1. ÇOCUK İHMAL VE İSTİSMARINA PSİKO-SOSYAL
YAKLAŞIM
SHU. Tülin KUŞGÖZOĞLU1
1. Çocuk İhmali ve İstismarı
En genel anlamıyla çocuk istismarı; “çocukların ana babaları, onları bakıp gözetmek
ve eğitmekle görevli kişiler (öğretmen, usta, koruyucu aile vb.) veya yabancılar tarafından;
bedensel ve/veya psikolojik sağlıklarına zarar veren ya da fiziksel, duygusal, zihinsel ve/veya
sosyal gelişimlerini engelleyen tutum ve davranışlara maruz bırakılmalarıdır.”
İhmal ise, Çocukların fiziksel ve psikolojik sağlıkları ve gelişmeleri için temel olan
beslenme, korunma, sevgi, gözetim, eğitim ve yol gösterme gibi gereksinimlerinin kendilerine
kanunen bakıp gözetmekle yükümlü kişilerce yeterince karşılanmamasıdır. (Kerimoğlu ve Yalın,
1999)
Bu şekliyle çocuk ihmali, ana-babanın görevlerini yerine getirme konusundaki bir
yetersizliği ifade etmekte iken, çocuk istismarı aktif olarak çocuğa zarar veren bir eylemi
tanımlamaktadır. İnsana yönelik kötü muamele ihmalden, aktif olarak kötüye kullanmaya dek
uzanan bir yelpaze oluşturur. Bununla birlikte ‘ihmal’, daha çok erişkine bağlı olması
nedeniyle çocuk için tanımlanmaktadır. (Şar 1998).
Çocuk istismarının, çocuğa zarar verme içeriği dikkate alınarak birkaç biçimde
sınıflandırıldığı görülmektedir. Bunlar fiziksel, duygusal ve cinsel istismardır. Bu dört durum
aynı kişinin yaşamında birlikte görülebilse de her biri farklı özellikler taşır ve ayrı olarak ele
alınabilir. Her biri diğeri ile etkileşir ve diğerinin olumsuz etkisini artırır. Ancak genellikle bu
istismar türleri bir arada olup, örneğin cinsel istismara uğrayan bir çocuğun aynı zamanda fiziksel
ve duygusal olarak da örselendiği görülmektedir. Bununla birlikte, sadece duygusal şiddete maruz
kalan çocuklar olabildiği gibi duygusal ya da fiziksel şiddet mağdurları arasında cinsel şiddet
boyutuna rastlanmadığı da görülebilmektedir.
Çocuk ihmal ve/veya istismarı, çoklukla yinelenebilir ve süreğen olması ve çocuğu
bakıp; gözetmek ve yetiştirmekle görevli kişiler tarafından yapılıyor olması nedeniyle, çocuk
ruh sağlığında daha ağır travmaya daha da önemlisi süreğen bir travmaya neden olmakta,
çocukluk çağında yaşanan bu tür ortamlara ‘travmatize edici ortamlar’ ve yaşanan travmalara
1
SHÇEK Fatma Üçer Aile Danışma Merkezi, Ankara

2. da ‘çocukluk çağı travmaları’ adı verilmektedir. Yaşanan bu travmaların en önemli sonucu ise
bunların gelişim dönemindeki çocuğun algısı ve bağlantıları bozarak yetişkin yaşamda benzer
travmatize edici ortamları ya da ilişkileri oluşturmalarına neden olmasıdır. ( Solmuş 2002,
Tüzün ve Sayar 2006, Herman 2007).
