2. NË FIZIKË, KONCEPTI I FORCËS PËRDORET PËR TË SHPJEGUAR
ÇDO NDIKIM, I CILI SHKAKTON NXITIMIN (PËRSHPEJTIMIN) E
NJË TRUPI TË LIRË. FORCA GJITHASHTU MUND TË
PËRSHKRUHET ME ANË TË KONCEPTEVE INTUITIVE SI SHTYTJA
OSE TËRHEQJA TË CILAT SHKAKTOJNË QË NJË OBJEKT ME
MASË TË NDRYSHOJË SHPEJTËSINË E TIJ (KJO PËRFSHIN
RASTIN KUR TRUPI FILLON TË LËVIZË NGA NJË GJËNDJE
PREHJEJE), D.M.TH TË PËRSHPEJTOHET, OSE QË MUND TË
SHKAKTOJË NJË OBJEKT FLEKSIBËL TË SHTREMBËROHET. NJË
FORCË E ZBATUAR MBI NJË TRUP KA NJË MADHËSI DHE NJË
DREJTIM, ÇKA TREGON SE AJO ËSHTË NJË MADHËSI
VEKTORIALE.
3. AJO QË NE TANI E QUAJMË FORCA GRAVITACIONALE NUK U IDENTIFIKUA SI NJË FORCË UNIVERSALE
DERI ME PUNËN E ISAK NJUTONIT.PARA STUDIMEVE TË NJUTONIT, TENDENCA PËR OBJEKTET PËR TË
RËNË DREJT TOKËS NUK ISHTE KUPTUAR SI NJË FENOMEN I LIDHUR ME LËVIZJEN E OBJEKTEVE
QIELLORE. . PUNA E GALILEOS QE INSTRUMENTALE PËR TË PËRSHKRUAR KARAKTERISTIKAT E
OBJEKTEVE NË RËNIE TË LIRË, DUKE PËRCAKTUAR SE PËRSHPEJTIMI PËR ÇDO OBJEKT NË RËNIE TË LIRË
ISHTE KONSTANT DHE I PAVARUR NGA MASA E OBJEKTIT. SOT, KY PËRSHPEJTIM PËR SHKAK TË
GRAVITETIT PËR SIPËRFAQEN E TOKËS ËSHTË PËRCAKTUAR SI ZAKONISHT DHE KA NJË MADHËSI PREJ
RRETH 9,81 METËR PËR SEKONDË KATROR. (KJO MATJE ËSHTË MARRË NGA NIVELI I DETIT DHE MUND
TË NDRYSHOJNË NË VARËSI TË POZICIONIT MBI RRUZULLIN TOKËSOR), DHE ËSHTË E DREJTUAR DREJT
QENDRËS SË TOKËS. KY VËZHGIM DO TË THOTË SE FORCA E GRAVITETIT NË NJË OBJEKT NË
SIPËRFAQEN E TOKËS ËSHTË NË PROPORCION TË DREJTË ME MASËN E OBJEKTIT. PRANDAJ NJË OBJEKT
QË KA NJË MASË DO TË PËRJETOJË NJË FORCË:NË RËNIE TË LIRË, KJO FORCË NUK KUNDËRSHTOHET
NGA NDONJË FORCË TJETËR (KËTU SUPOZOJMË SE FORCA E FËRKIMIT E AJRIT MUND TË
NEGLIZHOHET, OSE EKSPERIMENTI NDODH NË NJË MJEDIS PA AJËR) DHE PËR KËTË ARSYE FORCA
REZULTANTE MBI OBJEKTIN ËSHTË PESHA E TIJ. PËR OBJEKTET QË S'JANË NË RËNIE TË LIRË, FORCA E
GRAVITETIT KUNDËRSHTOHET NGA REAGIMET E FORCAVE TË MBËSHTETJES SË TRUPIT MBI NJË
SIPËRFAQE. PËR SHEMBULL, NJË PERSON QË QËNDRON NË TERREN PËRVON NJË FORCË REZULTANTE
ZERO, PASI PESHA E TIJ ËSHTË E EKUILIBRUAR ME NJË FORCË NORMALE TË USHTRUAR NGA TOKA.
KONTRIBUTI I NJUTONIT TEK TEORIA GRAVITACIONALE ISHTE PËR BASHKIMIN E LËVIZJES SË TRUPAVE
QIELLORË, TË CILAT ARISTOTELI KISHTE PANDEHUR SE ISHIN NË NJË GJENDJE NATYRORE LËVIZJEJE TË
VAZHDUESHME, SIÇ QE RËNIA E LIRË NË TOKË. AI PROPOZOI NJË LIGJ TË GRAVITETIT QË MUND TË
LLOGARISTE LËVIZJEN E TRUPAVE QIELLORE QË KISHIN QENË TË PËRSHKRUAR MË PARË DUKE
PËRDORUR LIGJET E KEPLERIT TË LËVIZJES PLANETARE. NJUTONI ARRITI TË KUPTOJË SE EFEKTET E
GRAVITETIT MUND TË VËREHEN NË MËNYRA TË NDRYSHME NË DISTANCA TË MËDHA. NË VEÇANTI,
NJUTONI PËRCAKTOI QË NXITIMI I HËNËS RRETH TOKËS SHPJEGOHET ME TË NJËJTËN FORCË TË
RËNDESËS NË QOFTË SE PËRSHPEJTIMI PËR SHKAK TË GRAVITETIT ZVOGËLOHET SI NJË LIGJ NË
PËRPJESTIM TË ZHDREJTË KATROR. MË TEJ, NJUTONI KUPTOI SE NXITIMI PËR SHKAK TË GRAVITETIT
ËSHTË PROPORCIONAL ME MASËN E TRUPIT TËRHEQËS. KOMBINIMI I KËTYRE IDEVE JEP NJË FORMULË
QË LIDH MASËN DHE RREZEN E TOKËS PËR NXITIMIN.
