1. TOPRAK TİPLERİ

2. TOPRAK TİPLERİ
Ülkemizde gerek iklim koşullarının gerekse ana
materyalin çok çeşitlilik göstermesinden dolayı pek
çok toprak türünü görmek mümkündür. Bu toprakları
oluşumlarına göre başlıca iki gruba ayırıp
inceleyebiliriz.
• Yerli topraklar (ana kaya üzerinde oluşmuş
topraklar)
• Taşınmış topraklar

3. 1. YERLİ (ANA KAYA ÜZERİNDE OLUŞMUŞ)
TOPRAKLAR
Bu topraklar adında da anlaşılacağı gibi, oldukları
yerde iklim ve zemin özelliklerine göre oluşmuş
topraklardır. Ülkemizde oldukça yaygın olan bu
toprakların başlıca tipleri şunlardır:

4. Kahverengi Orman Toprakları
Ülkemizde orman örtüsünün yaygın olduğu yerlerde
gözlenir. Organik maddenin fazla olmasından dolayı
toprağın rengi kahverengileşmiştir. Bu topraklar
genellikle 1200-2200 m yükseltiler arasında görülmekle
birlikte, lokal olarak Karadeniz ve İç Anadolu
bölgelerinde, Güneydoğu Toroslarda, iç Batı Anadolu
ve Trakya'da görülmektedir.

5. Bu toprakların oluşmasında iklim ve ana kayanın
yanı sıra eğim de önemli rol oynamaktadır. Bu
topraklar genelde eğimin fazla olduğu yerlerde
taşınmasına paralel kireçsiz orman toprakları oluşur.
Ülkemizde bu topraklar Kuzey Anadolu Dağları ve
Yıldız Dağları'nın Karadeniz'e bakan kuzey
yamaçlarında yağışların fazla olmasına paralel oldukça
yaygındır.

6. Kahverengi Topraklar
Ülkemizde, yıllık ortalama yağış miktarının 400 mm
altında olduğu, yıllık ortalama sıcaklığı 10oC civarında
bulunduğu, yarı kurak, ılıman-serin iklim koşullarında
görülür. Bunlar fazla kireç içeren, grimsi kahverengi ile
kahverengi arasında olan topraklardır.

7. Bu toprakların bitki örtüsü genellikle seyrek, kısa-
orta boylu çayırların yayıldığı step alanlar oluşturur. Bu
nedenle bu topraklara kahverengi step toprakları da
denir. Bu topraklar genel olarak Anadolu'da yaygın
olmakla birlikte İç Anadolu Bölgesi'nde, Güneydoğu
Anadolu da ve Doğu Anadolu'daki depresyon
alanlarında, yaygın olarak görülürler. Bu topraklarda
genelde tahıl tarımı yapılmaktadır.

8. Kireçsiz Kahverengi Topraklar
Yıllık yağış ortalamasının 500-700 mm olduğu ılıman
iklim sahalarında yaygın olmakla birlikte ülkemizde İç
Anadolu'nun kuzey ve doğu kesiminde, İç Batı
Anadolu'da ve en fazla Trakya'da görülmektedir. Yani
kahverengi orman topraklarının bulunduğu sahalarda,
yağışın biraz fazla olduğu yerlerde gözlenirler. Kireçsiz
kahverengi topraklar, granit, silisli şist, andezit
kayaları üzerinde gözlenirler.

9. Ana kayanın kireçsiz oluşu, topraklarında genel
yapısında etkili olmuştur. Genelde 1000-2000 metreler
arasında yer alan bu topraklar üzerindeki bitki örtüsü,
yayvan ve iğne yapraklı ağaçlar, çalılıklar ve otlardır. Bu
topraklarda tahıl, baklagiller ayçiçeği gibi tarım
ürünleri yetiştirilir.

10. Kırmızı Renkli Akdeniz (Terra Rossa)
Toprakları
Ülkemizde bu topraklar, yıllık ortalama sıcaklığı
14oC 'nin üzerinde, yıllık ortalama yağışın 500 mm'nin
üstünde seyrettiği, kışların yağışlı ve ılıman, yazların
ise sıcak ve kurak olduğu Güney Marmara Bölümü ve
Ege kıyılarını içeren Ege Bölümü ve Akdeniz
Bölgesi'nde görülür. Bu topraklar genelde kil, kireç taşı
konglomera, metamorfik şistler üzerine gelişmiş daha
çok kalker veya kireççe zengin materyalden oluşan
kırmızı renkli topraklardır.

11. Yüksek Dağ Çayırı Toprakları
Bu topraklar yazların kısa, kışların uzun, kari kaplı
gün sayısının fazla olduğu 1800 m'den yükse dağlık
kesimlerde görülür. Doğal bitki örtüsü Alp çayırları
olan bu topraklar üzerinde genelde hayva otlatmacılığı
yapılır. Üzerlerinde oldukça yaygı olan çayırlar
nedeniyle toprakta organik madde bir kimi oldukça
fazladır.Lokal olarak I gaz, Kaçkar, Allahüekber, Mescit
dağlarında bu topraklar yaygın olarak görülür.

12. Kestane Renkli Topraklar
Ülkemizde yıllık yağış miktarının 400-600 mı
aralarında olduğu, yıllık ortalama sıcaklığın 8QC
olduğu, ılıman veya serin iklim şartlarının, hakim
olduğu genelde kalker, volkanik kayalar Neojen g
çökelleri üzerinde oluşan koyu kahverengi ile grimsi
kahverengi arasında renk alabilen topraklarda Bu
topraklar Doğu Anadolu'da, İç Anadolu'nun platoluk
alanlarında, İç Batı Anadolu'da görülmektedir.

