THẦN KINH

1. ĐAU ĐẦU CĂNG CƠ
TS LÊ VĂN TUẤN
BỘ MÔN THẦN KINH-ĐHYD TPHCM

2. Giới thiệu
 1985: bảng phân loại đau đầu tiên của
HĐĐTG
 1988: bảng cuối cùng có Đau đầu loại
căng thẳng (tension-type headache)

3.  Là loại đau đầu tái phát mãn tính thường
gặp nhất

4. ảnh hưởng của bệnh

5. Sinh lý bệnh
 Cả hai yếu tố: co cơ và tâm lý

6.  Mục đích: xác định xem tiêm botulinum
toxin có hiệu quả giảm đau không
 Về cơ bản: botulinum toxin giảm đau cơ
hiệu quả
 Kết quả: sau 4, 8 và 12 tuần không có
hiệu quả rõ rệt so với giả dược
 Kết luận: cơ chế ngoại biên như đau cơ
chỉ giữ vai trò tối thiểu

8. Dịch tễ học
 Đau đầu chiếm 1-4% tất cả các trường
hợp nhập cấp cứu
 Là nguyên nhân thứ 9 khi khám
 90% các trường hợp được phân loại như
đau đầu căng cơ hoặc migraine

9. Một nghiên cứu ghi nhận tỉ lệ bệnh toàn bộ
của đau đầu tích lũy trong 30 năm:
 3% migraine với tiền triệu
 36% migraine không tiền triệu
 29,3% đau đầu loại căng thẳng

10.  Tỉ lệ nữ cao hơn nam
 Bệnh thường ở người trẻ
 60% khởi phát sau 20 tuổi
 Tỉ lệ ít gặp ở người hơn 50 tuổi

12. Tỉ lệ trong nghiên cứu ở Trung Quốc

13.  ở người già, không nên chẩn đoán loại
đau đầu này cho đến khi loại trừ nguyên
nhân khác

14. Bệnh sử
 Khởi phát có thể có tính chất mạch đập
 Bệnh thường khởi phát từ từ hơn migraine
 So với migraine, đau thường thay đổi
nhiều về thời gian, hằng định hơn về tính
chất và kém nặng hơn

15. Bệnh nhân phải có ít nhất hai trong các đặc
điểm sau:
 Đau như ép hay siết chặt (không kiểu
mạch đập)
 Vị trí trán-chẩm
 Đau hai bên-cường độ nhẹ đến vừa
 Không tăng hơn khi hoạt động cơ thể

16. Bệnh sử ghi nhận:
 Thời gian đau từ 30 phút đến 7 ngày
 Không buồn nôn hay ói (có thể chán ăn)
 Sợ ánh sáng và/hay sợ âm thanh
 Tối thiểu 10 giai đoạn đau đầu trước đây
và ít hơn 180 ngày đau đầu trong năm

17.  Đau hai bên và đau vùng trán 2 bên hay
chẩm-gáy
 Đau được mô tả: đầy, căng, ép, nặng hay
như dãi băng
 Có thể xuất hiện cấp nếu có rối loạn cảm
xúc hay lo âu nhiều

18.  Mất ngủ
 Thường xuất hiện khi đứng dậy hay ngay
sau đó
 Căng cơ hay cứng cổ, chẩm, trán
 75% bị đau hơn 5 năm
 Khó tập trung
 Không có tiền triệu

19.  Tìm mối liên quan giữa đau đầu loại căng
cơ mãn tính và các yếu tố tâm lý

21.  Khởi phát đau đầu mới ở người già nên
nghĩ đến nguyên nhân khác

22. Khám
 Khám chủ yếu để loại trừ nguyên nhân
đau đầu khác
 Sinh hiệu bình thường
 Khám thần kinh bình thường
 Có thể sờ đau da đầu hay cổ

23. Các vị trí đau tự phát ở người lớn

24. Các vị trí đau tự phát ở trẻ em

25. Vùng đau qui chiếu khi bị kích thích

29. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ từng hồi
 Có ít nhất 10 cơn đau đầu lấp đầy tiêu
chuẩn sau, ít hơn 15 cơn/tháng
 Đau kéo dài 30 phút đến 7 ngày
 Có ít nhất 2 trong các đặc điểm sau:
• Tính chất như ép hay siết chặt
• Cường độ nhẹ đến vừa
• Vị trí hai bên
• Không tăng khi hoạt động cơ thể

30. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ từng hồi
 Có cả hai đặc điểm sau:
• Không buồn nôn hay ói
• Không sợ ánh sáng và âm thanh hoặc chỉ
bị một
 Loại trừ nguyên nhân đau đầu thứ phát

31. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ mãn tính
 Có ít nhất 15 cơn đau đầu/tháng, ít nhất 6
tháng
 Có ít nhất 2 trong các đặc điểm sau:
• Tính chất như ép hay siết chặt
• Cường độ nhẹ đến vừa
• Vị trí hai bên
• Không tăng khi hoạt động cơ thể

32. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau đầu loại
căng cơ mãn tính
 Có cả hai đặc điểm sau:
• Không ói
• Không nhiều hơn một triệu chứng: buồn
nôn, sợ ánh sáng hay âm thanh
 Loại trừ nguyên nhân đau đầu thứ phát

33. Đau đầu loại căng cơ
Không thường
Xuyên
1<tháng hay
<12ng/năm
Đau
đầu
Căng
Cơ
cơn
Đau đầu dạng căng cơ
mãn tính có nhạy
ấn đau quanh sọ
Thường xuyên
>1 nhưng <15/ tháng
>12 nhưng<180/năm
Đau đầu dạng căng cơ
mãn tính không có
nhạy ấn đau quanh sọ
Đau
đầu
dạng
Căng
Cơ
Mãn
tính

34. Nguyên nhân
 Stress hay lo âu
 Tư thế cơ thể sai
 Trầm cảm

35. Chẩn đoán phân biệt
 Các nguyên nhân đau đầu khác

36. Cận lâm sàng
 Cận lâm sàng thường bình thường hay
thay đổi không đặc hiệu
 CT scan hay MRI não chỉ cần thiết khi:
• Mẫu đau đầu mới thay đổi
• Thầy thuốc không thể xác định đau đầu
này là loại nguyên phát
• Khám thần kinh phát hiện bất thường

37. Chỉ định hình ảnh học ở bn đau đầu

38. Điều trị
 Không dùng giảm đau có opioid cho đến
khi có chẩn đoán rõ
 Tránh lạm dụng thuốc
 Điều trị nâng đỡ
 Điều trị các bệnh lý kèm theo

39.  Đau đầu dạng căng cơ rất phổ biến và
bệnh nhân thường tự dùng thuốc và ít đi
khám bệnh khi mức độ nhẹ.
 Họ thường đi khám khi cơn đau bất
thường về tần số và mức độ cơn tăng
 Họ đến phòng khám thần kinh khi đó họ
đã trải qua các đợt điều trị không hiệu
quả.

40. Điều trị cắt cơn
Nhằm cắt cơn hoặc làm giảm độ nặng của mỗi
cơn đau.
Thuốc điều trị đau đầu cấp nên dùng càng sớm
càng tốt.
Chọn lựa loại điều trị cần dựa vào độ nặng và tần
xuất cơn đau đầu, các triệu chứng kèm theo,
các điều trị trước đó, bệnh lý kèm theo.

41.  Thuốc dãn cơ eperisone (myonal) được
dùng khi bn có tình trạng co cơ quanh sọ,
đặc biệt là cơ ở vùng cổ vai

43.  Amitriptyline là thuốc chống trầm cảm duy
nhất cho thấy có hiệu quả trong phòng
ngừa migraine và đau đầu căng cơ mãn
tính
 SSRI không cho thấy hiệu quả
 3 thử nghiệm nhỏ dùng venlafaxine cho
thấy có hiệu quả

44. Điều trị không dùng thuốc
 Liệu pháp tâm lý
 Luyện tập thư giãn
 Liệu pháp hành vi
 Xoa bóp liệu pháp

45. Cas đau đầu

46. Trường hợp 1
 Bn nữ, 32 tuổi, đến khám vì đau đầu.
 Bệnh sử đau đầu 1 năm, đau âm ỉ, cảm
giác như có dãi băng vùng trán chẩm
 Thời gian đau: khoảng nửa ngày
 Đau không kèm buồn nôn, hay nôn
 Không có triệu chứng sợ ánh sáng, tuy
nhiên khi nghe tiếng động lớn thì bn rất
khó chịu

47.  Bn có triệu chứng ngủ khó
 Khoảng vài tháng gần đây, bn có triệu
chứng uể oải, không cảm thấy vui vẻ,
giảm hứng thú trong cuộc sống, chán nản
 Khám thần kinh: bình thường

48.  Chẩn đoán?

50.  Điều trị?