4. KJO FORMULË ISHTE AQ E FUQISHME SAQË U KONISDERUA E MJAFTUESHME PËR TË DALË SI
BAZË PËR TË GJITHA PËRSHKRIMET E MËVONSHME TË LËVIZJES SË PLANETEVE BRENDA
SISTEMIT DIELLOR DERI NË SHEKULLIN E NJËZETË. GJATË KËSAJ KOHE, METODA TË
SOFISTIKUARA TË ANALIZËS PERTURBATIVE. ISHIN SHPIKUR PËR TË LLOGARITUR DEVIJIMET E
ORBITËS PËR SHKAK TË NDIKIMIT TË TRUPAVE TË SHUMTË MBI NJË PLANET , HËNË, KOMETË,
OSE ASTEROID. FORMALIZMI ISHTE MJAFT I SAKTË PËR TË LEJUAR MATEMATIKANËT PËR TË
PARASHIKUAR EKZISTENCËN E PLANETIT NEPTUN PARA SE AI TË VËZHGOHEJ ISHTE VETËM
ORBITA E PLANETIT MËRKUR QË LIGJI I GRAVITACIONIT I NJUTONIT NUK DUKET SE E
SHPJEGONTE PLOTËSISHT. DISA ASTROFIZIKANTË HODHËN HIPOTEZËN E EKZISTENCËS SË NJË
PLANETI TJETËR ( VULLKAN) E CILA DO TË SHPJEGONTE DALLIMET, POR, PAVARËSISHT NGA
DISA INDIKACIONE TË TILLA NË FILLIM, ASNJË PLANET I TILLË NUK U GJEND. KUR AJNSHTAJNI
FORMULUOI PËRFUNDIMISHT TEORINË E TIJ TË RELATIVITETIT TË PËRGJITHSHËM (RP) AI E
KTHEU VËMENDJEN E TIJ TEK PROBLEMI I ORBITËS SË MËRKURIT DHE GJETI SE TEORIA E TIJ
SHTONTE NJË KORRIGJIM I CILI MERRTE NË LLOGARI PËR MOSPËRPUTHJEN. KJO ISHTE HERA E
PARË QË TEORIA E NJUTONIT E GRAVITETIT ISHTE TREGUAR TË JETË MË PAK E SAKTË SE NJË
ALTERNATIVË TJETËR. QË ATËHERË, DHE DERI MË TANI, RELATIVITETI I PËRGJITHSHËM KA QENË
E NJOHUR SI TEORIA QË SHPJEGON MË MIRË GRAVITETIN. NË RP, GRAVITACIONI NUK
KONSIDEROHET SI NJË FORCË, POR , OBJEKTET QË LËVIZIN LIRISHT NË FUSHËN
GRAVITACIONALE LËVIZIN NËN INERCINË E TYRE NË GJEODEZIKË PËRMES HAPËSIRË-KOHËS SË
LAKUAR - E PËRCAKTUAR SI SHTEGU MË I SHKURTËR NË HAPËSIRË-KOHË - MIDIS DY NGJARJEVE
NË HAPËSIRË-KOHË. NGA PERSPEKTIVA E OBJEKTIT, TË GJITHA LËVIZJET NDODHIN SIKUR NUK
KA PASUR KURRËFARË FORCË GRAVITACIONALE. VETËM KUR MARRIM NË KONSIDERATË
LËVIZJEN NË NJË KUPTIM GLOBAL DEL QË LAKIMI I HAPËSIRË-KOHËS MUND TË VËZHGOHET SI
DHE ARRIMË NË PËRDORIMIN E KONCEPTIT TË FORCËS PËR TË PËRSHKRUAR TRAJEKTOREN E
5. LAKUAR TË OBJEKTIT. KËSHTU, RRUGA NË VIJË TË DREJTË, NË HAPËSIRË-KOHË SHIKOHET SI NJË
KURBË NË HAPËSIRË, DHE KJO QUHET TRAJEKTORE BALISTIKE E OBJEKTIT. PËR SHEMBULL, NJË
TOP BASKETBOLLI I HEDHUR NGA TOKA LËVIZ NË NJË PARABOLË, PASI KJO NDODH NË NJË
FUSHË GRAVITACIONALE UNIFORME. TRAJEKTORJA HAPËSIRË-KOHË E SAJ (KUR DIMENSIONI
SHTESË CT ËSHTË SHTUAR) ËSHTË POTHUAJSE NJË VIJË E DREJTË, E LAKUAR PAK (ME LAKIM I
RENDIT DISA VITE DRITE). DERIVATI KOHOR I NDRYSHIMIT TË VRULLIT (IMPULSIT) TË OBJEKTIT
ËSHTË AJO QË NE E QUAJMË "FORCA GRAVITACIONALE". [3]
STUDIMI I FORCAVE TE BASHKEVEPRIMIT GRAVITACIONAL