13. Çernozyomlar (Kara Topraklar)
Dünyadaki en verimli toprakları oluşturmaktadırlar.
Ülkemizde, yıllık ortalama sıcaklığın 5oC, yağışın ise
600 mm olduğu killi ve bazaltlardan oluşan sahalar
üzerinde oldukça yaygındır. Bu topraklar, özellikler
Erzurum-Kars Plâtosu'nda ortalama 1900 m'lerde
yayılmıştır. Organik madde birikiminin yoğun olduğu
bu topraklarının doğal bitki örtüsü uzun boylu
çayırlarıdır.

14. Rendzina
Bu topraklar genel olarak, ılıman, ve yağışlı iklim
şartları altında kalker, marn, killi kireç taşı ana
materyalinden, orta ve çok eğimli sahalarda
oluşmuşlardır. Ülkemizde Trakya, Marmara'nın
güneyi, Toroslar da, İç Anadolu, Ege ve Doğu
Anadolu'da yaygın olarak görülmektedir. Kil ve organik
maddenin karışmasından dolayı koyu renkli olan
rendzinalar, yüzeysel topraklar olup, oluşumlarında
kalsifikasyon etkili olmuştur.

15. Podzolik Topraklar
Yıllık yağış miktarı 1000 mm'nin üstünde olduğu
yıllık sıcaklık ortalamasının 7°C'nin altında olduğu,
soğuk ve serin iklim koşullarında görülen topraklardır.
Bu topraklar, yağışın fazlalığı dolayısıyla fazla yıkanmış
ve asitik özellik kazanmıştır. Genelde gri-kahverengi ve
kırmızı renginde görülen bu topraklar ülkemizde
Karadeniz Bölgesi'nde dağların yüksek kesimlerinde,
Uludağ'da ve Akdeniz Bölgesi'nde görülmektedir.

16. Gri Çöl Toprakları (Sierozem)
Ülkemizde yarı kurak bölgelerde, yıllık ortalama
yağışın 250 mm olduğu iklim koşullarının hüküm
sürdüğü yerlerde görülür. Genelde düz ve az eğimli
sahalarda, kireçli alüvyal malzeme, kalker ve kalker
kabuk (kaliş) üzerinde oluşan kalsiyum karbonat
bakımından zengin, organik madde bakımından fakir,
açık renkli topraklardır.

17. Vertisol (Gromusol)
Bu topraklar koyu renkli, killi, çokça kireç içeren, yaz
kuraklığında ortalama 4 cm genişliğinde, 1 m
uzunluğunda çatlayan, yağışların bol olduğu kış
aylarında suya doyunca şişen topraklardır. Bu şişme
neticesinde hafif engebeli bir alan oluşabilir. Bu
topraklar daha çok yıllık ortalama yağışın 600 mm
olduğu, sıcak-ılıman iklim şartlarında yazların kurak
ve sıcak geçtiği iklim koşullarında görülür.

18. Çorak (Halomorfik) Topraklar
Bu topraklar yağışın az, buharlaşmanın fazla olduğu
kapalı havzalarda, taban arazilerde, deniz suyunun
etkisindeki delta sahalarında görülmektedir. Yüksek
oranda çözünebilir tuz ve sodyum içeren bu
toprakların, doğal bitki örtüsü oldukça cılız, tuzlara
dayanabilen çorakçıl otlar ve çalılardır.

19. 2-TAŞINMIŞ TOPRAKLAR
Bu topraklar, eğimli ve bitki örtüsünün zayıf olduğu
alanlarda ana kayadan kopartılan malzemenin dış
etmenlerle taşınıp bir yerde biriktirmesi ile oluşan
topraklardır. Bu toprak tipleri şunlardır:

20. Alüvyal Topraklar
Alüvyal topraklar, akarsuların geçtiği yerlerde
yataklarından aşındırdıkları malzemeleri, eğimin
azaldığı yerde taşıma gücünün azalması ile yayarak
biriktirmesi sonucunda oluşan genç topraklardır. Bu
topraklar genel olarak, birikinti koni ve yelpazeleri
üzerinde, taşkın sahalarında, eski akarsu yataklarında,
dağların arasındaki alüvyal topraklarda görülebilir.

21. Bu topraklar, içlerinde pek çok yararlı elementleri
içerirler. Bu nedenle bunlar ülkemizin en verimli
topraklarıdır. Sulu ve kuru tarımın yaygın olarak
yapıldığı topraklarda genelde tahıl, sebze, meyve ve
çapa bitkileri yetiştirilir. Alüvyonların doğal bitki
örtüsü ise iklim koşullarına göre orman, çalı, çayır
olabilir.

22. Kolüvyal Topraklar
Dağların yamaçlarında, gerek yağmur sularının
etkisiyle taşınan, gerekse yerçekimi etkisiyle kopan
malzemeler yamaçların eteklerinde toplanır. Bu
malzemeye genel olarak yamaç deposu, bunun
üstündeki toprağa da kolüvyal toprak ya da yamaç
toprağı denir.

23. Bu toprakla genelde çakıllı olup, tarımsal etkinlik
için uygundur. Üzerinde orman, üzüm ve meyve
bahçeleri oldukça yaygındır. Toroslar'ın eteklerinde
yamaç topraklarında yetiştirilen turunçgiller, Ege'deki
grabenlerin kenarında yetiştirilen zeytin, incir, tütün
gibi topraklar üzerinde yapılan tarımsal etkinliklerin
en güzel örnekleridir.