51.  Có nên đa trị liệu?

53. Thuốc cắt cơn

54. Thuốc ngừa cơn

55.  Điều trị khi có bệnh lý kèm theo?

56.  Các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng thế nào?

57. Cas thứ 2
 Bn nữ, 15 tuổi, đến khám vì đau đầu.
 Bệnh sử ghi nhận đau đầu khoảng 9
tháng, một tháng đau vài ngày, đau vùng
trán, chẩm, cảm giác nặng đầu, mức độ
đau vừa, thỉnh thoảng buồn nôn, nhưng
không nôn, không triệu chứng sợ ánh
sáng hay âm thanh
 Đau thường khi bé phải học nhiều

58.  FO: bình thường
 Khám thần kinh: bình thường

59.  Bn trước đây đã được chụp MRI não với
kết quả bình thường

60.  Chẩn đoán?

61.  10-72% ở trẻ em (khoảng 30%)
 Trong một nghiên cứu ghi nhận tiền căn
gia đình 40%
 Nguy cơ và tần số cao hơn ở người
migraine

62. Khó khăn khi chẩn đoán ở trẻ em:
 Thường có chuyển dạng đau đầu
 Thay đổi theo tuổi và giới tính
 Cùng tồn tại với migraine
 Khó giao tiếp
 Không lấp đầy tiêu chuẩn chẩn đoán

63. Các đặc điểm cảnh báo:
 Bệnh sử không rõ
 Bn không hợp tác đầy đủ
 Nhỏ hơn 5 tuổi
 Các cơn đau ngắn hay cực ngắn
 Có triệu chứng thần kinh cục bộ

64. Các đặc điểm cảnh báo:
 Thay đổi nhân cách
 ảnh hưởng nhiều đến học tập
 Vị trí đau ở vùng chẩm
 Đau nặng khi ho hay gắng sức
 Đau đánh thức trẻ dậy và thường xuất
hiện vào buổi sáng
 Các triệu chứng kèm theo ở cổ và lưng

65.  Điều trị?

66. Chọn thuốc nào sau đây:
 Amitriptyline
 Gabapentin
 Topiramate
 Mirtazapine
 Venlafaxine
 Magnesium
 Melatonin

67. Cas 3
 Bn nữ, 51 tuổi, đến khám vì đau đầu vùng
trán 2 bên, đau âm ỉ, cảm giác nặng đầu
 Tiền căn: bn có đau đầu từng cơn, mức
độ vừa, đau vài giờ mỗi lần, đau vài lần
trong một tháng, không tăng khi gắng sức

68.  Hiện tại bn gần như đau mỗi ngày
 Trước đây do cơn đau tái phát nên bn
thường dùng thuốc giảm đau, về sau khi
chớm đau hoặc nghi ngờ cơn đau xuất
hiện, bn hay dùng các thuốc giảm đau.
 Thuốc giảm đau thường dùng là
paracetamol hoặc ibuprofen. Bn dùng
khoảng 5-6 ngày trong tuần đã nhiều
tháng nay

69.  Khám thần kinh hoàn toàn bình thường

70.  Chẩn đoán?

72.  Medication overuse headache

73.  Tỉ lệ khoảng 1-1,4% dân số
 Tỉ lệ cao nhất ở nữ, lứa tuổi 50 (5%)

74.  Điều trị?

75.  Ngưng thuốc giảm đau

76. Triệu chứng khi ngưng thuốc
 Đau đầu do cai thuốc (withdrawal
headache)
 Buồn nôn, ói
 Lo âu
 Nhịp tim nhanh, hạ huyết áp
 Mất ngủ

77. Phác đồ điều trị
 Ngưng thuốc giảm đau đang bị lạm dụng
 Truyền Nacl 9% 1-1,5l
 Diazapam 5-15mg/ng
 Corticoid IV (dexamethasone 4mg x 2l/ng)
 Thuốc chống nôn metoclopramide
10mg/ng IV

78. Nếu đau đầu rất nặng
Chỉ 1 liều thuốc được cho phép dùng:
 Triptan 1viên/ng
 Aspirin 1g/ng
Thuốc giảm đau phải khác với thuốc đang
dùng

79. Phòng ngừa đau đầu sau đó
 Topiramate
 Valproate
 Flunarizine
 Amitriptyline
 Propranolol

82.  Cám ơn quí đồng nghiệp đã theo dõi