1. PROJEKT
Lenda: Gjeografi
Tema: Afrika
Objektivat:
Pozicioni gjeografik
Pasurite natyrore (relieve,klima,hidrografia,bota bimore,shtazore)
Popullimi (karakteristikat)
Problemet e rajonit
Roli I rajonit ne politiken boterore
Punoi: Ueda Rrukaj XI-11

2. Afrika është njëri nga kontinentet e rruzullit tokësor. Përndryshe është i njohur
edhe si kontinenti i zi. Origjina e emrit Afrikë vjen nga gjuha berberë të cilët janë
popull kavkasoid i Afrikës veriore. Romakët e vjetër e kanë shfrytëzuar emrin
Afrika terra — "toka Afra" (nga "Afer") — pjesa veriore, e cila i përgjigjet Tunizisë
së sotme, ku ka qenë province romake Afrika. Vetë prejardhja e emrit Afrika ka
shumë kuptime : nga fenikaset afar (pluhuri), greqisht aphrike(mungesë e të
ftohtit) dhe latinisht aprica (me diell).
Ajo shtrihet në të dy anët e Ekuatorit gati tërësisht në brezin e nxehtë midis 37°
të gjerësisë gjeografike veriore, 34° të gjerësisë gjeografike jugore, 17° në gjatësi
perëndimore dhe 49° të gjatësisë gjeografike lindore.
Relievi
Afrika është një kontinent i një rrafshnalte, e cila ngritët pjerrët nga oqeanet që e
rrethojnë, në pjesën më të madhe. Relievit të lartë i takon 90 % të sipërfaqes.
Paraqitet si një mburojë, e krijuar nga palosjet shumë të vjetra gjeologjike, si dhe
pjesërisht nga shtresat vullkanike dhe neogjene.Në fizionominë primare, Afrika
paraqitet si një rrafshnaltë e degëzuar, ku shndërrohen pllajat dhe ultësirat
(pellgjet dhe luginat). Siç është theksuar, malet e larta dhe pllajat përfshijnë
sipërfaqe të mëdha në të gjitha anët e kontinentit. Malet më të larta janë ato në
lindje ku ndodhet edhe maja më e lartë Kobo, në malin Kilimanxharo me
lartësi 5895 m. Poashtu ndodhen malet Kenia, Ruvenzuari, Ras Dashan, Moshi,
Eregon etj. Shumë nga këta janë male vullkanike. Në veriperëndim malet Atllas,
të larta deri 4000 m, paraqesin zonën e vetme orogjeneze të Afrikës, e cila i
takon vargmaleve të grupit evropian (Pirinejet, Alpet). Dukja dhe fizionomia
morfologjike (sidomos Atllasi Tel-Rif) është e ngjashme me ato të vargmaleve të
Evropës Jugore, të krijuara në epokën terciare dhe kvarternere.
Zona e lartë përbëhet prej 2 rrafshnaltave kryesore : Rrafshnalta e Afrikës
Lindoredhe Rrafshnalta Jugafrikane.
Rrafshnalta e Afrikës Lindore ka një sipërfaqe prej 4 milionë km² dhe përbëhet
prej tri tërësive tjera : Rrafshnalta Etiopiko-somaleze, Somaleze dhe Liqenore.
Rrafshnalta Jugafrikane ka 4,5 milionë km². Në të gjithashtu bën pjesë
shkretëtira Kallahari.
Zona e ulët përbëhet nga këto tërësi : Lugina e Nilit, Shkretëtira e
Saharasë dhe Pellgu I Kongos.

3. Malet Atllas janë malet e vetme të reja në Afrikë. Përafërsisht përfshijnë një
sipërfaqe prej 800 000 km².
Shtrihen në veriperëndim të Afrikës (Magreb). Janë të gjata afër 2000 km.
Përbëhen nga disa tërësi morfologjike : Atllasi i lartë (maja Tubkal 4165 m),
Atllasi gëlqerorë (Xhebel Ores në Kabili), Anti Atllasi kristalor, por me majën
vullkanike Sirua (3300 m), Atllasi Tel-Rif, në veri përgjatë bregdetit mesdhetar,
Atllasi i mesëm (i lartë 3000 m), në jug të Rifit, paraqet ujëndarësin në
mes oqeanit Atlantik dhe detit Mesdhe.
