NHI KHOA

1. NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ
TS. BS. Phạm Diệp Thùy Dương
Sau sinh, dòng sữa mẹ là nhịp cầu tiếp nối nguồn sống thiêng liêng từ mẹ trong bào thai. “Sữa
mẹ là thức ăn tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ”. Sữa mẹ mang lại lợi
ích to lớn không những cho bé và mẹ, mà còn cho bố, cho gia đình và xã hội … Bài này không
nói chi tiết về lợi ích của sữa mẹ, mà chỉ trình bày cách để có thể nuôi con bằng sữa mẹ thành
công.
Thực tế, tỉ lệ thất bại trong việc nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu (không đủ
sữa, phải cho bú thêm sữa bột, hay chỉ bú sữa bột, …) khá cao. Nuôi con bằng sữa mẹ không
hoàn toàn là vấn đề bản năng, mà các bà mẹ cần được tư vấn cặn kẽ để có thể cho con bú mẹ
thành công.
Tóm tắt cơ chế tiết sữa mẹ một cách đơn giản trong hình sau:
Khi bé nút vú mẹ, các thụ thể ở vú được kích thích sẽ làm:
- Hạ đồi tiết PRH  tuyết yên trước tiết Prolactin (30 phút sau khi bắt đầu bú) tế bào
tuyến vú tạo sữa sẵn cho cữ bú sau
- Tuyến yên sau tiết Oxytocin (5 phút sau khi bắt đầu bú) sữa đã được tạo ra chảy xuống
đầu vú
Như vậy, bé nút vú nhiều chừng nào thì sữa được tạo ra và chảy xuống nhiều chừng ấy. Ngược
lại, nếu bé không nút vú thì sữa sẽ không được tạo ra. Và bà mẹ cần cho bé nút vú dù không cảm
thấy căng sữa, để kích thích tạo sữa và xuống sữa.

2. Từ cơ chế trên , muốn có được nguồn sữa mẹ đầy đủ từ khi bé chào đời, bà mẹ cần chú ý thực
hiện 6 nguyên tắc sau:
1. Cho bé bú vú mẹ càng sớm càng tốt trong vòng 60 phút đầu tiên:
- Sữa non dù rất ít (chỉ # 15 ml trong 24 giờ đầu) nhưng có nhiều kháng thể và rất đậm đặc,
cung cấp đủ năng lượng cho bé.
- Việc cho bé bú vú sẽ làm tăng tiết Oxytocin, giúp bà mẹ giảm đau, giảm mất máu và ngủ
ngon hơn, mau lành vết thương hơn. Sau sinh, bà mẹ chỉ việc nằm nghỉ ngơi, nhân viên y
tế sẽ giúp bé ngậm vú mà bà mẹ không cần phải ngồi bế bé.
Hãy cho bé nút vú, mà không cần vắt ra xem vú có sữa không.
2. Cho bé bú vú mẹ theo nhu cầu:
- Hãy cho bé nút vú mỗi khi bé đói mà không cần cảm thấy căng vú.
- cần chú ý là không nên gọi bé dậy bú nếu bé chưa thật sự đói. Trẻ đủ tháng khỏe mạnh có
thể ngủ giấc dài đến 4 giờ; sau 4 giờ mà bé không dậy mới nên đánh thức cho bú. Nếu bé
đang bệnh hay non tháng, nhẹ cân, khoảng cách giữa các cữ bú sẽ gần hơn, và NVYT sẽ
cho bà mẹ biết bao lâu thì nên gọi bé dậy bú...
3. Cho bú cạn ít nhất 1 bên vú trong 1 cữ bú. Việc này giúp:
- sữa lên tốt
- tránh bị tắc sữa
- cho phép bé tận dụng tất cả chất dinh dưỡng từ nguồn sữa của bà mẹ: Trong suốt thời
gian bú 1 bên vú, vào 5 phút đầu khi chưa có Oxytocin, sữa mẹ chủ yếu nhiều nước,
đường và đạm và ít chất béo. Sau khi có Oxytocin, chất béo trong sữa sẽ càng lúc càng
tăng dần nên sữa cũng nhiều năng lượng dần.
Điều mong muốn nhất là sau vài ngày, bé bú cạn hết 1 vú thì vừa no. Nếu sau khi bú sách
1 vú mà bé vẫn khóc, hãy cho bé bú vú bên kia.
4. Cho bú đúng kỹ thuật. Bao gồm:
- Tư thế bú đúng:
 Mẹ ở tư thế thoải mái nhất
 Giữ đầu bé thẳng hàng với thân bé
 Nâng đỡ toàn bộ thân bé
 Bụng bé áp sát vào thân mẹ
 Miệng bé hướng về vú mẹ
- Ngậm bắt vú đúng:
 Cằm chạm vú mẹ
 Miệng há rộng
 Môi dưới đưa ra ngoài
 Quầng vú thấy bên trên nhiều hơn bên dưới
- Bú hiệu quả:
 Bú chậm, sâu, thỉnh thoảng nghỉ
 Tự động bỏ vú khi no
 Thời gian bú # 15 ± 5phút
 Sau bú, ngủ 2-4 giờ
 Tăng cân đủ (20-30g/ngày) (chú ý: sụt cân sinh lý !)

3. 5. Không sử dụng núm vú giả. Ngoài việc dễ nhiễm trùng và làm biến dạng hàm, có khác
biệt lớn trong cách ngậm vú giả và vú mẹ.
- Khi bú núm vú giả, bé ngậm dễ dàng, không cần nút mà sữa vẫn chảy và bé no nhanh
chóng.
- Khi bú mẹ, bé phải há miệng to ngậm hết quầng vú và phải nút vú thì sữa mới ra.
Do đó, các bé đã từng bú núm vú giả hay chê vú mẹ. Đây là nguyên nhân thường gặp làm
nuôi con bằng sữa mẹ thất bại, và nhiều bà mẹ phải vắt sữa ra bình cho con bú.
6. Giữ tinh thần lạc quan và ăn uống đầy đủ.
- Stress làm giảm tiết sữa. Sau sinh, các bà mẹ thường có tâm trạng mệt mỏi, buồn phiền
nên các ông bố và gia đình cần chia sẻ, nâng đỡ bà mẹ cả về thể chất lẫn tinh thần.
- Kiêng khem làm bà mẹ thiếu dinh dưỡng, mệt mỏi và làm stress thêm.
Chú ý
- Tất cả các bà mẹ đều có thể có đủ sữa để nuôi 2 bé sinh đôi nếu biết cho bú mẹ đúng cách
- Thời gian hồi phục lại sữa mẹ là không giới hạn, miễn là bà mẹ thật sự mong muốn
- Bà mẹ đi làm có thể vắt sạch sữa đều đặn mỗi 3 giờ, trữ lại mang về cho bé bú khi mẹ
vắng nhà