Bunun dışında, çocuk ihmal ve istismarının sadece çocuk üzerinde değil toplumun
geleceği üzerinde ve toplum sağlığını ilgilendiren birçok olumsuz sonucu da vardır. Bunların
en önemlileri, istismara uğrayan çocukların, kendileri büyüdükçe istismar eden kişiler haline
gelebilmeleri ve ailelerinde öğrendikleri şiddet içeren davranışları diğer toplumsal ilişkilerde
de kullanmalarıdır. (Polat 2001). Ayrıca, çocuğun yetiştirilmesi sırasında gerekli bakım, ilgi
ve sevgi gibi gereksinimlerinin karşılanamamış olması, onun yetişkin yaşamda da, birçok
beceriyi yerine getirme konusunda zorlanması ve yetişkin yaşama uyum sağlamasını
güçleştirmektedir. (Herman 2007).
2. İhmal ve İstismara İlişkin Hizmetler
Çocuk ihmal ve istismarı, gerek çocuğun fiziksel, duygusal, cinsel ve sosyal sağlığı
üzerinde yarattığı tahribat, gerekse toplumsal bir sorun olması nedeniyle, çok yönlü ve farklı
meslek gruplarınca ele alınıp çözümlenmesi gereken bir sorundur. Böylesi yaygın ve ciddi
ölümcül sonuçlara neden olabilecek bir sorunun çözümünde, kuşkusuz, konuyla ilgili birçok
toplumsal örgütün aktif rol alması, hem koruyucu-önleyici çalışmalarda hem de istismara uğrayan
çocuk ve ailelerin tedavisinde önemli yer tutmaktadır.
Bir çocuğun ihmal ya da istismar edilmesi durumunda konu, hem bir fiziksel sağlık sorunu
olarak tıp ve ruh sağlığı sorunu olarak da psikolojiyi ilgilendirmektedir. Öte yandan, şiddet kime
yönelik olursa olsun, emniyet güçlerini ilgilendirmekte ve bu tür sorunlar toplumlarda hukuk
kurallarıyla düzenlendiği ve gerek suçun cezası, gerekse mağdurun haklarını koruma açısından
adalet sistemini ilgilendirmektedir.
19.yüzyılda Devletin, çocukların korunması konusunda gerektiğinde aileye de müdahale
eder konuma gelmesi, sorunun ayrıca sosyal hizmetlerce de, çok yönlü bir biçimde ele alınıp
incelenmesi sonucunu doğurmuştur. İhmal ve/veya istismara uğrayan çocuklar, doğrudan sosyal
hizmet mesleğinin çocuk ve aile refahı alanı ile ve çocuğun korunması görevi ile ilgilidir.
Türkiye’de, devlet adına, çocukları gerektiğinde aileye karşı bile korumaktan sorumlu tek Kurum,
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumudur. Bu nedenle SHÇEK, toplumsal konumu ve

3. görevi gereği, risk altındaki çocuklarla ilgilenmekte ve bu tür çocuklara ilişkin yasalarca
belirlenmiş tedbirler almakta, hizmet ve tedavi programları düzenlemektedir.
Görüldüğü gibi, herhangi bir çocuğun ihmal ya da istismara uğraması, toplumda birçok
örgütü ilgilendiren bir sorundur ve farklı sektörlerin müdahalesini gerektirmektedir. Öte yandan
bu tür müdahalelerin birbirinden bağımsız olmayıp, birbiriyle koordineli bir biçimde
sürdürülmesi, sadece ihmal ya da istismara uğrayan çocuk açısından değil, travma yaşayan ailenin
hizmetlere ulaşımını kolaylaştırmak ve toplumsal düzeyde uygun hizmet ve tedbirleri üretmek
açısından da önemlidir.
3. Sosyal Hizmetler Açısından Çocuk İhmal ve İstismarı
Yukarıda da değinildiği gibi ülkemizde, devlet, çocukları gerektiğinde aileye karşı bile
koruma görevini SHÇEK aracılığıyla yerine getirmekte olup, Kurumun 81 il düzeyinde taşra
teşkilatlanması bulunmakta ve toplum genelinde yardıma muhtaç tüm nüfus gruplarına yönelik
hizmetlerini sürdürmektedir. İhmal ve/veya istismara uğrayan çocuklar da, Kurumun
hizmetlerinden yararlanan bir grubu oluşturmaktadır.
