1. TiẾP CẬN BN BÁNG BỤNG
CHỌC DÒ MÀNG BỤNG VÀ
PHÂN TÍCH DỊCH BÁNG
BS CKII HUỲNH THỊ KIỂU
2. DÒCH TEÃ
Baùng buïng laø söï tích tuï dòch bất thường ( > 25ml ) trong
khoang maøng buïng .
Giôùi nöõ :-HC Meig ,K buoàng tröùng / töû cung di caên maøng
buïng
Tuoåi : -Treû nghó ñeán lao maøng buïng
-Giaø : K maøng buïng nguyeân phaùt/ thöù phaùt
Nguyeân nhaân thöôøng gaëp : xô gan 75%
K maøng buïng 12%; suy tim5% ;Lao MB 3%
Khoaûng 5% BN coù hôn 1 nguyeân nhaân gaây baùng buïng :
-Xô gan + Suy tim
-Xô gan + K maøng buïng hoaëc lao maøng buïng .
3. LYÙ DO VAØO VIEÄN
-Buïng ngaøy caøng to .
-Buïng to - ñau –soát .
-Buïng to keøm phuø chaân…
4. BEÄNH SÖÛ
1.Buïng baét ñaàu to ra bao laâu roài ?Môùi khôûi phaùt hay taùi ñi taùi
laïi nhieàu laàn ?
2.Ñaëc ñieåm buïng to:
-Khôûi phaùt ñoät ngoät : +Xô gan maát buø ñoät ngoät ( coù yeáu toá
thuùc ñaåy suy gan )
+Beänh lyù aùc tính
+ Huyeát khoái TM laùch / TM cöûa
+ HC Budd-Chiari
-Khôûi phaùt töø töø : Xô gan maát buø töï nhieân ,lao maøng buïng .
-Buïng to coù keøm ñau khoâng ?
Nhöõng trieäu chöùng ñi keøm : Trieäu chöùng cô naêng cuûa xô gan
maát buø, cuûa K daï daøy, K ñaïi traøng ,lao maøng buïng…
3.BN ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn vaø ñieàu trò gì ? keát quaû ra sau ? coù ruùt
dòch baùng chöa , neáu coù thì dòch maøu gì ?sau ruùt coù thaønh laäp
nhanh khoâng ?
4.Hieän taïi tình traïng buïng to dieãn tieán nhö theá naøo so vôùi luùc
vöøa phaùt hieän
5. TIEÀN CAÊN
1.Caù nhaân :
-Beänh noäi khoa : HCTH, vieâm gan maõn,suy tim, xô
gan, lao phoåi, lao haïch .
Ñaùi thaùo ñöôøng , söû duïng corticoides keùo daøi
Truyeàn maùu ,Xaâm mình ;AIDS
-Beänh phuï khoa :U buoàng tröùng, u töû cung ,u vuù
U tieàn lieät tuyeán , u tinh hoøan
-Beänh ngoaïi khoa : Moå khoái u vuøng buïng,
-Nghieän : röôïu , xì ke .
2.Gia ñình : -Lao , vieâm gan sieâu vi B, C
6. LÖÔÏC QUA CAÙC CÔ QUAN
Tim maïch : ñau ngöïc,khoù thôû trong lao ña maøng
Hoâ haáp : Ho khan , khoù thôû khi coù traøn dòch maøng
phoåi .
Tieâu hoaù –gan maät :Trieäu chöùng cô naêng cuûa u
nguyeân phaùt thuoäc tieâu hoaù gan maät.
Tieát nieäu : Trieäu chöùng cô naêng cuûa suy thaän
,HCTH, VieâmVCTC
Thaàn kinh
Xöông khôùp
7. KHAÙM LÂM SÀNG
1.Toång traïng :
Tri giaùc: Hoân meâ gan
Theå traïng : Gaày suït caân
Sinh hieäu : Soát …
Da nieâm : Nhôït, vaøng ,xaïm ñen , xanh tím
,phuø…
8. KHAÙM LÂM SÀNG
2.Khaùm vuøng :
Ñaàu maët coå : Haïch ,TM coå noåi ôû tö theá 45 ñoä , TM coå ñaäp
trong hôû 3 laù cô naêng .
Ngöïc :- Tim : Traøn dòch maøng tim , suy tim phaûi, co thaét maøng
ngoaøi tim .
