1. Taktyka gry w defensywie w
systemie 1-4-2-3-1

2. • Po raz pierwszy ustawienie to w większym
stopniu zastosowano w roku 2000, podczas
Finałów Mistrzostw Europy, które rozegrane były
w Belgii i Holandii.
• Ustawienie 1-4-2-3-1, które jest modyfikacją
klasycznego systemu 1-4-4-2 (Globisz 2008) bądź
1-4-3-3 (Stępiński, Majewski, Strejlau 2014)
• Jedną z ważnych zalet tego ustawienia jest
łatwość modyfikacji. W defensywie wystarczy
cofnąć skrzydłowych pomocników, by przejść do
ustawienia 4-4-1-1, lub cofnąć nieco
ofensywnego pomocnika i skrzydłowych by
uzyskać wariant 4-5-1.

3. 1
4
2
6
8
3
11
5
7
10
9
Lewo skrzydłowy
Środkowy napastnik
Środkowy ofensywny pomocnik
Lewy obrońca
Prawy obrońca
Bramkarz
Środkowy (defensywny) pomocnik
Środkowy lewy obrońca
Środkowy prawy obrońca
Podstawowe ustawienie drużyny.
Środkowy defensywny pomocnik
Prawo skrzydłowy

4. 1
4
2
6
8
3
11
5
7
10
9
Ustawienie drużyny, z 2
defensywnych pomocników i 3
środkowych ofensywnych.

5. Charakterystyka poszczególnych
zawodników
• Bramkarz (1)
Oprócz umiejętności czysto bramkarskich, w
dzisiejszym futbolu powinien cechować się dobrą
grą nogami, tak aby przy skracaniu pola gry mógł
wyjść do piłki i zabezpieczyć strefę ze plecami
obrony. Oprócz tego przy rozgrywaniu piłki od
tyłu powinien brać on w tym czynny udział.
Powinien komunikować się z zespołem, a
szczególnie z obrońcami i udzielać cennych
wskazówek, ponieważ to on widzi najwięcej co
dzieje się na boisku.

6. • Skrajni obrońcy (2 i 3) – w defensywie
odpowiedzialni są za krycie przeciwnika w swojej
strefie. Ich rolą jest także pomoc skrzydłowym (7 i
11) poprzez asekuracje i podwajanie.
• Środkowi obrońcy (5 i 6) – zabezpieczają swoją
strefę, asekurują światło bramki, dominują w
strefie od 5 do 30 metra przed własną bramką.
Wzajemnie się asekurują, cechować powinni się
świetną grą 1x1 zarówno na trawie jak i w
powietrzu. To oni decydują jak wysoko podchodzi
linia obrony. W obecnej piłce nożnej jeden z nich
jest bardziej predysponowany do budowania akcji,
drugi do gry typowo fizycznej, destrukcyjnej.

7. • Defensywni pomocnicy (6 i 8)
Zawodnicy bardzo uniwersalni, asekurują
włączających się w akcje ofensywne zawodników
(najczęściej bocznych obrońców), tworzą swoistą
zaporę przed własnym polem karnym. Razem ze
środkowymi obrońcami tworzą fundament
obrony. To najczęściej do nich należy „rozbijanie”
akcji przeciwnika, przerywanie kontry z którą
wychodzi przeciwnik. W bocznych sektorach
odpowiadają za podwajanie krycia, „czyszczą
pole” dla ofensywnego pomocnika. Oprócz zadań
w defensywie, (co najmniej jeden z nich) powinni
umieć rozgrywać piłkę, umiejętnie odebrać i
zabezpieczyć piłkę przekazaną od obrony, a kiedy
trzeba zmienić ciężar gry, przyspieszyć akcje bądź
uderzyć z dystansu.

8. • - Ofensywny środkowy pomocnik (10)
Typowy „reżyser gry”, tworzy grę ofensywną,
zazwyczaj bardzo kreatywny, potrafiący zagrać
niekonwencjonalnie. Nieco mniej
zaangażowany w defensywę, aczkolwiek nie
jest z niej zwolniony i jak każdy zawodnik ma
zadania do wykonania.