SHÇEK yasasında bu tür çocuklar, “korunmaya muhtaç çocuk” olarak tanımlanmakta,
Kurum, bu tür çocuklara ilişkin tüm tedbirleri alma, koruyucu-önleyici hizmetlerden başlayarak
tedavi ve rehabilite edici hizmetleri sürdürme ve bu tür çocukları koruma sorumluluğunu
üstlenmektedir.
SHÇEK, bu görevini, İllerde, Sosyal Hizmetler Müdürlükleri aracılığıyla yerine
getirmektedir. Sosyal Hizmetler Müdürlüklerine, başvuran ya da getirilen hemen her çocuk,
doğası gereği, ihmal ya da istismara uğramış çocuktur ve SHÇEK bu görevini çeşitli biçimlerde
ve çeşitli düzeylerde yerine getirmektedir.
Bunlardan birincisi, tüm İl Müdürlüklerinde yapılageldiği gibi akut ya da kronik
istismara uğrayan çocuklara yönelik ve çoklukla çocuğun aile yanından alınmasını içeren
müdahale biçimidir. Bu nedenle, tüm çocuklar için öncelikle, çocuğun ev ve aile koşullarını
anlamayı sağlayan sosyal inceleme yapılarak, hem “korunmaya muhtaçlığın tespiti” yapılmakta
hem de çocuk ve aileye yönelik mesleki müdahale ve tedavi planı oluşturulmakta, çocuğa
sunulacak hizmetin içeriği belirlenmektedir.
Ancak ihmal ve/veya istismar edilen her çocuk aynı zamanda devlet koruması gerektiren
çocuk değildir. İhmal ve/veya istismar edilen çocuklar, her zaman psikososyal desteğe gereksinim
duysalar da, her zaman devletin “çocuğu koruma altına almasını gerektiren” bir müdahaleyi
gerektirmezler.

4. Bu nedenle bu tür çocuklar için, sunulacak hizmetin çeşitlendirilerek, farklı biçim ve
düzeylerde farklı hizmet biçimleri ve mesleki müdahale sistemleri oluşturulması gerekmektedir.
4. Çocuk İstismarına Psiko-sosyal Müdahale
Bilindiği gibi ihmal ve istismara uğrayan çocuklara yönelik mesleki müdahale, birçok
örgüt ve kurumun birlikte ve koordineli bir biçimde hareket etmesini gerektirmektedir.
Böylelikle ihmal ve/veya istismara uğrayan çocuklar sorununun gerek tedavi aşamasında
gerekse toplumsal düzeyde koruyucu ve önleyici çalışmalarda, daha bütüncül bir yaklaşımla
ele alınması ve sorunun çözümüne daha derinlemesine bir müdahale yapılması sağlanmış
olmaktadır.
Multidisipliner yaklaşım ile çocuk istismarı ve ihmalinin, psikolojik, sosyal ve
ekonomik boyutlarının önlenmesi ve koruyucu çalışmaların sürdürülmesi de sağlanabilecek,
bu tür çok yönlü bir hizmet, sorunun tedavisini de kolaylaştıracaktır.
Bu çalışmada tanımlanan psikososyal müdahale ile, yapısı gereği disiplinler arası bir
yaklaşım ve çok yönlü bir çalışmayı gerektiren ihmal ve istismar olaylarında, olgunun, spesifik bir
bakış açısıyla ele alınması düşüncesinden hareket edilmektedir.
Bilindiği gibi ihmal ve istismar, doğası gereği birçok düzeyde, çok çeşitli biçimlerde,
çok çeşitli sürelerle ve çok çeşitli sonuçlarla yaşanmakta, sürmekte ya da ortaya çıkmaktadır.