- Phoåi : TDMP, lao phoåi .Rales öù ñoïng do sung huyeát
phoåi
Buïng :
Nhìn :
-Ñoä cong cuûa thaønh buïng => Coù theå phaân bieät chöôùng cuïc boä
hay toaøn theå . Buïng daõn caêng,beø hai beân , roán loài Baùng .
-Tuaàn hoaøn baøng heä => Taêng aùp löïc TM cöûa
-U haï söôøn phaûi di ñoäng theo nhòp thôû K gan di caên
maøngbuïng .
-Noåi goø ôû thöôïng vò di chuyeån theo nhu ñoäng töø traùi sang phaûi
Heïp moân vò do K daï daøy di caên maøng buïng .
9. KHAÙM LÂM SÀNG
Nghe :
+Nhu ñoäng ruoät taêng coù tieáng reùo ruoät trong baùn
taéc ruoät do lao
Nhu ñoäng ruoät giaûm :Nhieãm truøng dòch baùng .
+ Treân gan to ,coù aâm thoåi ÑM ,tieáng coï bao
gan K gan di caên maøngbuïng.
+ Tieáng thoåi TM trong tuaàn hoaøn baøng heä cöûa-
chuû Xô gan .
10. KHAÙM LÂM SÀNG
Sôø vaø goõ :
Goõ vuøng ñuïc tröôùc gan maát ( goõû theo ñöôøng
trung ñoøn vaø ñöôøng naùch giöõa) : Hoaïi töû gan
naëng ( gan teo ), coù hôi töï do trong oå buïng
(thuûng taïng roãng )
Buïng baùng caêng ,sôø raát khoù ,chæ coù theå xaùc
ñònh gan laùch to baèng daáu chaïm cuïc nöôùc ñaù.
Sôø gan ñaäp theo nhòp tim + baùng + TM caûnh
ñaäp: Hôû van 3 laù .
11. Khám xaùc ñònh baùng toaøn theå
1. Buïng to beø ra hai beân ( Buïng môû + cô thaønh buïng yeáu cuõng cho daáu
hieäu naày )
2. Goõ có dấu vùng đục di chuyển döông tính ( coù treân 1500ml dòch ) Là
dấu hiệu coù ñoä nhaïy cao nhaát trong chaån ñoaùn laâm saøng baùng buïng
Khi khoâng coù daáu vùng đục di chuyển => Loaïi tröø chaån ñoaùn vôùi ñoä
chính xaùc 90%
3. Goõ vang ôû ñænh ,ñuïc xung quanh.
4. Daáu soùng voã ( Có độ đặc hiệu cao nhất trong chaån ñoaùn laâm saøng
baùng buïng )
Boán daáu hieäu treân khoâng xaùc ñònh ñöôïc khi löôïng dòch báng < 500 ml
5. Daáu vuõng nöôùc ( Tö theá goái-tay / goái ngöïc )phaùt hieän # 120ml-
500ml dòch MB
( Sieâu aâm buïng phaùt hieän ñöôïc dòch oå buïng # 100 ml)
Daáu chaïm cuïc nöôùc ñaù
( khi coù khoái u trong oå buïng hay gan to laùch to / báng bụng).
12. PHÂN ĐỘ BÁNG BỤNG
Baùng toaøn theå ñöôïc chia laøm 3 möùc ñoä :
+Ñoä 1 :laâm saøng khoù xaùc ñònh ,chaån ñoaùn + sieâu aâm
+Ñoä 2 : Daáu vùng đục di chuyển (+)
+Ñoä 3 : Buïng baùng to ,căng . Daáu soùng voã(+)
Hoặc chia laøm 4 +
1+ : laâm saøng khoù xaùc ñònh ,chaån ñoaùn + sieâu aâm
2+ : Daáu vùng đục di chuyển (+)
3+ : Buïng baùng to, nhưng chưa căng lắm.
Có thể có cả hai :Daáu soùng voã(+) và Daáu vùng
đục di chuyển (+) .
4+: Buïng baùng caêng ,thöôøng keøm thoaùt vò roán .
Daáu soùng voã(+)
Daáu vùng đục di chuyển (-) .
Thường gõ đục khắp bụng .