9. • Skrajni pomocnicy ( 7 i 11) –
broniąc swojej strefy wspierają działania
obrońców w defensywie, współpracują z nimi
również w ofensywie.
• Wysunięty napastnik ( 9 ) – Aktywnie gra bez
piłki, kończy akcje ofensywne. Po stracie piłki
gra obronna zaczyna się od niego. Swoim
ustawieniem może nakierowywać w która
strefę boiska będzie grana piłka.

10. W obronie strefowej organizacja gry to prawidłowe
ustawienie zawodników względem:
• pola gry – przydział stref dla poszczególnych
zawodników,
• współpartnerów – odległości zapewniające
skuteczną asekurację,
• przeciwników – umożliwiające natychmiastowe
podjęcie działań obronnych, gdy piłka znajdzie się
w strefie działania obrońcy
• piłki – zapewniające skuteczne działania obronne
w okolicach własnej bramki.

11. Właściwa organizacja gry obronnej powinna
bazować na:
• Wysokich umiejętnościach indywidualnych
zawodników,
• Dużej skuteczności w sytuacjach 1x1,
• Prawidłowej ocenie sytuacji na boisku,
• Właściwego ustawienia się, tak by odległości
pomiędzy zawodnikami pozwalały na
skuteczną współpracę.

12. W organizacji gry obronnej ważne jest, aby działania w
defensywie podejmowane były przez wszystkich zawodników.
Piłkarze powinni stanowić zwartą grupę, która przemieszcza
się po boisku wraz z piłką rozgrywaną przez przeciwników.
Odległości pomiędzy zawodnikami powinny wynosić od 8 do 12
metrów. Przy czym dystans zmienia się w zależności od
miejsca, w którym znajduje się piłka. Jeżeli piłka znajduje się w
okolicach bronionej bramki, to odległości te są mniejsze.
Natomiast, gdy akcja rozgrywana jest na połowie przeciwnika
to odległości te powinny być większe.

13. Kompaktowe ustawienie zespołu oraz poruszanie się po
boisku wraz z piłką pozwala na zgromadzenie większej
liczby obrońców w pobliżu piłki. Umożliwia to
stosowanie podwajania lub nawet potrajania ataku na
zawodnika z piłką. Zwiększa to prawdopodobieństwo
skutecznego odbioru piłki. Względnie małe odległości
pomiędzy zawodnikami w obronie sprawiają, że na
boisku znajdują się strefy, w których nie ma obrońcy.
W organizacji gry obronnej mówi się wtedy o tzw.
„łatwej” i „trudnej” strefie. Trudna strefa to obszar
boiska, w którym znajduje się przeciwnik z piłką oraz
obrońcy. Powinny odbywać się w niej zdecydowane
działania obronne oraz skuteczna asekuracja tych
działań. Łatwa strefa to część boiska oddalona od piłki,
w której nie znajdują się obrońcy, ale mogą być
napastnicy.

14. 1
4
2
6
8
3 11
5
7
10
9
Łatwa (pasywna)
strefa
Trudna (aktywna) strefa
7
8
6
1
0
9
2
4
5
3
1
1

15. W obronie strefowej każdy zawodnik posiada przyporządkowaną
strefę, w której prowadzi działania obronne. Jeżeli w strefie jego
działań znajduje się zawodnik z piłką, to powinien podjąć działania
obronne, jeżeli natomiast w jego strefie nie ma piłki, to powinien
asekurować (kryć) strefę. Im mniejsza odległość obrońców od
zawodnika z piłką, tym krycie napastników powinno być bardziej
ścisłe. Wraz ze zwiększaniem tej odległości, obrońcy w mniejszym
stopniu kryją przeciwników, a zajmują się kryciem przestrzeni.
Należy zaznaczyć, że im bardziej ścisłe krycie przeciwnika, tym mniej
efektywne krycie strefy. I odwrotnie, im zawodnicy dokładniej
asekurują strefę, tym krycie przeciwnika jest słabsze.

