Ministerstw.

7. System „tradycyjnej” regulacji

8. System „tradycyjnej” regulacji System skrojony na potrzeby czasów analogowych: ograniczonej liczby kanałów komunikacji i dystrybucji, oraz ograniczonej możliwość kopiowania.

9. System „tradycyjnej” regulacji • Kluczowy mechanizm: p rawo autorskie ( „Wszelkie prawa zastrzeżone”) • Także prawo sui generis ochrony baz danych, prawa pokrewne (istotne dla utworów audiowizualnych), prawo patentowe.

10. System „tradycyjnej” regulacji ” Prawo autorskie”, ale: • ograniczenia na rzecz nowej twórczości / domeny publicznej: np. ograniczony czas obowiązywania, wymóg twórczej działalności • ograniczenia praw wyłącznych twórców: dozwolony użytek

11. System „tradycyjnej” regulacji Dozwolony użytek Wyjątki odzwierciedlają ocenę prawodawcy odnośnie potrzeby korzystania przez społeczeństwo z treści chronionych, przeciwstawionej ekonomicznym interesom posiadaczy praw.

12. System „tradycyjnej” regulacji • Dyrektywa w sprawie harmonizacji określonych aspektów prawa autorskiego i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym. • Cel: dostosowanie regulacji do zmian technologicznych.

13. System „tradycyjnej” regulacji • Lucie Gibault, „Evaluating directive 2001/29/EC in the light of the digital public domain” „ brak jasnych ram prawnych tak dla posiadaczy praw, jak i użytkowników” • brak harmonizacji wyjątków • brak pewności co do długoterminowego kształtu wyjątków

14. Jaka regulacja na rzecz otwartości? Wobec niewystarczającej regulacji ustawowej.

15. Jaka regulacja na rzecz otwartości? Przejrzysta i dająca pewność. Rekonstruująca reguły domeny publicznej.

16. Regulacje alternatywne • funkcjonujące w ramach obowiązującego prawa • dobrowolne • mechanizmy prawne – ale także instytucjonalne i techniczne („Code is law”) • odpowiadające wymogom czasów cyfrowych – ewolucja systemu regulacji.

17. Otwarte deklaracje i mandaty BBB EU (FP7) Wellcome Trust National Institutes of Health Ponad 30 innych instytucji dających granty Harvard Deklaracja z Cape Town

18. Regulacje alternatywne Otwartość „mocna” i „słaba” („Read” - „Write”)

19. Regulacje alternatywne 4 stopnie otwartości OZE 1. Brak otwartości 2. Otwarty dostęp 3. Pewne prawa zastrzeżone 4. W pełni otwarta publikacja – materiały dostępne w domenie publicznej (lub na wolnej licencji) Każdy krok redukuje część barier występujących w tradycyjnym modelu

20. Regulacje alternatywne Melanie Dulong de Rosnay • otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo • otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny • otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych

21. Jaka zapewnić „mocną” otwartość? Mechanizmy prawne

22. Otwarte licencje Licencje Creative Commons • „ Pewne prawa zastrzeżone” • Dobrowolna regulacja, swoboda zawierania umów. • Funkcjonuje w ramach obowiązującego systemu prawa autorskiego, jako jego uzupełnienie

23. Otwarte licencje Licencje Creative Commons • darmowe, standardowe i przejrzyste • dostępne w 50 jurysdykcjach oraz w wersji międzynarodowej • aktualizacja i harmonizacja licencji • ok. 200 mln utworów w 7 lat

24. “ nowe modele udostępniania dzieł, choć niepozbawiające znaczenia przepisów prawa autorskiego, wpłyną na ich modyfikację i interpretację. Chodzi tu o zmiany łagodzące rygoryzm ochrony interesów twórców i producentów” prof. prof. Janusz Barta i Ryszard Markiewicz

25. Otwarte licencje Licencje Creative Commons • Różnorodne warunki licencyjne z myślą o różnorodnych kontekstach / użyciach

26. Otwarte licencje Licencje Creative Commons

27. Otwarte licencje Licencje Creative Commons

28. Otwarte licencje Licencje Creative Commons Domena publiczna Pewne prawa zastrzeżone

29. Otwarte licencje Licencje Creative Commons • Definicja „Free Cultural Works” - określenie zasad pełnej otwartości: - swoboda korzystania - swoboda studiowania / badania - swoboda tworzenia i dystrybucji kopii - swoboda wprowadzania zmian i ulepszeń

30. Otwarte licencje Creative Commons Zero • mechanizm zrzeczenia się praw autorskich (także praw chroniących bazy danych, prywatność, itd.) w zakresie możliwym w danej jurysdykcji • w przypadku niemożności zrzeczenia się – działa jak szeroko zakrojona licencja publiczna • rekonstrukcja domeny publicznej

31. Otwarte licencje Różne normy otwartości, wyrażane poprzez regulacje, obowiązują w różnych środowiskach – różnice pomiędzy modelem otwartego dostępu do czasopism naukowych, otwartością danych, otwartymi zasobami edukacyjnymi, itd.

32. Bariery dla otwartości • Niska świadomość – niezrozumienie otwartości • Bariery techniczne – brak standardów • Bariery regulacyjne

33. Rekomendacje Polityka państwa powinna wdrażać oraz wspierać wdrażanie przez inne podmioty wszelkich form dobrowolnej regulacji na rzecz domeny publicznej.

34. Rekomendacje Instytucje naukowe i edukacyjne powinny wykorzystywać otwarte modele w celu udostępniania zasobów naukowych.

35. Rekomendacje Indywidualni autorzy powinni wykorzystywać swoje prawa do otwartego licencjonowania tworzonych utworów.

36. Dziękuję. [email_address] http://creativecommons.pl