13. Baùng khu truù : gaëp trong lao maøng buïng ,goõ ñuïc baøn côø .
Thöôøng coù daøy dính maøng buïng ,ruoät quaùnh khoái
ñau buïng nhieàu vôùi HC baùn taéc
Chaån ñoaùn phaân bieät u nang boàng tröùng lôùn vaø baùng
trung bình
Coù 3 daáu hieäu ñeå nhaän ra u nang buoàng tröùng lôùn :
(1)Buïng chöôùng 2 ñænh ( Ñænh treân laø ruoät , ñænh döôùi
laø u nang buoàng tröùng )
(2) Daáu hieäu caây thöôùc ( +)
(3)Goû ñuïc vuøng ñænh cuûa buïng, goû vang xung quanh
Ranh giôùi goõ ñuïc haï vò coù ñöôøng cong ñænh quay leân
treân.
14. KHÁM CƠ XƯƠNG KHỚP VÀ THẦN KINH
-Cô xöông khôùp :
+Lao xöông khôùp .
+ K di caên xöông .
+ teo cô trong xô gan .
-Thaàn kinh :Lao maøng naõo
40. XEÙT NGHIEÄM DÒCH BAÙNG
1. XN Thöôøng quy: Ñeám teá baøo, Albumin vaø protid toøan phaàn
2.XN tuøy choïn :
a.LDH : Taêng cao trong K maøng buïng ,VPM thöù phaùt.
b. Amylase : Khi nghi ngôø baùng do tuî
c. Glucose :< ½ glucose /maùu => Nhieãm truøng
d. Caáy trong moâi tröôøng maùu ( 10 ml dòch mb vaøo chai mtcaáy )
3.XN ít söû duïng :
a.Teá baøo hoïc ( Cell block )ñoä nhaïy trong chaån ñoùan K maøng buïng
=58-75%
b. Triglycerid :Trong baùng döôõng chaáp TG cao gaáp 2 -8 laàn TG
huyeát töông hay TG > 1100 mg/dl
c.Bilirubin :Neáu Bili/ db > Bili /maùu = Thuûng tuùi maät / taù traøng
d. PCR lao :Döông tính ôû 30% BN lao MB
e. ADA ( Adenosin Deaminase Activity) > 36 -39
Có độ nhạy 100% và độ đặc hiệu 97% trong chẩn đoán lao màng
bụng.
Tuy nhiên , nếu LMB trên BN xơ gan thì độ nhạy chỉ còn 30%
42. 5 böôùc bieän luaän keát quaû XN dòch baùng
1. Nhận xét đại thể
2. Tính SAAG . (SAAG =Albumin huyeát thanh – Albumin / db )
SAAG ≥ 11g/L . Dòch taêng aùp => Nguyên nhân
SAAG < 11g/L : Dòch khoâng taêng aùp => Nguyên nhân
Lưu ý :Albumin máu và Albumin dịch báng phải lấy cùng thời điểm.
SAAG thấp giả :
+ Tụt HA Giảm áp TMC .
+ Albumin/ máu < 11g/L
+ Globulin/máu > 50g/L
SAAG cao giả :
+ Báng dưỡng trấp
3. Protein/db :
Protein / db < 25 g/L keøm SAAG ≥ 11g/L laø dòch baùng cuûa Xô gan .
Protein / db > 25 g/L keøm SAAG ≥ 11g/L laø dòch baùng cuûa suy tim,
HC Budd-Chiari
Cần lưu ý :Trong xơ gan có 20% case, Protein / db > 25 g/L . Do :
+ Sử dụng lợi tiểu , cứ giảm 10kg do lợi tiểu nồng độ protein/db tăng gấp đôi.
+ Nghiên cứu cho thấy 67% BN xơ gan có protein cao là do lợi tiểu .
Số còn lại là do protein máu cao .
43. 4.Teá baøo vaø thaønh phaàn TB .
(Dịch tăng áp protein thấp BC > 500 ; Neutro > 250 => NTB töï phaùt
/ thöù phaùt ở BN xơ gan)
Lưu ý : Trong thời gian uống lợi tiểu liều cao, BC có thể > 1000/ml
Chẩn đoán tăng BC do lợi tiểu , phải biết :
(1)BC trước sử dụng lợi tiểu thấp và bình thường có lympho ưu thế
(2) Tăng BC không giải thích được ( không sốt, không đau bụng…)
-Nếu dịch máu do chạm mạch : - Dịch màu hồng ( 10.000 HC/ml) .
Cứ 250HC có 1Neutrophil đi theo => 10.000/ 250 = 40 neutrophil
( không do phản ứng VPM)
Neutrophil/db = 260/ml .
Thì sau khi trừ 40 Neutro, =220Neutro/db
không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán VPMNKNP .