Pjesa perëndimore e Atllasit, e paraqitur si rrafshnaltë, quhet Mezeta marokene.
Në këtë pjesë kalon gradualisht në Sahara. Kjo është zonë e shotëve (Hodna)
ose të sebkave, liqeneve të njelmëta nga janë ose të përhershme ose të
përkohshme, varësisht nga kushtet natyrore të mjedisit gjeografik ku janë krijuar.
Sahara është shkretira e dytë për nga madhësia pas Antarktikut në botë, me 9
000 000 km² e cila gjendet në veri të Afrikës. Sipërfaqja e Saharasë është
përafërsisht sa 50 shtetet e SHBA-ve. Emri i Saharës rrjedh nga
fjala arabe (arab. ‫,)ءارحص‬ që do të thotë shkretëtirë.
Sahara, ashtu çfarë është sot ekziston që 3.500 vjet. Mendohet se në Sahara
shumë kohe më parë kanë qënë lumenj dhe mendohet se janë ende nën rerën e
kësaj shkretëtire. Mendohet se rezervat e saj nëntokësore janë rreth 15 miliardë
km³ ujë. Kohët e fundit shtetet më të zhvilluara si Libia kanë filluar ta përdorin
këtë ujë.Aty ka pak oaza në krahasim me sipërfaqen. Oaza më e madhe në
Afrikë është lugina e lumit Nil.Në mes të saj shtrihen malet Ahagar dhe Tibesti.
Sudani Shtrihet mes Saharasë në veri dhe savaneve në jug dhe Oqeanit
Atlantik në perëndim dhe Detit të Kuq në lindje. Ka rreth 3 milion km². Ka lartësi
mbidetare 200-400 m. Reshjet mesatare vjetore në jug janë rreth 600 mm kurse
neveri zvogëlohen dhe janë rreth 200 mm.
Popullsia zezake aty ndahet në dy grupe : sudanitë dhe bantuidë. Ndodhet tek
shtetet : Senegal, Mauritania, Mali, Burkina Faso, Niger, Nigeria, Çad, Sudan,
Somalia, Etiopia, Algjeria dhe Eritrea.
Baseni i Kongos ndodhet rreth lumit Kongo (Zaire), në Afrikën ekuatoriale. Ka një
sipërfaqe prej 3,7 milionë km². Këtu rriten pyjet tropikale, me bimësi të rrallë dhe

4. të vrullshme.
Baseni përfundon në Gjirin e Guinesë, ku derdhet lumi Kongo (Zaire). Ka klimë
tropikale dhe ekuatoriale me dy sezone : Sezoni me reshje dhe Sezoni i thatë
me temperatura të larta.
Klima
Përshkak të shtrirjes së saj në të dy anët e ekuatorit, rreth 80 % e territorit të
Afrikës ka klimë të nxehtë. Në formimin e klimës ndikojnë gjithashtu tiparet e
relievit, rrymat oqeanike, shtrirja e gjerë tokësore e Afrikës në veri të ekuatorit,
erërat e ndryshme etj. Ngritja e pjesëve anësore të kontinentit e kufizon ndikimin
e detit në klimën e pjesëve të mbrendshme.
Afrika ka 4 lloje të klimës : ekuatoriale, sub-ekuatoriale, tropikale dhe sub-
tropikale.
Klima ekuatoriale shtrihet përreth ekuatorit, deri në 5º të gjerësisë gjeografike
veriore dhe jugore. Ka reshje të shumta : 2000 - 2500 mm në vit. Temperatura
është e njëjtë gjatë tërë vitit : rreth 25 °C. Pra, ka verë të përhershme.