16. 1
4
2
6
8
3
11
5
7
10
9

17. Przesuwanie się zawodników w
formacji obrony
• Przekazywanie zawodnika bez piłki

18. • Ustawienie się obrońców względem przeciwnika z piłką.
(powiedzieć o pressingu do środka i do boku)

19. Przekazywania krycia zawodnika
prowadzącego piłkę

20. Przekazywania krycia zawodnika
prowadzącego piłkę

21. Przekazywania krycia zawodnika
prowadzącego piłkę

22. Przekazywania krycia zawodnika
prowadzącego piłkę

23. Przekazywania krycia zawodnika
prowadzącego piłkę

24. Ustawianie się 4 obrońców w stosunku
do piłki w środku
Ustawieniem ciała kierujemy napastnika tam gdzie chcemy

25. Ustawianie się 4 obrońców w stosunku
do piłki w środku cd.

26. Oprócz wiedzy na temat zachowań w określonych sytuacjach na boisku bardzo
ważne są inne składowe przygotowania zawodnika do gry, w szczególności te, które
mają bezpośredni wpływ na skuteczność gry obronnej zawodników. Wyróżniamy tu
przede wszystkim koordynację ruchową, a w szczególności orientację przestrzenną,
która pozwala nam na prawidłową ocenę odległości od piłki, partnerów czy
przeciwnika. Kolejną ważną cechą wspomagającą skuteczność gry w obronie jest
szybkość, a w szczególności szybkość startowa, gdyż zawodnicy oddaleni są od
siebie w odległościach, które nie pozwalają często rozwinąć pełnej prędkości.
Ważną składową szybkości jest szybkość reakcji z wyborem, gdyż to ona często
warunkowała będzie szybkie i trafne przejście z asekuracji do bezpośrednich
działań obronnych. Mówiąc o nauczaniu taktyki nie można zapomnieć o technice
gry obronnej. Tylko prawidłowe opanowanie elementów technicznych pozwoli
zawodnikowi na skuteczne postępowanie taktyczne.

27. • Gry defensywnej nauczamy od pojedynków
1x1, 2x2, 4x4. Następnie dokładamy dwójkę
defensywnych pomocników, aż dochodzimy do
gry defensywnej całego zespołu.

28. Jak drużyna ustawia się
w obronie przy wysokim
pressingu przy
wznowieniu gry przez
bramkarza.
6
4 8
1
0
2
9
53
1
- Bramkarz ustawiony na 16 metrze od
bramki, w gotowości na przejęcie długiej piłki
za plecy obrońców,
- Czwórka obrońców w linii blisko środka
boiska, jednak na swojej połowie,
- Zaraz przed nimi (w odległości około 8-10
metrów dwójka defensywnych pomocników,
- Skrzydłowi zawężają do środka,
- Napastnik i ofensywny pomocnik swoim
ustawieniem wymuszają grę w boczną strefę
boiska
7

29. Jak drużyna ustawia się w obronie przy wysokim
pressingu przy wznowieniu gry przez bramkarza.
- Środkowy pomocnik biegnie łukiem do
środkowego obrońcy.
- Napastnik odcina od gry drugiego
środkowego obrońcę
- Lewo skrzydłowy i lewy obrońca przesuwają
się do środka, prawo skrzydłowy i prawy
obrońca podchodzą do krycia bocznego
obrońcy przeciwnika.
- Środkowi obrońcy i defensywni pomocnicy
również kryją zawodników
9
4
5
3
0
2
8
1
7
6
1

30. Pressing w trakcie gry po zagraniu w boczny sektor
boiska do bocznego obrońcy
5
6
2
3
8
4
10
9
7
11
1
6
5
2
10
8
7
3
11
4
9
1

31. Odbudowa formacji obrony po stracie piłki w bocznej strefie boiska
3
2
6
5
4
8
101
9
10
4
8
11
7
11
9
7

32. 3
5
6
2
4
8
10
11
1 9
7
10
9
11
Drugi wariant odbudowy ustawienia w defensywie po stracie piłki w bocznej
strefie boiska
8
7
4

33. Bibliografia
• 1. Globisz M., Sikorski A., (2008) Taktyka gry w
ustawieniu 1-4-2-3-1.
• 2. Stępiński M., Paluszek K., (2011) Trening
pozycyjny w piłce nożnej.
• 3. Stępiński M., Majewski S., Strejlau A.,
(2014) Charakterystyka stosowanych.
systemów i ustawień. Trener, nr. 1 s. 8-13.