Bu durum, doğaldır ki birçok farklı müdahale biçimini de gerektirmektedir. Kuşkusuz tüm bu
çeşitlilik, aynı zamanda farklı ve sınırları belirli değişik hizmet yapılandırmalarını da
gerektirmektedir. Bu şekliyle, ihmal ve istismarın ilk saptanması aşamasından başlayarak,
teşhis ve tedavi aşamasında gerekli mesleki donanımlara sahip, farklı kurumlaşmalara
gidilmesi sorunun çözümünde en etkili yol olacaktır. Çünkü, her ne kadar ihmal ve istismar,
tüm toplumlarda en sık karşılaşılan sorunlardan biriyse de, hem ihmal ve istismarın
anlaşılması hem de gerekli mesleki müdahalenin etkili bir biçimde yapılabilmesi, lisans
düzeyindeki eğitimlerden daha derin ve genişletilmiş bir mesleki eğitim ve beceriyi
gerektirmektedir. Bu nedenle, istismara uğrayan çocuğa yönelik hizmet birkaç aşamalı ve her
bir aşamasında farklı mesleki donanımlara sahip profesyonellerce yerine getirilmelidir.
İstismara uğrayan çocuklara yönelik hizmetin çeşitliliğine bakıldığında, birkaç aşama
ile karşılaşılmaktadır.

5. 4. 1. İstismarın Saptanması ve Mesleki Müdahale Planının Hazırlanması
Bunlardan birincisi; istismarın saptanması ile ilgili aşamadır. Bilindiği gibi ülkemizde,
istismarın saptanması aşamasında, başta resmi görevliler olmak üzere tüm vatandaşlara ihbar
yükümlüğü getirilmiş olup, bu bildirimler öncelikli olarak adli ya da yasal merciler ile
SHÇEK birimlerine yapılmaktadır.
Bildirim aşamasından sonra durum, hem SHÇEK görevlileri hem de adli mercilerle
araştırılır ve istismarın saptanması halinde, sosyal hizmet uzmanlarınca yapılan sosyal
inceleme neticesinde, bildirilen olgudaki ihmal ve istismara yol açan unsurlar belirlenerek
çocuğun ve ailenin tedavisi için uygulanacak mesleki müdahale planı hazırlanmaktadır.
Bu aşamada en önemli güçlük istismarın saptanması ile ilgilidir. Çünkü çoğu kez
ihmal ve istismar, adli ya da yasal müdahaleyi gerektiren maddi bulgular içermemekte ya da
ilk anda elde edilen bulgular bir başka gerçeği gizler nitelikte olabilmektedir. Bu nedenle,
istismarın saptanması aşamasında görev alan sosyal hizmet uzmanlarının, bu konuda eğitimli,
deneyimli ve donanımlı olmaları gerekmektedir.
4. 2.Uygulamaya İlişkin Hizmetler
İstismarın saptanmasından sonra hazırlanan sosyal inceleme içeriğinde, çocuk ve
aileye yönelik mesleki müdahale planının da oluşturulması ve bu aşamada işbirliği kurulacak
diğer örgütlerin belirlenmesi bir diğer aşamadır.
Alanda yapılan çalışmalarda, öncelikli olarak, çocuğa yönelik bir yaşamsal tehlikenin
olmadığı durumlarda, çocuk ve ailenin birlikte ele alınarak tedavi edilmesi ve istismara neden
olan koşul ve durumların değiştirilmesi hedeflenmektedir. Ancak ülkemizde, istismara
uğrayan çocuğa yönelik hizmetler henüz bu şekilde yapılandırılmamıştır. Bu şekliyle,
uygulanan hizmetler ilkin şimdiki varolan durumları ile ve ikinci olarak önerilen yaklaşım
şeklinde ele alınacaktır.