Klima sub-ekuatoriale shtrihet mbi klimën ekuatoriale. Shtrihet deri në 20º të
gjerësisë gjeografike veriore dhe jugore. Reshjet gjatë vitit sillen rreth 2000 mm
në vit. Ka dy stinë : stinën e freskët me lagështi (vera) dhe stinën e thatë e me
diell (dimri). Temperaturat e ditës janë shumë më të ngrohta sesa ato të natës.
Klima tropikale ndikon në viset më lart se klima sub-ekuatoriale. Aty
ndikojnë monsunet (erëra që shkaktohen nga ngrohja e ndryshme e masave
tokësore dhe ujore). Kemi monsunin veror me lagështi dhe atë dimëror me
thatësi. Monsuni veror ka shumë reshje prandaj ka shumë mundësi që gjatë asaj
periudhe lumenjtë të vërshojnë dhe shkaktojnë shumë dëme. Temperaturat janë
të larta.
Klima sub-tropikale mbizotëron në viset më veriore dhe më jugore të
kontinentit. Kjo ndryshe quhet klima mesdhetare sepse mbizotëron në vendet që
ndodhen në brigjet e Mesdheut. Temperatura mesatare vjetore është 18 °C. Këtu
mbizotërojnë katër stinë : pranvera, vera, vjeshta dhe dimri.
Temperatura maksimale është shënuar në Al-Azizi (Libi) 58 °C.
Temperatura minimale është shënuar në Ifranë (Maroku)– 24 °C.
Maksimumi i të reshurave janë arritur në Kepiun Debunsha (Kamerun) 10 290

5. mm.
Minimumi i të reshurave janë shënuar në Uadin Halfa (në Sudan) 2,5 mm.
Hidrografia
Afrika ka një rrjet të pasur me lumenj dhe liqene. Shpërndarja e lumenjve dhe e
liqeneve nuk paraqitet e njëjtë. Pjesa më e madhe e lumenjve të Afrikës,
si : Kogo, Nigeri, Oranzhi dhe Senegali, derdhen në Oqeanin Atlantik, lumi
Zambezi dhe Limpopo derdhen nëOqeanin Indian dhe lumi Nil në Detin Mesdhe.
Kjo ndodhë sepse sipërfaqja e Afrikës më tepër është e pjerrët (anon) nga ana e
Oqeanit Atlantik.Gjithashtu Afrika është e pasur me shumë liqene ku mund të
përmendim liqenet : Viktoria, Tanganika, Njasa, i Albertit etj. Liqeni më i madh
me sipërfaqe është Viktoria me 68.800 km². Liqeni më i thellë është Tanganika
me 1470 m.
Bimesia
Kontinenti afrikan ka bimësi të zhvilluar. Zonat bimore janë : zona e bimësisë
mesdhetare, shkretinore, savanet, stepat dhe pyjet e lagështa ekuatoriale.Në
Afrikë ka shumë liqene shkretinore (shote) të përhapura kryesisht në pjesën
veriperëndimore të kontinentit. Në pjesën jugore të Saharasë shtrihet LIQENI i
CADIT, sipërfaqja e të cilit ndryshon nga 11 000 - 22 000 km².
Fauna
Kontinenti i Afrikës shquhet me një faune të pasur ka gjarpërinj helmues nder me
të medhenjetit në botë ka, luana, tigra, deve, makusha. Kontinenti i Afrikës është
i pasur edhe me majmun, gjirafa, ka edhe luan, etj.
Popullsia
Origjina, numri, ndarja dhe struktura e popullsisë së Afrikës deri vonë ka qenë e
panjohur, dhe e njëanshme sepse kolonialistët nuk janë marrë me studimin e
këtyre problemeve.Afrika ka një popullatë prej 922.011.000 (2005). Aty popullsia
ndahet në dy grupe : negroide dhe jonegroide.
Popullsia negroide zë 2/3 e popullsisë së përgjithshme të Afrikës. Ajo ndahet
në sudanitë dhe bantuidë. Sudanitët jetojnë kryesisht në Sahel kurse bantuidët
në pjesët tjera.
Popullsia jonegroide është pjesa tjetër e popullsisë (së bardhë). Ajo ndahet
në hamitë dhe semitë.