-Dịch màu đỏ máu không đông ( 50.000HC ),nếu máu ri nhiều ngày
rồi, neutro đã bị phân hũy. =>tính như trên có thể ra số (-).
5.Caùc phaàn coøn laïi: LDH, Glucose, …
Giúp phân biệt VPMNKNP/TP
44. Baùng buïng vôùi SAAG cao ( ≥11g/l )
Xô gan maát buø : Protein /DMB = 10-20g / l
( Neáu < 10 g /L .Nguy cô nhieãm truøng dòch baùng)
Ñaëc ñieåm cuûa VPMNK töï phaùt :
-Dòch baùng treân BN xô gan Child B / C .
-Bieåu hieän laâm saøng : soát ,ñau buïng, HC suy teá baøo
gan naëng leân , coù hoaëc khoâng coù trieäu chöùng laâm
saøng . Coâng thöùc BC trong maùu ngoaïi bieân BT .
-Protein /DMB < 10g/L .
-Caáy DMB : (+)1 loaïi vi truøng ,thường làGram (-).
45. Baùng buïng vôùi SAAG cao ( ≥11g/l )
Ñaëc ñieåm cuûa VPMNK thứ phaùt ( do thuûng ruoät , vôû ruoät thöøa …) :
Dòch baùng treân BN xô gan Child B / C .
Laâm saøng : soát ,ñau buïng- phản ứng thành bụng, HC suy teá baøo
gan naëng leân
Đại thể DMB: dòch muû, nhuộm Gram (+)
XN sinh hóa :Protein /db >10g/L .
Glucose /db < 50% Glucose maùu .
LDH cao hơn LDH máu .
Bilirubin/db > bilirubin/máu => Thủng túi mật
BC trong dòch MB raát cao .Neutro chieám ña soá .
Caáy DMB : >1 loaïi vi truøng
Xét nghieäm khaùc :CTM , sieâu aâm buïng ,Xquang bụng đứng,
CTScan.
46. Baùng buïng vôùi SAAG cao ( ≥11g/l )
1.Suy tim phaûi/ toaøn boä :
-Laâm saøng Gan to + phuø chaân baùng buïng +/- TDMP + Aâm thoåi cuûa
hôû 3 laù cô naêng …
-Protein / db > 25g/L
-XN khaùc :Xquang ngöïc thaúng , sieâu aâm tim ,ECG, sieâu aâm buïng
,NT-ProBNP.
2.Vieâm maøng ngoaøi tim co thaét :
-Laâm saøng :TM coå noåi , maïch nghòch .
Tieáng gõ maøng tim,baùng buïng.
-CLS :-Xquang : voâi hoùa maøng tim.
-ECG, ECHO tim , CTScan cho chaån ñoaùn xaùc ñònh
3.HC Budd-Chiari :-Laâm saøng :Gan to ñau + Baùng buïng.
-Protein / db raát cao (Budd-Chiari cấp)
-Protein / db thấp (Budd-Chiari mạn)
47. Baùng buïng vôùi SAAG thaáp ( < 11g/l )
1.Lao maøng buïng: Dòch maøng buïng maøu vaøng chanh / maøu hoàng .
-Protein / db cao ( Điển hình> 55g/L )
-Teá baøo trong DMB > 500 : Lym pho / ñôn nhaân chieám öu theá
-XN khaùc : PCR lao (+) , ADA cao ,VS raát cao , IDR (+)
Xquang phoåi
Tieâu chuaån vaøng cho chaån ñoùan lao maøng buïng :
Noäi soi oå buïng –sinh thieát nang lao
Hiện nay ADAvới độ nhạy và độ đặc hiệu cao, đang thay thế dần Noäi
soi oå buïng –sinh thieát
2.K maøng buïng : Dòch maøng buïng maøu ñoû maùu / hoàng / vaøng chanh.
LDH vaø Protein trong DMB cao .
Cell-Block : tìm TB aùc tính
XN khaùc :Sieâu aâm buïng vaø CT Scan tìm
khoái u nguyeân phaùt.
Noäi soi oå buïng –sinh thieát , nếu Cell-Block không
tìm thấy TB aùc tính
49. BÀI TÂP PHÂN TÍCH DỊCH
MÀNG BỤNG
1. Nhóm SV đã và đang đi trại tiêu hóa :
Làm bài tập GV cho .
2.Nhóm SV còn lại.
Làm bài tập của nhóm SV đã và đang đi trại
tiêu hóa đề nghị .