4.2.1. Varolan Uygulama
Kronik ya da akut istismar olgularında, istismar ister aile içinde isterse aile dışında
olsun, çocuğa bakabilecek, birinci derecede yakınının olmaması ya da aile çevresinde
yapılacak herhangi bir müdahalenin etkili olamayacağı koşulların bulunması halinde,

6. istismara uğrayan çocuk devlet koruması altına alınarak, kuruluş bakımına ya da koruyucu
aile yanına yerleştirilmektedir. Yukarıda değinildiği gibi, halen ülkemizde en sık kullanılan
müdahale biçimi bu olmaktadır.
Kuşkusuz bunun en önemli nedenlerinden biri, istismara uğrayan çocuklara ilişkin
sosyal hizmetlere bilgi ulaşması aşamasının, istismar olgusunda en yoğun ve akut krizin
yaşandığı dönem olmasıdır. Herhangi bir istismar olgusu, ancak müdahale biçimlerinin
tüketildiği aşamada sosyal hizmetlerin gündemine gelmektedir. Bu durumda, istismara
uğrayan çocuk için birinci öncelik onun güvenli bir ortama alınması ve temel bakım ve
barınma hizmetinin sağlanması olmaktadır. Ancak bu hizmet biçimi, içeriğinde herhangi bir
psiko-sosyal ya da çocuğun yaşadığı travmayı azaltabilecek terapötik bir müdahaleyi
içermemektedir.
Bir diğer neden, SHÇEK bünyesinde, henüz koruyucu-önleyici düzeyde istismar
olgularına müdahale edecek kurumsallaşmış örgütsel yapının yeterince güçlü bir şekilde
hizmete dahil olamamasıdır. Bilindiği gibi, Toplum Merkezleri, Aile Danışma Merkezleri,
ÇOGEM gibi yeni oluşturulan Kuruluşlar, hem çocuklar hem de aileler için, koruyucu-
önleyici hizmet mekanizmalarını kurmayı ve işletmeyi hedef almaktaysa da, sorun evreninin
genişliği yanında kısıtlı bir nüfusa ulaşabilen bu Kuruluşların aynı zamanda diğer destekleyici
toplumsal temel sektör hizmetlerinden yoksun olması, sosyal hizmet müdahalesinin de
kalitesini ve verimini düşürmektedir.
Bir diğer neden ise, SHÇEK tarafından istismara uğrayan çocuklara ilişkin hizmet
tanımlamasının tüm açıklığıyla yapılmamış oluşudur. Bu şekliyle, istismara uğrayan ya da
risk altında bulunan çocuğa yönelik ne tür ve hangi çeşitlilikte hizmet sunulacağı açık
değildir. Bu nedenle özellikle, istismar konusunda çalışan kamu ve üniversite birimlerinin
olmadığı küçük illerde, soruna ilişkin tek müdahale biçimi, çocuğun kuruluş bakımına
alınması olmaktadır.
Bir diğer neden ise, istismara uğrayan çocuklarla çalışacak profesyonel meslek
elemanlarının eğitimi ile ilgilidir. Bilindiği gibi çocuk ihmal ve istismarı çok yaygın bir sorun
olmakla birlikte, tanınması ve mesleki müdahale biçimleri lisans eğitiminden sonra özel bazı
eğitimleri gerektiren bir sorun alanıdır. Bu şekliyle, çocuklarla ve ruh sağlığı alanında çalışan
profesyonellerin de, özel olarak istismara uğrayan çocukların nitelikleri, istismara uğrayan
çocukla görüşme ve tedavi yaklaşımları vb. konularda ayrıca eğitim almaları gerekmektedir.
SHÇEK’te ise çalışan profesyoneller için bu şekilde özelleştirilmiş bir eğitim bulunmamakta,

7. istismara uğrayan çocuklarla çalışan meslek elemanlarında bu içerikte bir nitelik
aranmamaktadır. Bu şekliyle, bazı uygulamalarda, etkili olmayan ya da çocuğa zarar
verebilecek nitelikteki durumlarla karşılaşılabilmektedir.
4.2.2. Önerilen Uygulama
Yukarıda açıklanan nedenlerle, halen ülkemizde varolan uygulama, istismar
olgularında etkili ve verimli bir yaklaşımdan uzaktır. Oysa çocuğa yönelik ihmal ve istismarın
saptanması ile birlikte, çocuk yararına geliştirilecek her tür hizmet, aynı zamanda içeriğinde;
1. Çocuğun ihmal ve istismarına yol açan nedenleri saptayıp, bunları durdurmayı,
2. Çocuğun ihmal ve istismarına neden olan ilişkiyi ya da çocuğun o neden ile
olan ilişkisini durdurmayı
3. İhmal ve istismarın etkilerini azaltmayı ve
4. İhmal ve istismarın yarattığı zararları/hasarı gidermeyi içermelidir.
Bu içerikte hazırlanan mesleki müdahale planı sonrasında, olguya ilişkin dosya bir
başka birime yönlendirilmelidir. Çünkü, ihmal ve istismara ilişkin mesleki müdahale bezen
yıllarca süren psikolojik, sosyal, yasal ve ekonomik desteği gerektirebilmekte, bu aşamada
çalışan sosyal hizmet uzmanlarının da farklı mesleki donanımlara gereksinimi olmaktadır.
Öte yandan, ihmal ve istismara uğrayan çocuklara ilişkin mesleki müdahale sadece
yukarıda sıralanan müdahale biçimlerini değil, çocuk ve aile üzerinde yaşanan travmanın
etkilerini azaltmayı da içermelidir. Bu nedenle çocuk ve aile ile yapılan her görüşme, bu
görüşmeyi yapan kişinin istismara uğramış çocuklarla görüşme yapabilme ve sağaltıma
katkıda bulunabilme becerisini gerektirir ki, bunlar ayrıca edinilmesi gereken bir becerilerdir.
Ayrıca, tüm çocuğa yönelik hizmetlerde olduğu gibi ihmal ve istismar olgularında
da, çocuğun öz ailesi yanında bakımı ve korunması birincil hedeftir ve bir istismar olgusunda,
çocuğun kendi ailesi yanında bakılabilmesi ve sağlıklı psikososyal gelişiminin sağlanabilmesi
için, hem ailenin hem de çocuğun psikososyal yönden destekleyici hizmetlerle
güçlendirilmesi gerekmektedir.
Bu nedenle ister akut bir gerekçeyle çocuk aile yanından alınsın, isterse aile
yanında bazı mesleki müdahale biçimleri planlansın her aşamada, çocuğun ve ailenin
psikososyal yönden destekleyici terapötik çalışmalara gereksinimi bulunmaktadır. Bu da
ancak etkili ve verimli bir sosyal çalışma planlanması ile gerçekleştirilebilir.

8. Burada, sosyal hizmet uzmanının kendi mesleki bilgi ve becerilerini kullanarak,
öncelikle çocuk ve ailenin içinde bulunduğu sosyal, ekonomik, kültürel ve duygusal koşulları
araştırması, sorun alanlarını saptaması ve bu sorunların çözülmesi yönünde gerekli mesleki
çalışmayı planlaması gerekmektedir. Bu şekliyle, ihmal ve istismara uğrayan çocuk ve ailesi
ile ilgili olarak sosyal hizmet uzmanı,
1. Ailenin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel koşulları araştırarak
gerekli ve uygun destekleyici hizmetleri sağlamak ya da ailenin bunlara ulaşmasını
kolaylaştırmak/sağlamak ve
2. Çocuğun ya da ailenin yaşanan ihmal ve istismar nedeniyle gereksinim duyduğu
tıbbi, psikiyatrik ve yasal hizmeti sağlamak ya da ailenin ve çocuğun bunlara ulaşmasını
kolaylaştırmak/sağlamak gibi görevleri üstlenmelidir.
Tüm bunların yapılması sırasında, çocuk ve aile ile terapötik amaçlı görüşmeler de
yapılmakta, bazı durumlarda özellikle psikiyatrik semptom göstermeyen olgularda bu
görüşmeler çocuk ve aile üzerinde yarattığı iyileştirici etki nedeniyle önemli olmaktadır.
Bu şekliyle önerilen ve tüm psikososyal boyutları ile birlikte ele alınan ihmal ve
istismar olgularında daha etkili ve verimli bir mesleki çalışma yapılması ve daha kısa sürede
istismara uğrayan çocukların sağaltımı sağlanabilecektir.
5. Sonuç
Bugünün toplumlarının en önemli sorunlarından biri olan çocuk istismarı ve ihmalinin
önlenmesi ve istismara uğrayan çocuklara etkili ve verimli bir müdahale yapılabilmesi,
toplum içinde birçok farklı disiplin alanını ve çok çeşitli meslek gruplarını ilgilendirmektedir.
Bununla birlikte, ülkemizin de dahil olduğu birçok ülkede, çocuklara yönelik koruma hizmeti
devlet eliyle yürütülen uygulamaları kapsamakta ancak ülkelerin yaşadıkları sosyo-ekonomik
güçlükler ve başka nedenlerle etkili, yeterli ve verimli bir mesleki uygulama
yapılamamaktadır.
Özellikle ülkemizde, halen istismara uğrayan çocuğa ve ailesine sunulan hizmetler,
yukarıda sıralanan nedenlerle yeterli olmaktan uzaktır.
Oysa doğası gereği, çocuk istismarı ve ihmal, sadece çocuğu değil, çocuğun istismar
edilmesine neden olan ailesel ve çevresel koşulları da değiştirmeyi gerektiren bir mesleki
müdahale gerektirmektedir. Bu nedenle, uygulanacak hizmetlerin, çocuk ve aileyi kapsayacak
şekilde geniş bir ölçekte ve psikososyal yaklaşımı içerecek şekilde yeniden yapılandırılması
gerekmektedir. İhmal ve istismar olgularında, bu kapsamda ve psikososyal içerikte yapılacak

9. uygulamalar, sorunun erken anlaşılması ve çözümünde daha etkili sonuçlara ulaşılmasını
kolaylaştıracaktır.
KAYNAKÇA
Herman J (2007) (Çev. T Tosun) Travma ve İyileşme, Şiddetin Sonuçları. Ev İçi İstismardan
Siyasi Teröre, Literatür Yayınları 509, I. Basım, İstanbul.
Kerimoğlu E, Yalın A (1999) Çocuk İstismarı ve İhmali, Yayınlanmamış Bilgi Dokümanı,
Ankara.
Polat O (2001) Çocuk ve Şiddet, Der yayınları: 312. İstanbul.
Solmuş T (2002) Romantik Bağlanma: Bebeklik Dönemi Bağlanma Süreci, Yetişkin
Bağlanma Stilleri ve Romantik İlişkiler, Türk Psikoloji Bülteni, 24- 25 Mart- Haziran,
s. 105- 113, Ankara.
Şar V (1998 ), “Kötüye Kullanım ve İhmalle İlişkili Sorunlar” Psikiyatri Temel Kitabı II,
Editörler: C. Güleç, E. Köroğlu, HYB, s. 823- 835 Ankara.
Tüzün O, Sayar K (2006) Bağlanma Kuramı ve Psikopataloji, Düşünen Adam Psikiyatri ve
Nörolojik Bilimler Dergisi, Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Bilimsel
Yayını, Mart 2006,
www.logos.com.tr/tr/p_dusunen012006.asp-30k, adresinden 08.08.2008 tarihinde
indirilmiştir.

10. ARGOS EĞİTİM ARAŞTIRMA VE
DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
www.argosdanismanlik.com